Lögberg - 06.12.1928, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
6. DESEMIBER 1928

GefiÖ út hvern Fimtudag af TKe Col-
umbia Pre$s Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Taldimart N-6327 o£ N-0328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskrift til blaðsin*:
THE COLUMBIH PRE8S, Ltd., Box 3171, #lwilpeg. IMn*
Utanáekrift ritatjórana:
EDiTOR LOCBERC, Box 3171 Winnipeg, Man.
Ver8 $3.00 um árið. Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press. Limited, in the Columbia
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
Iskyggileg afstaða.
Öldurótið á stjórnmálahafi frönsku þjóðar-
innar, virðist vera a.ð færast í aukana með
hverjum deginum sem líður. Andspyrnan gegn
ráðuneyti því, er Poincaré veitir forvstu, magn-
ast jafnt og þétt, og það svo mjög, að lítt er nú
amiað sjáanlegt, en íið til stjórnarskifta geti
komið þá og þegar. Hvað þá muni taka við, er
að sjálfsögðu enn á huldu, því svo eru and-
stöðu flokkarnir á þingi ósamstæðir^og sjálf
um sér sundurþvkkir, að næsta vafasamt mun
mega tel.ia, hvort þeim jÉneti liepnast aÖ mvnda
stjórn, í því falli, að núverandi ráðunevti yrði
tii þess nevtt, að leggja niður völd. Yrði þá
vafalaust ekki annað fvrir hendi, en þingrof og
nýjar kosningar, hvernig svo sem málunum þá
kvnni að :skipast til.
Ófærur þær, sem núverandi stjórn Frakka,
ér komin í, stafar öllu öðru fremur, af
afstöðu hennar til hervarnanna, og hinum
fevkilegu útgjöldum í því sambandi. Þykir
mörgum, og það ekki að ástæðulausu, sem her-
varnabrask stjórnarinnar séí ósamrýmanlegt
með öllu við anda og tilgang Þjóðbandalagsins,
og þá ekki síður megin-ákvæði Kellogg sátt-
málans.
er tekið sé tillit til þess, hve örskamt sé fráliðið
undirskrift Kellogg-sáttmálans, og með þeim
atburði hafi einmitt Poincaré og ráðuneyti
hans, talið liafa verið stigið eitt ailra þýðing-
armesta sporið í áttina til varanlegs friðar.
-—‘Ósamræmið er svo augljóst, að ekki verður
um vilst.
Um þessar mundir er það deginum ljósara,
að þjóðin franska, hefir til taks lang styrkastan
herafla Norðurálfuþjóðanna allra.
Á ári því, sem nú er að líða, eru áætluð út-
gjöld til hins franska hers, drjúgnm hærri
en nokkru sinni hefir áður verið, frá því er
heimsstyrjöldinni miklu lauk, og 750,000,000
franka hærri en í fyrra.. Þetta hefir hermála-
ráðgjafinn vitanlega orðið að viðurkenna, hvort
sem honum líkar hetur eða ver. Alls nema á-
ætluð útgjöld Frakka til hervarnanna um þetta
leyti, 7,323,135,420 frönkum. 1 þessari gífur-
legu upphæð, er þó ekki falinn einn einasti
franki af þeim 800 miljónum, sem áætlað er að
varið skuli til sérstakra varnarvirkja, næstu
átta árin.
. Hvort gjaldþol frönsku þjóðarinnar sé slíkt,
að hún fái risið nndir þeirri ægilegu útgjalda-
byrði til hermálanna, sem nú hefir nefnd verið,
skal ósagt látið. Enda er það í raun og veru
ekki aðalatriðið. Hitt er alvarlegra íhugnnar-
efni, hvort núverandi stjórn Frakka, sé ekki í
raun og veni að brjóta í bág við helga sátt-
mála, er hún sjálf var viljugur 'aðilji að, svo
sem Kellogg sáttmálann, með þessu ískyggilega
hervarnabraski sínu?
Framtíð landbúnaðarins.
Einn þeirra mörgu atgerfismanna í landi
hér, er um þessar mundir voga sér að hugsa
hátt og drevma djarft, í sambandi við framtíð
landbúnaðarins, er Mr. H. H. Dean, prófessor
við búnaðarháskóla Ontario fylkis. Plutti
hann fyrir skömmu ræðu1 í Toronto, á þingi
hinna sameinuðu, canadisku smjörgerðarfé-
laga, er vakið hefir feikna athvgli um land alt.
Og þótt ýmsum hafi fundist sem svo, að ræðan
minni helzti mikið á skýjaborgir, þá verður því
samt eigi neitað, að Mr. Dean verðskuldar
djúpa þökk fyrir það, hve bjartsýnn hann er á
framtíðina, því ávalt er nóg af þeim náttuglum,
er tala vilja vír almenningi kjarkinn.
Maður sá, úr hópi stjómarandstæðinga á
þingi, er einna stórhöggastur þykir um þessar
mundir, er Montigni, leiðtogi vinstri manna.
Telur Iiann afstöðu stjórnarinnar til hermál-
anna slíka, að Norðurálfu friðnum geti stafað
stórhætta af. Það liggi í augum uppi, að
friðarhjal stjórnarinnar, sé ekki annað en
háskalegasta hlekking, meðan hún liafi það
fvrst og seinast á stefrtuskrá sinni, að auka her
og flata^ Slíkt leiði ávalt til ófriðar, fyr eða
síðar, og verði þá seinni villan argari hinni
fvrri. Telur hann auk þess fjárhag þjóðarinn-
ar ])a.nnig farið, að það gangi glæpi næst, að
auka á útgjöld til hervarna, og láta ]>ar af leið-
andi hin nauðsvnlegustu umbótamál, sitja á
hakanum.
Fjármálaráðgjafinn, Paul Painleve, heldur
því á hinn bóginn fram, að öryggi þjóðarinnar
gagnvart hugsanlegum yfirgangi annara þjóða,
verði að ganga á undan öllu öðru, því enn sé
engan veginn loku fyrir það skotið, að Þjóð-
verjar kunni að hyggja á hefndir, auk þess sem
sterkari herafli hljóti að skoðast óumflýjanleg-
ur, nýlendum Frakka til verndunar. Hvað her-
mála ráðgjafanum kann að verða ágengt í því,
að hamra hyllivonir sínar um vopnaða friðinn
inn í franska kjósendur, skal látið ó-sagt. En
um hitt verður ekki deilt, að í þinginu stendur
hann höllum fæti, hvað auknum herbúnaði við-
víkur, og er það vel.
Yið umræður þær, sem þegar hafa fram far-
ið í sambandi við fjárlaga frumvarp stjórnar-
innar, og þá éinkum og sérílagi þau ákvæði þess,
er að hermálunum lúta, hefir það komið ómót-
mælanlega skýrt í ljós, að fjárhagur þjóðarinn-
ar má ekki við því undir nokkrum kringumstíeð-
um, að aukið sé á útgjöldin til hers og flota frá
því, sem nú er, og jafnvel ekki heldur að núver-
andi áætlun um útgjöld, sé látin haldast óbreytt.
Stjórnin getur því tæpast átt annars úrkosta,
en að slaka að einhverju leyti til, því að öðrum
kosti á hún það á hættunni, að falla þá og
þegar.
Eins og nú standa sakir, getur Montigni, á-
samt þingliði því, er honnm fylgir að málum,
sett stjórninni í flestum tilfellum stólinn fvrir
dyrnar, að því er framgang hinna ýmsu ákvæða
fjárlagtafrumvarpsins láhrtErir. Hann hefir
lýst yfir því hvað ofan í annað, vafalaust með
réttu, að afstaða stjórnarinnar til hervarnanna,
sé í raun og veru skýlaust brot á tilgangi Þjóð-
bandalagsins og anda í^ellogg - sáttmálans.
Hann hefir enn fremur sýnt fram á það með
óyggjandi rökum, að auknar hervarnir á Frakk-
landi, geti auðveldlega til þess leitt, að ýmsar
aðrar Norðurálfnþjóðir, grípi til hins * sama
óyndis úrræðis, og að þá vofi yfir mannkyninu
sama hættan, er hleypti öllu í bál og brand. árið
1914. Hann hefir fullyrt það í þingræðum
hvað ofan í annað, að franska þjóðin geti auð-
\ eldlega att það á hættunni, að fvrirgera láns-
trausti sínu ut a við, svo fremi, að eigi verði
lækkuð útgjöld til hers og flota, í stað þess að
auka þau, með því að auknar hervarnir fái að-
eins kveikt nýja tortrj-gni meðal þjóða þeirra,
er einhver mök hafi við Frakkland. Einna
hörðusfum orðum, fer Montigni þó um hið nýja
herskvldufrumvarp stjórnarinnar, er fram á
]>að fer, að sérhver fransknr karlmaður, er
náð hefir átján ára aldri, skuli skyldur til eins
árs herþjónustu. Telur hann slíka ráðstöfun
beint brot á almennu velsæmi, ekki hvað sízt,
Mr. Dean fer ekki dult með þær- skoðanir
sínar, að breytingar þær, er í náinni framtíð
hljóti að eiga sér stað á sviði landbúnnðarins,
verði vafalaust margfalt róttækari, en almenn-
ingur yfirleitt geri sér í hugarlund. Telur
hann þess eigi langt að bíða, að landbúpaðinum
skili svo áfram, að enginn bóndi geri sife- ánægð-
an með minna en $5,000 í hreinan ársarð af húi
sínu. Aður en til slíks komi, hljóti ])ó að sjálf-
sögðu að fara fram márgháttaðar breytingar,
eða jafnvel byltingar, eigi aðeins hvað land-
búnaðinn sjálfan áhrærir, heldur og alt at-
vinnu og iðnlíf þjóðarinnar í heild.
1 athugunum sínum í sambandi við umbætur
á sviði mjólkurframleiðslu og smjörgerðar,
heldur Mr. Dean sér nokkru nær jörðinni. Full-
yrðir hann, að árið 1950, muni ekki finnast á
neinu canadisku býli annað en úrvals hrein-
kvnjaðir nautgripir. Þá verði fjós öll, loftgóð,
hrein og hlý, sem fullkomnustu manna bústað-
ir. Hvert einasta fjós, verði sópað með rafá-
höldum og raf-tannhurstar um hönd hafðir. til
að halda hreinu sérhverju kýrgini. Eftirgreirid,
prentuð meginregla, segir Mr. Dean, að verðí
þá fest upp yfir hverjum fjósdyrnm: “Inn um
þessar dvr má engin kýr ganga, nema því að-
eins, að telja megi víst, að hún gefi af sér
20,000 mjólkurpund á ári.”
Það segist Mr. Dean geta fullyrt, að árið
1950, eða jafnvel fyr, verði hin alvarlega
aðstreymis-plága æskulýðsins til bæja og borga
úr sveitum landsins, upprætt með öllu, eða or-
sakirnar til hennar, numdar á hrott. 1 því sam-
bandi farast Mr. Dean þannig orð:
“Þótt vafalaust megi sitthvað að finna, þá
verður ]>ví samt ekki neitað, að á megin-þorra
canadiskra bændabýla, sé að finna efnalega
sjálfstætt, hamingjusamt fólk. Verkin sýna
merkin. Þeim býlum fjölgar nú óðum, er njóta
góðs af vatnsveitu og raflýsing, auk þess sem
fjöldi hænda getur nú fyrir víðvarpsundrið,
Idustað á margt það fegursta í ræðum og hljóm-
list, er eigi aðeins heimaþjóðin sjálf, heldur
og aðrar menningarþjóðir, hafa tií brunns að
bera.
“Hver skyldi í fljótu bragði, geta gert sér
]»að í hugarlund, hversu margir menn, mörg
börn og margar konnr, hlusta nú á þetta erindi
mitt?
“Það var eigi aðeins óþarft, heldur og órétt-
látt, að áfellast væskulýð sveitanna, þótt hann
heillaðist af því, er borgir og bæir höfðu upp á
að bjóða. Sveitalífið var fyr meir, mjög víða til-
breytingalítið og einmanalegt. Nú er þetta all
að brevtast til hins betra. Rafljósadýrð borg-
arinnar hefir nú ekki sama seiðmagnið á sálar-
líf unglingsins, og viðgekst fyrir fáum árum,
því nú er sveitin orðin, eða er í þann veginn,
að verða raflýst líka. Og svona er það með ó-
tal margt fleira.
“Jafnskjótt og sveitalífið verður fjölbreytt-
ara, og aðgangurinn greiðari að hollri fræðslu
og hollum skemtunum nútíðarlífsins, hættir út-
strevmi unga fólksins úr sveitunum, en með því
er framtíð landbúnaðarins að fullu trygð.”
Það er ekki á voru valdi, að spá neinu um
það, hvað mikið af draumsjónum Mr. Deans,
kann að verða orðið að staðreynd árið 1950, eií
hressandi og vekjandi, finst oss þær vera, eigi
að síður.
Töðugjöldin.
“Hann var af skóla, skapi og viti,
Skapaður til að stjórna riti —
Gat fyrir smáa, en greidda, borgun
Gærdag sínum kyngt á morgun.”
—St. G. St.
0
Þá eru spurningarnar loksins afgreiddar, og á
þann hátt, sem eg bjóst við, nfl., að ritstjórinn hefir
kyngt þeim öllum niður ósvöruðum. Vonandi trufl-
ar þetta ekki meltingu mannsins, svo alt geti haft
sinn vana gang.
Textann við þessa hátíðlegu athöfn tekur rit-
stjórinn frá einhverjum Jónasi Jónassyni frá Eikar-
Mjólkurbúi.
Hvort þessi Jónas er einn af fyrritíðar spá-
mönnum, eða það er Jónas Jónasson frá Húki, veit
eg ekki, — má vera að eg skrifi þetta ekki rétt, og
fyrsti stafurinn í þæjarnafninu eigi að vera “K.” —
Um þetta ragast eg alls ekkert.
E« lofaðist til að athuga “Hringinn”,þegar
spurningarnar væru afgreiddar, og geri eg það þá
hér með. Þessi grein ritstjóra Heimskr., sem eg
verð nú að elta ólar við, heitir “Einn hring enn”, og
er skrifuð af alveg óvanalegri hógværð og stillingu.
Varla arðar á persónulegu aðkasti. Aðeins lítils-
háttar gefið í skyn, að eg gæti verið morðingi, æru-
laus og kvikendi, o. s. frv.
Þetta má þó heita prúðmenska úr þeirri átt, og
lýsir mjög glögglega hinu háa mentastigi mannsins,
að ekki skyldi dýpra difið í árinni. Enda hefir mað-
urinn, eins og flestir aðrir hámentaðir menn, staka
óbeit á persónulegum hnyppingum, eins og hann
segir sjálfur i Heimskr. 31. des. 1924 til embættis-
bróður síns, ritstj. Lögbergs, sem er á þessa leið:
“En óhæfilegt verður iþað, þegar þér hvað eftir ann-
að, sökum ónógs andlegs þroska, ráðist persónulega
á menn, sem eru á annari skoðun en þér, þó þeir hafi
ekkert á hluta yðar gert.”
Ekki veit eg til, að eg hafi gert neitt á hluta rit-
stjórans, annað en að vera ekki á sömu skoðun um
eignarrétt Ingólfs-sjóðsins. Þó brigslar hann mér
um öll höfuð-atriði varmenskunnar. Sjálfsagt gerir
hann þetta “sökum ónógs andlegs þroska”. Maður-
inn er nfl. í stökustu vandræðum og grípur því í of-
boði sínu til rógsins, sem alt af er reiðubúinn eins
og holdið. Engin furða, þó “andlegi þroskinn”
gleymist við og við í þessu ráðaleyis-fáti. Það er
annars dálítið spaugilegt, að heyra þessa fúkyrða-
fabrikku okkar Winnipef-búa, verið að setja ofan í
við menn fyrir að vera persónulegir í rithætti.
Hvað skyldi koma næst?
Komi til þess, að eg verði hengdur, eins og ritstj.
svo ofur-kurteislega er að gefa í skyn, þá er þó gott
að eiga hann að með að skrifa greinarkorn í blað
sitt, um að morðbletturinn verði þveginn af mann-
orði vors íslenzka þjóðflokks. Þó það væri ekki
meint, væri það eins gott fyrir því.En hvað sem um
endalok mín kann að verða, vona eg fastlega að
ritstjóra Heimskringlu megi veitast sá heiður, að
verða sjáifdauður. Enda ótrúlegt að mönnunum
með “góða málstaðinn og hreinu hendurnar”, sem
öllum vilja gott gera, og hvergi vamm sinn vita,
gæti orðið fótaskortur. Slíkum hátindum hiæinleik-
ans og réttlætisins, glóandi gimsteinum visdóms og
Iþekkingar, og iðandi skrautblómum siðferðisins og
mannkærleikans, sem með hrærðum hjörtum og tár-
votum augum, rétta upp hægri hönd sína lánleys-
ingjanum til hjálpar, um leið og þeir plokka af hon-
um síðasta centið með hinni vinstri. Engin undur,
þó þessir “hvítu“ menn iberi sig drýgindalega, og
brigsli mönnum um æruleysi, og ódrengskap og yfir
höfuð allar vammir og skammir. “Margur héldur
mig sig,” segir málshátturinn.
Áður en eg byrja á aðalmálinu, langar mig til að
óska ritstjóranum til hamingju með hinn mikla
kjark, sem hann sýnir á “undanhaldinu” og flóttan-
um. Það útheimtir meira en smáræðis þrek, að
segja, að mótstöðumaðurinn sé að biðja um “grið”
og sé kominn í “öngþveiti”, þegar ritstjórinn hefir
tapað hverju einasta smá-vígi, og alstaðar orðið að
hröklast til baka, tvöfaldur og margfaldur, og stend-
ur nú kengboginn í “Hringnum”, sem er hans síð-
asta “vörn og von”. En þangað er eg ekki kominn
enn þá. Eg er að síga í áttina.
En eftir á að hyggja. Einhver sagði mér, að
hr. Hjálmar Bergman lögfræðingur, hefði komið við
á “Hringnum” alveg nýlega, og brotið þar alt og
bramlað, svo ekki stæði |þar steinn yfir steini. Einn-
ig var sa#t, að ritstjórinn hefði þotið eins og örskot
út úr rústunum, allur flaxandi og í hinni mestu ó-
reiðu, og hefði skelfingin skinið úr augum hans.
Eg ætla þá að labba upp að “Hringnum” og sjá
hvernig þar er umhorffe. Þrjár ástæður færir rit-
stjórinn fyrir því, í “Hring”-grein sinni, að Ingólfur
eigi ekki peningaa, sem íslenzkur almenningur var
beðinn að gefa honum til styrktar:
1. Fundargjörning, sem í myrkrinu hefir verið
hulinn, þar til nú hann skýtur upp höfði.
2. Að Jónas Pálsson hafi ekkert í Ingólfs-sjóðinn
gefið.
3. Að dómsmála-ráðherrann í Ottawa láti svara
bréfum, sem honum eru send.
Þessir þríburar ritstjórans eiga nú að ríða mér
að fullu.
Fyrsta ástæðan er svo barnaleg, að manni verð-
ur á að halda, að ritsQórinp, hafi skrifað hana “sök-
um ónógs andlegs þroska”. Fundurinn 19. des. 1924
var borgarafundur, en alls ekki Þjóðræknisfélags-
fundur. Það gat því ekki komið til nokkurra máia,
að utanfélagsfólk gæti slengt fjármálalegri ábyrgð
á Þjóðræknisfélagið, eða nokkurt annað félag; slíkt
hefir sjálfsagt aldrei heyrst í sögu mannkynsins, að
utanfélagsfólk hafi slík réttindi í nokkru félagi.
Eg skal Iíka benda ritstjóranum á mann, sem hann,
án efa, álítur að hafi nægan andlegan þroska, til að
geta farið rétt með. Maðurinn heitir Sigfús Halldórs,
eg er frá Höfnum, og var skrifari borgarafundarins
19. des. 1924. Þannig farast honum orð, og það í
umboði stjórnarnefndar Þjóðræknisfélagsins:
“Stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins hefir ekki
heimild til þess að gnipa til félags-sjóðs, til þess að
borga með kostnaðinn, enda mundi sá sjóður bók-
staflega ekkert hrökkva, til þess að hrinda málinu á-
fram, þó hann væri allur tekinn. En nefndin, sem
þarna var kosin af öllum íslend-
ingum, án tillits til þess, hvort (
þeir væru í Þjóðræknisfélaginu (
eða ekki”. o. s. frv. — Heimskr. í
24. des. 1924. i
Annað hvort verður ritstjóri í
Heimskr. að kannast við, að hafa í
farið með ósannindi viðvíkjandi 1
“ábyrgðinni”. eða Sigfús Halldórs 1
frá Höfnum hefir sagt ósatt í 1
fundargjörningnum 19. des. 1924.
Stjórnarnefndinni var að eins i
falið að gangast fyrir samskotun- I
um og annað ekki, hvað sem rit- i
stjóri Heimskr. segir, og hversu :
miklum andlegum þroska, sem j
hann beitir við það starf. Enda j
segir hr. Sigfús Halldórs frá
Höfnum þetta í umboði stjórnar-
nefndar Þjóðræknisfélagsins 31. ,i
des. 1924 í Heimskr.:
“IStjórnarnefnd Þjóðræknisfé-
lagsins, sem kosin var á almenn-
um iborgarafundi, til þess að
standa fyrir samskotum, til styrkt-
ar hinum sakfelda Ingólfi Ingólfs-
syni.” o. s. frv.
Eg trúi miklu betur því, sem hr.
Sigfús Halldórs frá Höfnum seg-
ir í Heimskr. 1924, heldur en því,
sem ritstjóri Heimskr. segir í sama
blaði 1928. Herra Sigfús Halldórs
frá Höfnum virðist hafa verið
gæddur miklu meiri andlegum
þroska, heldur en núverandi rit-
stjópi Heimskringlu.
Eg skal svo ekki fjölyrða meira
um fyrstu ástæðuna. Enda vildi
eg ógjarna istytta líf hr. Jónasar
Jónassonar frá Eikar-Mjólkurbúi,
sem að líkindum er meðlimur
Þjóðræknisfélagsins, og vill því
eins og síður, að mikið sé talað
um Ingólfs-sjóðs meðferðina. —
Ekki lái eg manninum það. Eg vildi
samt mega leyfa mér að benda
lesendunum á grein í síðasta Lög-
bregi, eftir hr. Hjálmar A. Berg-
man lögfræðing, um Ingólfs-
málið. Ekki mundi mig undra,
þó fólk setji upp stór augu, sem
þá grein les. Grein þessi verð-
skuldar að vera lesin, að minsta
kosti Iþrisvar sinnum í viku um
næstkomandi tíu ár. Þar getur
almenningur séð, á hve miklum
rökum ábyrgðarhjal ritstjóra
Heimskr. er bygt, m. a.
Vel getur það komið fyrir, að
einverjum fari nú að finnast, að
eg hafi ekki alveg að ófyrirsynju
skrifað um þetta mál, eða mér til
gamans, eins og forseti Þjóðrækn-
isfélagsins er að glósa með.
Einnig gæti átt sér stað, að rit-
sjóri Heimskr. fari nú að hægja á
sér með brigslyrðin í minn garð,
viðvíkjandi Ingólfs-málinu; ekki
sízt, þegar hann,hugsar út í það,
að rógi er aðeins beitt, þegar rök
bresta, og einnig samkvæmt hans
eigin orðum aðeins viðhöfð “sök-
um ónógs andlegs þroska.” Mig
langar að biðja ritstjóra Heimskr.
Auðvitað hefði eg getað látið
ofurlítið meira af mörkum, hefði
eg verið svo hagsýnn að hugsa út
í það, að seinna meir gæti eg tek-
ið gjafirnar til baka aftur, og má-
ske með ofurlitlum hagnaði. Og
svo náttúrlega fengið nafn mitt í
blöðin fyrir ekkert. Það gæti oft
komið sér vel, að hafa nægan and-
legan þroska.
Heldur fer að þrengjast um okk-
ur Vestur-íslendinga, ef að þessir
tveir háyfirdómarar vorir: rit-
stjóri Heimskr. og forseti Þjóð-
ræknisfélagsins, ætla að fara að
að varna okkur máls, nema með-
gjöf fylgi orði hverju.
Skyldu þeir sjálfir fylgja þeirri
reglu út í æsar? Eg held þeir
borgi ekki einu sinni fyrir að
rjúka upp á menn með ruddaleg-
ustu skömmum og fúkyrðum, hvað
þá ef þeir væru að rétta hluta
einhvers, eða reyna það. Eg er
sannfærður um, að ritstjóri
Heimskr. hefir ekki borgað hr. J. J.
Bildfell fimm eyring fyrir skamm-
argreinarnar, sem hann sendi
honum í Heimskr. 10. og 31. des.
1924, og eru án efa þær strák-
legustu og dónalegustu, sem ísl.
blað hefir leyft sér að prenta.
Nokkur dæmi skal eg tilfæra úr
þessum greinum, næst þegar' eg
verð knúður að svara ritstjóran-
um, og leggja það undir dóm al-
mennings, hvort eg hefi hér nokk-
uð ofsagt. Tilgangur þeirra
greina er auðsær. Ekkert hefir
ritstjórinn borgað mér, fyrir að
sletta sér fram í málið, sem eg'
var að skrifa um, nema það að
gera sjálfan sig að viðundri
frammi fyrir lesendunum. Er það
kannske næg borgun. Eg er sann-
færður um, að ritstj. Heimskr.
hefir ekkert borgað prófessor
Halldóri Hermanssyni fyrir það,
þegar hann rauk að honum fyrir
nokkrum vikum síðan, anna,ð en
að sýna almenningi, að ritstjórinn
hefði betur heima setið.
Ekki veit eg til, að forseti
Þjóðræknisfélagsins borgaði neitt
til “sjálfboðanefndarinnar”, áður
en hann hóf orustuna gegn henni,
með hverri greininni á fætur ann-
ari, og sagði meðal annars, að hún
hefði verið að rægja æru og mann-
orð af Heimfararnefnd Þjóðr.-
félagsins. En þrátt fyrir hinar
háfleygu “ekki gefið” röksemdir,
álít eg að þeir hafi haft fullan
rétt til að láta skoðun sína í ljós,
og jafnvel þó hún reyndis ekki
“á marga fiska.”
Það er enn ekki fyllilega Ijóst,
hver okkar þriggja: forseti Þjóð-
rækniisfélagsins, ritstjóri Heims-
kringlu, eða eg, hefir gefið mest
til Ingólfs Ingólfssonar. “Við
bíðum og sjáum hvað setur.”
Þá er þriðja, og síðasta ástæð-
an. Bréfið mikla. “iStoða-ban-
að lesa grein hr. Bergmans vand-
Iega, tvisvar eða þrisvar sinnum,
og skoða svo hendur sínar grand-
gæfilega, og ganga úr skugga um
hvort hann heldur að þær séu eins
hreinan og hann áleit þær fyrir
tveimur vikum síðan.
Þá kem eg að annari ástæðu rit-
stjórans fyrir því, að Ingólfur
eigi ekki peningana, nfl. þeirri,
að eg hafi ekki gefið í sjóðinn. —
Þetta hefir ritstjórinn sagt svo
oft, að það er tæpast frumlegt
lengur, og ekki sízt þar sem eg tók
það sjálfur fram í byrjun deilunn-
ar um þetta mál. Hreinskilnislega
sagt gaf eg ekki í sjóðinn, sökum
þess, að eg gekk út frá því sem á-
reiðanlegu, að maðurinn væri sek-
ur, og yrði því að sjálfsögðu að
borga slíka sekt, á sama hátt og
aðrir íbúar landsins, hvað seni
þjóðerninu liði. Ekki fæ eg séð,
að eg hafi framið neina stórsynd,
með slíkri tiltrú til réttvísinnar.
En þar eð eg gaf ekkert í sjóðinn,
hefi eg líka ekkert til að taka
aftur. Ritstjórinn minnist þess.
Með leyfi Iesendanna langar mig
til að þakka ritstj. Heimskr. fyrir
hið mikla erfiði, sem hann hefir
á sig lagt, við að koma því inn
hjá lesendum sínum, að eg hafi
staðið á baki annara að “víkja
þeim”, sem þrengra er í búi hjá,
en mér sjálfum. Við þetta starf
hefir ritstj. kúgast svo, að næst-
um hefir grænt gorið “gengið
upp úr honum.” Líklega hefir
hinn mikli andlegi þroski knúð
manninn áfram. En hvernig ritstj.
getur vitað um þessa hluti, er mér
dálítil ráðgáta. Aðallega sökum
þess, að eg hefi verið frekar ó-
framfærinn, að koma því litla í
blöðin, sem frá mér hefir hrotið
til þeirra, sem ver hafa verið
staddir en eg, og einnig ekki' haft
efni á, að senda blysför með hverju
“centi”.
ínn.
Bréfið, sem hér ræðir um, var
skrifað af nefnd þeirri, er borg-
arafundurinn fól umsjá Ingólfs-
málsins og var sent til dómsmála-
ráðherrans í Ottawa. Tilgangur
minn með að hirta téð bréf, var
aðeins sá, að hnekkja þeirri
gleiðletruðu staðhæfingu ritstj.
Heimskr., að aldrei hefði verið
lofast til að ala öll fyrir fangan-
um, hvorki í fengelsi né utan þess.
Bréfið frá netfndjnni sýnir ský-
laust, að ritstjórinn fór með ó-
sannindi í þessu efni. Nefndin
tekur það skýrt fram í bréfinu til
dómsmála ráðherrans, að hún
ætli sér að annast um fangann,
ef honum verði líf gefið. Þessu
bréfi nefndarinnar lætur svo
dómsmála ráðherrann svara, og
biður nefndina að skýra, að
hverju leyti hún ætli að annast
um fangann. — Þetta, að ráð-
herrann beiðist skýringar á því,
frá nefndinni, “að hverju leyti
hún ætli að annast um fangann”,
hlýtur jútstjórinn að álíta að
þýði: “Að nefndin hafi aldrei lof-
ast til að annast um fangann.”
Því ekkert annað en það, að nefnd-
in hefði aldrei lofast til að annast
um fangann, gat á nokkurn hátt
haggað stoðum mínum. Eg skal
því ekki hræra meira upp í þess-
um grautar-aski ritstjórans.
Annað hvort hlýtur hann að
hafa ruglast svona herfilega, “sök-
um ónógs andlegs þroska”, eða
eða þetta eru bara dauðateygjur
feigs manns.
Annað, sem ritstjórinn staðhæf-
ir í samhandi við þetta bréf, er
að hr. Bergman hafi skrifað það
Um þetta vissi eg ekkert, þar til
eg sá grein hr. Bergmans í síð-
asta Lögbergi, enda skifti það
engu máli, hver skrifaði bréfið,
heldur einungis um inníhald
bréfsins. En nú sannar hr. Berg-
man, að þetta sé einnig rangt hjá
1
i