Lögberg - 28.10.1926, Side 1

PROVINCE
TAKIÐ SAR jENT STRÆTIS
VAGN AÐ DYRUNUM
Já, vér verðum að sýna aðra viku
“3 BAD MEN“
til að gera fólk ánægt. Þ úsundum hefir verið
•-'>snúið frá, og allir telja hann bezta leikinn.
PDnVIWrf TAK,Ð SARGENT STRŒTIS
rivuvincc vagn að dyrunum
“3 BAD MEN”
Engi efi mesta myndin af sinni tegund sem
sýnd hefir verið þetta ár.
39. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 28. OKTÓBER 1926
Canada
Stjórna\rlformaðurinn í Ontario
hefir nú hafið kosninga hríðina,
með ræðu, er hann flutti að
Kemptville á laugardaginn í vik-
unni sem leið. Fylkiskosningar
fara þar fram 1. desember, eins
og áður hefir verið skýrt fmá. Vín-
sala virðist vera það mál, sem
helzt verði barist um við þessar
kosningar. Heldur stjórnin því
fram,'að stjórnarvínsala» líkt og
í Manitoba, sé heppilegasta úa"-
lausnin, og ætlar hún að taka upp
það fyrirkomulag, ef hún verður
endurkosin. Aðrir halda fram vín-
sölubanni og er þar á meðal Hon.
W. F. Nickle, K.C., sem hefir sagt
skilið við stjórnina af þessum á-
stæðum og fær mikið hrós fynir
hjá bindindismönnum.
* * *
Tíðarfar hefir í alt haust, eða
síðan snemma í september, verið
mjög óstöðugt og úrkomusamt í
öllum þremur iSléttufylkjunum, og
hefir því nýting á uppskeru geng-
ið mjög seint og erfiðlega. Er
mikið af hveiti og öðrum koinnteg-
undum enn óhirt í öllum fylkjun-
um, en þó mest í Manitoba. Ekki
er álitið, að mikið af korni hafi
þó enn eyðílagst, en það hefir
víða skemst töluvert vegna vot-
viðranna og því minna virði en
ef það hefði náðst óhrakið. Sam-
kæmt síðustu sfeýrslu, sem er frá
vikunni sem leið, er nú búið að
þreskja 70 til 90 p/rct. af öllum
korntegundum í þessum fylkjum.
Er þvi mikið enn óhirt og mjög
vafasamt hvernig um það fer„ því
úrkomurnar haldast enn við, ým-
ist. regn eða snjór.
* T •
Sir Robert Borden, fyrverandi
stjórnarformaður í Canada, hefir
þegið tilboð Oxford háskólans og
þeirrar nefndar, sem inæður yfir
Rhodes skólaverðlaunUnum, um
að flytja fyrirlestra við háskól-
ann næsta ár. Sir Robert verður
í Oxford næsta sumar.
til $9,000. Blaðið “New York
Times” segir meðal annars: —
“Franklin gat komist af með lítil
laun, þegar hann forðum vair full-
trúi hinnar barnungu Bandaríkja
þjóðar. Hann gat búið í ódýrum
herbergjum og barst ekkert á.
Nú er öðru máli að gegna. Þjóðin
krefst þess, að sendihernar vorir
og aðrir fulltrúar komi fram í öðr-
um löndum, eins og þjóðinni sæm-
iy, en þá má hún ekki sýna þeim
nísku, eða skera laun þeirra við
neglur sér.”
* * *
Embættismaður einn í New York,
Thomas A. Horrigan að nafni,
hefir töluvert af ýmsum verðmæt-
um varningi undir höndum, sem
hann á ekki sjálfur, og sem hann
veit ekki vel hvað hann, á við að
gera. Það er nokkurs konar ó-
skilafé. Hefir verið tekið af
mönnum, sem komist höfðu yfir
þessar vöruir/ ólöglega eða voru
að verzla með þær á ólöglegan
hátt. — Er þar fyrst að telja ó-
sköpin öll af vínföngum. En eins
og kunnugt er, hafa þau ekkert |
verðgildi í Bandaríkjunum.
er þar ekki verzlunarvara;
enginn vandi væri að finna menn
sem viljugiirt væru að gefa $5,000,-
0001 fyrir þau vínföng, sem þarna
eru saman komin. — Þarna eru
líka margir bílar, sem taldir eru
$500,000 virði. Enn fremur spila-
borð, margskonar,, $600,000 viriði,
og meðul, sem mundu seljast fyr-
ir $600,000. f einum poka í öllu
þessu samsafni eru $1,481.07, sem
lögreglan hefir fundið í húsi bein-
ingamanns nokkurs, sem hafst
hefir við á götunni í New York.
Þetta fé er alt í smápeningum,
sem gamli maðurinn hafði reitt
saman svona smátt og smátt. Eitt
af þessum óskilamunum er perlu-
festi, sem vicrt er á $30,000. Henni
hafði verið stolið og lögreglan
náði henni, en eigandinn gefur
sig ekki fram og finst hvergi.
mun einnig hafa valdið miklu
tjóni á fleiri eyjum þar suður frá.
* * m
Símskeyti frá Leninakan fáður
Alexandropol) í Armeníu, segir að
afskaplegir jgrðskjálftar hafi átt
sér stað þar seint á föstudaginn í
vikunni sem leið. Segir fréttin
að jarðskjálftarnir hafi náð yfir
stórt svæði og valdið afar miklu
tjóni. Bærinn Leninakan með um
40,000 íbúvtm, og tólf inærliggj-
andi bæir, séu svo að segja
hrundnir í rústir. Fólk hafi far-
ist í hundraða tali og hundrað
þúsund mánna séu heimilislaus-
ir. Eignatjónið afskaplegt. Borg-
in Leninakan, sem nefnd er eftir
Nikolai Lenin, hinum rússneska,
er einar 60 mílur norður frá
fjallinu Ararat, sem allir kannast
við að nafni til. Armeníumenn
hafa lengi átt við miklar hörm-
unart að búa undir áþján Tyrkja.
Hefir mikið verið gert til að
hjálpa þeim á ýmsan hátt, og þar
á meðal hafa Bandaríkjamenn
bygt afarstórt barnaheimili í
Leninakan, en nú er það hrunið,
einfi og flestar aðrar byggingar
þan í borginni.
» ->5- *
Baðmullarframleiðslan i Ástraliu
hefir aukist stórkostlega í seinni tið
eftir nýjustu hagskýrslum að dæma.
ing numiö frá 500,000 til 517,500
pundurn.
* * *
Minnismerki næsta veglegt, yfir
hermenn þá frá Suður-Afríku, er
létu IífiS í heimsstyrjöldinni síSustu,
hefir veriS reist að Longueval,
skamt frá Somme. Er mælt ac5
minnismerki þetta sé eitt hiS feg-
ursta, sem enn hafi reist veriS á
Frakklandi í seinni tíð, og var fénu
til þess safnað með almennum sam-
sfeotum í Suður-Afríku.
* * *
Uppskera á Spáni og Frakklandi,
kvað hafa skemst til muna af völd-
um frosts.
* * *
Henry Ponson hefir verið skip-
aður yfir umboðsmaður stjórnar-
innar frönsku í Syríu, í staS De
Jouvenel, er nýlega lét af því em-
bætti.
* * *
Tveir ungir menn voru fyrir
nokkrum dögum fundnitn sekir um
það, að hafa stolið tvö hundruð
dollara virði af vörum frá manni
nokkrum í Montreal. En maður
sá Gyðinga ættar, en hefir tekið
kristna trú og er kaþólskur. Vildi
hann með engu móti að þessir
unglingap væru dæmdir í fang-
elsi, en vildi að þeir sæktu messu
á hverjum morgni í sex mánuði og
játuðu syndir sínar fyrir prestin-
um einu sinni í mánuði. Dómar-
inn félst á þetta og nú sækja
drengirnir kirkjuna í staðinn fyr-
ir að vera í fangelsi.
Bandaríkin.
Framkvæmdarnefnd bændalánb-
félaganna í Bandajrlíkjunum hefir
veitt $30,'000,000 lán til bændafé-
laga þeirra, er harðast hafa ver-
ið leikin sökum bins gífurlega
verðfalls á baðmull.
* * *
General Pershing hefir nýverið
lýst yfir því í ræðu, að hann sé
þess fullvía, að takmörkun Banda-
ríkjahersins, sé nú þegar orðin
slík, að öryggi þjóðarinnar stafi
hætta af. Telur hann því bráð-
nauðsynlegt að heraflinn verði
aukinn til muna hið allra bráð-<
asta.
* * *
Bandaríkjamenn eru farnir að
tala mikið um það, að þeir launi
sendiherrum sínum og konsúlum
ekki nærri nógu vel. Launin, sem
þeír fái úr ríkissjóði, séu ekki
nærri nógu mikil til að mæta þeim
útgjöldum, sem siðir og venjur
hafi skapaðj, og sem nú sé ekki
hægt að komast hjá. Hefir nokk-
uð verið gert síðustu árin til að
bæta úr þessu, en ekki nærri nógu
mikið að margna áliti. Segja þeir
að afleiðingarnar af þessu séu
þær, að ekki sé hægt að velja
menn í þessar vandasömu og
virðulegu stöður með tilliti til
hæfileika þeirra eingöngu, heldur
verði að taka tillit til þess, hve
ríkir þeir séu og hve mikið fé þeir
geti lagt fram firiá sjálfum sér til
að halda uppi þeirri rausn, sem
óhjákvæmileg þykir. Laun sendi-
herra andaríkjanna eru $10,000 til
til $17,500, en konsúlar fá $3,000
Bretland.
Byng, ibarón, fyrverandi land-
stjóri í Canada, var sæmdur greifa-
tign, þegar hann kofn aftur heim til
Englands.
* » •
Af kolaverkfallinu er eiginlega
ékkert nýtt aS segja síSan aS seinast
var getið um J>að. í vikupni sem
leið samþyktu verkamenn, að láta
þá menn einnig hætta vinnu, sem
gætt hafa námanna og sem aldrei
hafa hætt vinnu, en foringjar verka^
manna hafa Iþó enn ekki fram-
kvæmt þetta og munu þeir fallnir
frá því jáði, enda er nú svo komiÖ
að foringjarnir hafa ekki lengur
vald yfir nema minni hluta þeirra
manna, sem þessum verkamanna-
samtökum tilheyra. ÞaS er ekki út-
lit fyrir annað, en að verkamenn
tapi algerlega í iþessum viðskiftum
við námaeigendurna.
Hvaðanœfa.
Símfregn frá Rúðuborg á Frakk-
landi hermir, að þar hafi íslenzk-
ur sjómaður, Pétur Sigþónsson að
nafni, verið myrtur. Skotinn af
öðrum sjómanni. Hann var bróð-
ursonur Sig. Kr. Péturssonar rit-
höfundar.
• * * •
Dr. Hpamar Schacht, forseti
ríkisbankans á Þýzkalandi, segir
Þjóðverjar verði að hætta því að
taka lán hjá öðrum þjóðum, því
annars komi að því áður en langt
um líður, að þeir geti með engu
móti staðið straum af skuldum
sínum. “Bankarmir senda oss ó-
sköpin öll af peningum, en útlend-
ar stjórnir láta Mr. Parker Gil-
bert taka þá alla frá oss jafnóð-
um,” segir Dr. Schacht, “hvecnt
einstakir menn, sem ávaxta pen-
inga sína hjá oss, fá nokkurn tíma
rentur af þeim, því má hamingjan
ráða.”
* * *
Ákaflegt ofviðri gekk yfir Cuba
í vikunni sem leið, ekki ósvipað
því, sem gekk yfir Florida skag-
ann fyrir skömmu. Fnéttirnar
segja, að ofviðri þetta hafi vald-
ið miklu manntjóni; fjöldi fólks
hafi látið lífið og enn fleiri meiðst
meira og minna, Eignatjónið á-
kaflega mikið. -Skaðaveður þetta
,Tveir prestar fluttu nýlega guSs-
þjónustu á Cervino f jallinu á ítalíu,
sem er um 15,000 fet yfir sjávar-
mál. Hafa iþeir aS sögn báSir af
því hiS mesta yndi, aS klífa f jöll og
æfa sig í þeirri íþrótt á hverju ári.
* • W
Allmargt fólk hafSi nýlega safn-
ast saman í grend við Cologne, til
þess aS halda hátíÖIegt silfurbrúS-
kaup trésmiSs nokkurs og konu
hans, er þar áttu heima. SilfurbrúS-
guminn hafSi beÖiS ail-lengi eftir
konu sinni. En er honum fór aS
leiöast biSin, hélt hann rákleitt til
svefnherbergis þeirra hjóna, þar
sem hann hugSi aS konan væri aS
búa sig fyrir gestakomuna. Þegar
þangaS kom, var konan öll á brott,
en viS koddav-eriS var festur meS
títuprjóni lítill seSili, er á var rit-
aS aS óþarfi væri fyrir bónda aS
skygnast eftir sér, -— hún vildi ekk-
ert meira eiga saman viS hann aS
sælda, hann væri orÖinn of gamall
og þessvegna hefSi hún tekiS þaÖ
til bragSs aS strjúka á brott meS
yngri manni.
* * •
Tyrkir eru aS hætta viS fjöl-
kvæni. Kemur þaS til af því, aS
síSan konurnar í Tyrklandi fóru aS
láta snoðklipj>a sig, klæÖa sig vel
og halda sér til á alla vegu, eins og
kvenfólkið í Evrópu og Ameríku,
þá eru þær orSnar svo kostnaSar-
samar aS flestir Tyrkir eiga fult í
fangi meS aS hafa eina konu, auk
heldur fleiiji. Þetta er haft eftir
Mme. Hadil Hourshed Bey, sem
fyrir skömmu kom til Washington.
Segir hún aS af þessum góSu og
gildu ástæSum sé fjölkvæni að
hverfa úr sögunni hjá Tyrkjum.
Skáldkonan frá Seattle.;
Skáldkonan, frú Jakobína John-;
son, frá Seattle, Wash., er hér 1
stödd um þessar mundii;, og hefirj
hún undanfarnar vikur heimsótt!
flestar bygðir íslendinga hér í
landi, alla leið frá Vanaouver til
iWinnipeg. Víðast þar sem hún
hefir komið, hafa kvenfélögin
gengist fyrir því, að almennar
samkomur hafa verið haldnar, þar
sem frúin hefir lesið margt af
sínum gullfallegu ljóðum og hef-
ir henni alstaðar venið vel tekið,
eins og vonlegt er og maklegt. Á
þriðjudagskveldið í vikunni sem
leið, las frú Jakobína mörg af
ljóðum sínum á samkomu sem
Jóns ISigurðssonar félagið stóð
fyrir og sem haldin var í Sam-
bandskirkjunni í Winnipeg.
Það er fljótt af að segja, að
samkoma þessi var hin ánægju-
legasta í alla staði. Fuúin les á-
gætlega, látlaust, eðlilega,, blátt
áfram og þannig, að tilheyrend-
urnir hlusta með athygli, og það
sem hún fer með, kemst þangað
sem því er ætlað, alla leið inn að
hjartarótum þess er hlustar á.
Fyrst las skáldkonan nokkur
ljóð, sem hún hefir þýtt úr ís-
lenzku á ensku. Vobu þau eftir
Matthías Jochumsson, Einar P.
Jónsson, Einar H. Kvaran, Jó-
hann Sigurjónsson og Gísla Jóns-
son. Einhvern tíma var það haft
eftir séra Jónasi A. Sigurðssyni,
að oft þegar hann sæi þýðingar á
ljóðum, sem sér áður hefðu verið
kunn og kær, þá væru tilfinning-
ar sínar því líkar, eins og þegar
hann stæði við líkbörur vinar síns
og horfði á hann dáinn. Þessi lýs-
ing er óneitanlega snjöll og hefir
mikinn, sannleika að geyma. En
hún á ekki við allar ljóða þýðing-
ar, sem betur fer, enda aldnei til
þess ætlast, að hún væri þannig
skilin. Frú Jakobínu Johnson
hefir áreiðanlega hepnast að þýða
mörg Ijóð svo, að þau hafa ekki
að eins haldið lífi|, heldur líka lit
og ilm, ef svo mætti segja. Þýð-
ingar þær, sem hún las á þessari
samkomu sanna það, að henni
hefir hepnast þetta vandasama
verk mjög vel, enda kann hún
prýðisvel með bæði málin að fara.
Auk ljóðaþýðinganna, sem þeg-
ar er getið, las skáldkonan mörg
frumsamin ljóð á íslenzku, sem
hún hefir flest ort nýlega og hafa
ekki komið fyrir almennings sjón-
ir. Ljóð þessi em hvert öðru
fallegra, þýð og laðandi og það
dylst engum, seib’ Ijóðin heyrir,
að hér er ekki um neinn meðal-
hagyrðing að ræða. F. J.
Björgvin Guðmundsson.
Hann er nú kominn til London
á Englandi, eins og flestum mun
kunnugt og tekinn að stunda nám
við hinn fræga hljómfræðiskóla,
“The Royal College of Music.”
Eins og áður hefir verið tekið
fram, er námstíminn þar þrjú ár,
og árlegur kostnaður við námið
hefir verið áætlaður $2,560. Eins
og samskotalistinn ber með sér,
hafa samskotin enn ekki náð áætl-
uðum fyibsta árs kostnaði, þar sem
rétt yfir $2(,000 erú komnir í sjóð-
inn. Nefndin hefir fastlega von-
ast eftir, að Björgvin myndi fá
séðan farborða ipeðal Vestur-ls-
lendinga, enda hefir litið vel út
með það að þessu. En nú ber
nauðsyn til, að samskotin falli
ekki niður, og að sem fyrst komi
í sjóðinni að fullu kostnaðurinn
við hið fynsta námsár, og vill
nefndin því ámálga við þá, er hafa
hugsað sér að leggja eitthvað af
mörkum, að gera það sem fyrst,
svo að áhyggjur um fjárskort
þurfi á engan hátt að trufla nám-
ið, þrátt fyrir hina miklu dýrtíð
&p nú ræður á Englandi.
Nefndinni er sérstakt ánægju-
efni að geta birt hérmeð bréf frá
hr. Páli ísólfssyni, hinum fræga
orgelsnillingi, sem einnig fæst
sjálfur við tónsmíðar, er sýnir
það, að viðujiikendir snillingar í
Evrópu líta sömu augum á tón-
skáldskapargáfu Björgvins Guð-
mundssonar, og tónfræðingar þeir
hér vestra, er kynst hafa verkum
hans. Páll ísólfsson sá í sumar
hjá séra Ragnari E. Kvaran tón-
veirjk Björgvins: “Adveniat reg-
num tuum”, það sem íslenzkur
söngflokkur hér í Winnipeg söng
í fyrra vetur undir stjórn hr.
Björgvins Guðmundssonar sjálfs,
og fanst svo mikið til um, að
hann skrifaði séra Ragnari E.
Kvaran svo hljóðandi bréf:
“Méq er sönn ánægja að láta í
ljós álit mitt á tónlistahæfileik-
um herra Bjjörgvifis Guðmunds-
sonar.
Verk hans “Adveniat regnum
tuum”, ber það ótvírætt með sér,
að hann er miklum tónlistagáfum
gæddur, og mun með aukinni
þekkingu og alvarlegum lærdómi
geta samið ágæt, stórbrotin tón-
veuik.
Þess vegna' væri það hið mesta
tjón, ef efni eins og hann færi
forgörðum, sökum misskilnings
og fjárskorts.
Reykjavík, 6. sevt. 1926.
Páll Isólfsson.”
Hér hefir mikill og viðurkend-
ur listamaður fært í orð álit nefnd-
arinnar og þeijrTa mörgu góðu
drengja^ manna og kvenna, er
stutt hafa 0g styðja vilja þetta
fyrirtæki. Og sannarlega hlýtur
það að vera metnaðarmál hverj-
um íslendingi, að hinir miklu
hæfileikar Bjjörgvins Guðimunds-
sonar fái notið sín, íslenzku þjóð-
er)ni til sæmdar, ^ð svo miklu
leyti, sem þriggja ára náms-
styrkur og æfilöng samúð fær á-
orkað.
S. K. Hall, form..
R H. Olson, ritari.
M. B. Hálldórsson,
Paul Bardal.
Sigfús Halldórs f. H.
J. P. Páisson.
Fr. A. Fniðriksson.
Einar P. Jónsson.
I ilendingur myrtur í Frakklandi.
SímaS er frá Rouen, að íslensk-
ur háseti, Pétur Sigþórsson, hafi
verið myrtur þar.
JPétur heitinn var ungur sjó-
maður, ættaður frá Klettakoti í
Fróðárhreppi, bróðursonur SigurS-
ar sál. Kristófers^ Péturssonar, og
mun hafa verið á einhverju skipi
hins Sameinaða gufuskipafélags.J.
Jarðskjálfti á Reykjanesi.
Símað er frá London og Kaup-
mannahöfn^ að jarðskjálftar hafi
komið á Reykjanesi á íslandi
um helgina sem leið og valdið all-
miklu tjóni; meðal - annars hafi
Reykjanesvitinn skemst.
Ur bœnum.
Fólk er beðið að gleyma ekki
grímudansi þeim, sem G. T. stúk-
urnar halda í efri sal Goodtempl-
ara hússins í kveld (fimtudag.)
Söngmaðurinn góðkunni, Paul
Bardal og Miss Mea Bergson, voru
gefin saman í hjónaband á fimtu-
daginn í vikunni sem leið. Ungu
hjónin hafa .síðan verið á ferða-
lagi, en munu nú bráðlega vænt-
anlega heim til Winnipeg.
Dorkas félag Fyrsta lút. safn-
aðar heldur “Silver Tea” og “Croc.
Shower í fundarsal kirkjunnar á
Victor St., föstudagskvöldið 12.
nóv. klukkan átta. Eins verður
tekið á móti gömlum fötum. Til-
gangur samkomu þessarar er að
styðja djáknanefnd safnaðarins í
líknarstarfi því, er þeir hafa um
hönd. Komið því og Styrkið þetta
góða fyrirtæki eftir mætti.
10. sept síðastl. voru þau Guð-
rún Vilborg Anderson og Bjami
Ásgeir Egilsson, bæði frá Gimli,
gefin saman í hjónaband af dr.
Birni B. Jónssyni að, 774 Victor
St., Winnipeg.
Fréttabréf
Vogar, Man., 17. okt. 1926.
Um tíðarfarið er héðan fátt nýtt
aö segja, þvi það hefir verið nokk-
uð líkt á þeim stöðvum, sem bygð-
ir íslendinga eru fjölmennastar. Þó
munu þurkarnir i vor, og fram um
miðsumar, hafa verð skaðlegri hér
milli vatnanna (Manitobavatns og
Winnipegvatns) en á flestum öðr-
um stöðum. Töfðu þeir mjög fyr-
ir öllum jarðargróðri, svo til vand-
ræða horfði, en rættist þó vonum
frernur úr því seint i júlí og ágúst.
Grasvöxtur varð i rýrara lagi, og
ákuryrkja mátti heita að mishepn-
aðist með öllu, enda er hún ekki
mikil hér við Manitobavatn. Þó
spratt hveiti nokkuð á sumum stöð-
um, en stráið var svo lágt, að það
varð varla slegið. Aðrar kornteg-
undir mishepnuðust algjörlega hjá
flestum. Garðávextir mjög léleg-
ir, nema helzt kartöflur, og þó rýr
uppskera af þeim. — Heyskapur
hepnaðist vonum betur, þvi kalla
mátti hagstæða tið í ágúst, og fram
i miðjum september. Um það levti
brá til óþurka, svo litið varð um
heyskap eftir það. Um 20. sept.
gerði snjóbyl sem um hávetur, svo
jarðlaust varð fyrir gripi í 2 sólar-
hringa. Síðan hefir tíð verið köld,
oftast frost á nóttum. eri ]x> rignt
öðru hverju. í dag er suðaustan-
snjóhríð. og 10 þuml. bleytusnjór
liggur vfir alt. Verður þvi efluast
NÚMER 43
jarðlaust næstu daga, ef frýs í nótt, j
sem mestear líkur eru til. Leggur þá
helst til snemma að, ef vetur byrj-
ar nú þegar.
Flestir munu hafa fengið sæmi-
legan heyforða hér meðfram vatn-
inu, en hætt er við að hey verði rýr
hjá þeim, er búa lengra frá vatn-
inu, því þar voru þurkarnir í vor
enn þá skaðlegri; enda hafa þeim
brugðist vonirnar með strá til fóð-
urdrýginda.
Sú breyting hefir orðið hér á í
haust, að Stefán bóndi Stefánsson
að Vogar, er fluttur burtu úr bygð-
inni. Var hann um langt skeið
með gildustu bændum hér i sveit.
Póstafgreiðslu hafði hann á hendi
frá þvi pósthús var sett á Vogar, og
sveitaverzlun hafði hann um nokk-
ur ár. Ekki mun hún hafa aukið
búsæld hans, því aðílutningar voru
hér örðugir á þeim árum. Gisti-
hús hafa þau hjón haft um mörg ár,
og unnið sér einróma álit og vin-
sældir í þeirri stöðu. Húsakynni
höfðu þau góð, og vel löguð til að
taka á móti gestum; enda var þess
þörf, þvi heimili þeirra var
á krossgötum, þar sem
mest var umferð í bygðinni. Sið-
ustu árin hefir Stefán verið 'blind-
ur og þrotinn feð starfsþreki. Hafa
því efni hans gengið mjög til þurð-
ar síðari hann gat ekki séð um bú
sitt sjálfur. Enda hefir margur
sömu sögu að segja síðastliðin ár,
þótt heila sjón hafi. Kona Stefáns
er dugleg með afbrigðum, en henni
var ofætlun að sjá um alt bæði úti
og inni, þar sem gestagangur var
jafn mikill. — Hús þeirra brann
siðastliðinn vetur, eins og getið var
um hér í blaðinu. Þau treystust
ekki að byggja það upp aftur, til
að halda sömu rausn og áður.
Tóku þau því það ráð, að selja bú
sitt og flytja burtu. Þau hafa nú
leigt hótel í Eriksdale, og búast við
að reka þar greiðasölu, og er von-
andi að þeim farnist þar vel. —
Samsæti var þeim haldið áður en
þau fóru héðan. og tóku flestir ná-
grannar þeirra þátt í þvi. Voru
þeim hér afhentar minningargjaf-
ir frá sveitungum þeirra. Margar
ræður voru þar haldnar, en ekki
kann eg að skýa frá þvi, sem þar
fór fram, því þá var eg í Winni-
peg. Eflaust fylgja þeim hjónum
hugheilar heillaóskir sveitunga
þeirra yfir á riýja heimilið.
Landeign sína að Vogar hafa
þau leigt Jóni bónda Steinþórssyni,
sem áður var nágranni þeirra.
Guðm. Jónsson.
Lokun Grænlands.
Er. Danmörk viðurkendi ísland
fullvalda þjóðaréttarriki 19^18 lof-
aði Danmörk þar með hátiðlega og
upp á æru og samvisku að hinn al-
menni hluti þjóðaréttarins skyldi
gilda milli Islands og Danmerkur
og að þessi réttur skyldi haldinn
svo af Danmörku gagnvart íslandi
sem því ríki, er vel heldur.
Með fullveldisviðurkenningunni
lofaði Danmörk Islandi því þar
með hátiðlega, að Grænland skyldi
standa borgurum þess opið og önd-
vert til innflutnings og reksturs at-
vinnu, verslunar, fiskiveiða, land-
búnaðar, námugraftrar o. s. frv.,
þvi þetta: skyldan til að hafa land
sitt opið fyrir allskonar andlegum
og efnislegum viðskiftum við borg-
ara allra þjóðaréttarrikja, er kjarni
almennþ þjóðarréttarins.
Undantekning frá skyldunni til
að hafa alt land sitt opið er lokun
herskipahafna, er sérstaklega stend-
ur á, og lokun einstöku hafna eða
landshluta af sóttvarnarástæðum í
bili. — En milli þessara undantekn-
inga og lokunar Grænlands er ekk-
ert hugsanasamband.
Danir vita þvi ofurvel sjálfir, að
Grænland stendur opið fyrir öllum
þeirn þjðaréttarríkjum, sem ékki
hafa gefið þeirn sérstakt leyfi fyrir
sitt leyti til þess, að þeir megi hafa
Græníapd lokað fyrir sínum þegn-
um. Þau riki, er gefið hafa Dan-
mörku leyfið hafa gert það i versl-
unarsamningum, er segja má upp
hvenær sem ér. Þær þjóðit^ sem
mestra hagsmuna hafa að gæta á
Grænlandi og ekki hafa gefið leyfið
til lokunar landsins eru íslendingar
og Hollendingar. Hollendinga tókst
Dönum aldrei að fá til að leyfa
nema lokun íslands og Færeyja,
þrátt fyrir margítrekaðar tilraunir.
Til Islendinga hafa Danir enn ekki
vogað sér að leita með beiðni um
að mega hafa einokun á Grænlandi
og mun margur virða þeim það til
vorkunar.
I 6. gr. Sambandslaganna heita
Danir íslenskum ríkisborgurum
sama rétti um alt sitt veldi og
danskir ríkisborgarar njóti á ís-
landi þ. e. jafnrétti við íslenska
menn.
Til þess að útiloka þann mögu-
leika, að íslendingar gætu sett bú-
setu á íslandi sem skilyrði fyrir
notkun fiskiréttinda við íslands,
fengu dönsku nefndarmennirnir
skotið 3. lið inn i 6. gr. Sambands-
laganna þar sem það er tekið fram,
að íslenskir og danskir ríkisborg-
arar skuli hafa sama rétt til fisk-
veiða innan landhelgi hvort annars,
án tillits til þess, hvar þeir eru bú-
settir.
Er sambandslögin voru sam-
þykt höfðu eftir dönskum landslög-
um allir danskir þegnar frjálsa
heimild 'til fiskveiða í landhelgi
Grænlands. Með lögum,, er sam-
þykt voru i Danmörku í fyrra, var
réttur til fiskiveiða í landhelgi
Grænlands áskilinn Grænlendingum
einum. Séu Grænlendingar danskir
þegnar, hafa íslendingar sama rétt
og þeir til fiskveiða i landhelgi
Grænlands sbr. 3. lið “án tillits til
þess hvar þeir eru búsettir.” Danir
geta með þessum landslögum sinum
útilokað sjálfa sig frá fiskirétti við
Grænland, en sé Grænland danskt
land, koma þessi dönsku lög íslend-
ingum ekkert við, þar sem sam-
bandslögin eru sérstakur þjóðar-
réttur og landslög Dana sem annara
rikja verða að víkja fvrir honum.
En þótt nú þessi síðustu fiskilög
Dana við Grænland riði i bága við
sambandslögin, var það samt lauk-
rétt af íslensku lögjafnaðarnefnd-
inni að ganga alveg fram hjá þeim
eins og öðrum lögum Dana um
Grænland, af því Grænland ek’ki er
hluti úr Danaveldi að réttum lög-
um, og dönsk löggjafarvöld hafa
því ekkert löggjafarvald á Græn-
landi, heldur gilds öll íslensk lög
um alt Grænland, ef ekki er sér-
staklega tekið fram, að þau gildi
ek’ki þar. Þetta er sjálfsögð afleið-
ing af þvi að Grænland er að rétt-
um lögum hluti úr íslenska rikinu.
| Á Grænlandi eiga Islendingar að
! fara i einu og öllu eftir íslenskum
i lögum og réttarvenjum, og síst ættu
I menn nú eftir að ísland er viður-
kent fullvalda riki að biðja Dani um
leyfi til þess að mega reka atvinnu
sína í íslensku landi. — Jafnvel þótt
Grænland væri danskt land hafa ís-
lendingar, samkvæmt þjóðaréttin-
um og sambandslögunum jafnan
rétt til að reka alla atvinnu þar og
danskir borgarar á íslandi, svo að
um ekkert er að biðja Dani.
Það er nú fyrirsjáanlegt, að á
næsta sumri sigli fríður floti af ís-
landi til Grænlands til þess að
auðga land vort af auðlegð mið-
anna fyrir vestan Grænland. Ef-
la*ist verður það mesti floti er lát-
ið hefir í haf frá íslandi til Græn-
lands, síðan Eiríkur rauði og félag-
ar hans létu í haf til að nema Græn-
land. — Ef til vill slást einhverjir
íslenskir landnámsmenn með i för-
ina næsta surnar og taka sér til
eignar forn óðöl vor á Grænlandi.
En hvaða réttarvernd ætlar is-
lenska stjórnin að veita þessum ís-
lensku þegnum á Grænlandi, og vill
stjórn vor halda uppi eignarrétti
Islendnga til Grænlands og á hvern
hátt?
Þetta eru tvö stórmál, sem óhjá-
kvæmilega verða að ræðast viö
kosningar þær, sem nú fara í hönd
í haust. Það, að íslenskir menn geti
notað sér auðsuppsprettur Græn-
lands undir lögtrygðri vernd þessa
ríkis er svo stórvægilegt atriði fvrir
atvinnuvegi íslands og alla efnalega
afkomu þessarar þjóðar, að öll önn-
urmál verða ð skipa hinn óæðra
bekk fyrir þvi.
Grænlandsvinir, þið hugsjóna-
menn og æskwmenn þessa lands,
tími köllunar ykkar er kominn. Við
kosningar þær, sem nú fara í hönd
verðið þið að krefjast þess af öll-
um frambjóðendum, að þeir lýsi
huga smum um Grænlandsmálið og
greiða þeim einum atkvæði ykkar,
sem vill beita sér fyrir endurnámi
og endurheimt Grænlands. Fyrir
þessu stærsta stórmáli borinna og
óborinna verða öll matflokkabönd
og stéttarígur að víkja, ef þau ríða
í bága við æðstu þjóðræknishugsjón
og mestu þörf þjóðar vorrar, endur-
nám og endurheimt Grænlands.
Jón Dnason.
—Vísir.