Lögberg - 31.03.1927, Blaðsíða 4

Bls. 4
LöGBERG, FIMTUDAGINN 31. MARZ 1927.
Jögberg
Gefið út hvern Fimtudag af Tfce Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Tnlaiman N-6S27 04 N-6328
— 1 Einar P. Jónsson, Editor
|j*k?knft tii bla8«in«:
the coiUM^pi BAS, Ltd., Box 3171, Wlnnlpeg, H»n-
pkrtáskríft ritstjórana:
EDtTOR m ÍbERC, Box 317* Winnipog, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram — —~ — *■ *!■■■
Tti• •“LMgbtrg" 1« printod «.nd publlttbed br
Th* Colutnblw Pre*«, Limited. in the Colun>bl«
Bulldlnc, Í96 8ar*ent Ave., Wlnnlpe*. Manltoba.
Hveitirækt.
Hvorgi í víðri veröld, er meira í húfi með
hveitirækt og val tegunda þeirra, er nota skal
til útsæðis, en einmitt hér hjá oss í Vestur-
Canada. Hagnaðarvonirnar hvergi meiri, ef
vel tekst til, en tapið að saina skapi tilfinnan-
legt, bregðist uppskeran eða rýrni að markaðs-
gildi.
Fyrir nokkrum vikum hefir birt verið skvrsla
frá akuryrkju ráðuneyti sambandsstjórnarinn-
ar, er um notagildi hinna ymsu hveititegunda
fjallar, þeirra, er ræktaðar eru í Slóttufylkjun-
um. Pir skýrslan að mörgu leyti fróðleg, þótt
valda kunni nokkrum vonbrigðum, einkum að
að því er viðkemur Garnet-hveitinu margum-
rædda, er bændur höfðu gert sér svo háar hug-
myndir um. Pir það ótvírætt gefið í skyn, að
hveititegund sú sé að ýmsu leyti varhugaverð,
og vafasamt hvort rétt væri, að taka hana fram
vfir tegundir þær, sem reyndar séu orðnar fyr-
ir löngu, að þolgæði og góðu næringargildi.
Félag þeirra manna í landi hér, er útsæðis-
fræ rækta, hefir farið þess á leit við sambands-
stjórn og þing, að breytt verði þannig útsæðis-
lögunum (Seed Act), að bannað verði alment
að veita leyfi til ræktunar nýrra komtegunda,
]>ar til sérfræðingum hafi veizt kostur á, að
revna til þrautar gildi þeirra og nothæfni. Enn
fremur hefir verið fram á það farið, að stofn-
uð skuli sérstök deild við háskóla Saskatche-
wan fylkis, er, ásamt fleira, hafi hlutverk það
með höndum, að rannsaka ástand hveititeg-
unda þeirra, sem nú eru alment notaðar í Vest-
urlandinu, og samjöfnuð þeirra við aðrar slík-
ar tegundir á heimsmarkaðinum. Hefir orð á
því leikið í seinni tíð, að hveiti héðan úr landi,
hafi fremur farið aftur, sem markaðsvöru, án
þess þó að skilgreint hafi verið, í hverju að or-
sökin hafi verið fólgin. Þó er víst, að Canada
framleiðir að minsta kosti vissa tegund vor-
hveitis, sem flestum ef ekki öllum tegundum,
stendur framar að gæðum.
1 sambandi við hveitiræktarmálið, komst
blaðið Calgary Albertan, nýverið svo að orði:
“Af umræðum í sambandsþinginu, má það
l.jýislega ráða, að rýrnum á markaðsgildi can-
adísks hveitis á heimsmarkaðinum, er að verða
reglulegt alvörumál, sem grípur djúpt inn í
efnalega afkomu' bænda Vesturlandsins, og
ráða verður bætur á. Það er samruglun eða
blöndun hinna mismunandi hveititegunda að
kenna, hve mjög að varan hefir tapað í áliti.
Hveitið er sú tegund framleiðslunnar, sem mest
veltur á, og þjóðin ætti að geta verið einna
mest upp með sér af. óblandað, canadískt
hveiti, hefir ávalt skarað fram úr, þegar á
heimsmarkaðinn kom. Blöndun hveitis, sem
ávalt hlýtur að hafa verðfall í för með sér,
rænir bóndann réttmætum árangri iðju sinnar,
og færir framleiðslu hans ofan í annan eða
þriðja flokk. Major Strange, einn þeirra
manna, er þingnefndin í máli þessu kvaddi til
fundar við sig, lýsti yfir því, að árið sem leið
hefði canadíska hveitið tapað svo í áliti á
markaðinum í Liverpool, að það hefði sett ver-
ið skör lægra, en hveiti úr Oregonríkinu. ’ ’
Sama blað lætur þess getið, að sérhverjar
þær stjórnarráðstafanir, er í þá átt gengju, að
ráða bót á þessum vandkvæðum, mvndu vekja
almennan fögnuð meðal hveitiræktarbænda,
enda sé málinu nú þann veg skipað, að fram-
kvæmdir í því þoli enga bið.
Blaðið Edmonton Journal, telur sér eigi
koma á óvart þá yfirlýsingu landbúnaðarráðu-
neytisins, í sambandi við Garaet hveitið, að
óviturlegt væri að mæla með því í stað Mar-
quishveitisins. Farast blaðinu, til frekari á-
réttingar, þannig orð:
“A það hefir verið bent, að Gamet-hveitið
væri frá fimm til tíu dögum bráðþroskaðra, en
Marquis hveititegundin góðkunna, og einum
degi á undan Ruby-hveitinu- Vafalaust hljóta
það að skoðast nokkur hlunnindi, að eiga yfir
að ráða bráðþroáka hveiti í héruðum þeim, þar
sem haustfrost gera snemma vart við sig. En
þegar um bráðþroska hveititegundir er að
ræða, ættu bændur ekki að ganga fram hjá ‘ Uni-
versity 222’ hveitinu, sem ræktað var og þraut-
reynt við háskólann í Alberta, fyrir átta árum
eða svo. Nákvæmar rannsóknir leiddu í ljós,
að sú hveititegund gaf af sér hér um bil sjö
mælum meira af ekru hverri en Marquis-hveit-
ið, þroskaðist sex dögum fyr og stóð fyllilega
jafnfætis því að notagildi.”
' Prófessor L. R. Waldron, forstjóri plöntu-
ræktardeildarinnar við háskólann í Norður Da-
kota, sem verið hefir undanfarandi að rann-
saka Gamet og Axminster hveititegundirnar
og þroskaskilyrði þeirra í hinum ýmsu héruð-
um þess ríkis, hefir komist að eftirfylgjandi
niðurstöðu:
“Það er afar áríðandi fyrir efnalega af-
komu hveitiræktarbóndans, að hinar nýju
hveititegundir, sem mest er talað um, séu gaum-
gæfilega rannsakaðar af sérfræðingum, fyr en
leyft sé alment að nota þær. Tilraunastöðv-
arnar hafa þegar unnið mikið og nytsamt verk,
að því er prófun hinna margvíslegu útsæðis-
tegunda við kemur, og þær eiga mikið verk
óunnið enn. Tvær tegundir eru það sérátak-
lega, sem ýms landbúnaðar málgögn láta mikið
af og halda að bændum, sem sé Garaet og Ax-
minster tegundirnar, er reyndar hafa verið
nokkuð í Canada. Að báðum þessum tegund-
um ólöstuðum, mun samt nokkurn veginn mega
fullyrða, að Marquis hveitið standi þeim skör
hærra.
“Af tíu ára tilraunum í Norður Dakota,
hefir það komið í ljós, að uppskerumagn Gar-
net hveitisins umfram Marquis, nemur að jafn-
aði mæli og einum fjórða af ekru hverri. Þó
eru tilraunirnar á þessu sviði, enn hvergi nærri
fullnægjandi.
“Uppskerumagnið út af fvrir sig, er engan
veginn aðal atriðið, ]>egar um framleiðslu
hveitis er að ræða. Það eru gæði vörutegund-
arinnar, er vfirleitt mestu máli skifta. Af
bökunar-samkepni, sem farið hefir fimm sinn-
um fram í Norður Dakota-ríkinu, má nokkuð
ráða um gildi áðumefndra hveititegunda. Hef-
ir árangurinn orðið sem hér segir:
“Til brauðgerðar stendur Garaet-hveitið
þó nokkuð Marquis-hveitinu að baki. Brauð-
in hafa talsvert minna næringargildi, minni
þ'enslu og drjúgum ósjálegri litblæ. Er það
því sýnt, að Garnet-hveitið er hvergi nærri eins
ákjósanlegt og látið var af í fyrstu. Sé þetta
rétt, sem nú hefir nefnt verið, og vafalaust
verður ekki hrakið, verður að líta svo á, sem
slík hveititegund sé alt annað en æskileg til
ræktunar í Norður Dakota. Um það verður
að vísu ekki deilt, að Garaet-hveiti sé nokkru
bráðþroskaðra en Marquis tegundin- En
þroskastigs-munurinn, einn út af fyrir sig, bæt-
ir þó hvergi nærri upp halla þann, sem lélegri
teg-und er samfara. Því hefir verið haldið
fram, að Garnet-hveitið væri hraustgerðara,
en aðrar hveititegundir, og ætti þar af leiðandi
yfir að ráða ákveðnara mótstöðuafli gegn ryði.
Svo mun þó ekki vera. Sé ryðhættan minni,
hlýtur orsökin einungis að vera falin í því, hve
fljótþroskaðra það er öðrum hveititegundum.
“ Allmikið hefir í seinni tíð, verið talað um
Axminsterhveitið, sem hveitikóngurinn víð-
kunni, Samuel Larcombe, hefir ræktað og er að
rækta, umhverfis býli sitt í Manitobafvlki. Hef-
ir það fullyrt verið, að sú hveititegund gæf5 af
sér meira uppskeramagn en Marquis-hveitið
og væri þar að auki margfalt trvggari gegn
ryði. Hveititegund þessi er ræktuð á þremur
stöðum í Norður Dakota, það er að segja, í
grend við Fargo, Mandan og Dickinson.
“\firleitt (hefir reynslan á þessum þremur
stöðum í Norður-Dakota orðið sú, að uppskeru-
magn Axminster-hveitisins hefir orðið svipað
því, er viðgengst um Marquis-hveiti, í hverju
nieðal ári. Þó varð uppskerumagn hinnar fyr-
nefndu tegundar í kring um Fargo, nokkru
minni, sökum rvðs. Við bökunar-samkepni hef-
ir þsð komið í ljos, að brauð þau, sem búin
voru til úr Axminster-hveiti, urðu vitund fvr-
irferðarmeiri en hin, er gerð voru úr Mawjuis-
tegundinni. Þau voru gulari að lit og jöfn-
uðust ekki á við Marquis-brauðin að næringar-
gildi. Vera má, að Axminster-hveitið þoli vit-
und betur ryð, en Marquis-tegundin, en þó mun
slíkt eigi sannað til fullnustu.
“Þeir, sem haft hafa það hlutverk með
höndum, að innleiða nýjar hveititegundir,
virðast eigi ávalt hafa verið jafii-nærgætnir og
æskilegt var, áður en þeir kváðu upp fullnaðar-
dóm um gildi hinna mismunandi tegunda.
Liggur það þó í augum uppi, hve afarhættulegt
það getur verið, að mæla fast fram með nýjum
og lítt reyndum tegundum, á kostnað þéirra,
sem eldri eru og revndari, og notið hafa góðs
álits á heimsmarkaðinum. ”
Þegar um er að ræða tilraunir með nýjar
hveititegundir, ^ mega bændur Sléttufylkjanna
aldrei missa sjónar á því grundvallaratriði, að
8.) af hundraði þess hveitimagns, er þeir fram-
leiða, hlýtur að flvtjast út og seljast á heims-
markaðinum, og að verðið byggist undantekn-
ingarlaust á eftirspuminni. Þess vegna er hin
efnalega afkoma þeirra að miklu leyti undir
því komin, að framleidd sé að eins fyrsta
flokks markaðsvara.
Bókmentaverðlaun.
Stjómarnefnd rithöfunda félagsins cana-
díska, hefir ákveðið að fara þess á leit við sam-
bandsstjórnina, að hún gangist fyrir bókmenta-
legri sjóðstofnun, í tilefni af sextíu ára afmæli
fylkjasambandsins, er hátíðlegt skal haldið
þann 1. júlí næstkomandi. Gerir nefndin ráð
fyrir því í tillögum sínum, að varið skuli árlega
úr þessum fyrirhugaða sjóði frá eitt þúsund til
fimtán hundruð dölum fyrir bezt samda bók eft-
ir canadískan rithöfund. Nýjung þessi er lík-
leg til góðs, sé vel með hana farið, sem ekki i
ætti að þurfa að draga í efa. Enda stendur hún
skör ofar hinni venjulegu samkepni, sem oft
miðar til þess eins, að framleiddar verða léleg-
ar bækur, samdar í flaustri, með lítið eða ekk-
ert annað fyrir augum, en dollaravonina og
heiðurinn!
t Bandaríkjunum eru að minsta kosti þrjár
sjóðstofnanir með líku sniði og hin fyrirhug-
aða sjóðstofnun, sem hér er gerð að umtalsefni,
er allar hafa gefist vel. Er Pulitzer stofnunin
þeirra kunnust og hefir komið að hvað mestum
notum. Úr sjóði þeim eru árlega veitt verðlaun
fvrir hinar ýmsu tegundir bókmenta, svo sem
skáldsögur, ljóð, æfisögur, Ieikrit og blaða-
mensku. Útbýting verðlauanna hefir undan-
tekningarlítið þótt réttmæt og augu þjóðarinn-
ar opnast æ betur og betur fyrir menningargildi
góðra bóka. Með öðrum orðum, að megintil-
ganginum hefir alla jafna verið náð-
Slík bókmentaverðlaun ættu að geta komið
að ómetahlegu gagni hér í landi, — orðið lyfti-
stöng til þjóðlegra bókmenta, sem enn er svo
tilfinnanlegur skortur á. Er þess því að vænta,
að sambandsstjórnin taki málinu vel og veiti
því skjótan framgang.
Hughreysting.
Morguninn var hráslagalegur, loftið hæru-
kemdt og flughált á strætinu eftir langa og öm-
urlega ísingarnótt. Maður einn, dapurlegur á
svip, staulaðist niður tröppurnar að húsi sínu,
á leið til iðju. Manninum var auðsjáanlega
þungt í skapi, og kvíðinn hafði merkt andlit
hans skörpum rúnum. “Góðan daginn,” sagði
nágranni hans, er virtist vera í bezta skapi.
“Það er ekki margt að veðrinu í dag. En sú
dýrðarblíða! ” Hugdapri maðurinn skifti lit-
um, alt umhverfið skifti litum, að því er hon-
um fanst. Það var hughreystingin í ávarpi ná-
grannans, er umskiftunum olli- Maðurinn hristi
af sér mókið, gekk djarflega niður strætið,
staðráðinn í að vinna sigur í hverri þraut.
Þegar á. skrifstofuna kom, heilsaði vélritun-
arstúlkan manni þessum með brosi, og hafði
sérstaklega orð á því, hvað veðrið væri dásam-
lega gott. “Allir í góðu skapi nema eg,” taut-
aði maðurinn við sjálfan sig um leið og hann
settist að verki við skrifborðið. Hann hafði
verið óheppinn í viðskiftalífinu undanfarandi
og var að því kominn að kikna undir áhyggj-
unum. Það voru hughreystingaryrðin, er leyst
höfðu sál hans úr læðing og glætt að nýju hálf-
kulnað traust á lífinu og sigurvonum þess.
Þegar maðurinn kom heim um kvöldið, skýrði
hami konu sinni frá, að dagur þessi hefði ver-
ið einn sá innihaldsríkasti, er liann nokkru sinni
hefðf lifað. Kvöldið áður, og um morguninn
hefði sér sýnst öll sund lokuð, en nú hefði
greiðst svo fram úr vandamálunum, að sér
væri allir vegir færlr. Fögnuðinum í sál kon-
unnar verður eigi með orðum lýst. Maðurinn
kvaðst eiga að miklu leyti hughreystingarorð-
um nágrannans og skrifstofustúlkunnar það að
þakka, hve ræzt hefði skjótlega fram úr fyrir
sér, ný útsýni opnast og lífstraustinu vaxið
fiskur um hragg.
Fæstir menn munu það brynjaðir vera gegn
sorgum og áhyggjum, að eigi sé þeim hug-
hreystingar þörf, er í krappan kemur og skugg-
ar vonleysisins vefj^st um sálir þeirra. Jafn-
vel örfá hlýleiksorð í sambandi við veðrið, geta
orðið til ómetanlegrar blessunar, rofið húm-
þykni dapurleikans og greitt lífrænum sól-
straumuip götu inn að syrgjandi hjarta.
Lífsábyrgð,
Maður sá, er fyrir sambandsstjómarinnar
hönd, hefir yfirumsjón með starfrækslu lífsá-
bvrgðarfélaganna bér í landi, Mr. Findlayson,
flutti fyrir skömmu ræðu í Ottawa, um gild:
lífsábyrgðar fyrir almenningsheill. Komst hann
meðal annars svo að orði:
“Lífsábyrgð er starfrækt á samvinnugrund-
velli, þar sem tap eða gjaldþrot ná ekki til. Hún
er jafnaðarmenska án valdboðs, commúnismus
án bolshevisma, áhættuspil, þar sem enginn get-
ur tapað og hagkvæm aðferð innkaupa, þar sem
bruðlunarástríðan kemst hvergi að.”
Te?hr Mr. Findlayson það vera eitt af skýr-
ustu eyktamörkum aukinnar hagsældar vor á
meðal, hve lífsábyrgðarfélögin hafi tekið mikl-
um þroska hin síðari árin og skilningur almenn-
ings glæðst á sanngildi lífsábyrgðarinnar fvrir
hag fjöldans.
Vel að verið.
Miðstjóm frjálslynda flokksins í British
Columbia hefir samþykt í einu hljóði ályktan,
er fer afarhörðum orðum um aðferðir þær, er
notaðar hafa verið við að safqa fé í kosninga-
sjóði. Telur miðstjórnin það beina óhæfu að
gleypa við fjárframlögum úr hvaða átt sem
boðið sé, án þess að nákvæmlega séu rannsakað-
ar allar ástæður, er til fjárlaganna hafi leitt.
Er þar réttilega veizt að þeim stofnunum, er fé
leggja í kosningasjóði með það fyrir augum, að
verða síðarmeir ívilnunarlöggjafar aðnjótandi.
Mun slíkt því miður hafa verið alltítt, hlutað-
eigendum sjálfum til smánar og stjórnmála-
sæmd þjóðarinnar yfirleitt til hinnar mestu
vanvirðu. Telur fyrgreind miðstjórn það bráð-
nauSsynlcgt að engu sé leyndu haldið um fjár-
hagslégar ástæður hinna ýmsu stjórnmála-
flokka, og telur æskilegt, að nöfn allra þeirra
einstaklinga eða félaga, er í kosningasjóði
le£g.ia> séu birt með hæfilegum fyrirvara, áður
en til kosninga er gengið, ásamt fjárframlagi
hvers um sig.
Lög um ellistyrk.
Eitt hinna mörgu mála, er efri málstofu
sambandsþingsins auðnaðist að koma fyrir
kattarnef í fyrra, var frumvarp það um elli-
styrk, er Mr. Woodsworth, verkaflokks þing-
maður frá Winnipeg flutti og Mackenzie King
stjórain léði fylgi. Frumvarpið hlaut sam-
þvkki neðri málstofunnar, fvrir drengilega
framgöngu verkamanna fulltrúanna, bændanmi
og stuðningsmanna stjórnarinnar. Þegar til efri
málstofunnar kom, slátraði hún frumvarpinu,
ásamt mörgum fleirum málum er til almennings
heilla miðuðu, svo sem fjárveitingunni til liinna
ýmsu járnbrautarálma, er stjórn þjóðeigna-
kerfisins taldi nauðsynlegt að lagðar yrðu.
Að þessu sinni tók stjórain ellistyrksmálið á
stefnuskrá sína, sem beint stjóraarfrumvarp og
hefir það nú náð samþykki beggja þingdeikD
Þorði íhalds samábyrgðí'n í efri málstofunni
sýnilega ekki lengur að ganga í berhögg við al-
mennings álitið, og stofna þar með tilveru sinni
í voða.
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPI HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Limited y
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambers
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ALVEG FYRIRTAK
“Ástastofan/’
F.ftir Ó. T■ Johnson.
Ári8 1950 var Winnipeg orðin
ein af höfuð borgum Canada. íbúa-
tala Manitobafylkis hafði marg-
faldast á seinustu áratugum og höf-
uðstaðurinn eðlilega notið þeirrar
mannfjölgunar í fullum mæli. En
eitt af síðari tíma þrekvirkjum
'borgarinnar, var hin mikla höll
þjóðræknisfélagsins íslenzka. Stór-
bygging sú gnæfði tuttugu og fimm
hæðir i loft upp, og bar á sér öll
merki fullkomnustu byggingarlistar.
Öll neðsta hæðin var tileinkuð þjóð-
ræknisstarfi Vestur-íslendinga. Þar
gat að líta aöalskrifstofu þjóðrækn-
isfélagsins og tilkomumikinn sam-
komusal, ásamt al-íslenzku Iista-
safni. Hinar hæöirnar voru allar
leigðar margvíslegum verzlunarfé-
lögum, og byggingin því í heild
sinni hið glæsilegasta gróðafyrir-
tæki. Gullsmenningin hafði gert
þjóðræknina framkvæmanlega.
Innflutningur fólks í vana skiln-
ingi þeirra orða, var að heita mátti
hættur. Á árunum 1930 til 1940
hafSi hrúgast inn í landið nægileg-
ur þjóSarviðauki frá öllum löndum
heimsins. Úr því kaus Canada að
búa að alIareiSu fengnum efnis-
viði. Gesti bar þó oft að garði. tigna
og ótigna, og frá íslandi engu sið-
ur en öðrum löndum. Og ekki voru
hinir austur-íslenzku gestir fyr af
lest stignir í Winnipeg, en þeir tóku
stjórann beint til þjóðræknishallar-
innar ofannefndu, þar leiftrandi
rafstafir au^ýstu nafnið “ísland”
i stórborgar' umhverfinu. Hinum
langt að komnu gestum þótti mikið
til byggingar þeirrar koma og dáðu
í fyrstu þjóSrækni og framkvæmd-
ir sinna hérlendu bræðra. En úr því
út fyrir hallardyrnar var komiS,
urðu gestir þessir flestir fyrir meiri
og minni vonbrigSum.
Islenzka heyrðist ekki lengur
töluð, hvorki i húsum inni né úti á
götum og gatnamótum. Var nú likt
komiS fyrir íslendingum í Winni-
peg og Norðmönnum i borginni
Minneapolis i kring um árið 1925.
Alt sokkið inn í enskuna, jafnvel
þjóðræknisviðleitnin sjálf starfrækt
á ensku, Fyrir löngu siðan höfðu
vestur-islenzku blöðin heldur kosið
enskuna en dauSann, og voru nú
gefin út á þvi málinu. Við þá um-
breytingu höfSu þau kastað elli-
belgjum og yngst í anda og athöfn-
um. Voru nú betur lesin — og bet-
ur borguð. Nú voru þau komin i
samband viS hina yngri kynslóð, og
kjarni þeirra íslenzkur að nafninu
til ennþá, þó hýðið væri enskt.
Enskan orðin að hinsta vopni til
verndar islenzkum arfi. —
Lögmál breytiþróunarinnar skilja
engir til hlýtar. Þegar Vestur-ís-
lendingar eru óðum að breytast i
eitthvað annað en þeir upphaflega
voru, þá kemur til sögunnar maSur
ólikur öllum öðrum mönnum um
þær mundir. Það var John Amdal
fyrrum þingmaSur i Winnipeg. Var
hann fæddur í Winnipeg og hafði
dvalið þar æfilangt; nú rúmlega
sextugur aS aldri og sestur í helgan
stein þar hann hugðist að njóta
ellidaganna eins og blóm í eggi.
Böm hans voru öll uppkomin, og
höfSu öll gifst út í hinar ýmsu þjóS-
kvíslir landsins að undanteknum
‘hinum islenzka þjóSstofni. Allir
þeir ráðahagir höfðu verið ógeS-
feldir herra Arndal, því hann var
maður ram-islenzkur í lund. Átti
hann engan sinn lika i þvi efni.
Aðrar sannanir þarf ekki að til-
greina, til að sýna hve mjög ólíkur
hann var öðrum mönnum, en aS enn
þá las hann fombókmentir íslend-
inga á frummálinu. Og þó hann
væri ekki fljúgandi fær i mæltu
máli, þá var honum ekki tregt tungu
að hræra á islenzku. All-vel ritfær
var hann líka á sínu upprunalega
feðramáli: báru þess ljósan vott rit-
gerðir frá hans penna ýmislegs efn-
is í hinum merkari ritum Austur-
íslendinga.
Óneitanlega var John Amdal
rösklega óánægður. I hans augum
var gróði Canada, er arfurinn ís-
lenzki birtist í enskum búningi, hin
eina réttlæting sliks. DauSamerkin
engu siSur áþreifanleg — það hafði
hann séð hjá sinum eigin börnum,
er flogið höfSu út í buskann í
bjónabandinu. Ættartala framtiðar-
innar háð þeim örlögum; hið ör-
smáa' islenzka þjóöarbrot þannig
sokkið eins og dropi i hin þjóðbákn-
in. Bretinn lifði, Frakkinn lifði,
Gyðingurinn væri ódrepandi — en
íslendingurinn, höfSi hærri en hin-
ir hlyti óhjákvæmilega að deyja!
Til eilífðar héldi hann.ekki í sér líf-
inu meS enskunni, þó hún hefði í
raun og veru reynst hiS mesta
snjallræði. — Upp úr langa löng-
um hugleiðingum um þetta efni, tók
Arndal sér loks ferS á hendur til
íslands. Dvaldi hann 'þarlendis í
marga mánuði og undirbjó rækilega
það hann hafði í hyggju að gera.
Annaðhvort var nú að duga eða
drepast. Hann hafSi áður til ís-
lands farið og var þar kunnugur.
Nokkru eftir að hann var snúinn
til Vesturheims aftur, birtist i vest-
ur-islenzkum blöSum auglýsing á
heilli síSu, er vakti almenna eftir-
tekt. Auglýsingin bar þess vott, að
John Arndal var búinn að setja á
stofn “ViSkynningarstofu” — að-
alega með því markmiði að tengja
hjúskaparböndum Vestur- og Aust-
ur-íslendinga!! Var auglýsingin
rituð á ensku, á gullfallegu og skáld-
legu máli. Rauði þráðurinn i gegn
um hana alla var hinn brennandi
áhugi fyrir jyvi, að helztu ættir þess-
ara tveggja þjóSstofna mættu renna
saman á ný. Annars alt starf i
þjóðræknisátt unnið til einskis.
Hinn íslenzki arfur væri á beinni
leiS til Heljar, ef hann hætti aS vera
háður þroskaskilyrðum lifandi
þjóðar. Hví skyldi GySingurinn lifa
eilíflega, er íslendngurinn sykki í
haf grafar og gleymsku? íslending-
urinn, sem lét bera sig út i sólar-
ljósið til að fela sig skapara sólar-
innar, var um leið borinn til eilífa
Kfsins! Hví að láta bera sig út í
dauða og náttmyrkur? Hví að
hafna þeirri “viðkynningu”, er leitt
gæti til guödómlegrar ástar — sem
stórhöfin megnuðu ekki einu sinni
að sundurskilja? MeS þeim hætti
myndi Islendingum auSnast að rita
þann kafla veraldarsögunnar, er ó-
gleymanlegur yrði um allar aldir.
Samtímis stofnsetningu stofu 'þess-
arar í Winnipeg, væri til þess sama
stofnað í Reykjavík á íslandi. Stof-
ur þessar stöðugt í nánu sambandi
og veittu í framtíðinni allar upplýs-
ingar ókeypis.
Reykjavíkur stofan var engu sáð-
ur auglýst í blöðum höfuðstaðarins.
Annar blær var þar þó yfir öllu,
t. d. stofan þar nefnd “Ástastofa.”
Á það bent kröftuglega í byrjun,
að viS auknar samgöngur væra
Austur-tslendingar teknir áS tengj-
ast Norömönnum, Dönum, Svíum
og öðrurn þjóðum Evrópu — hvi
aS ganga fram hjá Véstur-Islend-
ingum, hinum allra glæsilegasta
þjóðarstofni Ameríku? íslenzkt
landnám í Ameríku væri í raun og
veru partur af íslandi — hví aS láta
það glevmast og týnast? Fyrsta
sporið til ásta væri viðkynning. Til
þeirrar viðkynningar væri nú stofn-
að. Allir hvattir til að skrásetjast,
^r sinna þessu vildu.
Frá þeim víðtæku áhrifum er
þetta hafSi, beggja megin hafsins,
er ekki unt að skýra í fljótu hasti.
Mælt er að aldurhngnir pipar-
sveinar hafi orSið fyrstir til að
skrásetjast viS stofur þessar. Um
piparmeyjar fara ekki sögur, enda
þær oft lægnar að halda athöfnum
sínum leyndum. Auglýsingunum
jókst magn meS viku hverri, og svo
fóru leikar að lokum, að hugir
þeirra ungu tóku fyrir alvöru að
heillast. Æskan hefir frá aldaöðli
verið rómantisk og nýjungagjörn —
hin skáldlegu orð hinna hrífandi
auglýsinga féllu því ekki til lengdar
í sendna jörð.
George Skagford var i tölu
þeirra mörgu ungu Vestur-íslend-
inga, er fann til stolts yfir því að
vera áf íslenzkum uppruna. For-
eldrar hans höfðu þó ekki kunnað
islenzku, og varð því ekki úr, að
hann lærSi “ástkæra, ylhýra mál-
ið,” hvorki munnlega né bóklega.
Að hann gat gert sig skiljanlegan
á íslenzku, ef í nauSirnar rak, átti
hann að þakka föðurafa sínum
heitnum, er dvaldi hjá syni sínum
síðustu elliárin. Þegar allir aðrir
voru eins og dáleiddir af sjálfum
sér, og blindir fyrir öllu sönnu og
■verulegu — þá hafði George litli
hænst að afa sínum og þeir rætt
saman á máli, sem engir aðrir
skildu. Viö fráfall hins íslenzka
heljarmennis, syrgði hann enginn
innilegar en litli George.
George var nú rúmlega hálf-þrí-
tugur og bjó með móður sinni í
stóru húsi utarlega í Winnipegborg.
Þegár faðir hans varS fyrir bílslysi
og beiö bana af, þá hafði þessi efni-
legi einkasonur stigi á stokk og
strengt þess heit að reynast móður