Lögberg - 01.10.1925, Side 1

Lögberg - 01.10.1925, Side 1
R O V I N THEATRE E ÞESSA YIKU Tvœr stórar myndir með einu verði FRED THOMSON í “THE BANDITS BABY’j\ og BUCK JONES í ‘ THE TIMBERWOLF” öabcro. p R O V IN C p A THEATRE lj NÆSTU VIKU CECIL B. DeMILLE’S Meistaraverk uThe Ten Commandments ’ Areiðanlega bezta myndin sem sýnd hefir verið á þessa árs tímabili. 38. ARGANGUR WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 1. OKTÓBER 1925 I NÚMER 40 HlíSarenda og Bergþórshvoli, fór! orðinn gamall, er ihann var feng- Canada. Látinn er nýlega at5 heimili sínu, skamt frá Calgary, George Lane, einn hinn voldugasti griparæktar- bóndi Vesturlandsins, kominn fast aS sjötugu. Árið 1913, var hann kosinn á fylksþingið í Alberta, í Bow Valley kjördæminu, en sagöi af sér áður en þing kom saman, til þess að opna sæti fyrir leiötoga frjálslynda flokksins, Hon. Charles MitcheH. * • * H. A. Mclnnis frá Langham, sá er um margra ára skeiS gegndi f jármálaritarasýslan í Park sveitar- héraðinu í Saskatchewan, hefir ver- ið dæmdur í átján mánaða hegn- ingarhússvinnu, fyrir fimnr þúsund dala þjófnað af almenningsfé. Verslun Canada í síðastliðnum ágústmánuði hefir orðið hérumbil sextíu miljónum dala meiri en í til- svarandi mánuði í fyrra. öll versl- unin í ágústmánuði yfirstandandi árs, nam $194,388,288, til móts viö $136,791,203, á tilsvarandi tímabili árið 1924. Framtíð Evrópu. Stjörniispeki.ngur einn spáir. óglœsilegir tímar framundan. Við og við koma þeir fram á sjónarsviSiS, stjörnuspekingarnir, einn af öðrum, og þykjast “lesa ósköpin öll út úr stjörnunum. Þeir spá hver í kapp við annan — og segja fyrir markverðustu viðburð- ina, sem eiga aö koma fyrir í nán- ustu framtíð Spádómar stjömuspekinganna hafa átt mikil ítök meSal almenn- ings. Einkum figa þeir mikil ítök meðal almennings á Þýskalandi og Frakklandi. Eru þar gefnar út heilar bækur með þessum “vís- dómi’’ stjörnuspekinganna. Þýskir stjörnuspekingur, A. M. Getið er þess til að Hon. J. C. Tory, fyrrum þingmaður fyrir Guysboro kjördæmiS, muni verSa næsti fylkisstjóri í Nova Scotia, í staS Hon. J. Robson Douglas, er beiSst hefir lausnar frá embætti. * * * C. S. Stevenson, hefir verið út- nefndur sem þingmannsefni bænda- flokksins í Marquette kjördæminu í Manitoba, í staS Hon. T. A.lQrimm að nafni, hefir nýlega sent Crerars, er eigi fékst til að gefa frá sér einn slíkan “vísdóm.” er k°st a ser a ny. hann hefir «lesig- úr stjörnunum. hefir hann gefiS vísdóminn út bók, er hann nefnir “Framtíð Evrópu” .Vísdómur þessa spekings nær til 1970, og er þar óglæsilegt margt, sem á fyrir að koma á næstu árum. Þegar á næsta ári á aS dynja yfir ógurleg hungursneyð, sem or- sakast af mikilli hitabylgju, sem gengur yfir löndin. VerSur hitinn svo mikill, aS allar ár og öll vötn þorna upp, og hverfa með öllu Uppreist og margskonar óeirSir og drepsóttir fara sem eldur yfir lönd in. Ægilegir jarðskjálftar eyði leggja lönd og borgir. En þetta er iþó ekki það versta, að áliti þessa stjörnuspekings. ÞaS versta verð- ur, aS þá byrja konurnar fyrir al vöru ofsóknina á hendur karlmönn- unum og krefjast fullkómins jafn- réttis viS þá á öllum sviðum. ÞaS verSur nú ofsókn í lagi, og veslings karlmennirnir verða. ofurliSi bornir. Árin 1927 og 1928 verða lítið skárri. 1927 vefður uppreist og hungursneyð, og 1928 drepsótt. Ár> ið 1930 líSur bolsevisminn undir lok. Eftir 1946 verSa betri /tímar, En 1970 skellur yfir eymdin og skelfingin aftur. VerSa Frakkar sérstaklega illa út þá. (Þí eru líka liðin hundraS ár siSan fransk þýska stríSið skall á — og þaÖ er Þjóðverji, sem er. að spáj. Frakkar gera ekki mikið úr þess- Bændaflokkurinn í Lethbridge kjördæminu í Saskatchewan, hefir útnefnt L. H. Jelliff, sem þing- mannsefni sitt viS næstu kosningar Eramkvæmdarnefnd 1 frjálslynda flokksins í því kjördæmi, ihefir á kveðið, að láta honum í té allan þann stuðning, er hún framast má orka. 1 * # • Hon. A. B. Copp, ríkisritari Mac- kenzie King stjórnarinnar hefir lát- ið af því émbætti og veriS skipaSur senator. ViS rikisritaraembættinu hefir tekiS Hon. W. E. Fostef, fyrrum forsætisráðgjafi í New Brunswick. * • • Látinn er nýlega Rev. Peter Addison, fyrrum prestur viS Cent- ennial kirkjuna í Toronto, níutíu og fjögra ára að aldri. Gekk hann kornungur í þjónustu Meþódista kirkjunnar, og þótti í hvívetna hinn mesti áhrifamaður. * * * Eftirgreind ^þingmannaefni, hafa þegar veríð útnefnd hér í borginni: Suður - Winnipeg — Hon. Robert Rogers, íhaldsm., John Kelly, verkafl.m. Suður Miö-Winnipeg — J. Davidson, fijálsl.fl., W- W. Kennedy, íhaldsfl.maður; Alex. Henry, verkafl.m. Norður MiS WÍnnipeg. J. Braid, íhaldsfl.m., J. S. Woodsworth, verkafl.m. — NorSur Winnipeg — Hon. E. J. McMurray, frjálsl. fl., Dr. Blake, um spádómum; álíta þeir að stjörnuspekingurinn, sem er Þjóð- verji, hafi séð stjörnurnar gegnum þýsk gleraugu — minsta kosti gegn- um þýskan stjörnukíkir. íhaldsm., A. Á. Heaps, verkafl.m. * * * Dr. E- D. R. Bissett, frá Beaus- ejour, hefir verið útnefndur, sem merkisberi frjálslynda flokksins í Springfield kjördæminu, viS sam- bandskosningarnar, sem nú fara í hönd. 1 * * * Bændaflokkáþingmenn í Durham héraðinu í Ontario hafa ákveSið að veita Hon. Vincent Massey, þing- mannsefni frjálslynda flokksins. allan þann stuðning, er þeir frekast mega í té láta, viS næstu sambands- kosniogar. Hefir hann ávalt verið hlyntur lágtollastefnunni. * * * Mr. Brucé Walker, hefir verið skipaSur yfirumsjónarmaSur með fólksflutningi frá Evrópu til Can- ada. Mun hann taka sér bólfestu í nndúnum. Mr. Walker heífir ver- við ',i->”flutningsmál riðinn um langan aldur, og getið sér í hvívetna hinn besta orðstir. * * • William Iverach, aS Isabella, hefir verið útnefndur - sem þing- mannsefni frjálslynda flokksins í Marquette kjördæminu. Er hann velmetinn bóndi og kaupsýslumað- ur. • • * Daniel W. O’Sullivan, einn af nafnkendustu lögfræðingum í norS- urhluta Ontario fylkis, druknaði í Matlagami ánni, hinn 19. f. m. • • * * Moderation League, eða and- I>anningafélagið í Halifax, hefir sent áskorun til stjórnarinnar, meS sjö hundruS nöfnum undir, um aS láta fara fram almenna atkvæða- greiðslu um vínsölumáliS, við fyrstu hentugleika. • • • Nýlega brann til kaldra kola verksmiðja Eastenbrook mylnufé- lagsins í British Columbia. Er skaðinn metinn á annaS hundrað þúsund dala. Þar sem spámennirnir eru komn- þingvallanefndin austur þangaS fyrra þriðjudag; athugaSi nefndin bæjarhús, staSháttu o. fl. á þessum tveim ibæjum, og komu þeir vega- málastjóri og húsameistari aftur næsta dag, en þjóðminjavörSur fór inn á Almenninga, sem eru rétt fyr- ir norðari Þórsmörk, og rannsakaSi þar 2 dysjar. Hann hefir látið Mbl. í té eftirfylgjandi skýrslu um rann- sóknirnar. SíðastliSiS vor fann GuSmundur bóndi Jónsson í Háamúla í Fljóts’- hlíð mannsdys og hestsdys upp- blásnar á stað þeim á Almenningum noröan við Þórsmörk, þar sem nefnt er Kápa. Fór GuSm. rétt með, hreyfði ekki við neinu en skýrSi sýslumanni frá og hann síöan stjórnarráöinu. Eimtudaginn 27. þ. m. fór eg og GuSmundur bóndi með mér að athuga þessar dysjar. Var komið að kvöldi, er viS kom- um að þeim, og lágum viS i tjaldi í Hafraskógum á Þórsmörk um nóttina, en framkvæmdum rann- sóknina næsta morgun. Staðurinn hefir á síðari tímum vqiíiS nefndur Kápa, vegna kápumyndaSrar jarS- torfu ,sem þar var þá enn eftir ó- blásin á örfoka hæS eða holti norð- an fram meS Þröngá. Af þéssari torfu er nú litið eitt eftir, aðeins fáeinir fermetrar, og voru dysjarn- ar sunnan undir henni. Voru þær nú í miklurn halla og hafSi vindur og vatn hjálpast að því að róta þeim og eyöa. Grjótið úr þeim haföi olt- iS frá að miklu leyti og lá í dreif niður frá þeim. ASrar grjótdreifar, fáum metrum austar og vestar, sýndu, aS hér höfðu verið fleiri dysjar, en þær voru nú örfoka. Torfan og dysjarnar eru nokkur hundruS metra útsuður frá leifum af bæjarrústum, sem er ofar á hæð- inni. Brynjólfur irá Minna-NÍIpi gat þess- til (í Árbók Fornleifafé- lagsrins 1907J aS þar hefðu verið Steinfinpsstaðir þeir, sem nefndir eru í Landnámsbók þykir mér til- gátan rétt. Steinfinnur var bróöir Ásbjarnar Reyrketilssonar, og námu þeir bræSurnir land “fyrir ofan Krossá, og fyrir austan Fljót.” Ásbjörn helgaði landnám sitt Þór og kallaði Þórsmörk.” Ketill sonur hans átti Þuríði systur Njáls á Bergjþórshvoli. Leifar af rúst Þur- íSarstaða, þar sem Ásbjörn mun hafa búiS fyrstur, eru útsunnantil á Þórsmörk. Landnám Steinfinns hefir verið Almenningar, sem nú heita svo, og tilheyra Eyfellingum sem afréttur. Segir í landnámsbók, aS ekki manna sé frá Steinfinni komið, og hefir landnám hans því aS líkindum far- iS í eyði er hann dó, og orðið þá eöa snemma “almenningar”. Má gera ráð fyrir, að dysjarnar hér skamt frá bæjarrústinni hafi veriS Stein- finns og heimamanna hans, og frá miðibiki 10. aldar, þar eð hann og þeir bræður hafa numið land seint á landnámsöld. Bein þau, er fundust í manns- dysinni, sýndu, aS þar hafði verið dysjaSur mjög aldraður maður, frernur lágur vexti. Lega beinanna benti helst til, að hann hefði setiö í inn haugbúa til helfarar. Af reiÖ- tygjum fanst járnnaglar og kengir úr söölinum fhnakknum), með tré- leifum, og járnhringjur 2, alt | irunnið af ryöi. Af hinum fornu leifum og af þvi, að eg tel líkur til að SteinfinnsstaÖ- ir hafi verið hér, þykir mér ekki of djarft til getið, að ihér sé fundinn haugur Steinfinns landnámsmanns Reyrketilssonar. 31. ágúst 1925. Matthías Þórðarson. Frá Islandi. Látnir eru fyrir nokkru tveir merkir AustfirSingar, þeir Ari Brynjólfsson, fyrrum þingmaður, á Þverhamri i Breiðd#l og Sig- mundur Jónsson, bóndi i Gunnhild- argerði í Hrórstungu, báöir allmjög hnignir að aldri. LAUSAVÍSUR. Horfinn tjóni um hyggjufrön, ■heilla þjónar kjörum, sinni á Skjónu sífelt Jón sést í bónorðsförum. Höf. ókunnur. Mina ef sjá vilt hagi hér, hrygðar á ber skugga, hafSu þa í huga þér hrakiS strá á glugga. Mér er kalt á munninum, mæSan þjáir lúna; — brennivins af brunninum bergja fáir núna. Báðar alkunnar, en höf. gleymdir. Tíminn hraði háður er hörðum skaðakjörum, lyndisglaður leik eg mér lífs í svaðilförum. Eignuð Jóni nokkrum frá Hundadal Valt er þetta veraldarhjól, vill mig heimur ginna; sé ekki undir einum skjól, annan stein má finna. EignuS Magnúsi prúða í Ögri. ‘—Morgunbl. Slys á Seyðisfirði. 30. f. m. spral<k prímus í vélarúminu á mót- orbátnum Svöfu, er lá þar við bæj- arbryggjuna. Þeir Sveinn Sigurðs- son skipstjóri og Kristján Her- mannsson vélstjóri voru staddir niöri í vélarrúminu og læstist eld urinn þegar í föt þeirra. Urðu þeir þegar að kasta sér i sjóinn, til þess aö slökkva eldinn í fötum sínum. Kristján komst á land,, en Sveinn druknaSi. Lík hans fanst eftir tvo tíma. Annar fótleggur Sveins var n njaiið fyrir nokkr- um árum og mun hann þess vegna ekki hafa getað bjargaS sér. Krist- jári var fluttur á sjúkra’hús, all- mikið brunninn á höndum og and- liti. Skipið er talsvert skemt, þó tækist að slökkva í því á skömmum tíma. Dr bœnum. Mrs. Margrét Soard, frá Hemp- hill, N. Dak., hefir dvaliö í borg- inni undanfarandi. Kom til þess að leita sér lækninga hjá Dr. M. B. Halldórsson. Eitt eSa tvö björt og rúmgóð herbergi til leigu. að 940 Ingersoll Street. Talsimi A-8020. í Winnipeg andaðist á mánu- daginn 28. sej>t. Rannveig Sigurð- ardóttir, ekkja eftir Einar bónda Jónsaon, sem andaðist í Glenboro fyrir nokkrum árum. Líkið verS- ur grafsett í familíugrafreitnum fyrir sunnan Glenboro á laugardag- inn 3. þ.m. kl. 2 e.h. Dr. H. F. Thorlakson, Crystal, N. Dak., biður þess getiS, að hann verði enga vissa daga aö Gardar eSa Mountain, yfir vetrarmánuðina. Þetta eru hlutaðeigendur beönir að að athuga. ir á dagskrá, er rétt aS segja frá qSrum spádómi, sem skýrt er frá nýlega i ítölsku blaði. Spádómur- inn hefir fundist í gömltjm rústum og er álitið að hann sé eftir gamlan mupk ,og sé frá 1760: Þykir mönn- um að ýmsir viBburðir, sem sagðir eru fyrir þarna, hafi ræst, og menn fara ýmislegt að hugsa um fram- tiðina. — í spádómnum segir, að áriS 1792 verSi fundin upp fallöxin “Guillotine” — samhliSa stjórnar- byltingunni frakknesku. 1830 ný bylting í Frakklandi, 1850 óeirðir í Póllandi og 1915 heimsstyrjöld., — Þetta hefir alt saman ræst, og nú kemur framtíðin: 1925 ægilegir jarðskjálftar og vatnsflóð, I95cr verða uppgötvaðar 3 nýjar stjörnur, 1960 sekkur ^ikiley í sjó og Neapel brennur til grúnna, 1970 verða óg- urlegir jarðskjálftar, og Frakkland og Spánn sökkva i sjó, 1980 geysar pest í Austurálfunni og leggur hana alla í auðn, 1990 verSur mjög lang- ur sólmyrkvi, sem veröur byrjun nýrrar ísaldar ,og loks árið 2000 kemur heimsendir. Sem betur fer er enn langur tími eftir til ársins 2000! Fundnar fornleifar. Fundinn haugur Steinfinns land- námsmann Reyrketils'sonar? — Frá fundi þeim er þannig skýrt í Morg- unblaðinu1 4. sept. sl.i ÞjóSminjavörður kom heimVsíB- astliðinn sunnudag austan úr Rang- árvallasrýslu. Vernia b’ncsálvktunaó um bygging bæja í fornum stil á haugnum og undan brekkunni, horft móti suðri, yfir á Þórsmörk. Til vinstri handar honum hefir þá hestur hans veriB dysjaður, svc nærri, aS oddurinn af spjóti karls fanst nú i hestdvsinni. Spjótsoddur þessi er með einkar fallegri gerð, frá ofanveröri víkinga-öld, en er nú gagnbrunninn af ryði, og stökkur' sem viöarkol. Af gripum fanst, auk hans, hnappar 3 hnöttóttir, brugðn- ir úr silfurþræði. Munu þeir næsta fáséðir, og veit eg enga slíka. Jurta- rætur smágerðar og örfínar loddu við einn þeirra; við nákvæma at- hugun meS smásjá hefi eg orðið var við i þeim smábúta af gullnum, yf- irspunnum þræSi, eins og þeim, sem nú er kunnastur hér í baldýringu. Hefir karl borið gullsaumaS, gull- (yfiS eða gullskotið klæði nokkuð — Er slíkra klæSa oft getið í fornum sögum, en ekki er mér kunnugt um, aS fundist hafi fyr i jöröu á Norð- urlöndutn neinar leifar af slíku verki. Nokkur smá viðarkol fann eg ennfremur í dys þessari. Þau munu hafa verið látin í hana af ásettu ráði. Títt var síðar að láta viðarkol í grafir kristinna manna, en ekki Dr. Tweed, tannlæknir, verður i Árborg miðvikudaginn 7. okt., en á Gimli miðvikudag og fimtudag 14. og 15. sama i^án. Mr. Ilögni GuSmundsson frá l.undar, Man., kom til borgarinnar fvrir síðustu helgi, til aS leita sér lækninga hjá Dr. B. J. Brandson. Séra Carl J. Olson og frú hans frá Brandön, voru stödd í borginni um síðustu helgi. Þeir útgerðarmennirnir Björn B. Johnson og Guðmundur Johnson, frá Gilrili, Man., voru staddir. í borginni seinnipart vikunnar sem leið. minnist eg þess, aS þeirra hafi fyr oröið vart í dys frá heiðni. Hestbeinin fundust flest, og sýndu , að hesturinn hafði verið lagSur á kviðinn i dysina, höfði snúið að manninum, en fnakkinn sveigður til vinstri, móti suSri eða undan ibrekkunni. Ennfremur mátti sjá af stærð þeirra, að hesturinn hefir veriS sem venjulegur meSal- hcstur nú að stærð, og af tönnun- um var auðséS, að hann hafði verið Mr. Einar stúdent Einarsson frá Lögberg P. O.. Sask., er nýkominn til borgarinnar. Þann 25. júlí s. 1. andaSist aS heimili sínu, Hamri í Borgarhreppi, merkiskonan Sigurbjörg Jónsdóttir kona Jóhanns Magnússonar hrepp- stjóra. Sigurbjörg sál. var 73 ára að aldrý og var mjög þungt haldin af veikindum síðustu mánuðina er hún lifði. son, séra Ragnar E. Kvaran og eg. Eg hefi ritaS deildinni bréf, viS- urkent aS hafa veitt bréfi hennar móttöku, og þakkaS efni þess fyrir hönd okkar fimmmenninganna og ísl. þjóðar. Enda eru úrslit þessi eins góð eins og hægt var frekast að búast við. Eftir þetta verður mentuSum ís- lendingum naumast vansalaust að kunna ekki íslenzka tungu. Eg hefi enn fremur beðið bæði háskólann og mentamáladeildina aS velja einn mann eSa fleiri til aS semja námsskrá í íslenzku, fyrir bekki gagnfræðaskólanna. Verður það að sjálfsögðu gert þessa næstu daga. Lofast eg til að birta náms- skrá þá í íslenzku blöðunum, ef þaS verður leyft mér, og tel eg engan vafa á því. Hvað á aS gera næst? Eigum viS ekki aS reyna að fá háskólann til aö setja fastan prófessor í ís- lenzku og öðrum norrænum fræð- um, þó það kosti ef til vill mikið fé? Vœri það ekki hæfilegur bautasteinn landnemanna gömlu ? Winnipeg, 28. sept. 1925. H. J. Leó. Víðsjá. Heilsuhœli Norðurlands. Eftir skoðun og rannsóknum landlæknis, húsameistara ríkisins og landsverk- frííðings á stöðum fyrir væntanlegt heilsuhæli, var ákveðiS að „reisa hælið á Kristnestúni. Fuliar horf- ur eru á, að reka mcgi hælið þar án kola. Samþykt var aS 'hefja undir- búningsvinnu á næsta hausti. Jón Jónatansson fyrrum alþing- ismaður andaðist í gærmorgun aS heimili sínu, Lindargötu 20 B, rúm- lega 51 árs að aldri, fæddur 14. maí 1874. Hann hafði lengi verið heilsu- lítill og lá þungt haldinn síðustu dagana. Æfiatriða ‘hans verður nán- ara minst síðar. Halldór Hermannsson prófessor frá Cornell háskólanum í New York tók 1. þ.m- við forstöðu Áma - Magnússonar safnsiris í Khöfn og er staðan veitt honum frá 1: júli þ.á. — Ekki er enn kunn- ugt, hver tekið hafi viS embætti hr. H. H. vestan hafs. Styrkveitingar úr sáttmálasjóði. Tilkynt er af stjóm sjóðsins, að handbærar séu 20 þús. kr. til styrk- veitinga: 1. Til eflingar hins and- Iega sambands milli Danmerkur og Islands, 2. til styrktar íslenzkum rannsóknum og vísindum, 3. til styrktar íslenzkum nemendum. — Umsóknir sendist sem fyrst, í síS- asta lagi 1. sept., til Bestyrelsen for Dansk-Islandsk Fotbundsfond, Kristians gade 12, Köbenhavn. — Minna má á, að Finnur Jónsson prófessor skrifaði nýlega grein hér í blaðið um þessar styrkveitingar. Fanþegjaskip Scandinavian Ame- rcian eimskipafélagsins, “Hellig Olav’ fór frá Oslo hinn 26. f. m., nieS fjölda farþegja, kemur til New ork hinn 5. þ. m., en siglir þaöan aftur þann 15. sama mánaðar. Hingað komu til borgarinnar frá íslandi, síBastliSinn sunnudag, ung- frúrnar Valgerður Einarsdóttir Pálssonar, prests að Reykholti og Ástríður Jósefsdóttir, bónda aS Sig- nýjarstöðum í BorgarfirSi syðra. Eru þær báðar' útskrifaSar hjúkr- unarkonur af sjúkrahúsi í Glasgow, bar sem þær stunduðu nám um þriggja ára skeiö, en ætla sér nú að stunda framhaldsnám viö King George sjúkrahúsið hér í borginni í vetur. Eru þær báðar bráögjörvi- legar stúlkur. VeitiS athygli . auglýsingunni frá Carl Thorláksson, sem birtist i þessu blaSi. Carl er ágætur úrsmið- ur og má fólk þvi óhætt reiða rig á vandað verk og lipra afgreiSslu. ----------------------- Mr. Harold J. Stephenson, B. A. lagSi af stað austur til Toronto siS- astliðinn laugardag, þar sem hann stundar nám i vetur viö Queens há- skólann. Til Islendinga. I fyrradag tilkynti mentamála- deild þessa fylkis mér bréflega, að framvegis yröi íslenzka viSurkend sem námsgrein i gagnfræðaskólum fylkisins, fyrir þá, sem innritast i “Combined Course” og nema þar tvö tungumál auk enskunnar Velji þeir fyrst latínu, frönsku, þýzku eSa grísku, er þeim leyft aS lesa íslenzku og taka próf í henni, en ekki er þeim leyft að velja is lenzkuna eina, auk enskunnar. Gildir þeíta því fyrir þá að eins sem læra tvö útlend mál. | Um leið áskilur mentamáladeild in sér rétt til að setja árlega próf i íslenzku fyrir ellefta bekk. Geta því ísl. nemendur lesið mál feðra sinna á hvaSa gagnfræðaskóla i fylkinú sem er, ef skilyrSin fyrir þeirri fræöslu erú þar fyrir hendi. Og eigi fæ eg betur séS, eri aS ís- lendingum ætti aS vera irinanhand- ar aS sjá um þau srkilyrði í bygS- um sínum þar sem gagnfræðaskólar eru á annað borð, hirði þeir um að viöhalda hér móöurmáli sinu. Úrslit þessi eru árangur af viS- tali viö mentamáladeildina síöast- liðiS vor. Séra A.*E. Kristjánsson, sem þá var forseti Þjóðræknisfé- lagsins bað um þaS vi^talsleyfi, og var það veitt. Auk hans mættu fjórir aðrir prestar: séra Rúnólfur Marteinsson, séra Rögnv. Péturs- Samkvæmt síðustu fregum af þingi þjóöbandalagsins í Geneva, liafa Tyrkir lýst yfir því, að frá þeirra hliö, sé Mosul-déilan svo- nefnda útkljáð, að þeir telji sig ekkj lengur bundna við þau ákvæði Lausanne sáttmáhms, er fólu Bret- um umbosðvald yfir lendum þess um, fram í árslok 1928. Segjast þeir eiga, og i raun og veru alt af hafa átt landflæmi þessi, eins og glegst megi af því ráöa, að þau séu aö miklum hluta bygð tyrkneskum mönnum. Er mælt að stjórn Tyfkja hafi þegar sent fjörutíu þúsundir vígra manna til landamæranna, til verndunar “eignarrétti” sínum í Mosul, eins og hún kemst aS orði. Mosul lanásvæðin liggja i Litlu- Asíu og eru tengd við Irak-rikið. Bretar háfa umboBsvald yfir Irak, og telja sig réttilega hafa sömu skyldum að 'gegna, hvað Mosul viðvíkur. Lendur þessar eru sagðar að vera afarauSugar af olíu og auk þess er lega þeirra slík, að þaðan liggja allar megin viðskiftaleiðir frá Persíu, Mesopotamíu og Hed- jaz til markaSs hinna vestrænu þjóða. Þjóðverjai, Frakkar, Bretar og Banadríkjamenn, hafa um lang- an aldur rent hýru auga til Mosul, sökum auðæfa þeirra hinna miklu, sem sagt er aö liggi þar fólgin í jörðu. Stóðri þjóðir þessar fram að hieimsstyrjöldinni miklu, tiltölulega jafnt að vigi. En meS Lausanne sáttmálanum urðu Bretar þar vissra forréttinda aðnjótandi, er umboðs- valdinu fylgdu, er þeir vilja ógjarn- an láta sér úr greipum ganga. Tyrkir hafa, eins og þegar hefir ^eriö bent á, haldið því sleitilaust fram, að þeim bæri fullur réttur til umráða yfir Mosul, bæði frá þjóöernislegu sjónarmiði og eins því, hvernig landfræðilegri afstcðu héraSanna væri farið. Á Lausanne stefnunni gengu Tyrkir inn á, aS fela þjóðbandalag- inu meðferS Mosul-deilunnar og og hlíta úrskurði þess. MáliS hefir legið í þagnargildi síðastliöin tvö ár, eða fram að þeim tíma, er Gen- eva þingiS hófst um síÖastliðin mánaSamót. Nú hafa Tyrkir geng- ið svo augljóslega á bak orða sinna, að ekki verður um vilst, þrátt fyriy undirskrifaðan sáttmála, um að láta þjóðbandalagið ráöa málinu til lykta. Engum minsta vafa er þaS und- irorpið, aS vegur þjóðbandalagsins hefði aukist til muna, ef því hefði auðnast aB finna heppilega úrlausn þessa vandræðamáls. En þvi var ekki að heilsa. Tyrkir krefjast ó- takmarkaöra umráöa yfir Mosul, og eins og sakir standa eru helst horfur á, að til ófriðar dragi, nema því aðeins að Bretar afsali sér um- boösvaldi í Irak, sem tæpast mun þurfa að gera ráð fyrir að svo stöddu. erlendum æsingamönnum land- göngu i Bandaríkjunum. Coolidge félst á úrskurð ráðgjafa síns og par við situr. Harla mismunandi hefir þetta tiltæki utanríkisráðgjafans mælst fyrir, og fór það aS vonum. Er þess jafnvel getið til, að eigi sé loku fyrir skotið, að dómstólar Banda- ríkjanna verði látnir taka málið til meðferöar og skéra úr, hvort synj- unin hafi veriS lögum samkvæm, eða hiS gagnstæða. Hvað svo sem bláköldum laga- stafnum líSur, finst mörgum sem Mr. Kellogg hafi gripið til örþrifa- ráös, er lítt gott geti af sér leitt. Shapurji Saklatvala, er löglega kjörinn og löglega viöurkendur þingmaður á þjóðþingi Bretlands hins mikla. Hefði maðurinn verið talinn stórháskalegur þar, mun vart þurfa að draga i efa, að honum ihefði synjaS verið um þingsetu. En hér var engu slíku til aS dreifa. Hann vann sama eiðinn og aðrir brezkir þingmenn, hefir óflekkaS mannorð, og þessvegna hlýtur hann að eiga heimtingu á sömu réttind- um og aðrir þingmenn brezku krún- unnar, þrátt fyrir sérskoöanir sínar á sviSi stýórnmálanna, að minsta kosti á meðan hann brýtur ekkert af sér! Eigi er það ólíklegt talið, aS Saklatvala muni iheimsækja Canada innan skamms, og koma hér til fundar við þingmenn hinna ýmsu þjóöa, er Washington-mótiS sóttu, þvi för flestra þeirra mun heitið hingaS. Enn er alt á huldu um það, hvort honum muni leyfö verðá landganga hér, þótit fáum þyki sennilegt, aS löglega viðurkendum fulltrúa þjóðþingsins brezka verði meinað að heimsækja brezka ný- lendu. 1 Communisti einn, indverskrar ætt- ar, á sæti í brezka þinginu. Heitir sá Shapurji Saklatvala. Var hann einn þeirra, er ákveöiö hafði að sækja alþjóðamót þingmaima, er haldast átti i Washington, D. C., fyrri part yfirstandandi mánaðar. Vegabréf hafði hann fengið sem aðrir brezkir þingmenn og var að öllu leyti til fararinnar búinn. Gerð- ist þá sá atburBur, aS utanríkisráð- gjafi Bandaríkjanna, Kellogg ógi’.ti vegabréfið og bar fyrir sig þau á- kvæði innflutningslaganna, er banna FomminjafræSingurinn rússneski, P. K. Kosloff, hefir enn á ný hafið rannsókn í Mongólíu, eftir nokk- urra mánaða dvöl í Leningrad. Er hann um þessar mundir aS rann- saka æfagamlan gníreit, skamt frá Urga, en ætlar sér að halda þaðan lengra inn í landið að nýju, og' Hsynna sér enn nákvæmar Gobi eyðimörkina, þar sem hann fann rústir Khara—Khoto borgarinnar árið 1908, ásamt allstóru bókasafni. Voru sumar bækurnar ritnar á dauð og ókunn tungurpál. Rannsóknarferð þessi, sem köll- uS hefir alment veriS Mongólíu— Tíbet leiðangurinn, hófst frá Rúss- .andi fyrir rúmum tveim árum. Við Sutsukte, í Kentaifjöllunum, eitt- hvaS um áttatíu mílur frá Urga, höfuðborg Mongóliu, fann Kozloff fornar grafhvelfingar eða hauga, er höfðu aS geyma ýmsar allmerkar minjaj-. Telur hann grafhvelfingar þessar vera frá annari öld fyrir Krists burð. Fullyrðir hann enn- fremur, aS aðallega sé þarna um aS ræða grafir auðugra hjarðmanna, er staðið hafi í verslunarsambandi við Kínverja, er selt hafi þeim margskonar munaSarvöru og dýr- indis silki. Er þess jafnframt getiS til, að hreint ekki svo fáir af fjár- kóngum þessum, muni hafa krækt sér i kinverskar prinsessur fyrir konur. Bera og ýmsar minjar þess merki, svo sem skrautsaumaðar á- breiöur og fleira, að þeir hafi haft _ mök nokkur viS forn-Grikki. Eina grafhvælfing fann Kosloff á stöðvum þessum, er var sjötíu fet á lengd. Voru veggirnir að innan gerðir úr vandlega feldum bjálkum, en rjáfxið alt þiljaS. Mjög var erf- itt að koma nákvæmum rannsókn- um viS, því allmikiö af vatni hafði komist í gröfina. Komst Kozloff að þeirri niðurstööu, aS ræningjar mundu eitthvert sinn hafa rofið hauginn og numið á brott hinar og þessar minjar Þó fanst þar krukka allstór , er aska af brendu líki haföi auðsjáanlega verið látin í, sú eina krukka slíkrar tegundar, er í Mon- gólíu hefir fundist. Þótt grafhvelfingar þessar séu feykistórar ummáls, þá hefir ekki nema einn maður verið grafinn í hverri þeirra um sig, aS því er herra Kozloff segist frá. Hvergi fann hann minjar nema einn- ar líkkistu í staS. Voru þær víða fúnar mjög, einkum þar sem vatn hafði komist aS. Þó héldu sumar þeirra sér það vel, að glögt mátti siá, fið mnlaöur hafði veriS á hlið- arnar fugl, meS vængina þanda til flugs. Hafa leyfarnar, er halda ser bezt veriS sendar á fomminjasafn- ið í Leningrad og eru rússneskir vísindamenn um þessar mundir, önnum kafnir viS aS semja ná- kvæmar skýrslur yfir þenna merka fornminjafund austur í Mongólíu.

x

Lögberg

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.