Lögberg - 22.08.1929, Síða 4

Mið< 4<
LÖGBERG RIMTUDAGINN 22. ÁGÚST 1929.
Xögtierg
Gefið út hvern fimludag af The Col-
umhia Press, Ltd., Cor. Sargent Ave.
og Toronto St., Winnipeg, Man. o
Talsímar: 86 327 og 86 328 0
Einar P. Jónsson, Editor |
Utanáskrift blaðsins: °
The Columbia Press, Ltd., Box 3172 []
Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans: J
Editor Lögberg, Box 8172, Winnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram.
The "Löxberg” ia printed and publlshed bjr
9 The Columbla Press, Llmited, in the Columbia 5
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manltoba. fi
y— >»« >«■ >o< >o< ><K—>m >o< >n<
Bretland og skuldir þess
ríkin, hefir sorfið fast að brezíkri alþýðu, þótt
eigi hafi hún möglað svo teljandi sé. Enda
setur hún að jafnaði heiður þjóðheildarinnar
öllu ofar. En 'hitt yirðist ekki f jarri sanni, að
brezkir stjórnmálamenn, sumir hverjir, hafi
verið helzti tillátssamir og eftirgefanlegir, er
til þess kom að semja um skuldina við Banda-
ríkin, sem og reyndar ýmsar aðrar þjóðir, er
skulduðu Bretlandi fé.
Eins ogfnú horfir við, má vel ætla, að hinum
glöggskygna og framtakssama fjármálaráð-
gjafa Breta, muni auðnast að komast að sann-
gjamari og hagvræmari samningum um inn-
heimtu á útistandandi skuldum brezku þjóð-
arinnar, sem og greiðslu á skuldum hennar við
önnur lönd, en fyrirrennurum hans í em-
bættinu, og er þá ekki til einskis barist.
Frakkar, Belgíumenn og Italir, hafa fram
að þessu, sama sem ekkert greitt af stríðsskuld-
um sínum, hvorki við Bretland né aðrar þjóðir.
Bretar eru þrátt fyrir það, alt af að borga, og
þeir ætla sér að halda áfram að borga, þar til
hvert einasta cent af stríðsskuld þeirra er end-
urgreitt.
I árslok 1927, hafði stjóm Bandaríkjanna
heimt inn $847,000,000 af útistandandi skuld-
um þjóðarinnar, þeim, er frá heimsstyrjöldinni
miklu stöfuðu. Af þessari feikna upphæð, vom
það Bretar, er greiddu 95 af hundraði, eða
$802,000,000,
Vextir þeir, er Bretar greiða af skuld sinni
við Bandaríkin, nema 3.3 af hundraði. Á hinn
bóginn nema vextir þriggja eftirgreindra þjóða
. af stríðslánum þeirra í Bandaríkjunum, því er
hér segir: Belgía 1.8 af hundraði, Frakkland
1.6 af hundraði, og Italía 4 af hundraði.
Að því er brezku þjóðina áhrærir, hefir hún
ákveðið að greiða Bandaríkjunum hvert ein-
asta cent af istríðsskuldinni. Nokkuð öðru máli
er að gegna með hinar þjóðimar þrjár, er nú
hafa nefndar verið. Fara þær allar fram á stór-
kostlega eftirgjöf á skuldum sínum. Frakkland
og Belgía tjást aðeins sjá sér fært að greiða 60
af hundraði, en Italir ekki nema 36%. Hér er
því ekki um neinn smáræðis mismun að ræða,
heldur geysimikla fjámpphæð. Hvort stjóm
Bandaríkjanna gengur nokkm sinni að slfkum
kostum, er vitanlega enn á huldu.
Þegar að loknu stríðinu, fóm Bretar að end-
urgreiða skuld sína við Bandaríkin, jafnvel þótt
þeir sjálfir hefðu eigi innheimt eitt einasta cent
af xítistandandi skuldum sínum. Er það því
sýnt, að þjóðin hefir orðið að ganga all-nærri
sér, til þess að geta staðið í skilum. Samt hefir
hún fram að þessu, mætt hverri einustu greiðslu
á réttum gjalddaga, og mun vafalaust svo gera
í framtíðinni, ekki hvað sízt, er tekið er tillit til
þess, hve nú er jafnt og þétt að ráðast fram úr
vandkvæðum þeim hinum miklu, er frá atvinnu-
leysinu stöfuðu.
Ekki er því að leyna, að all-háværar raddir
hafa komið fram í Bandaríkjuirum um það, að
stjórn þeirrar þjóðar hefði í rauninni verið alt
of eftirgefanleg í kröfum sínum við Breta. Að
svo hafi verið, virðist þó ekki ná nokkurri átt.
Enda hafa brezkir f jármálafræðingar hvað! of-
an í annað sýnt og sannað, að slíkar umkvart
anir væra aðeins á sandi bygðar. Má í því sam-
bandi meðal annars tilnefna hagfræðinginn
víðkunna, Francis W. Hirst, er leitt hefir það
ótvírætt í Ijós, að í raun og vem hafi Bretar
þegar greitt stærri uppfhæð, en þeim bar að
greiða á því tímaíbili, sem liðið er, frá því er
samningar um skuldgreiðsluna hófust.
Undanfarandi vikur hefir staðið yfir í Hague,
mót eitt, all-mikilvægt, er um stríðsskuldir
hinna ýmsu þjóða og greiðslu þeirra fjallaði.
Sótti það af hálfu Breta, hinn nýi fjármálaráð-
gjafi MacDonald-stjórnar, Rt. Hon. Philip
Snowden. Sýndi hann í orðum sínum og at-
höfnum, framiírskarandi glöggskygni og vilja-
festu, hvað afstöðu Breta til stríðs skaðabót-
anna viðkom. Mun hann og hafa haft þvínær
einróma þjóðfylgi að bakhjarli. Benti hann á
það, með ómótmælanlegum rökum, hve Bretar
hefðu verið afskiftir; hve öldungis óverjandi
það væri, að sú þjóðin, það er að segja þjóðin
brezka, er í raun og vem hefði borið þyngstu
fjármálabyrðina meðan á styrjöldinni stóð,
skyldi vera höfð út undan, er til þess kom, að
gert yrði út um skifting skaðabótafjárins.
Kvað hann þjóðina brezku aldrei mundu að því
ganga, að frekari byrðar yrðu lagðar henni á
herðar, en þær, er iyín þegar hefði tekið að sér
góðfúslega að bera. Væri og fyrir löngu kom-
inn tími til þess, að hinar aðrar þjóðir, svo sem
Frakkland, Belgía og ítalía, fvndu til eigin á-
byrgðar, og reyndu eigi lengur að sniðganga
lögmætar skuldakröfur.
Það era fleiri hliðar á þessu skuldgreiðslu-
máli, en bláköld peningahliðin. Stríðsskuldin
við Bandarfkin, stafar að mestu leyti frá vör-
uixr, er hin ameríska þjóð lét samherjunum í
té, meðan á styrjöldinni stóð. Meginhluti allra
þeirra hergagnabyrgða, er þaðan komu, lenti
í höndum Frakka. Bretar vora sjálfbjarga,
hvað viðkom hergögnum, eða .fyllilega það. En
svo hagaði til, að Bandaríkin þvemeituðu að
afgreiða hergagna pantanir samherja, nema
því að eins, að Bretar ábyrgðust borgun fyrir
þær. Bretar em því í raun og veru þann dag
í dag, að borga fyrir vömr, er aðrar þjóðir
fengu til eigin afnota.
Að réttu lagi virðist það ekki vera nema
sanngjamt, að Bandaríkin hefðu heimilað Bret-
um, að endurgreiða stríðsskuldina í vömm,
þannig, að um regluleg vöraskifti hefði verið
að ræða. En slíku var ekki að heilsa. Gull, og.
ekkert annað en gull, var það, sem stjórn Banda-
ríkjanna gat með nokkmm hætti gert sig á-
nægða með.
Ekki er það nokkmm minsta vafa bundið,
að endurgreiðslan á stríðsskuldinni við Banda-
Þjóðrœknismál
- Ast einstaklingsins, á hvaða málefni sem er,
verður réttast metin af því, hverju hann er fús
til að fórna fyrir það.
Sönn þjóðrækni er sjaldnast falin í orða-
glamri. Ýmsir þeir, er hæst gala um vernd og
viðhald íslenzkrar tungu í landi hér, eru manna
ólíklegastir til að koma þar að nokkru verulegu
liði. Á hjartalaginu, einlægninni og óeigin-
girninni, hlýtur framtíð íslenzkrar þjóðmenn-
ingar vestan hafs að hvfla, eigi hún ekki að
fara forgörðum fyr en flesta varir.
Ræktarsemi við íslenzkar stofnanir vestra,
og hlýleiki í garð þeirra, getur lengt um lang-
an aldur líf ástkæra og ylhýra málsins, sjálfum
oss og eftirkomendum vorum til gagns og gleði.
íslendingar vestan hafs, eða að minsta
kosti nokkur hluti þeirra, hafa nú um all-langt
skeið, starfrækt íslenzka mentastofnun. Eigum
vér þar við Jóns Bjarnasonar skóla. Nytsemi
þeirrar stofnunar, er nú fvrir löngu viðurkend
af öðram, en þeim, er sökum þröngra sérskoð-
ana, hafa eigi þózt sjá sér fært, að veita henni
stuðning. Er það hugsanlegt, að þeir menn
séu í hjarta sínu þjóðræknir, eða trúir hin-
um íslenzka málstað, er eigi vilja veita þessari
einu mentastofnun vorri vestra óskift fylgi?
Að Jóns Bjamasonar skóli hafi unnið fólki
vora frá þjóðernislegu sjónarmiði ómetanlegt
gagn, verður eigi á móti mælt. Þessu til sönn-
unar nægir að benda á, að útskrifast hafa af
skólanum ýmsir þeir, er líklegastir eru til for-
ystu á sviði Þjóðræknismálanna, þegar eldri
kynslóðin er komin undir græna torfu.
Tveir ungir menn, er mentunar nutu við
Jóns Bjaraasonar skóla, hafa, ásamt vitanlega
mörgum fleiram, þegar látið mikið til sín taka
í þjóðræknisstarfsemi vorri. Eigum vér hér
við þá, hr. Agnar Magnússon, núverandi kenn-
ara skólans, og hr. Bergthor E. Johnson, for-
seta þjóðræknisdeildarinnar Frón. Em báðir
Jiessir menn mæta vel að sér í íslenzkri tungu og
íslenzkum bókmentum, og ritfærir hið bezta.
Oss er kunnugt um, að báðir þessir menn láta
sér einkar hugarhaldið um framtíð skólans og
vilja hag hans í öllu, og má vafalaust hið sama
segja um hina aðra nemendur hans.
Einhvern tíma hlýtur að reka að því, að vér
Vestur-lslendingar getum orðið samtaka um
vor megin mál. Hví ekki að taka nú höndum
saman um það, að styðja einu íslenzku menta-
stofnunina vestan hafs, Jóns Bjaraasonar skóla,
og tryggja henni þar með langlífi?
Hagfrœðileg samveldisstefna?
Einn meðal þeirra mörgu, góðu gesta, er
heimsótt hafa Canada í sumar, í fyrirlestra er-
indum, er Rt. Hon. Winston öhurehilll, fyrmm
fjármálaráðgjafi Breta, Hefir hann þegar
haldið nokrrar ræður í Austurfylkjunum, er
vakið hafa allmikla eftirtekt. Er maðurinn tal-
inn að vera mælskur með afbrigðum, og fvlg-
inn sér að sama skapi. Hingað til borgarinnar
kom Mr. Churchill í byrjun vikunnar, og flutti
hér erindi á þriðjudagskveldið. En með því að
blað vort var þá svo að segja fullbúið til prent-
unar, og þar af leiðandi um lítið rúm að ræða,
verða frekari fregnir af erindi þessa merka
manns, að bíða betri;,tíma.
Af blöðum þeim austanlands, er vér höfum
séð, og gert hafa ræður Mr. Churchills að um-
talsefni, má þó ljóslega sjá, að erindi hans
hingað til Canada, er í raun og veru eittj eða
sem sé það, að stuðla að auknum og endurbætt-
um viðskiftasamböndum meðal þeirra þjóða,
er brezka veldið mynda. Fara blöð þessi lof-
samlegum orðum um 'hugmynd þessa, og tjá sig
til þess albúin, að veita henni alt hugsanlegt
lið.
Eins og málum er nú skipað hér í landi,
verður ekki annað sagt, en að viðleitni Mr.
Churchill’s sé í alla staði tímabær. Hefir þeg-
ar allmikið verið ritað og rætt um þetta efni, og
þá ekki hvað sízt, eftir að kunnugt varð um toll
múrahækkun þá gagnvart canadiskum varri-
ingi, er amerísk stjórnarvöld hafa verið að
hrinda í framkvæmd. Virðist fátt liggja nær,
en það, að afleiðingin af slíkum ráðstöfunum,
leiði til aukinna innanveldis viðskifta.
Til em þeir menn, og þeir vafalaust hreint
ekki svo fáir, er telja á því ýms tormerki, að
komið vrerði á nýju, innanveldis viðskiftakerfi,
er að vemlegt haldi megi koma. Er þa® i sjálfu
sér reyndar ekki svo ný bóla, því ávalt verða
einhverjir á vegi, er vantreysta hverskonar nýj-
ung, sem er, og hábundnir em á klafa gamalla
erfikenninga. Fer þó slíkum mönnum, góðu
heilli, fækkandi dag frá degi.
Vér höfum þá trú á glöggskygni canadiskra
stjórnmálamanna, sem og annara leiðandi
manna innan vébanda hins brezka veldis, að
hvenær sem sameiginlegir hagsmunir allra að-
ilja eru í háska staddir, þá muni þeim takast,
með viturlegum ráðum, að finna heppilegustu
leiðina út úr ógöngunum.
Af enskum blöðum að dæma, hvort heldur
þau fylgja íhaldsflokknum, frjálslynda flokkn-
um, eða verkamanna flokknum að málum, er
ekki annað sjáanlegt, en að allir flokkar séu
'Sammála um það, að nauðsyn beri til, að gerð-
ar verði allar hugsanlegar ráðstafanir, til þess
að auka innanveldis viðskiftin að mun, frá því
sem nú er. Hefir það komið til tals, að kvatt
verði til samveldisfundar í náinni framtíð, með
það fyrir augum, að hrinda máli þessu áleiðis.
Er Mr. Churohill einn þeirra manna, er fylgt
hefir fram hugmynd þessari af kappi miklu,
bæði í ræðu og riti. Að gott eitt hljóti að leiða
af slíkum fundi, virðist liggja nokkurn veginn
í augum uppi.
1 þessu sambandi, er það hreint ekkert smá-
ræði, sem læra má af viðs’kiftasamningi þeim
hinum nýja, milli Canada og Vestur-Indlands-
eyjanna. Kemur það þar meðal annars glögg-
lega í ljós, að komast má að hagkvæmum við-
■skiftasamningum, án þess að til grandvallar
liggi 'hækkaðir, eða lækkaðir tollmúrar. Við
gerð þeirra samninga, fór Canadastjóra ein-
ungis fram á það, að Bandaríkjunum yrði ekki
gert hærrai undir höfði en Canada, hvað toll-
málin áhrærði. En stjómarvöld Vestur-Ind-
landsevja, settu aðeins þau skilyrði fyrir við-
skiftasamningnum, að Canadastjóm hlutaðist
til um það, að halda uppi hagkvæmum, reglu-
bundnum gufuskipaferðum til eyjanna, með
það fyrir augum, að veikja, þótt ekki væri nema
að einhverju leyti, einokun þá í siglingum, er
Bandaríkjastjóm hefði um langan aldur rek-
ið, og 'staðið hefði að sjáífsögðu eyjaskeggjum
fyrir þrifum. Báðar þær þjóðir, er að samn-
ingum þessum stóðu, hafa þegar hagnast á
margvíslegan hátt.
Ekki er það nokkrum minsta vafa bundið,
að eins og nú standa sakir, veltur mikið á því
fyrir canadiska framleiðendur, að vera sér úti
um nýja og hentuga markaði fyrir afurðir sín-
ar, svo mjög sem þrengt hefir verið að markað-
inum syðra. Eiga þeir og, sem betur fer, mörg-
um ágætum og æfðum mönnum á aÖ skipa, er
treysta má til þess að vaka á verði, hvað mark-
aðsskilyrði áhrærir. Þess vegna er í rauninni
lítið sem ekkert að óttast. Á hinn bóginn virð-
ist ekki ósanngjarat að ætla, að brezkir náma-
eigendur, einkum þó þeir, er framleiða harð-
kol, gætu hagað því svo til, ef fullrar fvrir-
hyggju er gætt, að þeir gætu fengið næsta álit-
legan hluta af harðkolamarkaðinum hér í landi,
er amerískir harðkola framleiðendur um þess-
ar mundir, sérstaklega njóta góðs af.
Það yrði að sjálfsögðu margt fleira, en toll-
hlunnindi, er koma hlyti til greina á þeim hin-
um væntanlega samveldisfundi, sem getið hef-
ir verið um hér að framan. Myndi hann fyrst
af öllu, snúast að meira og minna leyfi um
farmgjöld, tryggingar, vöraflokkun, hagkvæm
lánsskilyrði, ásamt mörgu fleira.
Róm var ekki bygð á einum degi. Það skeð-
ur heldur ekki á einum degi, að heilbrigðu og
haldgóðu inannveldLs viðskiftakerfi, verði
þannig komið á laggiraar, að allir verði ánægð-
ir. Slíkt kæmi vitanlega ekki til nokkurra mála.
En um hitt verður ekki deilt, að hagfræðilegur
samveldisfundur myndi fá mörgu góðu til ve'g-
ar komið, 'hvort 'heldur sem honum hepnaðist
að koma á föstum viðskiftasamböndum, innan
veldisheildarinnar, eða ekki. 'Skilningur allra
aðilja á kjaraa málsins, hlyti að skýrast til
muna, og væri tímanum þá ekki til einskis eytt.
Það skiftir í 'sjálfu sér minstu máli, hver
brezkra stjóramálamanna átti frumkvæði að
því, að kvatt skyldi til samveldisfundar, til
þess að ræða um aukin og endurbætt innanveld-
is viðskiftasambönd, hvort heldur það var Mr.
Churchill, eða einhver annar. Megin atriðið
er það, að meðal brezkra stjórnmálamanna,
öldungis; án tillits til flokka, virðist ríkja full-
komin eining um nytsemi málsins.
Skyldi það vera úr vegi, að canadiskir
stjóramálamenn, reyndu að kynna sér til hlítar
mál þetta í svipuðu ljósi ?
Hvað er um sýninguna?
Eins og þegar er kunnugt, samþyktu gjald-
endur Winnipeg-borgar við almenna atkvæða-
greiðslu, að stofnað Skylfli til iðnsýningar hér
við allra fyrstu hentugleika. Var sýningar-
staðurinn valinn við atkvæðagreiðsluna, og
heimild veitt til lántöku, til þess að koma upp
nauðsynlegum byggingum. Munu víst flestir
hafa ætlað, að með þessu væri málið komið í
æskilegt horf, og því í rauiT og vem þar með
ráðið til lykta. En því miður, hefir reyndin
orðið önnur á . Alt hjakkar enn í sama farinu,
enginn undirbúningur hafinn, og það, sem
verra er, 'hvor hendin upp á móti annari.
Viss flokkuf manna í bœjarstjóminni, er um
langt skeið básúnaði einna mest um nauðsyn
iðnsýningar hér í borginni, og fann ekkert at-
hugavert við stað þann, er valinn var við hina
almennu atkvæðagreiðslu, finnur nú sama staðn-
um flest til foráttu, og hefir með þrákelkni
sinni komið í veg fyrir nauðsynlegar fram-
kvæmdir í málinu.
Til hvers er að leita álits kjósenda \áð al-
menna atkvæðagreiðslu, ef skýlaus vilji þeirra
er síðar að vettugi virtur? 1 þessu tilfelli hef-
ir þetta verið gert, og er slíkt óverjandi með
öllu.
Canada framtíðarlandið
Garðrækt.
Flest af blómum þeim og jarð-
eplum, sem vaxa í görðum fólks í
Evrópu, þar sem loftið er tempr-
að, vaxa líka í Vestur-Ganada,
svo sem raspber, jarðber, kúren-
ur, bláber og margar fleiri teg-
undlir, nema í hinum norðlægustu
héruðum.
Kartöflu uppskera er mikil, og
fá menn oft meira en 148 bushel
af ekru, þó í sama blettinn sé sáð
til tíu ára, og hefir sú uppskera
oft numið 170 bushelum af hverri
ekru| á ári. Garðarnir gjöra oft-
ast betur en fullnægja þörfum
bændanna með garðávexti. Það
er oft afgangur til sölu og úr-
gangur, sem er ágætt fuglafóður.
Garðar, þar sem bæði ávextir og
fleira er ræktað, ættu að vera í
sambandi við hvert einasta býli
bænda í Vestur-Canada, og einn-
ig munu bændur komast að raun
um, að trjáplöntur í kring um
heimili, margborga sig, oS fást
trjáplöntur til þeirra þarfa ó-
keypis frá fyrirmyndarbúinu í
Indian Head, í Saskatchewan. —
Einnig sér stjórnin um, að æfðir
skógfræðingar frá þeim búum
veiti mönnum tilsögn með skóg-
ræktina,, og segja þeim hvaða
trjátegundir séu hentugastar fyr-
ir þetta eða hitt plássið.—
Engi og bithagi.
Hið ágæta engi og bithagi, sem
fyr á árum fóðraði þúsundir vís-
und'a, antelópa, elk- og moosedýra,
er enn hér að finna. Þar sem
ekki er næg beit handa búfé, þar
sá menn al.falfa, smára, timothy,
reyrgrasi, eða einhverjum öðrum
fóðurgrasstegundir; þó er þess-
um tegundum fremur sáð til vetr-
arfóðurs í Vesturfylkjunum, eink-
um í Manitoba, heldur en til bit-
haga. Einnig er maís sáð hér
allmikið til vetrarfóðurs handa
nautgripum.
Þegar engjar í Vestur-Ganada
eru slegnar snemma, er grasið af
þeim mjög kjarngott, og gefur
lítið eða ekkert eftir ræktuðu
fóðri, ef það næst óhrakið. Þær
tegundir, sem bezt hafa reynst af
ræktuðu fóðri í Vesturfylkjunum,
er alfalfa, rúggras og broomgras,
hvort heldur að þeim tegundum
er blandað saman eða að þær eru
gefnar hver *t af fyrir sig. En
ef sáð er þar til bithaga, þá er
alfalfa og broomgras haldbeztu
tegundirnar.
Áburður.
Aðal einkenni jarðvegsins í
Saskatchewan, og i Sléttufylkj-
unum öllum, er það, hve ríkur
hann er af köfnunarefni og jurta-
leifum. Og það er eimitt það,
sem gefur berjuum frjóefni og
varanleik. Þess vegna þurfa
bændur ekki á tilbúnum áburði
að halda. En ekki dugir fyrir
bændur að rækta korn á landinu
sínu ár frá ári, án þess að hvíla
landið, eða að breyta um sáðteg-
undir, því við það líður hann
margfaldan skaða.
Til þess að varðveita frjómagn
landsins, þarf korn- og nautgripa-
rækt að haldast í hendur, og verð-
ur það þýðingarmikla atriði aldr-
ei of vel brýnt fyrir mönnum, ef
þeir vilja að vel fari.
Hin hörðu vetrarfrost og hið
þurra loftslag eru öfl til vernd-
unar frjósemi jarðvegsins. Þau
losa allan jurtagróður í klaka-
böndum sínum frá vetrarnóttum
til sumarmála. Enn fremur varn-
ar hið reglubundna regnfall sum-
arsins því, að jarðvegurinn missi
gróðrarkraftsins af of miklum
þurki. Það hefir ávalt sannast,
að þar sem framleiðsla hefir far-
ið þverrandi, þá er það því að
kenna, að landinu hefir verið
misboðið — að bændurnir hafa
annað hvort ekki hirt um að
breyta til um útsæði, eða á neinn
hátt að vernda gróðrarkraftinn.
Eldiviður og vatn.
Linkol eru aðal eldiviðarforði
manna í Saskatchewan, og eru
stórkostlegar linkolanámur í suð-
austur hluta fylkisins. Einnig
hefir Dominion stjórnin í félagi
við fylkisstjórnirnar í Saskatche-
wan og Manitoba, ráðist í að búa
til hnullunga úr kolamylsnu, sem
er pressuð með vélum ásamt lím-
efni til að halda mylsnunni sam-
an, og hefir það reynst ágætt
eldsneyti, ekki að eins heipia
fyrir, heldur er líkleg til þess að
verða ágæt markaðsvara. Kolum
þessum má líka brenna eins og
þau koma úr námunum, og eru
gott eldsneyti. Þessi kol finnast
víða í Saskatchewan, og eru þau
enn ekki grafin upp að neinu
verulegu ráði, nema á tiltölulega
örfáum stöðum, heldur grafa
menn nokkur fet ofan í jörðina
og taka þar það sem þeir þurfa
með í það og það skiftiö.
í norður hluta fylkisins eru
víðáttumiklar timburlendur, þar
sem bændur geta fengið sér elds-
neyti og efni til bygginga. — Það
er ekki þýðingarlítið fyrir þá,
sem hugsa sér að setjast að á
einhverjum stað, að vita, að
vatnsforði er nægur. Á mörgum
stöðum í Saskatchewan er hægt
að fá brunnvatn, sem er bæði not-
hæft fyrir menn og skepnur, og
eru þeir brunnar vanalegast frá
10 til 30 fet á dýpt. Sumstaðar
þurfa menn að grafa dýpra, til
þess að ná í nægilegan og góðan
vatnsforða.
Það eru tvær aðal ár í Saskat-
chewan, sem sameinast fyrir
austan Prince Albert, og svo
Churchill áin, sem rennur út í
Hudsons flóann.
Flutningsfæri.
Það hefir þegar verið tekið
fram, að í Sasktachewan væru um
6,000 mílur af járnbrautum, og
eins og í nágrannafylkinu, Mani-
toba, þá liggja tvær aðal braut-
irnar í Canada, Canadian Pacific
og Can. National brautin, þvert
yfir fylkið. Canada Kyrrahafs-
brautin, í sameiningu við Soo-
brautina, gefur beint samband við
Minneapolis og St. Paul borg-
irnar í Bandaríkjunum. Yagn-
stöðvar eru vanalega bygðar með
fram brautunum með átta mílna
millibili, og byggjast smáhæir í
kringum þær vagnstöðvar, þar
sem bændur geta selt vörur sínar
og keypt nauðsynjar.
Akbrautir eru bygðar um alt
fylkið, til þess að gjðra mönnum
hægra fyrir með að koma vörum
sínum til markaðar, og leggur
fylkisstjórnin fram fé árlega bæði
til að fullgjöra þá vegi og byggja
aðra nýja.
FJALLKONAN 1 LOS ANGELES.
Herra ritstjóri!
Viljið þér setja í Lögberg fáein
orð um Fjallkonuna á íslendinga-
daginn í Los Angeles 4. ágúst? —
Hún leit út sem drotning af guðs
náð, í háu fjallalandi: tíguleg og
tilkomumikil. Hún hlaut að vekja
hugmyndina um afl fossins, eld-
fjallsins og jökulsins, minna á
hina huldu, djúpu krafta í nátt-
úrunni, sem athugalt auga, næm
tilfinning og skáldlegt hugarfar
getur orðið vart við á sólbjörtum
sumardegi á íslandi. Fjallkonan
er fædd í AmeríkuT en talar ís-
lenzku eins og hún hefði borist á
vængjum Austangarðs frá ísa-
firði samdægurs. Fjallkonan er
augljóst vitni þess, að það er hægt
fyrir stúlku, sem fædd er í Ame-
rfku, að kunna íslenzku fullkom-
lega. Það er ekki nema sjálfsagt
að fólk, sem komið er af íslenzk-
um foreldrum, læri íslenzkuna,
þótt enn þá meiri minkunn sé auð-
vitað í hinu, að þeir, sem eru
fæddir á íslandi, týni niður sínu
eigin móðurmáli, þótt þeir dvelji
í útlöndum. Það mundi sýna, að
vér værum í andlegum efnum fyr-
ir neðan allar hellur, ef vér ekki
legðum rækt við móðurmálið, sem
er að miklu leyti gmndvöllur og
undirstaða helztu nútímamálanna
og áríðandi til djúpsærrar þekk-
ingar á þeim, að kunna íslenzku.
Menn leggja mikið á sig til að
læra grísku og latínu, sem enginn
talar lengur, til að geta lesið á
frummáli það, sem ritað var í
fornðld. Með því að kunna ís-
lenzku, er ekki eingöngu hægt að
lesa það sem ritað var í fornöld,
heldur einnig það, sem ritað er
meðal þessarar fornfrægu bók-
mentaþjóðar þann dag í dag.
Hver sem kann íslenzku, hefir það
til frægðar sér, að kunna klassiskt
mál, sem staðist hefir tímans
tönn fram á þennan dag, hið eina
mentamál Evrópu, sem hefir lif-
að á vörum fólksins meðan önnur
mál hafa týnst og heimsríki liðið
undir lok.
Fjallkonan er ungfrú Elin Jame-
son, uppalin i Spanish Fork í
Utah. Hún er velþekt söngkona
í vesturhluta Bandaríkjanna og
kennari við einn helzta unglinga-
skólann í Salt Lake City.
H. Halldórsson.