Lögberg - 18.12.1924, Blaðsíða 6

Bls. 14
LÖGBERG, HMTUDAGINN, 18. DESEMBER. 1924.
u
i*
Hægri hönd dauðans
eftir
Svein Gunnlaugsson.
Eg kann æfintýri, sem þannig
WjóSar:
“Dauðinn bauö einu sinni öll-
um hjálpendum sínum til veizlu
Eins og hann haíði búist við, kom
mesti sægur boðsgesta, og allir
voru þeir leiddir fram fyrir há
sæti duaðans. Þegat allir boðs
gestir voru komnir, tók dattðinn til
oröa og mælti: “Boðið hefi eg
ykkur öllum hingað í dag, góðir fé-
dagar og samverkabræður, til þess
að ganga úr skugga um það, hver
ykkar er verðugastur fyrir þá
heiðursstöðu, að yera æðsti ráðu-
nautur minn, og bera þann tignar-
titil að heita: Hægri liönd dauðans
Gangið fram allir þér, sem álitið
yður eiga tilkall til heiðursnafns-
ins!”
Sá fyrsti, sem fram gekk, var
beinhoruð, ræflaleg vera, kinn-
fiskasoginn með innfallin augu.
“Nafn mitt er “Sultur”, mælti
hann. “Eg hefi lagt þúsundir
manna i gröfina, stundum hefi eg
murkað úr þeim lifið, einurn og
einum á einhverjum eyðistað, en
stundum lika eytt þúsundum í ein-
unt svip.”
Dauðinn hneigði sig. “Gott, eg
skal minnast þess,” sagði hann. —
Komi sá næsti.”
Nú gekk fram há og hokin kven-
vera í síðum svörtum klæðum.
“Eg heiti Sorg”, sagði hún. “Eg
hefi rekið fjölda manna í dauðann,
mörgum hefi eg lagt vopn í hend-
ur, og marga hefi eg látið veslast
upp í kyrþey. Er eg ekki verðug
heiðursnafnsins ?”
“Ef til vill
dauðinn.
Nú gekk fram maður, rödd hans
var eins og málmgnýr og skothvell-
ir, i blóðrauðum kyrtli var hann og
bar sverð í hendi.
“Eg er Stríðið — það er eg, sem
rek mennina frá konuni og börn-
um, bróður frá bróður, og sonu frá
foreldrum sínum út í opinn dauð-
ann. «
. .Gefið mér heiðursheitið, enginn
hefir dyggilegar til þess unnið en
eg.”. Og hann sló á sverðið, svo
þrumdi við.
Dauðinn kinkaði kolli.— “Margt
hefir þú afrekað,” sagði hann, “en
venð getur, að einhver þykist eiga
frekar kröfu til heiðursnafnsins en
þú.” .... ...
veit ekki,” sagði
“Já, það ætla eg,” mælti vera ein.
“Eg er sú, sem drep í hrönnum,
unga sem g&mla. Allir skjálfa, er
þeir vita mig í nánd—og allir hata
mig—allir hníga, sem kenna hinn
eitraða andardrátt minn. Eg er
Drepsóttin.” *
“Já, eg þekki þig, Drepsótt,”
mælti dauðinm “Eru fleiri, sem
gera kröfu til heiðursnafnsins ?”
“Já, eg,” mælti rödd ein og fram
gekk vera, sem var enn einkenni-
legri og ógeðslegri en allar hinar.
Þessi vera var klædd flikum, sem
virtist vera sambland af búningi
allra hinna, og hún bar á sér ein-
kenni: Sultar, sorgar, fátæktar,
neyðar, harms og spillingar. í
hendinni bar hún skörðótt glas,
sem fylt var vökva, sem logaði með
bláum. gulum og rauðum litblsé.
/•
“Máske eg gæti komið til álita?”
sagði veran. Röddin var ísmeygi-
leg, en þ<> var undir ómur hennar
svo andstyggilegur, að felmti sló á
alla veizlugestina. — “Eg ein orka
öllu, sem hin geta. Eg rek menn
ina í sorgina, í sultinn, í fátæktina,
örvæntinguna, í illdeilurnar og
sjúkdómana — í alt það, sem eyði-
lagt getur hamingju þeirra, og
komið þeim á þitt vald. •—- Sjáið!
sjáið" mælti hann og lyfti glasinu.
Sjáið! hér er bikar hamingjunn-
ar.”
Hann tæmdi glasið, og það var
einsog úr því rynnu logandi drop?
ar, sem féllu til jarðar, og í ómin-
um af falli dropanna heyrðust eins
og andvörp og ekkastunur og tryll-
ingslegir örvæntingar hlátrar.
Dauðinn sat augnablik hugsi, svo
hóf jiann höfuðið og mælti: “Rétt
segir þú, þú ert jafn stórvirkur og
öll hin til samans, — þér ber heið-
ursnafnið með réttu.”
Og Baccus hneigði Sig djúpt fyr-
ir hásæti dauðans og tók á móti
tignarstöðunni og heiðursheitinu.
Æðsti ráðunautur og hægri hönd
dauðans. Og enn ber hann nafnið.
Frá alda öðli hefir hægri hönd
dauðans, i mynd áfengra lokkandi
drykkja, spent um heiminn hel-
greipar sínar. Blóðugir eru val-
kestirnir — válegt er bölið — og
Guð einn fær talið andvörpin og
tárin, sem helgreipin þessi hefir
fram kallað.
Áfengisnautnin á íslandi er ja,fn-
gömu! þjóðinni, því áður en ísland
bygðist voru drykkjuveizlur tíðk-
aðar af forfeðrum vorum, og þótti
jafnan lítill fagnaður í samkvæm-
um, ef öl brast.
En þó var líkn með raun. Þá
þegar i fyrnsku, hafa hinir spök hermdarverkanna, sem þá voru
ustu og beztu menn séð hver vá- unnin, hafi verið lögð á undir á-
‘ hrifum áfengis.—
Og spilling siðanna, sem sögurn-
ar segja frá, sanna þetta — því að
spilling sprettur upp af áfengis-
gestur var að baki öldrykkju og öl-
gleði.
Hinn spaki höfundur Hávamála
kemst svo að orði:
“Vegnest verra, vegra velli at,
on sé ofdrykkja öls.”
Hann segir þar, að enginn taki
með sér veganesti verra á lífsleið-
ina, en sá, er varpar á bak sér of
urbyrði öldrykkjunnar, og sama er
álit allra góðra manna enn í dag.
En því miður virðist, að þessi
og þvílík varnarorð hafi ekki mætt
opnum eyrum, og ofdrykkjan
loddi við, og fluttist hingað, og
varð þjóðarmein, — þjóðar ásómi.
í hverri veizlu var öl drukkið, og
venjulega enti gleðin i því að
veizlugestir hnigu út af ofurölva,
að entum áflogum og illdeilum.
I fornöld hefir þessi þjóðaró-
sómi — drykkjuskapurinn — jafn-
vel verið enn verri en vér nú þekkj-
um, því þá hefir líklega ekki verið
talið ósæmilegt, að kornungir
drengir neyttu áfengis.
Skallagrímur sagði við^ Egil son
sinn: “Þú kant-ekki að vera í fjöl-
rnenni, þar sem drykkjur eru mikl-
ar, þykir þú ekki góður viðskiftis-
is þó að þú sért ódrukkinn.” Þegar
þetta var mælt, var Egill kornung-
ur- og þó var faðir hans hræddur
um, að hann myndi drekka sig út
úr og lenda í illdeilum.—þetta dæmi
úr einni áreiðanlegustu fornsögum
okkar, virðist mér talandi vottur
um, hve yfirgripsmikill þjóðarlöst
ur áfengisnautnin var hér á elztu
tíinum.
Þegar eg var unglingur um 12 ára
aldur, las eg fyrst Sturlungasögu.
Þá fanst mér eins og að Reykhóla-
veizlan fræga og illindin, sem hlut-
ust út af drykkjuþvaðrinu þar, vera
nokkurs konar inngangsóður —
liins voðalegasta tímabils, sem yfir
þetta land hefir liðið — Sturlunga-'
aldarinnar. Að fara að segja frá
Reykhólaveizlunni væri of langt
mál, enda ykkur eins ’kunnugt og
tnér.
En þær ónota hugsanir, sem
stungu mig í æsku í sambandi við
þenna atburð, sitja í mér enn, og
trú mín er sú, að við öldrykkju-
borðin, hafi þær fengið lífsnæring-
una, eiturnöðrurnar, þær, er spýttu
spillingarblóði Sturlungaaldarinnar
inn í lífæðir íslenzka þjóðlífsins
Og þó að sagnirnar að mestu þegi
um það atriði, hygg er það ekki
sleggjudóm í garð sögunnar, að
segja það, að ráðin til margra
PEACE COMPANY
HÆTTA AD VERZLA
eftir að hafa starfrœkt búð sína í ár hér í borginni
á drengilegan hátt.
Eyrgðir aí Fashion Craft fatnaði karla og
Men’s Furnishings seljast nú fyrir 35c
til 65c hvert dollars virði.
ALFATNADIR OG
VANAYERD $30.00
VANAVERD $40.00
VANAVEI D $45.00
VANAVERD $55.00
YFIRHAFNIR
FYRIR $13.95
FYRIR $18.95
FYRIR $23.95
FYRIR $28.95
Ógrynni af öðrum tegundum er að
karlmannafatnaði lúta.
Komið og Iitist um. Þér eruð velkomnir hvort
sem þér kaupið eða ekki.
PEACE COMPANV
Fashion Craft Shop
260 PORTAGE AVENUE
nautn.
Og að síðustu verður blýþungi á-
fengisbölsins of þungur stjórnar-
fleyinu íslenzka. ( Þegar bezti
drengurinn, sá sonurinn, sem mest
vonin var í — hnígur dauðuc —
svo að segja með vínglasið í hend-
inni. —
Nei, — það var, hægri hönd
duaðans, — skaðvaldur íslenzkru
þjóðarinnar — ofdrykkjan, sem
kom honum á kné. —
Sjálfstæði íslcnzku þjóðariv.nar
hafnaði í ofdrykkju öls.
Eftir að ísland komst undir er-
lenda stjórn, hélzt drykkjuskapur-
inn við — og minkaði ekki. Auð-
vitað voru einstaka heiðarlegar
undantekningar, en þorrinn allttr
var rnjög við drykkjtt kendur.
í árbókum og sagnritum sér mað-
úr hvervetna getið um ýmsar
skrámur, sem á urðu sökum
drykkjuskapar.
Prestar 15. og 16. öld, messuðu
oft druknir, börðu menn og flug-
ust á, og þá var almenningur ekki
síður. Margir drukku sig í hel, og
fóru sér á ýýmsan hátt að voða
undir áhrifum víns. s Árið 1570
var brúðkaupsveizla í Síðumúla,
að þeirri veizlu urðu þeir saupsátt-
ir Jón Grímsson, brúðguminn og
Jón murtur Eggertsson, Hannes-
sonar lögmanns, og enti sú drykkju
skapardeila þannig” að Jón murtur
lagði nafna sinn hnífi til bana und-
ir veizluborðum, — góð veizlu-
skemtun var það!!
Margt af þessu tagi mætti nefna
en þetta er nóg. — Eftir að ein-
okunin komst hér á, fór fyrst að
flytjast hingað brennivín — flutt
ist hingað fyrst á ofanverðri 17
ö’d. — Áður var hér drukkinn
heimabruggaður og aðfenginn
bjór. — Og nú var lindin opnuð—
þó litið flyttist til landsins af mat-
vöru og öðrum nauðsynjum, þá var
þó eitt, sem aldrei skorti, og það
var: brennivin.
Óþverri þessi var þá svo ódýr,
að allir gátu veitt sér hann, og
spöruðu ekki heldur dönsku kaup-
ti ennirnir að halda víninu að
þjóðinni. Því það var með það
eins og með Makedoniska gullið
áður, að sá, sem hægt var að opna
ntunninná.og láta gleypa í sig vin-
ið — hann var auðgintur og attð
vélaður — gott að “fla' hann. —
Allir drukku æðri sem lægri.
Ýmsir æðstu embættismenn þjóð
arinnar voru fádæma drykkjurút-
ar og óhófsmenn. Má ]tar benda
á Odd lögmann — sent var bezli
maður að mörgu, og vel gefinn, en
svallið spilti honum. Og sjálf-
ur þjóðardýrðlingurinn — ágætis-
maðurinn Jón biskup Vídalín, var
heldur ekki hreinn, af þesus þjóð-
argrómi.
Margir mætustu menn þjóðarinn-
ar, voru þó rammir andstæðir.gar
vinnautnar og ofdrykkju, og töl-
uðu alvarlegum áminning^rorðum
þá átt t. d. Plallgr. Pétursson
skáldið ódauðlega, sr. Stefán Ó-
lafsson skáld og lærdómsmaðurinn
sr. Páll Bjamason í Selárdal og
síðast en ekki síst hinn siðavandi
alvörumaður Jón biskup Ámason.
Séra Jóni og fleiri alvörumönn-
um, fanst jafnvel að ógnir Móðu-
harðindanna hlytu að vera nokk-
urskonar syndaflóð, sem yfir menn
dyndi, til þess að hegna þeim fyr-
ir drykkjuskap og aðra lesti.
Þannig.var það, — Alt fram á
vora daga sem nú lifum, og erum
við ekki einu sinni gömul orðin,
flóði vínið í straumum um landið,
— Vér höfum öll — því miður
séð hvernig Bakkus getur af-
skræmt tilveruna og leitt böl, fár,
neyð og dauða yfir mennina, sem
gefa sig honum á vald. —
Um og fyrir miðja öldina sem
leið, fóru að vakna bindindis-
hreyfingar með þjóð vorri, 1840
stofnuðíh okkar góðfrægu Fjölnis-
menn bindindisfélag í Kaupmanna-
höfn og í Reykjavík, En sú við-
leitni var ekki á nægilega föstum
frundvelli bygð, og varð því ekki
til eins mikils gagns og viljinn var
til.
En ljósið var kveykt og við og
við brá upp geislum, sem miðuðu
að því, að slá því ljósi í augu þjóð-
ardraugsins Bakkusar, sem úr
honum mátti draga máttinn.
En svo var sigursverðið hafið á
loft.
Árið 1850 var hinn fyrsti vísir
Goodtemplarareglunnar lagður i
borginni íþöku í New York fylk-
inu, í Ameríku. Þessa öldu bar
brátt yfir, því margir ágætir menn
sáu, hvílíkt stórheillamál, fyrir
heim allan var hér á ferðinni.—
Drykkjuskapurinn barst brátt
hingað frá Noregi, með feðrum
vorum. — Og frá Noregi kom
líka sá, sem blásið gat lífi í gJóðir
bindindishreyfingarinnar hér —
lífi sem ljós varð af. — Þenna dag
fyrir 40 árum 10. jan. 1884, stofn-
aði norskur iðnaðarmaður Oli
Lee fyrstu stúkuna á íslandi.
Stúkuna ísafold á Akureyri.
Eftir þetta reis hver stúkan af
annari upp. Og fjöldi mætustu
manna þjóðarinnar, beittu sér fyr-
ir máleffúð. Siðan hefir verið
unnið með dugnaði og rögg og af
ósérplægni dæmafárri af mörgum.
Og svo kom loks málum, að
samþykt var með þjóðaratkvæði
aðflutnings. og sölubann á áfengi.
Um þau lög hefir margt og mis-
jafnt verið sagt. og ætla eg ekki
við það að bæta. En eitt er víst.
Að einmitt þau lög gerðu oss að
merkilegri þjóð — þótt við höfum
máske verið það áður — þá enn
þá merkilegri. Og til lærdóms
hafa þau verið og blessunar mikill-
ar.
En nú er skarð brotið í þenna
varnargarð, og ekki ?er diýkkjíu-
skaparfýsnin aldauða hér enn, og
sýnir það bezt — ef satt er — á-
fengisverzlun sú, sem nú er í
landinu græðir stórfé.
Enn er því þörf á að vel sé starf-
að og ötullega og ekki hvað síst
nú, þegar útlend þjóð neyð'ir á
okkur víni, þvert ofan í vilja vorn.
— Siðferðileg skylda og kristileg-
ur kærleikur hefir ávalt kallað alla,
undir starfsfána bindindishug-
sjónarinnar — en nú er það líka
föðurlandið og ef til vill sjálfstæði
vort, sem hrópar hvem og einn til
varnar.
Kappsamlega þarf að vinna, en
með íorsjá þó. — Ekkert vín á ís-
landi og .enginn íslenzkur drykkju-
maður. — það er hugsjónin —
takmarkið.
Einhverjum kann nú máske að
finnast að eg í þessum orðum
mínum hafi ekki sparað stór orð
eða dökka liti í garð áfengisins
með orðum mínum. En eg
spyr: Er hægt að mála myrkrið
með ljósum litum?
Sumir minnast á hófið í vín-
drykkjunni, og mála það gullnum
litum, en hver kann hófið? Hóf-
drykkjuhugmyndin verður að
deyja, því hún er úlfur í sauðar-
gæru, sem jafnvel er líklegastur ti!
mesta tjónsins.
Hver og einn, jafnt þeir sem
ekki kunna hófiði — og hinir er
kunna þykjast — verður að fórna
öllum löngunum sínum í þessa átt
á altari framtíðarheilla þjóðarinn-
ar; því áreiðanlegt er, að enginn
hamingja gæti landi þessu hlotnast
meiri en sú, að enginn af upp-
vaxandi sonum þess eða dætrum
— væri kunnugt um hvernig bragð
er af áfengu víni.
Eg veit að þeim foreldrum sem
hér eru stödd væri fátt kærara —
og jafnvel ekkert — en það að
“hægri hönd dauðans” næði aldr-
ei éökum á barninu þeirra.
Meðan eg á eftir að vera leið-
togi æskulýðsins hér, skal eg af
allri orku, með orðum mínum og
framkomu benda börnunum frá
því að aðhyllast vínið eða mæla
því Iiðsyrði.
Það væri stórkostlegt sæmdiar-
spor — og sú bezta afmælisgjöf til
hins ágæta félagsskapar, sem
minning þessarar stundar er helg-
uð, ef allir menn á þessari eyju
vildu í dag stíga á stokk og
strengja þess heit, að vinna að því
af öllum mætti leynt og ljóst að
ekkert barn þyrfti hér á ey að sjá
þá sjón, sem sorglegust er allra.
það er: Víndrukkinn mann.
Verum öll samtaka um útrým-
ingu áfengisins — um það — að
bægja hægri hönd dauðans frá
hjartastað þessarar þjóðar.
Guð blessi Regluna, sem þar
hefir mest og bezt unnið og gefi
henni sigur.
—Templar.
Tilkynning.
pér með tilkynnist að eftir fylgj
andi númer Ihrepptu hina þrjá
hluti, em voru seldir til arðs fyrlr
Betel. No 112, Mr. Jacfeson Emely
str. rúmáhreiðu. No. 311 E. <3.
Mooney 15 St. James Place, borð-
dúk no. 1; og No. 57 A. Sokwipple
116 Egerton Road St. Vital borð-
dúk no 2.
Um leið og við þðkkum konun-
um, sem stóðu fyrir þessari sölu
og gáfu bæði tíma og efni til þess,
þá verður sérstafelega að þakka
hinni gömlu vinkonu Betels, sem
gaf aðal stykkið, sem hefir kostað
ihana langan tíma og töluverða
peninga en ágóði fyrir Betel varð
$100.00 . Fyrir það er inni'lega
þakkað fyrir Ihönd stjórnarnefndar
Betels.
J. Jóhannesson féíh.
675 McDermot Wpeg.
Útgefandi “Freys” biður Lög-
berg að tilkynna að þeir sem hann
hefir sent Iblaðið, er með þeim til-
gangi að þeir taki að sér útsölu
á þvií, og 'biður hann því alla þá
Bðmu, að taka þesisa tilkynningu
til greina í staðinn fyrir bréf til
sérhvers, þangað til hann hafi
tíma til að skriist á við þá.
Utanáskrift hans er:
S. B. Benediktsíson 760. Welling-
ton Ave. Winnipeg.
j“ ~ ■
STEEN & CO.
f 1_ _
| 628 Notre Dame
Phone A9293 f
----------- f
Gott úrval af Jólagjöfum.
Silkisokka
(iHIoleproof og Penman’s)
frá 75c til $3.00
Vasaklúta
Karlmannaskyrtur og ties
Postulín og Community silfur
borðbúnaður
Barnaleikföng 0. fl.
Hér er staðurinn að kaupa Jólagjafir
VELJIÐ GJAFIRNAR í DAG!
Enginn tími hentugri en nú til aS velja Jólagjafirnar.
Allra fegursta GuIIstáss, mjög margbrotið, Sterling silfur
munir, London leðurvarningur og enskt feirtau. J?essar
og margar aðrar hentugaar gjafir fást hjá Birks.
Veljið Jólakortin yðar hjá
BIRKS
, Ógrynnl af dollar jólagjöf-
um hjá Birks.
HANDPYNGJUR
GóíSar handpyngjur, eru gjöf,
sem ávalt er vel þegin. Vér
höfum stðrt úrval af slíkum
munum úr bezta leöri og af öll-
um hugsanlegum geröum. —-
Kaupið þær hjá Birks.
SILVER PLATE
Gjafir viB allra hæfi, fást i Sll-
ver Plate Deildinni hjá Birks.
Hinir fögru Bon Bon Diskar,
sem myndin sjtnir, kosta atSeins
$5.00.
MANICURE SET
Vér höfum Combination Mani-
cure Set, i suede leður kassa.
petta set inniheldur fjögur á-
l\öld, af mátulegri vasastærð.
ódýrar jólagjaiir fyrlr $1.0»
ógrynni af dollars Gjöfum
hjá Birks.
FRANSKT ILMVATN
Afar heppileg jðlagjöf.
Birks hefir úr framúrskarandi
miklu að velja af ilmvötnum,
fr& stærstu ilmvatnsverksmlðj-
um & Frakklandl. Verðið við
allra hæfi.
Veljið jálakortin yðar
hjá Birks.
Búðin opin á kveldin til jóla
Henry Birks & Sons Limited
Portage Avenue, Winnipeg