Lögberg - 18.06.1925, Side 1

p R O V IN C p
1 THEATRE
ÞESSA VIKU
((TrCDDI
Ankasýning — 10—20c — Kveldin — 15—25c
Laugardíagsmoguninn kl. ló — Börn lOc.
# ® h tt g.
pROVIJNCP
1 THEATRE
NÆSTU VIKU
Tom IViix og Tony
RIDERS OF THTPURPLE SAGE
f Eftir Zane Grey
Aukasýning — 10—20c — Kveldin — 15—25c
38. ARGANGUR
I
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 18. JÚNÍ 1925
NÚMLR 25
Flytur rœðu á 100 ára afmæli Norðmanna.
Calvin Coolidge-íiandaríkjaforseti.
Rœða Calvin Coolidge á 100 ára
afmœli Norðmanna í Minneapolis
Hversu oft er það ekki í sögu
mannkynsins að smáatiburðir valda
stórvægilegum áhrifum, sem með
sér bera mikilsverða möguleika til
góðs eða ills. Slík áhrif eiga rót
sína ávalt að rekja til eiginleika
þeirra, sem hlut eiga að máli.
Litli kofinn, er Lincoln fæddist í
er þjóðunum kær, þær leita uppl
fæðingarstað Shakespears og nefna
hið óaðgengilega land, Palistínu,
landið helga, »alt sökum þess að
frá þeim istöðvum komu þeir, er
varánleg áhrif höfðu á framtíðar
kynslóðirn^r..
Eiginleikar þátttakendanna voru
vegsemd framtlðarinnar. Eins
slíks atburðar erum við að minn-
ast hér í dag. Fyrir hundrað árum
fiíðan sigldi lítið skip frá Noreg^
vestur yfir Atlantshaf, til Ame-
ríku. Atburði þeim_var naumast
gaumur gefinn þá, nema hvað
menn furðuðu sig á hugrekki því,
er þetta fólk sýndi, en farið þetta
li’tla, flutti hugrakka erindreka
hraustrar þjóðar, menn og konur
með ákveðið manndómsþrek, var-
anlegt þor og göfugar hugsjónir,
sem átti eftir að draga til pín
fjölda af landsmönnum sínum,
sem til þess voru kjörnir að gjör-
breyta útliti lands, sem var eins
víðáttu mikið og 'heilt veldi, mynda
sögu sjálfstæðrar þjóðar og
le'ggja stóran skerf til uppbygg-
ingar hennar. Þessar miklu
framkvæmdir hafa náð fram að
ganga fyrir það að þessir norsku
innflytjendur voru vel þess virði
að feta í fótspor pílagrímanna og
víkinganna.
Minning, sem er eftirtektaverð í
sögu Bandaríkjanna..........
Minningarhátið þéssi er heppi-
lega bundin við þetta ár, sem er
einnig hundrað og fimtugasta af-
mælilsár frá því að frelsisstrið
þjóðarinnar hófst. Það var fimtiu
árum eftir Concord og Lexington,
sem innflutningur fólks frá Noregl
hóífst — fólks, sem varð til þess að
hjálpa til að tryggja, að frelsis-
andi sá, sem öllum nýlendum hefir
orðið svo affarasæll mætti verða
varanleg eign Bandaríkjanna. Þeg-
ar við hugsum um hinn furðulega
stóra hluta, innflytjenda, sem
skandinavisku löndin hafa lagt til
myndunar þessarar þjóðar, borið
saman við íbúatðlu þeirra, þá
verðskuldar það fólk fyllilega við-
urkenningu þá, sein því veitist með
þessari minningu á þessum stöðv-
um, því þetta ríki hefir stórum
hagnast við innflutning þann, sem
hingað hefir verið frá Norður-
Evrópu. Minnesota-ríki væri ekki
það sem það er — norður-ríkin í
Mið-Bandríkjunum væru ekki það
sem þau eru, ef skandinavisku
löndin hefðu ekki miðlað þeim eins
miklu af fólici sínu og þau hafa
gjört.
Sökum hinnar etnlægu virðing-
ar við það nothæfa
innlegg, sem #þjóðinni er
svo mikils vert, hefir mér veist svo
mikil ánægja að koma hingað og
taka þátt með yður í þessari minn-
ingarhátíð, á meðal hinna mörgu
þjóðarbrota, sem hingað hafa
komið og fe3t sér bygðir og bú,
s'em öll eru hafin yfir nokkurn
ótta í sambandi við þjóðarhollustu,
Fyrir öll þeirra störf erum vér
þakklát og ennþá þakklátari fyrlr
að þau í hinuiíi sameiginlegu borg-
araskyldum sínum hafa reynst svo
ágætlega vel.
Ef maður væri að leita að sann-
indamerkjum í róttækri toróður-
tilfinningu á meðal þjóðanna, ef
maður væri að leita eftir sannana-
gögnum til þess að mótmæla
sögunni um Babel, til styrktar þrá
sinni um varanlegan frið á meðal
allra þjóða, þá býst eg ekki við að
neinn steijíari vitnisiburður gæti
fengist en reynsla þessarar þjóð-
ar. Upp af öllum hinum ólíku
tungumálum, mismunandi þjóð-
ernislegum tilfinningum, söguleg-'
um viðburðum, feykilega misjöfn-
um hæfileikum og smekk, hefir|
vaxið andleg eining, ásamt hæfl-
leikum, sem gjört hefir þjóðina
hæfa til þess, að keppa að miklu
og fögru framtíðartakmarkl.
Bandaríkjaþjóðin nýtur virðingar
allra þjóða. Það er heppilegt að
minningarhátíðar sem þessi eru
svo víða í heiðri hafðar. Á árun-
um næstu verða margar minning-
arhátíðar líkar þessari haldnar.
Eg vildi óska að þær yrðu allar svo
áhrifamiklar, að allir Bandaríkja-
menn yrðu knúðir til þess að kynna
sér söguna, sem á bak við hverja
þeirra liggur. Eg get ekki hugsað
mér neitt sem jafn mikil áhrif
hefði til þjóðernislegs þroiska.
Stund sem þessi leiðir fram fyrir
sjónir vorar liðna tíð, sem annars
gleymist mönnum — jafnvel >sagn-
fræðingunum. Þessar minningar-
hátíðir knýja okkur til þess að
athuga á sérstakan hátt vora eigln
eögu og kenna okkur að þekkja
landið okkar, skilja samiborgara
okkar toetur. Hver sá er gjörlr
sér far um að kynnast stofnunum
og fólki Bandaríkjanna lærir að
ibera æ meiri virðingu fyrir hvoru
tveggja.
Ein ástæðan fyrir því, að eg tók
hinu vingjarnlega boði að vera
hér í dag var sú að mér mundl
takast að bendá þjóð minni, að
einhverju leyti á'hið mjög svo
eftirtektarverða liðna líf þjóðar-
innar. Myndun þjóðar slíkrar, sem
Bandaríkjaþjóðarinnar verður
ekki skýrð með fáeinum* dagatölum
og atburðum, — stríðum, stjórn-
málalegum breytingum, eða flokka-
þrasi. Á bak við alt það, seiíl þvl
miður er alt of oft innihald sög-
unnar liggur saga miljónanna ó-
brotnu og óþektu, sem í kyrþey
hafa eytt lífi sínu yfirlætislaust,
en eigi að síður með dygðugri hug-
prýði og frá þeim hefir þjóð vor
dregið sinn undursamlega mátt.
Einhversstaðar , gegnum hið
látlausa stríð að gera land þetta
sér undirgefíð er að finna lífs-
þrótt þann og isamband, sem allur
heimurinn dáir. Ef við gætum
handfest hann, ef við gætum velt
honum við, og virt .hann fyrir oss
og skilið hann, þá hefðum við stig-
ið spor í áttina til þess að leysa
erfiðasta spursmál mannkynsins.
Bandaríkin hafa sjálf lagt til hina
virkilegu þjóðareiningu.
Það er ekki langt síðan að gest-
ir frá öðrum pörtum heimisins voru
vanir að líta á samsafn hinna
mörgu þjóðflokka hér, uppruna
þeirra og einkenni ,og hrista höf-
uðin. Þeir óttuðust að úr slíkrl
deiglu með öllum þeim ólíku efh-
um mundi aldrei koma temprað
stál, sem eitt er hæfilegt til þess
að mynda þjóðareinkenni. Það
voru jafnvel til menn á meðal
okkar sjálfra, sem léðu slíku tali
eyru sín með áhyggjum. Þeir voru
ekki vissir um, hvort hér væri að
myndast þjóð með þjóðapsál eða
ekki. Þeir hugsuðu að við hefðum
máské safnað saman fjölda fólks I
víðáttumiklu landi. Ef að hugboð
þessi hefðu reynst sönn, þegar
reynslutíðina bar að höndum, þá
hefði það ekki aðeins meint eyði-
legging þessarar þjóðar, heldur
líka allra þjóða. En í stað þesis að
fara í mola og sundurlaus og ö-
samstæð ibrot, þá sönnuðu Banda-
ríkin ómótmælanlega hina þjóðar-
legu einingu sína. Hún sannaðl
svo ekki- verður móti mælf"að hún
á og að í henni býr andleg sameign
sem öll þjóðarbrotin eru sameig-
inlegir eigendur að, menn af öll-
um stéttum og í öllum stöðum, sem
er þeirra sameiginlegi arfur, sam.
gróinn eðli þeirra og nógu sterk
til þess að lyfta hu&sunum þeirra
og tengja þá saman á tímum rauna
og reyns'lu. Hví megum við ekki
vona áð sú sama tilfinning og það
sama afl fái tengt menn og konur
saman hvar á bygðu toóli sem þau
svo eru? Ef bróðurleg eining er
möguleg undir svipuðum kringum
stæðum á meðal fólks í þessu
lancli, sem er svo ólíkt að eðli og
uppruna. Hví þá ekki á meðal alls
fólks og allra þjóða? Þetta er ekki
ný hugsun, en hún er, ósegjanlega
hugnæm. Það er mín bjargföst
sannfæring að hún sé meira en
draumur einn. Mér finst að hún
sé framkvæmanleg. Eg er sann-
færður um að saga þjóðar vorrar
gæti verið mönnum leiðbeining I
því efni og þessvegna bið eg menn
að hafa í huga og læra þá sögu
vandlega.
Engin þjóð á sögu, sem hefst
við fund lands þess, sem hún
byggir, eða er toundin við takmörk
heimalandsins.
Til þess að kynna sér sögu ein-
hverrar vissrar þjóðar fyllilega
verður maður að leita alla leið til
baka, til uppruna mannkynsins.
Úr gröfum á Egyptalandi og
söndunum í Mesopótamíu, eru
menn að grafa skilríki, sem segja
frá menningu svo gamalli að ef
hún er borin saman við hinar und-
ursamlegu leifar, sem menn hafa
leitt í ljós frá dögum Karþagó
toorgar manna eru, tsem þau væru
vorrar tíðar viðfangsefni. En alt
sem við kunnum að læra við ráðn-
ing letursins frá Ur, gröfum Faró-
anna, og minnismerkjanna frá
Karþagó og Crete er partur af
okkar eigin sögjf. Ljóp, sem lýsir
okkur veginn i dag, og fram á
morgundaginn. Alt það liðna lifir
í samtíðinni. öll verk og hugsanir
þeirra, sem gengnir eru til hinnar
hinstu hvílu, hafa sett mark sitt
á það seni við gjörum eða hugsum.
Norðmennirnir, sem í dag eru
að halda hundrað ára toyggingar-
afmæli sitt, hafa haft geysimikil
áhrif á nútíðarsögu vora og hina
vestrænu menning, isem ekki er
auðvelt að finna hjá neinum öðr-
um jafnstórum hópi fólks. Það er
hægt að líkja áhrifum þeim, er
þeir hafa á norð-vestur Evrópu
við áhrif þau, er Grikkir höfðu á
menningu Miðjarðarhafslandanna.
Þeir voru fyrstu mennirnir, er
úthöfin sigldu. Þeir brutu veginn
fjrrir fólkið, sem út flutti og sem
í stóruAi hópum sigldi í vestur
yfir höfin. Þeir voru í senn ægi-
legustu vágestir Rómaveldis að
véstan og verndarar þess að aust-
an. Miðjarðarhafslöndin voru
þeim happasæl héruð á miðöld-
unum. Þeir rituðu nöfn sín óaf-
máanleg á Normandíu í Fraikk-| naut eftirlits og aðstoðar kvekara-j frá fólki því, sem hingað hefir
landi, og réðust þaðan á Breta áj félagsins í New York, sem skautj ven-g komið. Það hefir ekki aðeins
tímábili því, sem í sögpnni erjsamati nokkru fé því til styrktar hvatt vini sína til þess að koma,
nefnt “Norman conquest,” sem ogjog sendi það til Orleans héraðsiné j heldur hefir það miðlað þeim af
er upphaf nútíðar sögu hinnar í New York ríkinu, þar sem það velgengni sinni til þess að komast.
bresku þjóðar. festi sér bújarðir og þar var fyrsta Þetta atrjgi gefur ástæðu til sér-
En jafnvel áður en Vilhjálmur byá'ð Norðmanna í Ameríku mynd-1 stakrar og nánari athugunar. A
frá Normandí vann sigur við ( uð. j undan toyltingatímabilinu þá kom
Það er einkennilegt, að þó að innflytjendum til þessa lands
Hastings. Þá virðist Leifur Eiríks.
son hafa fundið Veisturheim —■
500 árum á undan Columbusi. Það
virðist ekki neinum vafa toundið,
að nokkur hundruð árum áður en
Columlbús fæddist, þá fæddist hér
í Ameríku sveinbarn af norrænum
iforeldrum, sem síðar var nafn-
kunnur stærð-, og stjörnufræðing-
ur og sem að líkindum átti ekkl
lítinn þátt í að útbreiða þekkingu
þá, er Columbus átti yfir að ráða
og gefa fast form hugmyndum
íhans um hnöttinn eins og við nú
þekkjum hann.
Synir Þórs og Óðins nefndir æfin-
týra prinsar.
Á meðal hinna allra mest aðlað-
andi kapítula rökkurs-tímabilsins
er saga íslands. í fleiri aldir varð-
veitti það litla norræna lýðveldl,
Ijós hinnar fornu menningar þeg-
ar menningarlegt ljós í heiminum
Norðmenn séu flestir siglingamenn gtyrxur úr annari átt, sumpart frá
þá voru það toændur, sem voru 1 stjórnmálalegu ástandi, og sum-
þessum litla hóp, svo þeir hugs- part frá hagfræðilegu sjónarmiði.
uðu fyrst og frernst um að festa Nýlendu þjóðirnar j Evrópu
sér bulönd, og siðan hafa þelr ,keptust hver yið aðra að
ná haldi
Norðmenn, sem hingað hafa kom- & auðugustu svæðum hins nýja
ið langflestir fylgt þeirn somu hejms með þy. að ef,a nýlenduf Meighens. með nokkrum velvold-
stefnu. Þessir fyrstu norsku inn- sínar á þeim Qg var fólk hvatt til j u"’ orðum. Kvað nann stjornma,
flytjendur, þó þeir væru því nær!þegg að flytja til þeirra þæði af | ems og þegar væn ljost, hafa tek-
peitingálausir keyptu lönd ' *
stefnu hennar í taUmálunum.
Kvað hann það vera sannað og
sýnt, að Canada þjóðin gæti í
raun og veru ekki þrifist, nema því
aðeins, að hún nyti sem allra full-
komnastrar tollverndar. Bar
hann því næst fram tillögu til
þingsályktunar, er frarn á það
fór, að þjóðinni væri það hreint
og beint lífsskilyrði, að verndar-
tollarpir yrðu hækkaðir nú þegar
og meiri jöfnuði komið á, að því
er snerti flutningsgjöld innan vé-
banda hinna ýmsu fylkja. Stjórn-
ai formaðurinn svaraði ræðu Mr.
viðiV-ó ~|iS sér fyrir hendur að koma á
i stjornum heimaþioðanna og verSl-1 •' , _______■ -
Ontario vatnið og gáfu $5.00' fyrú unarfélögum. Á meðan það ástand i
ekruna með tiu ara borgunarfresti. j átti sér ,gtaði átti nýlendu fólkið1 g g3 d ’ g
Það er erfitt að átta sig á því að ek]d yfir neinum efnum að rátJa
vestur partur New York ríkisin's tn þegs að þjálpa vinum sínum
skyldi vera utjaðar bygginga og j kunningjum með til vesturferð-
bygðar árið 1825. Löndin voru! ar En eftir bor(rarastríðið breytt-
skógi vaxin, svo þeir urðu ekki ist það ástand mikillega. Nýir
aðeins að ryðja skoginn, heldur j stjórnmálalegir straumar gerðu
lika að byggja skýli yfir sig.
að Mr.
það svo
Meighen
Fyrsta húsið sem þeir bygðu var
tojálkahús tólf fet á hvern veg. I
því höfðust 24 við um tíma, og
leituðu sér þeirrar atvinnu sem l
fólki vistina hér aðgengilegri en
hún áður var og opnun nýrra at-
vinnuvega og
spretta gerði
nýrra auðsupp-
hana girnilegrl.
röggsamlega,
fengi þar engu um bætt, þótt hann
væri sjálfur kominn upp í ráð-
herrastólinn. Að því er verndar-
tollana áhræröi, hefði Mr. Meig-
hen enga nýjung að flvtja. heldur
væri þar aðeins endurtekin gamla
sagan, sem þjóðin væri fyrir
löngu orðin dauðþreytt á. Hitt
kæmi sér þó enn þá miklu undar-
legar fyrir, að leiðtogi ihalds-
flokksins skyldi vera að burðast
- , . . Þannig sjáum vér að fólk innan
virtist vera að því komið að slokna. aan eg v.u, sem e u \.u ml'* • i okkar eigin lýðveldis, ótilkvatt ogjmeð svor.a lagaöa þingsályktunar-
Við höfum lengi þekt hinar göfugu | Emn maður^ yar f'opnum, ^sem af einlægum huga studdi mjög að tinögu einmitt nú, í stað þess að
íslen'sku toókmentir, sem framleidd f?at talað ensku, það var capt. Lara; innflutningum. Það er astæða til
ar voru á þeim hálfrökkurs manns-( Olson, en hann varð eftir i New að athuga þeggi atriði { sambandi
öidrum, en við vitum of lítið um^ork- við útfl. fólks frá Evrópu, betur
En þrátt fyrir fátækt og erfið-, en menn hafa enn gjört. Það værl
ieika, þá þroskaðist þessi litla! mjög svo þýðingarmikið, fyrlr
bygð, og fólkið ritaði vinum sín- sögu þes>sa útflutta fólks, ef vio
um í Noegi toréf og lýsti tækifær- gætum vitað meira um ástæður
unum, sem Bandaríkin byðu og þær. og tilfinningar, sem réðu því
Ihvöttu þá til vesturferðar. Frá ! að fólkið flutti frá hinum fornu
þessari byrjun óx innflutnings- stöðvum. Fé það sem Bandaríkin
straumurinn frá Noregi, en flesí [ bafa lagt til innflutninga á síðast-
hlutverk það, sem íslendingar
unnu sem forvígismenn norrænn-
ar menningar, með því að brúa hið
dimma haf, sem liggur á milli
hins forna og nýja_ tímabils sög-
unnar.
þera Hana fram, sem breytingar-
tillögu við fjárlaga frumvarpið.
Þessir synir Þórs og óðins og
hinna miklu og frjálisu Norður-
landa, eru í huga vorum sem eðal- af sem /8íðar komu héldu, HSnum hundrað sjötíu og fimm
bornir æfintýramenn. Spor þeirra! Ieng:ra vestur' Nokkrum árum eftlr arum, sxútir areiðanlega hundruð.
-X t__X : „ _____1 nm T-n 1 H nn o rirkllavo r»rr vpmiiir m ‘5 _
Stœrri meiri hluti en nokkru
sinni fyr.
Tillaga Mr. Meighens var, þeg-
ar til atkvæöagreiðslunnar kdm,
íeld með 147 atkvæöum, gegn 37.
Á móti henni greiddu atkvæði all-
ir viSstaddir þingmenn frjálslynda
ílokksins, ásamt bændaflokks þing-
mönnunum, en með, segi og
skrifa, að eins 37 sálir úr herbúð-
um afturhaldsins. Mun þaÖ því
óhætt mega teljast sjaldgæft, ef
ekki einsdæmv að nokkur leiötogi
andstæöingaflokksins í sambandis-
þinginu, hafi sætt annari eins út-
reið og Mr. Meighen í þetta sinn. .
í svarræðu sinni komst stjórn-
arformaðurinn, Mr. King, meðal
ekiki langt síðan að einn þessara
manna sigldi norð-vestur leiðina
á milli Atlantshafs og Kyrrahafs-
ins og sami maðurinn, Amundsen,
reisti norska fánann við hún á
suður-pólnum og nú síðast er hann
sá fyrsti maður, sem hafið hefir
för til norður-pólsins í flugvélum,
en afdrif hans og þeirrar ferðar
eru olfkur enn hulin.
Það er freistandi að láta hugann
liggja frá Noregi til íslands, frá a5 Kenda11 b^ðin hófst fór annar U,m mÚJ0™ d°!lura °g reUUUr má*
íslandi til Grænlands, og frá Græn hóPör norskra innflytjenda til La; ske upp i bllJonir Flutnmg-
landi til meginlandsins, vestur Salle héraðsins 1 111. Vesturland-; unnn hefir haft ^ geysi-
yfir Norður-Atlantshafið sóttu I ið laðaði Þá ti! sín svo Jafnvel að! mik'! ahrlf . lbæðl . ! ^essu
þeir. Þeir fundu vesturhöfin, og j nokkrir þeirra, sem «est höf ðu að í !and,.og i Evropu. Fjarhagslegar
það var Norðmaður, sem fyrstur hinni upprunalegu nýlendu við af eiðingar hans verða ekki méð
fann Beringsundið og sannaði að Kenda11 seldu ei*nir sinar og tölum taldar. Nákvæm rannsokn
Asía og Ameríka voru aðskilin. , fluttu si« vestur ^11 ltlinois. það- j a Þessum atriðum ætti að leiða I _____
I Maður er & hugsa um hvert að an fluttist b^ð beirra ^11 Vestur- lj°s utbreiðslu og utflutnmg , annars þannig a8 orði:
! þessir menn mundu leita ef heim- ríkjanna- Jafnvel áður en iowa mannkynsins fra einu landi til
urinn yrði einhvern tíma svo kann-' oðlaðist Stjórn og ríkisrétt voru annars Maðunnn synist fra byrj-
aður að þeir hefðu ekkert framar I Norðmemi búnir að taka sér ból un að hafa haft mein þra til ut-
við að glíma á því sviði. Það er festu bar °* eftir árið 1835 flutti j flutnmgs heldur en nokkur tegund
fjöldi þeirra til Wisconsin, Minne- dyra. Fyrstu ihvatir mannsins ti!
sota, Dakota og annara ríkja. | útþrár virðist hafa verið æfin-
Það er ekki unt, né heldur gjör- i týraþrá, og hvöt til þess að leita
ist þess þörf, að rekja innflytjenda j llppi þá staði, þar sem minst þurfti
sögu Norðmanna við þetta tæki- j f»ð Hafa fyrir því að draga fram lif.
færi, en á það ætti að benda, að | lð- 1 Ha daga leituðu menn ekki úr
þó Norðmennirnir, sem komu með landi-'Sökum þrengsla* því það er
Restaurationen væru fyrstir til j aðeins á síðustu árum sögunnar,
að hefja ákveðið landnám í Or-jað sllkt hefir orðið að raunveru-
leans héraðinu í New York, þá eru le8Tu úmhugsunarefni. Hinir allra
þeir ekki fyrstu Norðmennirnir, elstu útflytjendur hafa sjálfsagt
^ sem hingað komu. Þeir voru komn- leitað ser nýrra toústaða sökum
dvelja 'við þessár æfintýrasögur! ir hingað áður en frelsisstríð! óhagstæðrar veðráttu, eða'mann-
og landköiinunarferðir. Ein þeirra j gandarikjanna héfaj. Þaið voru félagslegra ástæða. Síðar stjórnar-
hefir iserstaka þyðingu 1 samibandi norrænir menn í land og sjóher farslegar, mannfelagslegar, truar-
Bandaríkjanna árið 1812. En aðal legar og hagfræðilegar ástæður
'bygð þeirra hefst þó ekki fyr en i knúðu það til útflutninga. Sumir
með komu skipsins Restaurationen tóru úr landi til þess að sigra með
— það er sagt að tala Norðmanna í valdi. Aðrir ihrukku úr landi und-
cg afkomenda þeirra í Bandaríkj-
unum jafnist nú á við tölu heima
þjóðarinnar. Frá Noregi hafa kom
við þessa minnipgu og verðskuld-
ar því að hennar sé frekar minst.
Það er að sjálfsögðu ferð litla
seglskipsins Restaurationen, ^sein
árið 1825 flutti fyrstu innflytjend-
urna norsku til þesisa lands. Þeir
sem kunnugir eru sögu skipsins
Mayflower og Nýja Englands
fylkjanna finna frumþætti frum-
toyggja sögunnar í þeirri ferð
Restaurationen, það var fjörutíu
og fimm tonna seglskip, þar sem
Mayflower var sagt að vera 180
ttfnna skip. Restaurationen lagði
út frá Stavanger í Noregi 4. júll
1825, isökkhlaðið járni og á því
voru 512 innflytjendur. Það komst
klakklaust yfir hafið og lenti i
New York eftir 14 vikna útivist
en það tók Mayflower 9 vikur.
Koma skipsins vakti stóra undr-
un á meðal sjómanna, og var al-
menningsmál að Restaurationen
væri minsta skipið, sem yfir At-
lantshafið hefði farið. Þegar til
New York kom hótuðu yfirvöldin
að toanna því landtöku, fyrir þá
ástæðu að það væri of hlaðið
fólki og vörum. Að isíðustu var þó
landtakan veitt fyrir milligöngu
vina þar á staðnum. Flestir af far-
þegjum virðast hafa tilheyrt trú-
aúbragðafélagi norsku, sem var
í líking við kvekarana hér (quak-
ers) og það virðist að ein ástæðan
fyrir því að þeir fluttu í tourtu að
heiman hafi verið að þeir fengu
ekki að njóta fulls frjálsræðis í
þeim efnum í Iheimalandinu. Þann-
ig er saga fólksins sem með May-
flower og Restaurationen kom, lík,
þó meir en 200 ár liðu á milli komu
þeirra.
Fyrsta Norðmannabygð hafin í
New York.
Þessi liýli hópur Norðmanna,
sem hingað kom nálega allslaus
an sigurvegurunum. ísraelsmenn
fluttu til Egj'ptalands til að forð-
ast hallæri; þeir fóru frá Egyptá-
ið fleiri innflytjendur, sem hjálp- lan(1i til þess að flýja þrældóm og
að hafalil að byggja þetta land, endurreisa trúfrelsi sitt. Forn
heldur en frá nokkru öðru landi I Rómverjar og Fönikíumenn voru
Evrópu að einu undariteknu. ■ cýKnduþjóðir miklar. Miðpunktur
nýlenduhugsjónar Rómverja var
Norðmenn velja heimili í Norður- meira land _ stærra ,veldi> Foni.
ríkjunum.
! kíumanna meiri verslun. títflutn-
Menn hafa tekið eftir því að ingur þjóðahbrotanna frá Evrópu
innflytjendur þegar þeir koma hér t!1 Bandanikjanna svarar til
til lands leita eftir loftslagi, sem tlestra mynda útflutningshugsjón-
likist loftslagi í heimalandi þeirra. anna á öllum tímum. í jbyrjun var
Þannig hafa Skandinavar aðallega í,ðal hvötin æfintýra og far-þrá..
valið sér heimili í norður hluta Síðar frelsisþráin — að losna und-
ríkisins. Um áttatíu af hundraði an trúarlegu, eða stjórnmálalegu
af Ibúum Noregs eru bændur eða okl sv0 þekar auður landsins var
sveitafólk, hinir eru sjó, eða iðn- þjóðum kunnur, þá þrá til þess að
aðarmenn. Nákvæmlega isama hjálpa til að hagnýta hann, og síð.
hlutfall á sér stað á meðal Norð- j ast réttu menn hendur sínar yfir
manna í Bandaríkjunúm. 'Mikil! hafið til vinanna heimq og toáðu
meiri hluti þeirra settist að á Þa að konia og buðu þeim hjálp.
landinu, þó nokkur hluti þeirra Sigurvinning án herferðar.
stundaði sjóinn. Sum atvikin í sam ^0 e8 ?j°ri ekkl tilkall til þess
bandi við vistaskifti Norðmanna að hafa djúpsæja þekkingu á þvi
eru einkennilega eftirtektaverð.
Vér höfum tekið fram að litla skip-
ið Restaurationen kom hlaðið
járni. í dag eru fleiri Norðmenn
toúsettir í Minnesota en í nokkru
ríki í Bandaríkjum og í því ríki
er líka meira járn framleitt en í
nokkru hinifti. í Noregi er mikið
af ’ fögrum stöðuvötnum og líkist
Minnesota feðralandi þeirra að
því. ’ ;
Það er eitt í isamtoandi viÖ inn-
flutning ,sem sýnist að vera sam-
eiginlegt fyrir alla innflytjendur.
Þegar innflutningsstraumurinn er
hafinn frá einhverju Evrópu
landi þá hefir áframhald þess inn-
flutnings fengið sinn aðal mátt
efni, þá hefi eg tekið eftir því, að
í þessu sambandi hefir útflutning-
ur fóksins frá gaipla heiminum ti!
þessa lands verið alveg sérstakur.
Frá þeim tíma, sem ákveðið frels!
í trúmálum, stjórnmálum og ment-
Framh. á 5. bls.
Úrherbúðum sambands-
þingsins.
þriðjudaginn í fyrri viku
flutti Mr. Meighen, leiðtogi íhalds
flokksins, þriggja klukkutíma
ræðu, þar sem hann úthúðaði Mac-
kenzie King etjóminni fyrir alla
skapaða hluti, en einkum þó fyrir' því einna eindregnast fy!gi.
“Vér erum ávalt og á öllum tim-
um, reiðubúnir að hlýða á og taka
til greina, skynsamlegar leiðbein-
ingar í sambandi við tollmálin. En
hinu mótmælum véf eindregið, að
réttur neðri málstofunnar til að
ráða fram úr skattamálunum, verði
á nokkurn minsta hátt skerður,
eða dreginn úr höndum hennar.
Umræðurnar um f járlagafrum-
varpið, stóSu yfir i tuttugu og þrjá
daga. Hefði Mr. Meighen komið
þá fram með vantrausts yfirlýsingu
sína, mundi málið hafa horft nokk-
uð öðru vísi viS. En áð bera fram
sííka tillögu nú, eftir að þingið
hefir fallist á stefnu stjórnarinnar
í fjármálunum, með yfirgnæfandi
meiri hluta, getur, vægast sagt,
tæpast talist þinglegt.
Engin þjóðareining undir vernd-
artolla fyrirkomulaginu.
“Eg óttast mikillega,” bætti
st.jórnarformaðurinn viS, “að þrátt
fyrir hin fögru og þjóðræknislegu
orS, er Mr. Meighen lauk með
ræðu sinni, aS tilgangurinn i þessu
tilfelli, helgi engan veginn meðal-
ið. Eg óttast, að alt hans hróp um
hækkaða verndartolla, hnigi miklu
fremur að því, að ala á úlfúð
miUli austur og vesturlandsins, en
auka þjóSareininguna, þá einingu,
sem er frumskilyrSið fyrir þjóð-
legri farsæld.”
Eftir að stjórnarformaðurinn
háfði lokið máli sínu, flutti Mr.
Eorke, leiðtogi bænda, snjalla
væðu, er hann lauk meS eftir-
fylgjandi orðum:
“Þótt eg sé þess albúinn, að
leggja fram alla mma krafta, til
að berjast fyrir kröfum Vestur-
landsins, er eg veit þeim að. réttu
ber, þá lit eg þannig á málin, að
þjóðareiningin verSi að ganga á
undan öllu. Oss verður aldrei fyr
nokkuS verulegá ágengt, en vér
gerum út um deilumál vor öll, á
grundvelli sanngirni og réttlætis,
með hag þjóðarinnar allrar jafnt
fyrir augum. En að verndartoll-
arnir séu slíkur grundvöllur, fæ
cg ekki fneð nokkru móti skilið.
Konum veitt jafnfrétti við menn
í hjótiaskilnaðar málum.
í síðustu viku var samþykt í
neðri málstofunni meS 51 atkvæð-
is meiri hluta, frumvarp frá Jos-
cph T. Shaw (W|est Calgary), er
veitir konum í Vesturfylkjunum
fjórum, fult jafnrétti við karl-
menn í hjónaskilnaðarmálum. Mál
þetta var ekkert flokksmál, þótt
þingmenn bændaflokksins veittu
♦