Lögberg - 24.11.1927, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. NÓVEMBER 1927.
BU. S
Dodaa nýrnapillur eru beat*
nýrnameðalið. Laekna og gigt *bak-
verk, ihjartabilun, þvagteppu og
önnur veikindi, sem atafa frá nýr-
unum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða sex öakjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllu’m lyf-
•ölum eða frá The Dodd's Medi-
cine Company, Toronto, Canada.
þó varð áræði hans í þeirri íþrótt
honum að aldurtila. Hinn 26. júní
1827 sleit bát upp í óveðri og rak
undan landi. Lagðist séra Gísli
út að reyna að ná bátnum, en
varð ekki afturkomu auðið —
druknaði við þá þrekraun. Flutt-
ist ekkja hans þá að Ketilsstöðum
til þeirra hjóna, önnu sstur sinn-
ar og íPáls Melsted sýslumanns,
og ól þar svein um haustið, er lát-
inn var taka nafn föður síns ó-
breytt. ólst hann upp hjá móður
sinni á ýmsum stöðum, unz hann
var settur í skóla á Bessastöðum.
íltskrifaðist hann þar 1845 og fór
síðan í Hafnarháskóla. Byrjaði
hann á Iaganámi, en hætti við það
og varð aðstoðarmaður við safn
Árna Magnússonar 1848 og var
það þar til þjóðhátíðarárið 1874,
að hann var skipaður kennari við
Hafnarháskóla í sögu íslands og
bókmentum.
Gísli lét íslenzk stjórnmál mik-
ið til sín taka, samtímis Jóni Sig-
urðssyni og hugsaði mikið um
hverjar endurbætur mætti gera á
íslenzku stjórnarfari. Ekki voru
þeir sammála um leiðirnaf, þótt
báðir vildu þjóðinni eitt: hið
bezta. En það viðurkendi Jón
Sigurðson, að Gísli væri í fremstu
röð merkustu íslendinga þeirra
tíma um alla andlega atgerfi.
Þingmaður ISkagfirðinga var hann
árin 1859—1863.
Hvílíkur gáfumaður hann var,
sýnir bókmentastarfsemi hans
bezt alls. Hann reit mikið í blöð
og tímarit, bæði um f<ynfræði,
stjórnmál og önnur efni, og gaf
út “Norðurfara” 1848—49 með
Jóni Thoroddsen, og “Svöfu” 1860
með Benedikt Gröndal og Steingr.
Thorsteinsson. Enn fremur rit-
aði hann í “Andvara”, “Ný fé-
lagsrit” (með útgefanda á tíma-
bili) og “Skírni” ritaði hann 1951
og gaf út “Almanakið” eftir frá-
fall Jóns Sigurðssonar..
Auk þessa orkti Gísli mikið.
Lýsa'kvæði hans allvíða skáldleg-
um tilþrifum, örum og heitum til-
finningum og þjóðlegum hugsun-
um. Kvæðabók hans kom út 1891,
eftir hans dag, að tilhlutun ólafs
Halldórssonar skrifstofustjóra, en
undir eftirliti Halldórs Bjarna-
scnar og Bjarna frá Vogi.
Gísli var mjög vinsæll meðal
fslendinga í Höfn og boðinn og
búinn þeim til hjálpar. Landi og
þjóð unni hann mjög og hinum
riiætustu forvígismönnum hennar.
Fann hann sárt til um afdrif og
fráfall sumra þeirra, svo sejn
Jóns Eiríkssonar konferenzráðs.
Gísli andaðist 29. maí 1888.
Kjarni Grœnlands-
málsins.
Eftir Jón Dúason.
Kjarni Grænlandsmálsins er
fyrst og fremst það, að Grænland
er að réttum lögum hluti úr ís-
lenzka ríkinu, og sem fullvalda
ríki getur ísland hvenær senj er
gert þennan rétt gildandi og beitt
þeim úræðum, sem þjóðarétturinn
heimilar, til að koma þessu í
gegn.
Sannanir fyrir eignarrétti ís-
lendinga til Grænlands hafa ekki
verið færðar opinberlega. En
sannanirnar eru jafn góðar og
gildar fyrir því.
Þótt Danir ættu Grænland og
þótt Danir ráði nú yfir landinu
de facta, hafa íslendingar engu
að síður samkvæmt sambandslög-
unum og hinum almenna hluta
þjóðarréttarins, rétt til að fara
inn til Grænlands, reka þar verzl-
un, landbúnað og fiskiveiðar í
landhelgi etc., an þess að ^pyrja
Dani um leyfi. Því þetta l’eyfi
hafa Danir í eitt skifti fyrir öll
gefið upp á æru og samvizku öll-
um íslenzkum ríkisborgurum um
alt sitt ríki, og Danir hafa þegar
tekið á móti endurgjaldi fyrir.
Þenna rétt sinn eiga Islending-
ar að nota á þann hátt, að ráðast
inn í landið til atvinnureksturs
fyrirvaralaust. Og ef Danir gera
íslenzkum mönnum ónæði á Græn-
landi, á íslenzka stjórnin samkv.
þjóðarétti, að leggja hald á dansk-
ar eignir á íslandi eða við ísland
ti). tryggingar því, að skaðabæt-
urnar verði að fullu greiddar af
Dönum.
Grænland stendur fslendingum
því að lögum jafnopið og frjálst
sem ísland, alveg án tillits til
þess, hvort heldur Danir eða ís-
lendingar eiga landið .
Það, að við íslendingar eigum
Grænland, gerir það að hinni
helgustu þjóðræknisskyldu vorri,
að láta Grænland ekki ganga und-
an, heldur helga okkur það með
nýju landnámi. Þetta er skylda
vor gagnvart sjálfum oss og
skylda vor gagnvart hinum liðnu
og sérstaklega hinum óbornu kyn-
slóðum.
Við núlifandi menn höfum held-
ur ekki efni á því, að láta auð-
legð Grænlands ganga úr greipum
okkar. Grænland hefir að bjóða
miklar ókeypis jarðir með eins-
dæma miklum hlunnindum handa
íslenzkum bændasonum. óhemju-
mikil æðarvörp geta risið og hljóta
ag rísa upp í hinum mikla ara-
grúa af eyjum og hólmum við
Grænlandsströnd, er æðarfuglinn
hefir verið friðaður. óbygðir
Grænlands eru beitilönd, sem geta
fætt miljónir af hreindýrum og
saðnautum, dæmafáum hlunnind-
um fyrir grænlenzka bændur.
f lygnum þvengmjóum fjörðunum
við túngarða feðra vorra, eru því-
lík uppgrip af dýrum fiski, að
hvergi er annað eins í víðri ver-
öld. í bygðum Grænlands gekk
túféð sjálfala í fornöld og kýr og
kindur ganga þar sjálfala enn í
dag. Á grunnunum út af Vestur-
strönd Grænlands hrygnir þorsk-
urinn að sumrinu. Eftir reynslu
síðustu ára, reynslu hvalaveiðara
á 17. og 18.. öld og íslendinga í
fornöld, eru þessi mið einhver
hin auðugustu af fiski í víðri ver-
öld. Málmlög og kolalög Græn-
lands eru dýrmætasti fjársjóður-
inn, sem íslenzka þjóðin á. Þessi
kola- og málmlög eru ekki að eins
miljarða virði í. sjálfu sér, en það
dýrmætasta við þau er þó það, að
þau eru verkefni handa ísienzku
fossum, er leysa hina bundnu
ajjðlegð þessara stóreigna vorra,
breyta hinum verðlausa krafti
fossa vorra í miljóna auðlegð,
skapa fslandi möguleika til að
verða stór-iðnaðar- og stórborga-
land, er um leið gerir hafnir ís-
lands, ræktanlegt land og beiti-
lönd íslands að miklu verðmæti.
Hinar íslausu hafnir á vestur-
strönd Grænlands andspænis
Hudsonssundi eru sjálfkjörnar
upplagsstöðvar fyrir timbur og
kornvörur Hudsolnsflóalandanna,
er þessi lönd taka að byggjast.
Sjóverzlunarborgir Canada eiga
eftir að rísa upp við firði vora á
Vesturströnd Grænlands, með öðr-
um orðum, mikill hluti af heims-
verzlun Ganada og siglingum á
fyrir höndum að verða á íslenzk-
um höndum. — íslenzka þjóðin
verður að vakna til meðvitundar
um þessa köllun sína. Allir verða
að skilja, að með því að nema
Grænland yfirgefum við ekki
land vort, heldur byggjum það
upp á ný, því Grænland er vor i
ættjörð og eigin óðalseign jafnt
og ísland. Og með því að nema*1
Grænland veitum við auðmagni
þess til íslands og látum það
græða sár þess. Auðæfi Græn-
lands ein eru til þess megnug.
Mörg og órjúfanleg eru þau
bönd, sem binda íslendinga við
ættjörð sína á Grænlandi. Er fs-
lendingar námu Grænland í forn-
öld, var það upphafið að fundi
Ameríku og landnámum í Vest”r-
heimi. öll þessi lönd voru í ríki
voru eða lögdæmi. Er íslending-
ar taka nú að nema Grænland á
ný, er það og verður að eins fyrsta
sporið til að rekja vorar fornu
landnámsleiðir vestur um heim.
Landnám Grænlands er að eins
fyrsta spor íslendinga inn á 'stór-
veldisbrautina, inn á þá braut, að
verða landnemandi heimsþjóð líkt
og frændur vorir Englar, þjóð,
sem gerir sívaxandi hluta af yfir-
borði jarðarinnar að ættjörð sinni
með því að reisa þar hamingju-
söm heimili, þar sem trygglyndi,
drengskapur og atorka býr og
eykst og margfaldast með hrað-
fara fjölgun landnámsmannanna
og urmul af bjartlokkuðum börn-
um.
íslendingar höfnuðu köllun sinni
í fornöld til að vera landnemandi
heimsþjóð. Þung refsins hefir
lamað þessa þjóð öldum saman
fyrir höfuðsynd forfeðra vorra
gagnvart óbornum kynslóðum.
Kungurdauði og barnamorð og
fósturmorð hafa verið ofrás
fólksfjölgunarinnar í stað þess að
nema ný lönd. Eymd og mrkur
algerðs vonleysis, vantrausts á
sjálfum sér og getuleysi til at-
hafna, hafa lokað öllum sundum
fyrir þjóð vorri í andans og efn-
isins heimi öldum saman. Von-
leysið og afneitun eigin krafa
hafa verið svartir fánar hinnar
syndugu þjóðar öldum saman. —
Tækifærið ber sjaldan tvisvar að
dyrum, en nú ber það að dyrum
íe.lendinga í annað sinn tækifærið
til að nema Grænland og vor
gömlu vestrænu lönd að nýju og
verða landnemandi heimsþjóð.
Réttlátur er fordæmingardómur
íslendinga til að verða kotþjóð,
sem tilviljunin að lokum afmáir,
ef þeir með reynslu og refsingu
að baki, hafna nú köllun sinni til
að gerast lnadnámsþjóð.
Grænlandsmálið eða landnáms-
málið er hið mesta stórmál, sem
verið hefir á dagskrá Ísíendinga
síðan í fornöld. Það yfirgnæfir
öll önnur mál. Réttlæti og þjóð-
rækni heimta, að allir góðir kraft-
ar, alt sem göfugt er og sterkt
með vorri þjóð, skipi sér undir
fána þess og berjist fyrir rétti
íslands í þessu æðsta þjóðmáli,
er öll framtíð íslendinga veltur á.
— Hænir.
Dánarfregnir
í íslenzku bygðunum í N. Dak.
Það hefir láðst að geta í blöð-
unum um dauðsfall Gunnlaugs
Johnson, sem andaðist á heimili
sínu í grend við Milton, N. Dak., [
21. sept. Var hann jarðsunginnj
af séra H. Sigmar frá kirkju
Fjallasafnaðar, 23. sept. og fylgdu
margir honum til grafar. Hann
var mjög raunamæddur maður, en
vel gefinn og vinsæll.
Þriðjudaginn 8. nóv.andaðist
Friðrik Björn Thorwaldson, 16
ára drengur, á heimili foreldra
s'inna, Mr. og Mi*s. B. S. Thorwald-
son í Cavalier. Hann dó mjög
snögglega, af skæðri lungna-
bólgu, eftir að eins eins dags
veikindi. Hann var hinn mynd-
arlegasti drengur, vel gefinn, vin-
sæll, vel látinn og foreldrum sín-
um mjög ástkær. Var fráfall hans
þungur harmur foreldrum og ætt-
ingjum og mörgum vinum. Hann
var jarðsunginn frá heimilinu og
Presbyterian kirkjunni i Cavalier og
kirkju Vídalínssafnaðar laugar-
daginn 12. nóv. af Rev. Shellcross,
í Cavalier, og séra H. Sigmar. Mr.
Paul Bardal frændi Wins látna
frá 'Winnipeg var viðstaddur og
prýddi útfarar guðsþjónusturiiar
með fögrum söng — Var fjöl-
menni mikið við útförina.
Föstudaginn 11. nóv. lézt mjög
snögglega að heimili sínu í Hall-
son, af skæðri lungnabólgu, kaup-
maðurinn þar, Jóhann Sveinbjörn
Bjarnason, Var hann ungur, efn-
is- og ágætismaður, vinsæll og
virtur. Hafði hann búið í grend
við Hallson, en var nú nýbúinn að
kaupa verzlunina þar. Hann eft-
irlætur unga ekkju, Hólmfríði
Tryggvadóttur Paulson, og fjögur
ung börn, og að auk aldraða móð-
ur og fjórar systur. Er fráfall
hans harmsefni mikið og sárt ást-
vinum og öðrum, er hann þektu.
Finnur fólk sárt til með konunni,
börnunum og móðurinni, sem svo
þungum harmi hafa verið lostin.
Hann var jarðsunginn af séra H.
Sigmar frá Hallson kirkju mið-
vikudaginn 16. nóv. að viðstöddu
fjölmenni.
Milðvikudaginn 16. nóv. lézt á
heimili sonar síns, John Skjöld, i
St. Vincent, Minn., hinn velþekti
myndar og ágætis maður Pétur
J. Skjöld. Var hann þar í heim-
t+K~X+t~X”X~X~X~X~X~X~X“X~X~X~X+^X~X“X”Xi”Z“X~X4H%HlX+
f
t
f
f
f
f
f
f
♦!♦
GREIDID
ATKVŒDI
MED
Jacqtteliae Logan
lUchartl Arlen
WONDERLAND
M&nudag, prlðjudag, Miðvikudag.
Col. D. Mclean
fyrir Borgarstjóra
1 2 ár í opinberri stöðu.
Gerið vara-borgarstjóra í þrjú _
ár að borgarstjóra fyrir X
1928 I
*
❖
t
♦V
f
f
f
f
f
f
f
f
f
❖
f
f
I
f
f
f
i
f
f
♦!♦
sókn hjá syni sínum og tengda-
dóttur, þó hann að jafnaði ætti
heimili hjá dóttur sinni og tengda
synl, Mr. og Mrs. S. G. Guðmunds-
son að Mountain. Hafði hann
undanfama mánuði verið mjög
þrotinn að heilsu, þó hann væri
rólfær. Var hann ekki með öllu
rúmfastur, nema síðasta daginn.
Var það hjartasjúkdómur, sem
varð honum að bana. Mr. Skjöld
var maður ágætlega vel gefinn og
vel upplýstur, skyldurækinn og
sérlega prúðmannlegur í fram-
göngu. Trúmaður var hann einn-
ig einlægur og ákveðinn. — Hann
var jarðsunginn á Iaugardaginn
19. nóv. af séra H. Sigmar, frá
heimili Mr. og Mrs. S. G. Guð-
mundson, þar sem hann átti heim-
ili sitt, og frá kirkju Víkursafnað-
ar, og lagður vfð hlið eiginkonu
sinnar i Mountain grafreit; hún
andaðist hér fyrir sex árum síðan.
Fylgdu honum fjölda margir til
Grafar. , H. S.
Kveðja.
Þegar eg var barn, hlakkaði eg
mikið til þess að verða fullorðinn.
Eg hugsaði, að þá mundu öll
meiðsli, sársauki og sorgir vera á
enda, og að tár og viðkvæmni
hlyti að tdlheyra börnunum ein-
um. Síðan eg varð fullorðinn,
hefi eg oft sungið: “Ó, hve feginn
vildi eg verða aftur, vorsins barn
cg mega leika mér”, því þótt eg
geri kröfu til að vera, að vissu
leyti, vorsins barn, þá hefi eg þó
reynt eitthvað af því, sem Þor-
steinn Erlingsson kvað um: “Eg
vitja þín, æska, um veglausan
mar, eins og vinur af horfinnl
strönd.”
Það er sagt, að þeir, sem ein-
hverjum aldri ná, verði tvisvar
börn. Af reynslu minni get eg
ekki enn þá dæmt um, hvort þetta
er satt, en morguninn, sem eg
kvaddi fyrsta staðinn í Manitoba,
þar sem heimilið mitt hafði verið
síðustu tvö árin, þá spurði eg
sjálfan mig: Getur það verið, að
eg sé að verða barn aftur, ekki
fertugur maðurinn? Eg hafði
haldið, að eg gæti kvatt litla
þorpið, Árborg í Nýja' íslandi, án
þess að finna mikið til, en sá finn-
ur bezt, sem mist hefir, hvað hann
hefir átt, og svo er jafnan þegar
vinirnir eru kvaddir. Mér fanst,
sem einhver barnslegur veikleiki
gera vart við sig hjá mér, er síð-
asti vinurinn í Árborg kvaddi mig
og bað mig að minnast sín í bæn-
um mínum; og enn þá erfiðari
varð vörnin, er litla stúlkan mín'
bekk út að glugganum í járnbraut-
arvagninum, veifaði hendinni og
sagði svo undur barislega: "Good
bye, Arborg.” Þá datt mér í hug:
“Hryggjast og gleðjast hér um
fáa daga, heilsast og kveðjast,
svo er lífsins saga.” En tilfinn-
ingar þessar dreifðust brátt, er
konungur dagsins reis í allri sinnl
dýrð úr djúpi fjarlægðarinnar, og
börnin tóku að syngja: “Good
morning, merry sunshine.” Þá
iblasti við mér enn á ný ham-
ingjubraut sú, sem barnslundin
opnar einum og sérhverjum af
oss. Eg mintist þess þá einnig,
að vegurinn til himnaríkis er, að
geta snúið huganum burt frá öllu
því, er ama veldur, og með lof-
gerðarsöng í sálinni, breytt bros-
andi faðminn mót vermandi lífs-
ins sól, sem trúföst bendir og
leiðir til hinnar fullkomnustu
sælu.
Frá Árborg lá vegurinn til Win-
nipeg. Eftir fárra daga dvöl þar,
kvöddum við vinina í Selkirk og
Winnipeg. Það er engin nýjung,
þótt kunnigjar kveðjist, en ávalt
er það þó eitthvað skáldlegt og
efnisríkt. Eg segi, að við höfum
kvatt vinina og kunningjana, en
því miðr náðum við ekki nema til
fárra þeirra, 0g viljum við þvi
biðja Lögberg, að bera þeim, sem
við ekki gátum tekið í hendina á,
okkar kærustu kveðjur með þakk-
læti fyrir alla góða og ánægjulega
viðynningu þessi sjö ár, sem við
höfum dvalið í Manitoba. En
þessi kveðja nær engu síður til
þeirra kæru vina, sem við gátum
kvatt og fengum að njóta góðs
Florence Cameron
sem princessan ‘She-Shi” í hinum
nýja leik “Aladdin” á Walker leik-
húsi næstu viku.—Matinee á mið-
vikudag og laugardag.
BAKIÐ YÐAR EIGIN
BRAUD
| með
§
ROYAL
Sem staðist hef-
ir reynsluna nú
yfir 5o ár
E
S
hjá.. Sumir þeirra fylgdu okkur
eins langt og auðið var, og góð-
gerðir þeirra eru okkur samferða
á veginum. Við minnumst vin-
anna allra, með mjög hlýjum huga
og munum gera, þótt nokkur ár
kunni að skilja oss að, og biðjum
drottin allra gæða að strá blessun
sinni á brautu þeirra. Enginn
kunningi okkar fylgdi okkur þö
eins langt á veg og norðanfarinn,
Snjó-ólfur gamli. Það var sem
væri honum mjög umhugað að sjá
okkur borgið alla leið, og hvíta
skikkju sína hefir hann breitt á
veg okkar eins langt og komið er.
Þetta er þó einmitt eini kunning-
in, sem eg er að flýja, en þeir
leiðu lifa lengst, sem stendur þar.
Við erum nú komin að eins nokk-
uð á leið til áfangastaðarins. —
Meira um hann og ferðalagið
serinna.
Pétur Sigurðsson.
Kelowna, B. C.
CANADIAN
NATIONAL
hefir sérstakar járnbrautarlestir og svefnvagna í nóvember og desember,
sem koma tíl hafnarstaðanna á réttum tíma til að ná t skip, sem sigla
til liretlands og annara landa í Evrópu.
ANNAST VERÐUR
UM VEGABRÉP
Tryggiðfar nú
OG FAIÐ PANNIG BESTA
SEM HÆGT ER AÐ HAFA
LAGT
FAR
1 DESEMBER
—Til— ‘
HAFNARBÆJANNA
CWiMMS
rmiohm
The Canadtan Na-
tdonal félagið selur
farbréf með öllum
8kipalfnum yfir At-
lantshafið og ráðstaf-
ar öllu viðvlkjandd
ferðiimi með skípun-
um og jámbrautar-
svefnvögnunum.
EF ÞER EIGIÐ VINI
í GAMLA LANDINU
FARBRÉF
TIL OG FRA
Allra staða
1
HEIMI
SEM pÉR VIIJIÐ HJALPA TTL AB
KOMAST TIB pESSA LANDS, PA
KOMID OG SJAIÐ OSS. VÉR GERUM
ALLAR NAUÐSYNLEGAR RADSTAF-
ANIR.
ALLOWAY & CHAMPION
667 MAIN ST., WINNIPEG. SlMI 26 861
Umboðsmenn fyrir
CANAÐIAN NATIONAL RAILWAYS
❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖
Helm tll Gamla Landsins
FYRIR
JÓLÍN O G NÝÁRIÐ
Ferðist með
Sérstakar Lestir
tu
Hafnarstaða
Lág Fargjöld
Allan DeserabermánuS
til Hafnarstaðar
FER FRÁ WINNIPEG Klukkan 10.00 f. ra.
,NÁ SAMBANDI VID
JOLA-SIGLINGAR
Frá Winnipeg—
Nov. 23 — S.S. Melita frá
Des. 3—S.S. Montclare “
Des. 6 — S.S. Montrose “
Des. 11 — S.S. Montnairn “
Des. 12 — S.á. Montcalm “
Montreal — Nov. 25 til Glasgow, Belfast, Liverpool
St. John — Des. 6 “ Belfast, Glasgow, Liverpool
“ —Des. 9 “ Belfast, Glasgow, Liverpool
— Des. 14 “ Cobh., Cherb. Southampt.
“ — Des. 15 “ Belfast, Lriverpool
VID LESTIR í WINNIPEG TENGJ AST SVEFNVAGNAR FRA ED-
MONTON, CALGARY, SASKATOO N, MOOSE JAW OG REGINA og
fara alla leið austur að skipsfjöL
Frekari upplýsingar gefa allir umboðsmenn vorir

JPP1
City Ticket Office. Ticket Office A. Calder & Co. J. A. Hebert Co.
r. Ma
Cor. Main and Portage
Phone 843211-12-13
C.P.R Station
Phone 843216-17
663 Main St.
Phone 26 313
Provencer & Tache
St. Boniface
CANADIAN PACIFIC