Lögberg - 11.10.1928, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. OKTÓBER 1928.
Bls. 7
RY’S hefir einkar þægi-
legt bragð, sem öllum
mönnum líkar vel. Hitt er þó
enn betra, að í því eru ágæt-
ustu næringarefni, sem upp-
byggja vöðvana og taugarnar.
Tilbúið þar sem efnisgæði og
herinlæti situr í fyrirúmi,
af félagi, með 200 ára reynslu.
1728-1928
Elzta Cocoa- og
Chocolate verk-
smiðja í heimi.
Skrifið eftir ó-
keypis leiðarvísir
J. S. Fry & Sons,
(Canada) Ltd.
Montreal.
Stúlkan í bjálkakofanum
(Niðurl.)
íslendingar láta svo stundum,
sem þeim þyki vænt um þá fyr-
nefndu, það er þá, sem vinna sér
“frægð og frama”, sýna það, rétt-
ara sagt, að þeir séu vænir og nýt-
ir menn og konur. Eg tel Thór-
stínu Jackson hiklaust í þeirra
hópi, því hún hefir sótt í heims-
ins fang svo margt af þeim gæð-
um, sem mennirnir meta til gróða:
góða mentun og viðurkenning fyr-
ir því, að hún hafi orðið kynstofni
sínum til sóma á ýmsan hátt. —
Ágætis kona hefir sagt mér sögu
af Thórstínu, er sýnir framúr-
skarandi ræktarsemi við foreldra
hennar og traust annarar þjóðar
sæmdarmanna á henni.
Það hefi eg fyrir satt, að þá er
ungfrú Jackson fór úr þessari
bygð, ung að aldri, hafi hún verið
fátæk að fé, enda var faðir henn-
ar víst ávalt fátækur maður á þá
þá vísu.
Það segir sig sjálft, að foreldr-
ar hennar hafi lagt henni það
lið, er þau gátu, en gullið eitt gild-
ir í verzlunarviðskiftum við
heiminn, og þar sem þau voru fá-
tæk að því, hefir Þórstíðna orðið
að byggja á þeim kröftum, sem í
henni bjuggu. Eftir að hafa lit-
ið yfir aðal vegferð hennar, dylst
manni ekki, að vel hefir spunnist
úr toganum þeim.
Fyrst þegar eg heyrði Thorstínu
Jackson nefnda, var hún kennari
við Jóns Bjarnasonar skóla í Win-
nipeg. Síðar var hún starfsmað-
ur í Travellers Aid Society í New
York (Aðstoðarfél. ferðamanna).
Þá fréttist, að hún hefði farið ut-
an, með K. F. U. K. ,til viðreisn-
arstarfa á Frakklandi eftir stríð-
ið; var hún þá í París á Frakk-
landi.
Á meðan Ihún var í þeirri Evr-
ópuferð, minnist maður margra
skemtilegra og fræðandi ferða-
pistla eftir hana í Lögbergi, sum-
ir þeirra, sérstaklega góðir, ritað-
ir frá Þýzkalandi. — Síðan hefir
hún, sem kunnugt er, ferðast til
íslands, kynt sér Iand og lifnaðar
háttu þar og flutt fyrirlestra með
þeim árangri, að hún hefir verið
á ýmsan hátt viðurkend og heiðr-
uð af hinum hæfustu mönnum
landsins og sæmd fyrir starfið.
Ungfrú Jackson hefir flutt
fyrirlestra á ótal mörgum stöðum
á þessu mikla meginlapdi, á há-
skólum: Columbia, Minnesota,
Norbh Dakota; stórum kennara-
skólum, svo sem í Duluth, Bell-
ingham í Washington; kvenna-
klúbbum, sumum þeirra auðugustu
í landinu, þar á meðal kvenna-
klúbnum í Garden City, N. Y.,
bókmentaklúbbi kvenna í St. Lou-
is, kvennaklúbb í Richmond, Indi-
ana, og mörgum fleirum. Hún
hefiir líka flutt fyrirlestra sína í
listasöfnum í Brookljrn, St. Louis
og víðar. Hún hefir tálað í tvö
af hinum stóru víðvörpum New
York borgar, og er á lista fyrir
fleiri ræður þar. Henni hefir
verið sagt að rödd hennar berist
sérstaklega vel. — Hún hefir
myndað sambönd góðrar viðkynn-
ingar og nauðsynlegrar milli ís-
lands og Ameríku. Auk alls þessa
hefir ungfrú Jackson flutt marga
fyrirlestra meðal íslendinga í
Ameríku.
Sú er þetta ritar sá hana og
heyrði, við einn þann fyrirlestur,
og það var með óblandinni ánægju
að eg heyrði ungfrú Jackson tala
og sýna myndir af fósturjörðinni
og fólki þar. Hún talar skýrt og
skilmerkilega, hefir gott vald yfir
sér og alt hennar mál flytur með
sér samúð á milli þjóðarbrotanna
austan hafs og vestan. — í þetta
skifti, sem eg heyrði hana, vissi eg
til, að fólk var mjög ánægt með
hana yfirleitt og hennar mál, og
mæltust auk heldur til þess, fleiri
en ein kona, að eg skrifaði línu í
blöðin um það, sem hún væri að
gera. Það drógst lengur en
skyldi, en glöð er eg að þakka
ungfrú Jackson nú, og mér mun
æfinlega verða ánægja að því að
heyra hana tala um þessi mál.
Eins og kunnugt er, tók Thor-
stína Jackson upp starf föður
síns, að rita landnámssögu Da-
kota-íslendinga. Hefir hún lokið
því stóra starfi, svo sem kraftar
leyfðu, og bókin komin á markað-
inn.
Merkur maður, séra Kristinn K.
Olafson, hefir ritdæmt bókina og
fundið þar marga galla: skekkjur
í mannanöfnum, felt úr að geta
um merkis viðburði í frumbyggja-
lífinu, svo sem byggingar kirkna,
skóla o. fl.
Slíkir gallar eru óneitanlega
slæmir; en hins ber að gæta, að
verkið er feikna mikið umfangs,
og engin bók er svo rituð, að ekki
megi að henni finna, og mun svo
verða um flest verk. Á hinn bóg-
inn hlýtur það mikið að vera af
réttum frásögnum í bókinni, að
hún hafi mikið gildi. Verður hún
gildasti stofninn þeim, er sögu
vildu rita aftur og aflað hefðu sér
þeirrar þekkingar, sem fór fram
hjá ungfrú Jackson, og það eitt
fyrir sig er feikna starf, sem hún
hefir þá unnið, því mestu hefir
hún komið í verk af þessu og þau
feðginin, og hún kom því þar að
auki fyrir almennings sjónir, þar
sem þeir gátu dæmt um, er betur
vissu og lagt þannig sameiginleg-
an grundvöll fyrir stærra og betra
sögustarfi. En þefar á alt er lit-
ið, þá þurfum við ekki að leggja
mest á okkur til þess að vinna
verk, sem við kynnum svo að all-
ur heimur dáist að, heldur að
vinna hitt, sem fram er lagt í brot-
og molum einlægs vilja og
Mgbl. hefir haft tal af Matthí-
asi Þórðarsyni um jarðhús þessi
eða hellana, og hefir hann sagt
um þá m. a. eftirfarandi:
Þó ekkert verði að svo stöddu
fullyrt um aldur jarðhúsanna, þá
er óhætt að fullyrða, að þau eru
elztu mannvirki íslands, sem enn
eru í notkun. Allvíða, bæði í Ár-
ness- og Rangárvallasýslum eru
þau notuð sem fjárhfls og hlöður
enn í dag. Og sum,1 þeirra hafa í
tíð núlifandi manna verið notuð
sem mannabústaðir.
Eg hefi skoðað þau allflest.
Man eg ekki í svip tölu þeirra, en
gizka á að kunnugt sé um ein 100
jarðhús. Flest eru þau á einum
bæ, að Ægissíðu, ein 12—13 og
mörg stór.
Víða standa þau óhögguð og
hafa staðið frá ómunatíð. En sum-
staðar hafa þau hálffylst, hrunið
fyrir op þeirra, og nafa þau þá
týnzt. Á öldinni sem leið fundust
aftur allmörg jarðhús þau sem íú
eru í notkun.
í jarðhúsunum eru víða mjög
haglega gerðar hvelfingar er all-
ar bera að ýmsu leyti sama svip.
Þar sem jarðhúsin eru gerð þann-
ig^ að grafið er niður í hóla, er
bygður forskáli fyrir opið eða
dyrnar. Eru forskálar þessir all-
ir með líkri gerð, og er líklegt, að
tilhögun þeirra sé jafngömul og
jarðhúsin. Þar sem grafið er langt
inn í hólana, eru gerðir strompar
upp úr hvelfingunni til þess að fá
birtu niður í húsið. Eru stromp-
ar þessir hlaðnir upp í gegn um
jarðveginn, og rétt upp fyrir gras-
svörð. Er op þeirra lítið efst, en
þeir víkka eftir því sem neðar
kemur. Sumstaðar Ihefir mold
hrunið niður um strompa þessa,
svo húsin hafa hálf-fylzt um það
bil, og hefir það m. a. orðið til
— Er hvergi getið um jarðhús
þessi eða hella í sögunum?
.— Mér er ekki kunnugt um það
nema á einum stað í Biskupasög-
unum. Þar er á einum stað talað
um Nautahelli í Odda. En bæjar-
nöfn eru víða dregin af hellun-
um, svo sem Miklaholtshellir í
Flóa, Hellnatún, Hellar á Landi
o. fl.
Eg gæti ímyndað mér, að fyrir-
mynda fyrir þessum hellum okkar
eða jarðhúsum, væri helzt að
leita á írlandi. Þar voru jarðhús
á lancfnámstíð, og er eðlilegt að
halda, að írskir þrælar hafi verið
hér að verki.
En hvernig sem þessu er varið,
þá er eitt víst, að hér er eitt hið
merkasta rannsóknarefni sem fyr-
ir finst fyrir þá, er rannsaka vilja
söguminjar vorar.—Mgbl.
um
þeirrar fórnfýsi, sem viljug er að
verða að almennum skotspæni, á
meðan verið er að skapa full-
nægjandi heild.
Nú er ungfrú Jackson í þjón
ustu Cunard línunnar í New York
og fer um í haust að halda fyrir-
lestra um heimferðina 1930. Hún
hefir ferðast mikið meira, en
hér er um getið, lært og starfað
margfalt meira. Hún hlýtur að
vera ábyggielga vel fær um að af-
kasta starfi sínu í félagsins og
íslendinga þjónustu, því hún hef-
ir ráðvendni og þekkingu þá, er
til þess þárf að gefa nauðsynleg-
an gaum að og segja rétt frá og
orku til framkvæmda.
Rannveig K. G. Sigbjörnsson.
Jón Eiríksson
1728. — 31. ágúst. — 1928.
í dag er tveggja alda afmæli
Jóns Eiríksonar konferenzráðs.
Hann var fæddur að Skálafelli
Austur-Skaftafellssýslu 31. ágúst
1728, var ungúr settur til náms í
Skálholti og komst þaðan á vegum
Harbóes biskups, fyrst til Noregs
og siðar til Danmerkur, og í Kaup-
mannahöfn lauk æfi hans 29. dag
marsmánaðar 1787, með þeim dap-
urlega hætti, að hann réð sér
bana, svo sem kunnugt er.
Jón var einhver lærðasti maður
sinnar tíðar, ákafur iðjumaður,
svo að hann vann oft nótt með
degi og sleit sér fyrir örlög fram
Var hann mjög þrotinn að heilsu
á efri árum.
( Allan síðara hluta æfinnar hafði
þess, að notkun þeirra hefir hættjhann mikil afskifti af málefnum
og þau týnst. | íslands, og var mikill stuðnings-
Jarðhúsin á Suðurlandi
Elztu mannvirki á Islandi, sem
notuð eru.
Jarðhúsin á Suðurlandi eru á-
reiðanlega meðal merkustu forn-
minja vorra. Um það hefir tals-
vert verið ritað, og þau rannsök
uð, enda þótt engin vissa sé enn
fyrir þvi; hve gömul þau eru. —
Þeir Einar Benediktsson skáld og
Brynjólfurs Jónsson frá Minna-
Núpi rituðu um /hellana fyrir
mörgum árum. Nokkru seinna tók
Matthías Þórðarson sér fyrir
hendur, að athuga alla þá hella,
sem hann hafði spurnir af. En
hann hefir lítið um þær athugan-
ir ritað vegna þess, að hann hef-
ir ekki 'átt kost á að skoða hella
eða jarðhús annara þjóða. En með
samanburði á þeim og jarðhúsun
um hér er thelzt von um að fá
vintneskju um hvenær þau eru
gerð, og til hvers.
í daglegu tali eru jarðhúsin
nefndir hellar. Hefir þetta vilt
fyrir þeim, sem ókunnugir eru, og
hafa dregið það af nafninu að
hellar þessir, sem notaðir hafa
verið frá ómunatíð, sem penings-
hús, hlöður og jafnvel manna-
bústaðir, væru að mestu leyti
gerðir af náttúrunnar hendi, en
lagaðir svo til notkunar.
Sumstaðar er það svo. En fjöld-
inn allur af hellunum í Rangár-
valla- og Árnessýslu eru jarð-
hús, sem að öllu Jeyti eru gerð af
manna höndum, og auséð á ðllu,
að notað hefir verið líkt eða hið
sama vinnulag við gröft jarð-
húsanna.
Fagnið jólum heima á
f / ■ ••• Ap* •
tosturjoroinm
Þér getið farið heim um jólin á skömmum tíma
með Canadian Pacific skipunum og notið full-
komnustp fararþæginda. Hafa skip vor sam-
bönd við eimskipaferðir um Norðursjóinn.
Farþegar; er bíða þurfa skips, fá ókeypis fæði
og húsnæði á ágætum gistihúsum. Farangur
fluttur ókeypis.
—Oct. 19—S.S. Duchess of Atholl .to Glasjrow, Belfast, Liverpool
—Oct. 24—S.S. Montrose ..........to Cherbourg;, Southampton, Antwerp
—Oct. 26—S.S. Montealm ..........to Glasgrow, Liverpool
—Oct. 31—S.S. Empress of Scotland to Cherbourg;, Southampton
—Nov. 2—S.8. Duchess of Bedford .to Glasgow, Belfast, Idverpool
~Nov. 9—S.S. Montclare ........to GIasg;ow, Liverpool
—Nov. 10—S.S. Melita ..........to Cherbourg;, Southampton, Ilamburg
—Nov. 16—S.S. Dnchess of Atholl .to GIasg;ow, Belfast, Liverpool
—Nov. 21—S.S. Montrose ........to Cherbourg-, Southampton Antwerp
—Nov. 23—S.S. Montcalm ........to GIasg;ow, Liverpool
—Nov. 28—S.S. Minnedosa .......to Glasgow, Belfast, Liverpool
7—S.S. Metagama .......to Cherbourg, Southampton, Antwerp
7—S.S. Montclare ......to Glasgow, Belfast, Liverpool
4—S.S. Melita .......to St. Helier, Channel Islands
Cherbourg, Southampton, Antwerp
15—S.S. Duchess of Atholl .to Glasgow, Liverpool
Montreal
Montreal
Montreal
Montreal
Quebec
Saint John—Dec.
Saint John—Dec.
Suint John—Dec. 14—S.i
Saint John—Dec.
Sérstakir járnbrauta lestir cg sérstakir vs;rsrs)7s Uic til skipsrrr
ApdIV TiOra.1 Agents. or wrltc for full informatlon to
R. W. GREENE, C.P.R. Bhlg., Calgary. G. R. SWALWELL, C.P.R. Bldg., Saskatoon
or W. C. CASEY, General Agent, C.P.R. Bldg., Main and Portage, Wlnnipeg.
CANADIAN PACIFIC
WOBLD'S GRFATFST TBAVEL SYSTFM
HEIMSŒKIÐ
GAMLA LANDID
um jólin og nýjáríð
SÉRSTAKÁR LESTIR
frá Winnipeg kl. 10 að morgni ná í
Lág
Fargjöld
í Desember
frá hafi til hafs
Gilda í fimm mánuði.
S.S. MINNEDOSA
From Quebec, Nov. 28
Glasgow, Belfast, Liverpool
S.S. METAGAMA
From Saint John, Dee. 7
Cherbourg, Southampton, Antwerp
S.S. MONTCLiARE
From Saint John, Dec. 7
Glasgow, Belfast, Liverpool
S.S. MELITA
From Saint John, Dec. 14
St. Helier (Channel Islands)
Cherbourg, Southampton, Antwerp
S.S. DUCHESS OF ATHOLL
From Saint Jolin, Dec. 15
Glasgow, Liverpool
S.S. MONTROYAL
From Saint John, Dee. 21
Glasgow, Liverpool
Svefnvagnar frá Hinum ýmsu Stöðum Vestanlands
tengdir við sérstakar lestir í Winnipeg
Til að tryggja yður bezta pláss, þarf að fastsetja það nú þegar
Upplýsingar hjá öllum farbréfasölum
C ANADIAN PACIFIC
Always carry Canailian Pacific Travclers’ CbcqucB—Gooil the worlil over
maður Skúla fógeta Magnússonar,
í baráttu hans fyrir hag og heill
þessa lands.
Þess er enginn kostur í stuttri
blaðagrein, að lýsa starfi þessa
merka landa vors, sem var einn
hinn ágætasti íslendingur, sem
sögur fara af, en hér skulu til-
greind nokkur ummæli úr æfisögu
hans, eftir Svein Pálsson.
Þar segir svo:
“Hveru heitt konferenzráð Ei-
ríkson hafi eslskað sína fóstur-
jörð ísland og látið sér ant um
uppreisn á hennar sóma, lærdómi
oig búskaparásigkomulagi, það
verður ekki í stuttu máli skýrt.
Hver sá, er athugar hinar dönsku
stjórnar og ýmissa útlendu mann-
vina margföldu tilraunir, uppá-
kostnað og gjafir til viðreistar
öllu því er þenkst gat landinu nyt-
samt alt frá 1770 til nálægra tíma,
víst fram undir aldamótin, og þar
(hjá veit, að flest iþað hefir annað
hvort gengið gegnum Eiríkssons
hendur eður er afleiðing af hans
dugnaði, þeimmun ekki virðast of-
hermt þótt sagt væri: Að konfer-
enzráð Eiríksson með verkum sín-
um og eftirdæmi hafi meira af-
kastað landi þessu til sóma og
uppkomu, en flestir landar hans á
fornum öldum og nýjum, þó sá al-
vísi, sem ávöxtinn gefur, hafi lið-
ið, að margar góðar ráðstafanir,
landinu til Iheilla, ei hafi samsvar-
að þeim góða tilgangi. Því mun
varla nokkur neita, að hann hafi
stundað landsins heiður og lær-
dóm öllum fremur, á þeirri tíð
hann lifði.”-------
“Viðvíkjandi búskaparefnum
landsins, þá ætla menn ísland
háfi engum sona sinna jafnmikið
að þakka og Eiriksson. Þau lágu
honum öllu fremur á hjarta.------
Ahyggja fyrir þessu ag öðru sem
íslandi við kom, varð honum tíð-
um svo þung, að hann — kalla
mátti .— neytti hvorki svefns né
matar, og hafði nær því enga ró,
einkum væri þá nokkur vandi á
ferðum þessu viðvíkjandi, hvers
endalykt honum, á einhvern hátt,
leizt efasöm. Féllu honum þá
eitthvert sinn við kunningja sinn
jess háttar orð: Enginn veit né
trúir, hvíiíkt angur, ónæði og hug-
arkvöl, þau Islands efni olla mér
fremur öðru, sem á mér liggur.
Það veit guð, að eg ekkert vil á-
forma né gjöra annað en það, sem
konunginum og landinu er til gagn
semdar. Þó liggja landar mínir
mér á hálsi, þegar ekki er alt sem
3eim líkar.-----Hér má auðvelt
tortryggja gjörðir mínar, því að
hér þekkja svo fáir landsins lög,
ásigkomulag og nauðsynjar, eða
hafa þara á rétta ráðdeild. Mörgu
sinni hefi eg verið á fremsta
hlunni að beiðast af konungi mín-
um lausnar frá afskiftum íslands
og öllum þess umráðum, en get
ekki fengið það af mér. Eg elska
ísland fölskvalaust þó að eg
gangi vakandi að því, að sú elska
styttir mínar lífsstundir.” — Vísir.
Við Meltingarleysi, Brjóst-
sviða og Lystarleysi.
Nuga-Tone hefir verið til mik-
illar blessunar fyrir miljónir
manna í síðastliðin 35 ár. Það
veldur því, að blóðið verður mik-
ið verður mikið og heilbrigt og
styrkir hjartað, taugarnar og
vöðvana, og sömuleiðis nýrun,
lifrina og þvagfærin. Þetta kem-
ur í veg fyrir lystarleysi, melt-
ingarleysi, brjóstsviða, gas í mag-
anum, höfuðverk, svima, and-
remmu, nýrnaveiki og lifrarveiki,
sem alt veldur því, að manni
finst maður alt af vera þreyttur,
kjarklaus og ófær til allra fram-
kvæmda.
Fáðu þér • flösku af Nuga-Tone
strax í dag og reyndu ágæti þess
á sjálfum þér. Ef þú ert ekki
fyllilega ánægður með verkanir
þess, þá skilar lyfsalinn þér aftur
peningunum umyrðalaust. Vertu
viss um að fá ekta Nuga-Tone, því
eftirlíkingar duga ekki.
ROSEDALE KOL
Lump $12.00 Stove $11.00
FORD COKE $15.50 ton
SCRANTON HARDKOL
POCA LUMP Og
CANMORE BRICQUETS
Thomas Jackson & Sons
370 COLONY ST. PHONE: 37 021
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS
JARNBRAUTA- OG GUFUSKIPA-FARSEDLAR
TIL ALLRA PARTA VERALDARINNAR
%
Sjerstakar Siglingar i Gamla Landsins
Ef þér ætlið til gamla landsins í vetur, þá látið ekki bregðast að spyrjast fyrir
hjá umboðsmanni Canadian National jámbrautanna. Það borgar sig. Canadian
National umboðsmennirnir taka yður vel og leiðbeina yður á allan hátt. Það verða
margar sérstakar siglingar til gamla landsins í haust og vetur.
Canadian National járnbrautin selur farseðla með öllum eimskipalínum, sem skjp hafa á
Atlantshafinu og semur um alt, sem að slíkum ferðum lýtur.
LÁGT FARGJALD TIL HAFNARSTAÐANNA I DESEMBER.
Eigið þér vini í Gam'a Landinu, sem fýsir að koma
til Canada
Ferðist með
CANADIAN
NATIONAL
RAILWAYS
SÉ SVOi, og langi yður til þess að hjálpa þeim til að
komast til þessa lands, þá komið að finna oss. Vér
önnumst allar nauðsynlegar framkvæmdir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Agents
UMBOÐSMENN ALLRA FARSKIPAFÉLAGA
667 Main Street, Winnipeg. Sími 26 861
TEKIÐ Á MÓTI FARÞEGUM VIÐ LANDGÖNGU OG A LEIÐ TIL AFANGASTAÐAR
HAFIÐ ÞJER VINI í GAMLA LANDINU
SEM VILJA KOMA TIL CANADA?
FARBRÉF
TIL Og FRÁ
TIL
ALLRA STAÐA
1 HEIMI
Ef svo er, og þér viljið hjálpa þeim til að komast til
þessa lands, þá finnið oss. Vér gerum allar nauðsyn-
legar ráðstafanir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Agents
UMBOÐSMENN FYRIR ALLAR EIMSKIPALÍNUR
667 Main Street, Winnipeg. Sími 26 861
eða hver annar Canadian National Railway umboðsm.
FARÞEGJUM MŒTT VIÐ HAFNARSTÍÐINN OG LEIÐBEINT TIL ÁFANGASTAÐAR
CANADIAN NATIDNAL RAILWAYS