Lögberg - 02.04.1925, Side 2

Ble. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
2. AP'RÍL. 1925.
Ekkert sjúkdómseín-
kenni eftir.
Dodd’s Kidney Pills Læknuðu
Nýrnaveiki hr. Joseph
Lessards.
Qíuebecbúi segir frá hvers vegua a<5
hann nú hei’ir fengið fulla og á-
ÍTd’ta heilsulKtU
St. Leon, Que., 30. maí (einka-
fregnj — “ÞaS fær niér ósegjanlegr-
ar ánægju, a5 skýra frá þy, hversu
að Dodd’s Kidney Pills hafa reynst
mér vel,” segir Mr. Lessard. “Eg
hafði þjáðst af nýrnaveikj í átta
mánuði, og eytt $60 í lækningatil-
raunir. Eftir að hafa notað fimm
öskjur af Dodd's Kidney Pills, var
eg búinn að fá fulla heilsubót. Eg get
því með góðri samvizku mælt með
Dodd’s Kidney. Pills við alla þá, er
líkt stendur á fyrir.’’
Dodd’s Kidney Pills styrkja veik
nýru og veita þeim mátt til að rækja
köllun sina vel. seni sé þá, að -halda
blóðinu hreinu.
Tvœr stefnur.
Baráttan millj bannvina ög hann-
fénda harðnar með ári hverju, og
það er engum vafa undirorpið. hver
verða muni lok hennar.
Það er fróðlegt að gefa því gaur.i
bvernig menn 'skiftast í flokka um
bannmálið.
Fyrir 6o árum geysaði borgara-
styrjöld í Bandaríkjum Norður ,
. .. , * , „ oðru sliku. Ef þessari kennmgu
Ameriku. Dedan var um það hvorf . 1
blámenn þar í landi skyi verða að-
njótandi borgaralegra réttinda. Lol:
ófriðar þessa munu kunn megin-
þorra lesenda vorra. Þeir, sem
börðust fyrir þrælahaldinu voru
keyrðir í kútinn. Jafnréttis- og
bræðralagsstefnan sigraði.
Stóreignamennirnir í suður
hluta Bandaríkjanna, þeir sem ráku
baðmullar og tóba'ksrækt í stórum
stíl, vildu halda blámönnum utan
við lög og rétt, nota þá sem vinnu-
dýr. Peningalýðurinn kærði sig
kollóttan um mannréttindi öðrum
til handa en sjálfum sér. Stefnu
þeirra má einkenna með orðunum:
Réttindi ríkum, en skuldugum
skyldur.
Sagan um Þrælastríðið í Ame-
riku bregður birtu yfir baráttu þá,
sem nú er háð í heiminum millí
bannmanna og andbanninga. And-
banninga í öllum löndum er yfir-
leitt að leita í sama flokki nianna i
þjóðfélaginu, er fyrrum héldu'
dauðahaldi í þrælasölu og þræla-
hald. Auðmennirnir fylla að kalla
má eindregið flokk andbanninga,
auðvitað sér í lagi þeir, sem fást
við vinyrkju og vínsölu. Þeir benda
til fortíðarinnar og leita máli sínu
stuðnings þar, alveg eins og íyrir-
yennarar þeirra, formælendur
þrælahaldsins, gerðu á sinum tíma.
En þeir sigla með lík í lestinni, eins
og skoðanabræður þeirra fyrrum:
Fáir munu þeir, er þekkja sögu
Bandarikjanna, að eigi elski þeir
og virði öllum fremur Abraham
Lincoln, þennan fræga brautryðj-
anda bræðralagsstefnunnar. — Kn
hvílíkum svívirðingum var ekki
reynt að hlaða hann, meðan á ó-
friðnum stóð vestra. Hann átti ekki
því lánió!) að fagna, að the upper
ten óæðri stéttirnar í Englandi sæi
sér fært að kalla hann gentleman
^fyrirmann eða göfugmenni). Og
hvað olli þessu? Þvi er fljótsvar-
að. Hann var ekki oddborgari. Hold
af holdi alþýðu.og blóð af hennar
blóði var hann, “sem rauðaviður
rekinn af hafi/’ Oddborg óttaðist
byltingu, breytingu, því að nú var
maður kominn til valda, sem hugs-
aði rétt og vildi vel.” Hann valdi
sjálfur veginn, honum auðnaðist
að leysa fjöturinn af blámönnum
Ameríku, en hann féll líka fyrlr
morðkuta broddborgaralýðsins.
Nú keppast þefr um að heiðra
hann.
Vér tölum um tvær stefnur. —
Um daginn bauð Stórstúkan Akur-
eyrarbúum á leiksýningu. læikur-
inn heitir “Tárin”, eftir Pál J. Ar-
dal skáld á Akureyri. Var hann
sýndur í útbreiðsluskyni. Er hann
bæði prýðilega saminn og var, að
allra jæirra sögn er sáu, ágætlega
leikinn. Hannrsýnir baráttu milli an rætur lífstrésins.
tve?gja stefna, lífsstefnunnar og Framförin er auðsæ, þó enn sé
helstefnunnar. Good-Templararegl- við mikla erfiðleika að berjast, en
unum og ljóma slær á fjöllin af
blysum hans. — Og vér sigrum
undir merkjum þess konungs. Vér
viljum eigi vita af mannkyninu í
þrælahaldi Bakkusar. Það er meg-
inþátturinn. Vér viljum fá því til
vegar komið, að áfengið sé “lokað
inni í eiturskápum lyfjabúðanna,
alveg eins og morfín, óþíuni eða
aðrar slikar eiturtegundir.”
En venjan segir nei — og allir
hennar þrælar!
Bannlögin voru einu sinni köll-
uð þrælalög af andstæðingum þeirra
hér í landi. Þetta er rétt að þvi
leyti, að þau eru fyrst og fremst,
þessi lög, fyrir þræla áfengisins,
þá, sem Bakkus hefir þrælkað og
haldið' í ánauð. Tilgangur laganna
er að leysa þá úr ánauðinni. En
móstöðumenn laganna eru fylgj-
andi þrælahaldinu. Einkunnarorð
þeirra er: “Sjálfur leið sjálfan þig
Var það ekki Kain, sem sagði, þeg-
ar hann var spurður um Abel: “A
eg að gæta bróður míns?” — Ein-
kunnarorð bannmanna er: Vér
eigum að gceta hróður vors. í>að er
munurinn.
verki, til þess að verja æskuna falli.
— Öflugt bandalag er að komast á
milli bannmanna um allan heim.
Vínflokkurinn vígbýr sig einnig.
En Guð ræður. Og 'hann er birt-
unnar megin.
Dagur ljómar um loft.
Stefnurnar eru tvær. — Hvorri
þeirra vilt þú fylgja, lesari góður?
Templar jan. 1925..
P. F. Feiiberg
(’EftirMbl. 26. febr.)
í dönskum blöðum, sem hingað
eru komin fyrir nokkru, er þess
getið, að hinn góðkunni, Islands-
vinur. búvísindamaðurinn danski P.
B. Feilberg, etatsráð, sé látinn.
Síðustu ár æfi sinnar hafði hann
aðsetur á Helsingjaeyri; en flestir
Islendingar, sem hann þektu, og
þeir eru margir, kyntust hounm
meðan hann bjó á Söborggaard á
Norður-Sjálandi.
Þrjú sumur ferðaðist Feilberg
, hér á landi, árin 1876, 1877 og 20
En — nú kemur andbanningur árum seinná*, árið 1896. Fór hann
fram úr hópnum, líklega nokkuð
spekingslegur á svipinn fvér höfum
séö þá og heyrt marga slíka) og
segir, “að það sé ekki til neins að
hafa svona lög, því að þau séu svo
mikið brotin” /hans eigin orð). Vér
höfum heyrt þessi orð sjálfsagt
hundrað sinnum eða oftar, þegar
rætt hefir verið um bannlögin. Eftir
þessari kenningu ætti ekki að leggja
bann við þjófnaði, manndrápum og
ætti að gefa upp vörnina í mann-
heimi í viðureigninni við Hel og
lið hennar. Þessi fáránlega kenning
ondbanninga er þrotalýsing. Allir
þessir andbanningar eru vægast
sagt veilir í trúnni á framför mann-
kynsins. Það er mergurinn máls-
ins. Þeir eru svo blindir að halda,
að ákvörðun mannsins sé ekki æðrí
en það að vera þræll.
Good-Templarar hylla lífsstefn-
una. en andbanningar helstefnuna.
Það er munurinn. Meðan helstefn-
an hrósar sigri í heiminum, horfa
heilir herskarar manna-, sem einu
sinni voru líklegir sjálfum sér og
öðrtim til þrifnaðar, döprum aug-
um á rústir margra æfiára. Alstað-
ar þar sem helstefnan mótar laga-
setningu þjóðanna á slíkt sér stað.
Þjóðfélagið verndar þá, sem læ-
víslega leiða einn af öðrum á vegu
ógæfunnar í svívirðilegs ávinnings
skyni. Andbanningar vilja fyrir
hvern mun halda í þessa vernd.
Svoa hefii vaninn blindað augu
þeirra, svona fjandsamlegir eru
þeir nýbreytninni.
A vorum dögum geysar ægileg
þrælastyrjöld. Good-Templarar
hófu bannlagastefnuna í heimín-
um. Véf viljum leysa mannkynið
undan áfangisbölinu með lögum.
Vér sækjum fram gegn herskörum
Heljar. Vér berjumst undir merkj
um brærðalagshugsjónar og jafn-
réttis. *— Mótstöðumenn vorir
segja: Látið þið ræflana ganga í
bindindi, en lofið oss að vera í friði
við flöskuna.
Þessi afstaða dæmir sig sjálf.
öðrti megin er sérhyggjan í odd-
borginni, hinum megin bróður-
höndin fram rétt til hjálpar í kær-
leika.
Það er mikið talað um smyglar-
ana nú á dögum. og það er mjög
eðlilegt, því að þeir eru talsver:
athyglisverður flokkur í heiminum.
Þeir græða, margir þeirra, of fjár
á atvinnurekstri sínum, bæði fyr og
nu. En beir eru engin nýlunda. —
Innflutningur þræla i Bandarík^
in var bannaður fyrir fu1t og alt
1. jan. 1808. Geruðst margir til
þess upp frá þvi um hríð, að smygla
þrælum til Bandaríkjanna, þar á
meðal Norðmenn. Þeir gerðu það
af fikn í svívirðilegan fjárgnjða,
alveg eins og Norðmenn og aðrir,
sem nú smygla áfengi til Banda-
rikjanna og annara .bannlanda.
Atferli þrælasmyglaranna í byrj-
un 19. aldar er nú dæmt hart um
allan heim. Atvinna áfengissmygl-
aranna fær sama dóm, og sá tími
kemur, að mannkynið hugsar með
viðbjóði og hryllingi til þeirra æfi-
iðju, sem áfengissmyglarar hafa
með höndum á vorum tímum. Þeit
eru Niðtiöggurinn, sem nagar neð-
an berst undir merkjum lífsstefn
unnar. Hún er andstæð þrælahald-
inu, af því að húnu er reist á þeim
grundvelli, sem heitir bræðralag
mannanna. Hún lætur sér því eigi
á sama standa um náungann. Hún
býður lífsins mikla mætti, kærleik-
anum, þjónustu sína, — og fyrir
dýrð hans hörfar myrkrið af háls-
L|Bfr nn (I I10 eerir enga til-
1 UI.L 171 H ra,n út 1 hláinn
^ metS þvt at5 nota
Dr. Chaae’s Ointment viS Eczema
ag öCrum húísjúkdSmura. paC
írwCir undir eins alt þesskonar. Ein
ukja til reynslu af Dr. Chase's Oint-
ment send fri gegn 2c frimerki, ef
:afn þesaa blatSs er nefnt. (Oc. aakj-
an f ötlum lyfjabúBum, etia frá Ed-
wenioa, M/vte* * Co.. IAd., Toronto.
það yrði lítið úr henni, ef allir létu
undan síga í menningarmáli, eins
og bannmálinu.
Það er nauðsynlegt í eitt skifti
fyrir öll að gera landslýðnum ljóst,
um hvað ægilegasta baráttan i
mannheimi er háð.
Islendingar eru fyrsta bannþjóð-
in í heiminum. Margir íhaldssinn-
ar þola ekki þessa nýbreytni og
dænia stefnuna, sem “Templarar”
kalla lífsstefnu, hart. Þeim finst
öll breyting afturför. Augu þeirra
eru svo haldin, að þeir sjá ekki
nýgróðurinn ' í þjóðlífinu. Mann-
hatrið, tortrygnin og bölsýnin eitra
hug þeirra. I óráði grafa þeir æsku-
lýðnum grvfju, til þess að falla í,
en bróðurhönd kærleikans er að sér.
hann þessar ferðir að tiíhlutun
kgl. danska Landbúnaðarfélagsins,
til þess að kynnast hér búnaðar-
högum og framtíðarmöguleikum og
gera tillögur um, hvað gerlegast
væri, landbúnaðinum hér til við-
reisnar.
Þetta starf sitt ynti hann af
hendi með svo mikilli alúð, að ís-
lenzkur landbúnaður á Feilberg
mikið að iþakka. Hann hreint og
beint greip þar inn í viðburðanna
rás, með þeim hætti, að hans mun
minst með þakklæti, hvenær sem
búnaðarsaga undanfarndi 50 ára
verður rituð.
Feilberg var á margan hátt alveg
óvenjulegur maður. Eldlfjörugur
og fluggáfaður greip hann hvert
viðfangsefnið á fætur öðru. Hann
var einn af fjórum, sem árið 1856
tóku fyrstir hið almenna landbún-
aðarpróf í Danmörku. Var það
áður en Landbúnaðarskólinn, sá er
nú er, var kominn á fót. Hann
bafði þvi staðið framarlega í önd-
verðri umbótastarfsemi dönsku
bændanna á öldinni sem leið. Að-
al-verkefni hans var framræsla og
grasrækt. Var það því mjög eðli-
legt, að einmitt hann væri fenginn
til þess að fara til Islands og rann-
saka búnaðarhætti hér.
Er hingað kom, fékk hann alveg
einlægan og brennandi áhuga á ís-
lenzkum húnaðarmálum, viðreisn
hins íslenzka landbúnaaðr. Hann
skrifaði hvern bæklinginn á fætur
öðrum, ýmist í ferðasöguformi eða
um einstakar greinir landbúnaðar-
ins; svo sem um landshættina, veðr.
áttufar, jarðveginn, áveituvatnið,
og fleira.
Þegar Feilberg var send^ur hing-
að árið 1876, þá mun það ihafa ver-
ið með því “fororði”, að hann ætti
að segja Landbún.félaginu ,dnaska,
hvað félag það gæti gert landbún-
aðinum hér til viðreisnar. En Feil-
berg svaraði þeim, er sendu hann,
á þá leið, að íslendingum kæmi
læzt sú aðstað, sem hjálpaði þeim
til 'þess að bjarga sér sjálfir. Eins
og löndin Danmörk og fslandi eru
ólík, eins eru þjóðirnar ólíkar,
sagði Feilberg. íslendingar þurfa
að læra að þekkja sjálfa sig og
landið sitt. Þó hann dveldi aldrei
langdvölum hér á landi, kendi
hann okkur margt, er stuðlaði að
þekkingarauka á landinu og meiri
sjálfsþekkingu meðal þjóðarinnar.
Margt af kenningum Feilbergs um
búnaðar- og landshætti, eru fyrir
löngu orðnar alþjóðareign, og
fæstir vita, hvaðan þær eru runn-
ar.
Hann byrjaði hér fyrstur manna
á búvisindanáttúru rannsóknum,
rannsakaði vatn til áveitu, jarð-
veg til túnræktar, gerði sér grein
fyrir, .hverjar væru helztu fóður-
jurtirnar hér á túnum og engjum.
Búnaðarskólum vorum gaf hann
sérstakan gaum, er þeir komu til
sögunnar, lagði ráðin á um fyrir-
komulag. Hvar sem hann fór um
landið, var hann sileiðbeinandi í
smáu og stóru. Alþýðlegur í við-
móti <jg ræðinn varð hann hvers
manns hugljúfi, þeirra, sem urðu
á vegi haiís. Og hann kyntist hér
líferni og hugarfari manna svo
fljótt og vel, að undrum sætti.
En einmitt vegna þess, komu leið-
beiningar hans að hinum mestu
notum. Fyrir löngu eru þær orðn-
ar þjóðkunnar margar setningar
hans og hnyttiyrði um fslendinga.
Svo sem eins og þegar hann var
spurður að því, hvern mun hánn
sæi Ijósastan á islenzkum og dönsk-
um bændum. Þeirri spurningu
svaraði hann á þessa leið: “Land-
ar mínir, dönsku bændurnir, vita
sæmilega vel um alla hluti, sem
innangarðs eru á þeirra eigin bú-
jörð, en þeir eru oft óifróðir um
það, sem fjær er; en íslenzku bænd-
urnir vita jafnaðarlega sitthvað
um alskonar fjarskylda hluti, sem
langt eru frá þeim í tíma og rúmi,
en eru meinlega illa að sér um
æðimargt innangarðs, heima hjá
Feilberg fékk einlægan og eld-
heitan áhuga á því, að.bæta úr hin-
um tilfinnanlega þekkingarskorti í
íslenzkum búnaði. Rit hans bera
þess vott. Viðræður við hann
sýndu það enn betur. Margt af
þeim búnaðarumbótum, er kom-
ust hér á á síðasta aldarfjórðungi
síðastliðinnar aldar, og í byrjun
tuttugustu aldar, áttu meira og
minna rót sína að rekja til hans.
Hér eignaðist hann fjölda vina.
Og þeir, sem stóðo hér'framarlega
i búnaðarframfaramálum, voru I
stöðugu bréfa sambandi við hann.
Síðast í fyrra vakti það hinn mesta
fögnuð hjá honum, 88 ára göml-
um, að fyrirhleðslan í Djúpós og
íramgröftur Hólsár komst á.
I ferðabók hans frá árinu 1896
hafði hann gert grein fyrir því ’’
í ■ aðaldráttum, hvernig verk það
skyldi vinna, og kom það heim við
framkvæmdina.
Um langt skeið var Heintili han.i
á Söborggaard eitthvert helsta at-
hvarf allra Islendinga, sem til
Danmerkur komu, og þó einkum
þeirra, sem fengust við verklegt
eða bóklegt búnaðarnám. Sjóð
stofnaði hann, sem er í vörslum
kgl. Landbúnaðarfél. danska, er
styrkir íslendinga til búnaðarnáms
í Danmörku. Var stofnféð þann-
ig til komið, eftir þvi sem hann
sagði sjálfur frá, að féð sem hann
-fékk til íslandsferðar, reyndist
honum svo ríflegur farareyrir, að
hann hafði afgang, er heim kom.
Afgangur þessi fór í sjóðinn. Og
hafa nokkrir Islendingar fengið
þar námsstyrk..
Fjöldi framtakssamra bænda
um land alt, sem nú eru komnir á
efri ár, minnast þess/með hlýjum
hug, er Feilberg ferðaðist hér um,
búvisindamaðurinn danski, sem sá
hér fjölda framfaramöguleika, og
benti okkur á þá. En hann sá líka
betur en flestir útlendingar þá
möguleika, sem í þjóðinni búa.
Hann örfaði trúnaðartraustið á
land og þjóð. Fyrir það hefir
verk hans i þágu landbúnaðarins
islenzka fengið ævarandi gildi.
—Mbl.
Minningarorð.
Kristín Johnston.
Þótt nú né nokkuð langt um
liðið, þá langar mig til með fáum
orðum að minnast Kriistínar sál.
Johnston, sem andaðist 1. nóv.
síðastliðinn að heimili isystur
sinnar Mrs. Guðrúnar Jóhannsson
í Winnipeg. Banamein hennar var
“slag” sem hún kendi aðeins
nokkrum klukkustundum áður en
hún dó.
Foreldrar Kristínar isálugu voru
þau Jóhann Jónsson, bróðir séra
Páls prests að Hökuldsstöðum í
Húnavatnssýslu og Jóhanna Þor-
bergsdóttir, sem íbjuggu í nokk.
uð mörg ár í Sæunnarstöðum í
sömu sýslu, þar til þau fluttu
vestur um haf með bornum sínum
5. — árið 1874, var Kristín þá á
níunda ári, — og þegar vestur
kom námu þau staðar í Kinmount,
Ont. og dvöldu þar ár langt, en
fluttu svo vostur til Manitoba og
höfðu aðsetur á Gimli í Nýja fs-
landi hin næstu 3 árin, 0g á þeim
tíma dó faðirinn og eitt barnið
litlu iseinna. Nokkru eftir það
flutti svo ekkjan til Winnipeg
með börnum sínum og dvaldi þar
mest part , þar til hún dó árið
1907.
Kristín sáluga var að eðlisfari
sérlega starfsöm og skyldurækin-
Hún var einkar tilfinninganæm og
brjóstgóð og hjálpfúis við alla er
bágt áttu. í lífs og trúarskoðun-
um var hún fastheldin og geymdl
sína kristnu barnatrú hreina og
ákveðna og ávaxtaði hana æfina
út.
Jarðarförin fór fram 3. nóv. frá
Fyrstu lút. kirkjunni, séra B B.
Jónsson flutti ræðu að viðstöddu
mörgu fólki og var líkið síðan jarð-
sett í Brookside kikrjugarðinum.
Bléssuð sé minning hennar.
G. J.
Mjólkin sem vér neytum
Einn dropi af mjólk, er einskon.
ar heimur út af fyrir sig, morandi
j af lífi; hann er nokkurskonar
frumskógur, þar sem í einni bendu
vaxa hinar breytilegustu jurtir.
Nálægt 700 jurtategundir hafa
fundist í mjólkinni. Þær eru öðru
nafni nefndar bakteríur. Sumar
þeirra eru ékki annað en beinir
stönglar eða teinar, sumar eru
kúlumyndaðar, en §umar eins og
gormar. Hinar beinmynduðu
hanga oft saman sem flestar, en
hinar kúlumynduðu í hrúgum eða
klösum. Sumar þestear smájurtir
hreyfast eða synda Isjálfkrafa í
•mjólkinni. Æxlun þeij*ra er ótrú-
lega fljót, flestar ná fullum þroska
á 20 mínútum. Æxlunin er ýmist
þannig að jurtirnar aðeins detta
í tvent eða famleiða einhverskon-
ar “spora” er þroskalst á lítilli
stundu; þeim tegundum er tor.
veldast að verjast eða útrýma.
Sumar þessar jurtir eru skaðleg-
ar fyrir heil'su manna, sumar jafn-
vel eitraðar, en aðrar eru mein.
lausar og jafnvel gagnlegar. Vís-
indamenn Ihafa flokkað *þær eftir
eðli þeirra og sköpulagi, og rann-
sakað hverja tegund fyrir isig.
Þeir hafa fundið ýmislegt til að
eyða hinum skaðlegu, en rækta
hinar gagnlegu, og er nú yerslað
með þær eins og hverja aðra vöru.
Ein jþerra er t. d. kölluð B- 41. Það
er einskonar svepptegund, sem
menn segja að sé ættuð frá Uru-
guay, og þykir hun mjög bæta
smekk smjörsins, ef hún er látin
æxlast í mjólkinni. Norðmaður
einn, O. Johann Ollisen, hefir og
ræktað sveppteund eina, sem
þykir bæta osta og gera þá líka
svissarostum. Ákaflega eru jurtir
þessar ismáar; hinar stærstu
eru 3/100 úr þumlungi,
en hinar smæstu 1/20000 úr þml
Til þess að geta rannsakað eðlt
þeirra, verður að aðskilja þær og
rækta hverja tegund fyrir sig, og
er það ekket áhlaupaverk- Þó íhef-
ir það hepnast, og aðferðin er
þeissi: einn dropi af mjólk er
blandaður með límkvoðu (gela-
tina), svo hann verður að þunnrl
köku eða lummu; sumstaðar þynn-
ast fylkipgarnar, en á öðrum stöð-
um myndast þyrpingar og hrúgur
og sumstaðar koma auðir pollar.
Bakteríurnar hafa þyrpst saman
í hópa eftir tegundum, og má að-
greina þrjá aðal flokka. Er þá einn
þeirra tekinn og blandaður á ný
með límkvoðu, og kemur þá nýr
aðskilnaður og ný flokkun í ljós.
Þannig er haldið áfram, iþar til
hver tegund fæst óblönduð út af
fyrir sig, og er hún svo ræktuð og
rannsökuð sérstök. Það er kölluð
“íhreinræktun.”
Mjólk úr heilibrigðri kú má heita
bakteríulaus á því augnaibliki sem
hún kemur úr spenanum, en það
stendur ekki lengi- Meðan á mjölt.
unum stendur drífa bakteríur í
mjólkina, og hitastig hennar gera
hana að hinni bestu gróðrarstíu,
svo æxlunin fer ákaflega ört. En
hvaðan koma þessar bakteríur?
Fyrst og fremst úr mjólkurílátun-
um. Að skola þau sem snöggvast
úr köldu eða heitu vatni er gagns-
laust; til þess að þau hreinsist til
hlítar verður að sjóða þau í nokkr-
ar mínútur, eða baka þau í ofsa.
heitri gufu. Ryðguð ílát, má alls
ekki nOta og tréílát ættu að fyrir-
bjóðast. Vel fægð leiríált eru lang-
best. Merkileg tilraun var nýlega
gerð með tvö mjólkurílát. Annað
var þvegið og skolað vanalega á
vanalegan hátt, en hitt soðið í
hálfa stund- 1 hinu fyrra var
mjólkin orðin súr eftir 23 stundir,
en í hinu eftir 2Syt stund, og í
mjólkinni, sem stóð í hinu fyrra
fundust 26 sinnum fleiri bakter-
íur en ívhinu. Sú mjólk, sem allra
fyirst kemur úr kúnni, er átta
sinnum auðugri að baikteríum en
sú er seinna kemur, og ætti því
ætíð að mjólka fvrstu “höglin”
sérstök. Húð og hár kúnna er
morandi !í bakterium. Þessvegna
er nauðsynlegt að sópa og bursta
kýrnar vel áður en níjólkað er, og
væta hár þeirra, einkum að neðan.
verðu og nálægt júrinu með rakrtj
rýju eða bursta (þvi bakteríurnar
losna þá síður úr Ihárinu. Mjalta-
konurnar eru ætíð morandi í bakt-
erium nema varúðar sé gætt. Þær
ættu ætíð að þvo hendur sínar
vandlega með sápu áður þæf
mjólka. Gott er að bera ofurlítið
af “vaselíni” á hendurnar; það
mýkir spenana, léttir mjöltunina
og ihindrar bakteríurnar að hrynja
í mjólkina- Mjaltakonur ættu að
hafa séstaka yfirhöfn meðan þær
mjólka, helist úr ihvítu lérefti, og
sé henni altaf haldið vel hreinni.
— Að þessar varúðarreglur séu
ekki ó!þarfar sóst af þessari til-
raunri— Kýr var mjólkuð úti í
haga á vanalegan hátt; gljúpri
límkvöðuköku jafnstórri opinu 3
mjólkurfötunni, var haldið í eina
mínútu undir kvið kýrinnar meðan
mjólkað var. Þegar hálfnað var að
mjólka kúna var skift um, og allra
Mamma veit
Að þesnr um Uúðsjúk-
ilóma eða kláða er að
ræða, þá eru þessi hin
t'ræsu jurtaemyrsl
lic/.ta incðalið, |>\i
Oll þeirra
efni eru
grœðandi.
framannefndra varúðarregla vand
lega gætt, það sem eftir var af
mjöltuninni, og önnur ný lím-
kvoðu-plata borin undir kvið kýr-
innar jafnlengi og hin. Hin þriðja
platan var látin verða fyrir áhrif-
um loftsins í haganum skamt frá.
Niðurstaðan varð þessi; á hinni
síðastnefndu límplötu fundust 65
bakteríur á þeirri i miðið 115, en
á hinni fyrstu 3250 bakteríur, af
þessu sést þýðing hreinlætisins.
Mergð bakteríanna í andrúms.
loftinu er mjög misjöfn. Á óbygð-
um stöðum eru óvíða fleiri en 100
í teningsmetra; á götunum í Par-
ísarborg eru vanalega 400,000 í
teningsmetra; en á háfjöllum
finist varla nokkur baktería í loft-
inu- Loftið í fjósum er vanalega
þrungið af ibakteríum; það ríður
því á, að ihalda þeim svo hreinum
og loftgóðum, sem unt er. Góð
birta er álveg nauðsynleg, því sóL
argeiislarnir drepa flestar bakt-
eríur. Aldrei ætti kýrin að éta þurt
fóður meðan mjólkuð er, því hún
þeytir bakteríunum úr því um-
hverfis sig. M.jólkina þarf að bera
tafarlaust burtu úr fjósinu jafn-
ótt og lokið er að mjólka hverja
kú. Við síun mjólkurinnar verðu '
og að gæta hins mesta hrenlætis.
Hér er ein eftirtektaverð tilraun.
Við mjaltir á einni kú af mörgum
var nákvæmlega gætt allra þeirra
varúðurregla, sem að framan eru
nefndar, kýrin vandlega burstuð
og vætt, mjaltakonan þvegin og
klædd í hreinan léreftsserk, fjósið
gert srvo ryklaust isem unt var,
fyrstu “höglin” mjólkuð niður o-
s. frv. i vissum mæli af þ^ssarl
mjólk fundust 330 bakteríur. Hin.
ar kýrnar voru mjólkaðar á vaná-
legan ihátt, en í jöfnum mæli af
þeirri mjólk fundust 15000 bakt-
eríur. — Til samanburðar má
nefna, að í besta brunmvatni eru
ekki nema 3 bakteríur í hverjum
tenings centimetra; en í rennu-
vatninu, sem fellur úr afræslu-
göngum undir Lundúnaborg eru
15000 bakteríur í hverjum tenings-
centimetra. Munurinn á þessum
tveimur mjólkursýnishornum var
því litlu minni en á blátæru
neyzluvatni og cþverraskólpi, sem
engum dettur 1 hug að neyta.
Bakteríurnar þrífast ekki né æxl-
ast nema við viss hitastig-
Best á við þær frá 25—45 stiga
hiti á C. Þessvegna á að kæla
mjólkina svo fljótt, sem auðið' er.
í minni hita en 25° C. æxlast þær
varla. Það er því um að gera að
kæla mjólkina istrax svo mikið-
Sömuleiðis þrífast bakteríur illa
í meiri hita en 45° C. og iSé mjólk-
in í 10 mínútur hituð í 60° C. þá
drepast nær því allar bakteríur í
henni. Einungis berklabasillan
þolir 65° í 30 mínútur 68 í 15 mín.
útur, eða 75 í mínútu. Sé mjólkin
hituð yfir 70° C-, þá “flóast” hún,
og fær isuðubragð. Sú aðferð til
að geyma mjólk, sem kend er við
Pasteur efnafræðing (Pasteuriser-
ing), er þannig, að mjólkin er hit-
uð í 68° C. og síðan. bráðkæld í
13° C. í'hreinum og luktum ílátum
verst svo mjólkin óskemd í 2 sól-
arhrtnga, og í. ískössum 5i—‘6 daga.
í mjólkinni geta margskonar
sjúkdómisefni flust til neytend-
anna. Berkla-ibasillan er algenguist.
Sagt er að 5% af þeirri mjólk, er
nejdt er í Lundúnum og 2þi%
öllum nautgripum, sem þar er
slátrað isé meingað berkla-basill-
um. í mjólkina koma þáér oftast
■beina leið úr kúnum, en i mjólk.
inni æxlast þær ekki eða fjölga
Einfaldasta aðferðin til að gera
þær óskaðlegar er að flóa mjó'llr-
ina; þó dugar að blanda hana
nógu mikið með hrein/rt mjólk —
Taugaveiki (týfus) — basillan
getur komist í mjólkina úr vatni,
sem ílátin eru þvegin úr. Diiphter.
itis basillan getúr og flust i mjólk,
svo og kólerujbasillan. Auk sjúk-
dómtsefnanna eru stundum í mjólk
þau efni (ptomainer), sem mynda
sterkar eiturtegundir.
Að geyma mjólkina á þann hátt
að blanda hana framandi efnum
(kemisk geymsla), er álitið vara-
isamt, og Ijafnvel Ihættulegt. Besta
aðferðin er hitun og kæling. 1
einni af borgardeildum i Newí
York er aðferð Pasteur böfð við
alla mjólk, isem þar er neytt, og
íhafa menn veitt því eftirtekt, að
mannalátum hefir fækkað Iþar 1—
það er kaJllað að “sterilisera’’
mjólk, þá er hún er hituð svo að
alt líf, sem í 'henni dylst, hlýtur
að deyja. Reynsla hefir sýnt, að
nóg er að hita mjólkina í 60° €•
ef það er gjört oftar en einu sinni
hvað eftir annað, en við (þann hita
flóast hún ekki eða breytir bragði
að mun.
Þegar mjólk er skilin í skilvindu
deilist hún eiginlega i þrent, rjóm-
ann undanrennuna og 'slím, sem
situr eftir í skilvindunni. 1 þessu
slími lenda því nær allar 'berkla.
basillur, sem til voru í mjólkinni.
Þetta slím hafa sumir notað til
grísafóðuns og þannig flutt berkla-
sýki í svínin.
Þegar Ihreinn rjómi er geymd-
ur í góðum ílátum við vanalegan
lofthita -í 1—3 dægur, myndast I
honum efni er gefa honum þægi-
legan kryddsmekk, isem þykir þæta
smjörið, og er því sóst eftir að
framleiða hann. Gamla aðferðin
var að láta dálítið af súrum rjóma
saman við hinn nýja og geyma
hann svo rótlausan, líkt og þá
“þétti” er notaður til skyrgerðar-
Nú hafa menn fundið að smekk-
ur þessi er að þakka bakteríu, sem
æxlast í rjómanum og með gömlu
aðferðinni var flutt í bann í hin-
i;m súra rjóma, en jafnframt aðr-
ar miður gagnlegar bakteríur.
Þessi smjörbaktería er nú “hrein.
ræktuð”, og gengur kaupum og
söilum eins og nokkurskonar bólu-
efni, sem blandað er í rjómann
nokkru áður en strokkað. er- Það
eru Danir, sem þessu uppfynd-
ingu ihafa gert, og kalla þeir þetta
efni “Normal Syrevækker". Af öllu
smjöri, sem sýnt var á búnaðar-
sýning Dana' 1891, voru að eins
4%, sem gert var úr mjólk er
Pasteurs aðferð hafði verið við_
höfð og hreinræktaðar ikryddíbakt-
eríur. En á samlsknar sýningu
1895 voru það 86% af smjörinu.
Þetta sýnir. framfarir Dana T
smjörgerð og mjólkurmeðferð,
enda /standa þeir allra þjóða
fremst í því, Englendingar eru
langt á eftir, en þeir éta mest alt
smjör Dana og íborga það vel.
Mikill fjöldi bóka er árlega
ritaður um þetta efni alstaðar I
hinum mentaða heimi, og meðferð
og notkun mjólkurinnar, smjör-
gerð og ostagerð fleygir áfram til
þeirrar fullkomnunar, sem menn
fyrir fáum árum varla dreymdt
Um. í þessu tilliti sem öðru, eru
vísindin orðin undirstaða og iskil-
yrði fyrir réttum og fullkomnum
verknaði. Hér er ibókvitið (vísind.
in) nær því beinlínis látið í ask-
ana- En hvað gerum við ísilend-
ingar? B. J.
Grein þessa hefi eg tekið úr
“Kvennablaðinu’’ 1899.
Jóhann Pálsson.
Liðaog Vöðvagigt
«rug:t Mettal Funditt Vi» Gigrt af
Manni, sem Sjálfur Þj&iiist.
AriÖ 1893 fékk egr óþolandi vööva-
gigt. Þj&CÍBt eg án aflát* i rúm þrjú
ár. Eg reyndl meSal eftir meöal, án
þes8 aö fá mlnstu heilsubót. AtS lokum
hepnatiist mér sjálfum atS finna upp
metial, sem hreif og lœknatJi mig, aB
fullu og öllu. Eg hefi renyt þatS vitS
menn, sem voru ortJnir rúmfastir og
komnir um sjötugt og áttrœtt, og kom-
ust þeir til fullrar heilsu.
Vildi eg rátileggja. öllum, er þjást af
vööva eöa litJagigt, atS reyna mitt nýja
“Home Treatment", sem á engan sinn
líka. SenditJ enga peninga, sendlð atí
eins nafn og utanáskrift, og mun eg þá
senda ytJur ókeypis reynsluskerf. Eft-
ir at5 þér hafitS reynt metJalitJ og þatS
hefir losaC ytSur vitS gigtina, getið þér
sent mér elnn dollar. En hafitJ hug-
fast, atJ eg vil ekki peninga ytSar. nema
þér séutS ánægtSIr. Er þatS ekkl sann-
gjarnt ? Hví atS kveljast Iengur, þeg-
ar ytSur býtJst ökeypis lækning? SJláitJ
engu á frest. SkrifltS undir eins, til
Mark H. .Jackson, No. 500 K, Duraton
Bldg., Syracuse, N. Y.
Mr. Jackson ábyrgist, atS ofangreint
sé satt.