Lögberg - 19.09.1929, Blaðsíða 1

Lögberg - 19.09.1929, Blaðsíða 1
42 ARGANGUR WÍN.MIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 19. SEPTEMBER 1929 NOMER 38 S?o<= y f Helztu heims-fréttir Canada Manitoba hveiti hefir nú verið sent af stað til Englands, Hud- sons flóa leiðina, í fyrsta sinn. Var það gert í vikunni sem leið og það er Hudsons Bay félagið, sem hveitið flytur, og er það flutt á skipi félaginu tilheyrandi, sem Ungava heitir. Þótti það vel við eiga, að þetta gamla félag, sem stundað hefir verzlun og vöru- flutning í Vestur-Canada í hálfa þriðju öld, yrði til þess að flytja fyrsta hveitið, sem flutt er frá Canada til Evrópu' Hudsons flóa leiðina. Félagið, sem hveiti þetta sendi, er James Richardson and Sons, Limited. Hér er ekki um skipsfarm að ræða, heldur aðeins 2,000 pund af allra bezta hveiti frá Manitoba, í þúsund smápok- um, en þetta er í fyrsta sinn, sem hveiti er sent Hudsonsflóa leið- ina frá Vestur-Canada til Evrópu og verður þess vegna sjálfsagt lengi getið. * * * * Vinnusamningar milli sambands- stjórnarinnar og Sir Henry Thorn- ton ganga úr gilÖi innan fárra vikna. Hefir Hon. Charles Dun- ning, járnbrauta ráðherra, látið þess getið, að samningarnir yrðu endurnýjaðir. Laun þau, sem Sir Henry nú fær, eru $65,000 á ári og þar að auki $10,000 til ferða- kostnaðar. Þegar samningarnir eru endumýjaðir, er búist við að launin verði eitthvað töluvert hærri, en ferðákostnaðurinn verði kannske afnuminn. * * * Tóluverð óánægja á sér stað í Manitoba, út af sköttum, sem bæirnir og sveitirnar verða að borga til fylkisþarfa, og fór nefnd manna í vikunni sem leið, á fund stjórnarinnar til að bera fram við hana umkvartanir sínar í þessu efni. Það veittist þessum mönn- um, sem á fund stjórnarinnar fóru, ekki erfitt að sýna fram á, að skattarnir væru háir og að sveitafélögunum og bæjafélögum væri all-erfitt að mæta þeim. Hitt var þrautin þyngri, að benda á ráð til að minka skattana, eða að jafna þeim niður, svo að sann- gjarnara sé en nú er, enda varð heldur lítið úr því, að svo komnu máli, að minsta kosti. Bracken forsætisráðherra benti á, að með- an alt af væri krafist meiri og meiri útgjalda af fylkisstjórninni, þá yrðu skattarnir að sjálfsögðu að hækka að sama skapi, og að tekjulindir fylkisins væru ekki margskonar. Hins vegar væri sjálfsagt, að jafna sköttunum nið- ur eins sanngjarnlega og hægt væri. Gerði hann ráð fyrir að skipa sérstaka nefnd manna til að athuga þetta mál og koma fram með tillögur fyrir næsta þing. * * * Hon. Robert Forke ráðherra, sagði, er hann var staddur hér í Winnipeg í vikunni sem leið, að almennar sambandskosnirígar mundu væntanlega fram fara eft- ir svo sem 13 til 15 mánuði. Eftir því að dæma, má vænta þeirra «inhvern tíma næsta haust. * * * C. P. R. félagið hefir fullgert 865 mílur af nýjum járnbrautum I Vestur-Canada frá 15. júní til 16. september. * * * í Saskatoon er hin mesta varp- hæna, sem sögur fara af. Hún hefir verpt 358 ekkjum á 365 dög- um,. Þykist enginn vita nokkur dæmi til, að nokkur fugl af nokkru tagi hafi verpt slíkum eFgjafjölda a einu ári. Þessi mikla varphæna á systur, sem stendur henni ekki langt að baki. Hún er búin að verpa 304 eggjum o? á 21 dag eftir af árinu. * * * í Canada eru 64,121 mílur af mölbornum eða asfalts keyrslu- brautum, allra veðra vegum, eins e8 þessar brautir eru stundum nefndar. Hafa 35 per cent. af bessum keyrslubrautum verið bygðar á síðastliðnum þremur ár- um, og sýnist því Canada halda býsna vel í horfinu við aukinn bílafjölda og ferðamanna straum. Árið 1928 voru bygðar 8,610 míl- ur af keyrsluvegum og þar af 6,156 allra veðra vegir, og kostuðu þess- ar brautir alls $38,912,029, en ná- lega nítján miljónir dala fóru til viðhalds. * * * Fylkisþingið í Ontario hefir verið rofið og fara almennar kosn- ingar fram þar hinn 30. október næstkomandi, en útnefningar hinn 19. október. Hefir Howard Fergu- son forsætisráðherra, gefið út boðskap til fólksins með nokkrum álitlegum fyrirheitum, og er þar sérstaklega átt við bændurna. Á að lækka verð til mikilla muna á raforku, sem þeir nota, og einnig veita þeim lán með þægilegum kjörum, svo þeir eigi þægilegra með að nota sér raforkuna sem bezt. Ýmieslegt fleira á að gera bændunum til þæginda. Þá verða og stjórnarleyfi, sem bílaeigend- ur þurfa að kaupa, færð niður um helming eða þar um bil og er gert ráð fyrir, að leyfisbréfin verði hér eftir seld fyrir $5, $10-og $20. -—íhaldsflokkurinn hefir verið í; miklum meiri hluta á þinginu síð- an við síðustu kosningar, 1926, og j hafði þegar þingið nú var leyst j upp, 77 þingmenn af 112, sem sæti eiga á þinginu. Hafa unnið tvö i þingsæti af framsóknarmönnum i aukakosningum síðan 1926, og | einn verkamanna þingmaður, sem kosinn var þá, er nú talinn með í- j haldsmönnum. Það er búist við að kosningar þessar verði sóttar j af all-miklu kappi. W. E. N. Sin- j clair heitir hann, foringi frjáls-1 l.vnda flokksins í Ontario, og hef- j ir hann farið víða um fylkið í \ sumar og flutt ræður, og er sagt,! að hann láti mikið til sín taka. En j frjálslyndi flokkurinn hefir löng-1 um átt erfitt uppdráttar í Ontario og á svo líklega enn. * * * Hveitiframleiðslan 1928. 'Endurskoðað yfirlit, frá Hag- stofu sambandsstjórnarinnar: Fylki: Mælatal: Prfnce Edw. Island 498,000 Nova Scotia 113,800 New Brunswick 157,900 Quebec Ontario 18,948,300 Manitoba ... 52,383,000 Saskatchewan ...321,215,000 Alberta ...171,000,000 British Columbia ... 1,481,000 566,726,000 Bandaríkin Hoover forseti hefir skipað John W. Garrett, fjármála- og stjórnmálamann frá Baltimore, sendiherra til ítalíu. Tekur hann við embætti af Henry P. Fletcher, sem hefir sagt af sér. # # • Aðal umboðsmaður vínbanns- laganna, James M. Doran, segir, að hvað brotum gegn þeim við- víkur, þá sé smátt og smátt að draga úr þeim og það sé að verða viðráðanlegra að framfylgja þeim heldur en verið hafi, og ástandið hvað þau snertir, sé nú betra en það hefir nokkurn tíma verið, síðan Volstead lögin gengu í gildi. * * * Snemma í þessum mánuði fórst loftskipið City of San Francisco, með þrem skipverjum og fimm farþegum. Fanst loftskipið nokkru seinna í suðurhlíð fjallsins Mount Taylor í New Mexico og mennirn- ir allir dánir. add Bandaríkin * # * Ákafir skógareldar hafa geng- ið í Oregonríkinu undanfarna daga og gert ákaflegan ska?a og hefir fólkið sumstaðar orðið að flýja bygðir og bæi, til að forða lífinu. Á sumum stöðum í ríkinu og einnig í Washington ríkinu hafa skógareldar gengið nú all- Kosinn í einu hljóði forseti lögfræðinga- félags Manitobafylkis ■* Hjálmar A. Bergman, K. C. Á ársþingi lögfræðingafélags Manitoba-fylkis, höldnu hér í borginni, var hinn íslenzki, mikils- metni lögmaður, hr. Hjálmar A. Bergman, K. C., kosinn tiil forseta í þessu volduga félagi þann 13. þ. m., fyrir næsta starfsár. Fór kosning hr. Bergmans fram í einu hljóði. Hr. Hjálmar A.. Bergman, er fyrsti íslendingurinn vestra, er orðið hefir slíkrar virðingar að- njótandi, er hér um ræðir. Er þessi verðskuldaða viðurkenning talandi vottur um það, hvers álits hr. Bergman nýtur meðal stéttar- bræðra sinna, því aðeins úrvals- menn geta aflað sér slíks trausts. Að viðurkenning sú, er við þetta tækifæri hefir fallið hr. Hjálmari A. Bergman í skaut, hljóti að vekja almennan fögnuð meðal Vestur- íslendinga, þarf tæpast að efa. Sæmd hans er þeirra sæmd, og sigur hans þeirra sigur. Þegar einhver ættbræðra vorra hefur sig til háflugs yfir flatneskju meðalmenskunnar, er ástæða til að fagna, því þar er um veruleg- an þjóðernisgróða að ræða. Hr. Hjálmar Bertrman, er andlegur afburðamaður, vitur, ráðsnjall, og starfsmaður langt fram yfir það, sem alment ger- ist. Hann er enn maður á bezta aldri, innan við fimtugt, og á þarafleiðandi eftir, endist hon- um heilsa og líf, að vinna sína mestu sigra, sjálfum sér og þjóð- flokki vorum til sæmdar. Samgleðjumst vér hr. Bergman og fjölskyldu hans, yfir þessari nýju sæmdarviðurkenningu. lengi, en hafa magnast mjög síð- ustu dagana. Upp til þessa tíma hafa þeir orðið 11 manneskjum að bana. Einnig hafa ákafir eldar gengið 1 Californíu, og er álitið að þeir hafi gert $2,500,000 skaða. Hvaðanæfa Fyrir ekki all-löngu breyttu Norðmenn nafninu á höfuðborg sinni Christianíu og nefndu hana ósló, eins og staðurinn hét til forna. Nú hafa þeir gert Þránd- heimi sömu skil, og á borgin að heita Niðarós eftir næstu áramót og hefir Stórþingið samþykt að svo skuli vera. En Þrándheims- búar ern ekki nærri ánægðir með þetta, og þykir þeim Niðarós ljótt nafn og leiðinlegt. Héldu þeir fyrir skömmu mótmælafund und- ir beru lofti, sem sagt er, að hér um bil helmingurinn af bæjarbú- um hafi tekið þátt í. Fundurinn hepnaðist ekki sem bezt, því fund- ardaginn var stórrigning. En sumir fundarmenn létu mótmæli sín í ljós með því, að brjóta nokkra glugga og gera aðrar ó- spektir. Sjáilfsagt verða mótmæli Þrándheimsbúa að engu höfð og eru Norðmenn að hugsa um að skifta um nöfn á tveimur bæjum enn, Bergen og Christiansand, og taka upp fornu nöfnin. * * * 1 sumar fréttist, að Bretar og Rússar væru aftur að koma á vin- samlegu viðskifta sambandi sín á milli og skiftast á sendiherrum. Af því hefir þó ekkert orðið enn, og var sagt að Rússum þættu Bret- ar ekki sýna sér tilhlýðilega virð- ingu í tilboði, sem þeir hefðu gert þeim þessu viðvíkjandi. Nú kem- ur sú frétt, að Rússar hafi gengið að tilboðum Breta og lítur því út. fyrir, nú sem stendur, að alt ætli að ganga vel. Sendiherra Norð- I manna á Rússlandi er milligöngu- maðurinn. * * * Ekki hefir enn komið til veru- legs ófriðar milli Rússa og Kín- verja, þó þeir hafi lent í skærum nokkrum og vígaferlum. Eftir síð- ustu fréttum er ólíklegra að til stríðs dragi, en ekki eru samt á- greiningsmál þeirra enn til lykta leidd. , Merkir gestir Hinn 15. þ.m. kom hingað til bæjarins séra Kristinn K. Ólafs- son og frú. Séra Kristinn er for- seti “Hins ev. lút. kirkjufélags Is- len.dinga í Vesturheimi’’, og er þetta í fyrsta skifti sem hann og kona hans — Friðrika Björnsdótt- ir — koma til íslands, því bæði eru fædd í Ameríku. Séra Kristinn er fæddur 1880, en Friðrika er fædd 1884. En ættuð eru þau af Norðurlandi, Kristinn úr Eyja- firði, en Friðrika úr Mývatns- sveit. Foreldrar séra Kristins voru Kristinn ólafsson og Katrin ól- afsdóttir; þau fluttu til Ameríku frá Víðigerði í Eyjafirði 1873. Kristinn var sonur ólafs bónda Jónssonar á Stokkahlöðum í Eyja- firði og fyrri konu hans, Aðal- bjargar. En Katrín var ættuð úr Húnavatnssýslu, dóttir séra Ólafs Guðmundssonar (d. 1866), er var prestur að Hjaltabakka og Hösk- uldsstöðum, en kona Ólafs prests og móðir Katrínar, var Þórkatla, hálfsystir Þorleifs hins eldra í Bjarnarhöfn. Foreldrar frú Friðriku voru Sig- urgeir Björnsson og Guðfinna Jó- hannesdóttir, Oddssonar frá Stóru laugum í Reykjadal; bjuggu þau síðast, áður en þau fluttu vestur, í Haga í Vopnafirði, en fluttu það- an.til Ameríu 1876. Sigurgeir Björnsson var fædd- ur á Geitafelli í Reykjahverfi í Suður-Þingeyjarsýslu, 20. sept- ember, 1848, en dáinn í North Dakota 25. ágúst 1920. Faðir hans var Björn bóndi í Prests- hvammi í S.-Þingeyjars., Björns- sonar bónda á öndólfsstöðum, Einarssonar prests Hjaltasonar, til Reykjahlíðar og Skútustaða- sóknar, og konu hans Ólafar Jónsdóttur, systur Benedikts Grön- dals eldra, séra Þórarins í Múla og Guðmundar, föður séra Jóns á Hjaltastað í N.-Múlasýslu. Kona Björns á öndólfsstöðum, en móð- ir Björns í Prestshvammi, hét Þóra Jónsdóttir, ættuð úr Reykja- dal. Kona Björns í Prestshvammi og móðir Sigurgeirs, var Bóthild- ur Jónsdóttir bónda á Arnarvatni, Jónssonar bónda á Geirastöðum, en móðir Bóthildar var Sigríður María Sigurðardóttir, systir Jórs alþingismanns á Gautlöndum. Séra Kristinn og kona hans eru bæði alin upp í Gardar-bygð, N.- Dak. Séra Kristinn hóf ungur guðfræðanám og tók prestsvígslu 1904; þjónaði síðan íslenzkum söfnuðum í North Dakota i 21 ár, en þá fluttist hann norður til Manitoba-fylkis í Canada og tókj við prestsþjónustu hiá Fríkirkju-| og frelsissöfnuðinum í ’Argyle-J bygðinni, þegar séra Friðrik Hall-| grímsson flutti þaðan heim til Reykjavíkur. Heimili séra Krist- ins er nú í Glenboro, Manitoba. Hann átti 25 ára prestsskaparaf- mæli nú í sumar í júní, en forseti “Hiri ev. lút. kirkjufélags Islend- inga í Vesturheimi”, hefir hann verið síðustu sex árin. Séra kristinn og kona hans fóru heiman snemma í sumar, sigldu frá New York með skipinu “Ame- rica”, sem er eitt af skipum “The American Line”, og mun förinni aðallega hafa verið heitið til Kaupmannahafnar, til að sitja þing Lúterstrúarmanna, er þar var háð í sumar. Lagði skipið leið sína gegn um Ermarsund og Kielarskurðinn og beint til Kgup- mannahafnar. Eftir að hafa set- ið þingið í Höfn, ferðuðust þau hjónin til Berlínar, þaðan suður eftir Þýzkalandi, upp Rínardalinn og til Interlaken og Lucerne í Sviss. Þaðan aftur norður á bóg- inn til IParísar, þaðan til London og norður til Leith; þar tóku þau sér far með Brúarfossi til íslands og stigu á land á Kópaskeri, ferð- uðust svo landveg austur um Þingeyjarsýslu, Axarfjörð, Keldu- hverfi og Mývatnssveit og til Ak- ureyrar. Eins og getið er um áður, er þetta í fyrsta skiftið, sem hjón þessi stíga fæti á íslenzka jörð, en trauðla mundi nokkrum koma til hugar, af að eiga samræður við þau, annað en þau væru borin og barnfædd á íslandi, svo náttúr- legt og óvingað er málfar þeirra. Því hefir stundum verið haldið á lofti, hversu Vestur-íslendingar töluðu íslenzku afkáralega, en af ýmsum dæmum að ráða, sem nú eru að verða nokkuð almenn í dag- legu tali og jafnvel í rituðu máli meðal okkár hér heima, getur far- ið svo, að kaupstaða- og sjóþorpa- íslenzkan verði höfð að orði og að athlægi meðal Vestur-íslendinga, eftir heimsókn þeirra 1930. Eg get sjálfur borið vitni um það, að þeir, sem hingað koma vestan um haf, hafa býsna opin og næm eyru fyrir dönskuslettun- um og ýmsu öðru útlendu orða- rusli, sem í daglegri viðræðu flýt- ur af vörum íslendinganna heima; hér er þetta orðið svo tamt og hversdagslegt, að það meiðir ekki eyru manna svona yfirleitt, af því að smekkurinn er sljófgaður. En i eyrum Vestur-J@lendinga lætur þetta öðruvísi, því okkar lánsyrði eru þeim alla jafnan ný og lítt skiljanleg. En að vísu á þetta sama sér stað með Austur-lslend- inga, þegar þeir heyra frændur sína vestan yfir hafið nota orð, sem eyrum þeirra eru óskiljanleg. Þá setja þeir upp heilagan vand- lætingarsvip og krossa sig yfir málfari bræðra sinna, og svo dr spurt og spáð um afdrif íslenzks máls og þjóðernis vestan hafs, og umræðurnar snúast um bjálkann í bróðurauganu, en flísin, — sem raunar er að vérða að rótföstu tré — hún gleymist! Annars hygg eg að þeim, sem á annað borð hugleiða þessi efni, hljóti að verða ljóst, að allmikla elju og á- setning hafi þurft til þess að við- halda þannig íslenzkri tungu í Vesturheimi, að afkomendur ís- lenzkra frumbýlinga, sem námu lönd í óbygðum Bandarkjanna og Canada á árunum 1870—80, tali hana hreina að 50—60 árum liðn- um. Við hér heima sjáum það daglega, eða réttara sagt, heyrum að börnin okkar, skólaskyld til ís- lenzkunáms, en með göturrienning- una og bíó-“moralinn” til hinnar handarinnar, eru ekki sein að til- einka sér aðfengin bögumæli og þykja þau harla góð. Hvað mundi verða hér að 50 árum liðnum, ef við hefðum engan íslenzkan skóla og ekkert nema heimilislærdóm í íslenzku máli og ekki einu einni ríkiskirkju til að halda okkur við efnið? Því getur hver reynt oð svara fyrir sig. En við slík kjör hafa vestur-íslenzku hjónin, er eg hefi nefnt, alist upp. Ekkert nema hjartfólgin ást og ræktarsemi við íslenzka tungu megnar að við- halda henni eins og raun ber vitni um að gert hefir verið vestan hafs. Og þá má það heldur ekki gleymast, að næst heimilunum eða foreldrunum, eru það prest- arnir íslenzku í Amerku, sem eiga heiðurinn af þessu starfi. Þrátt fyrir deilur Vesturníslendinga um trúmál, og mismunandi trúarjátn- ingar, hafa prestar þeirra, af hvaða sauðahúsi sem þeir annars voru, flutt söfnuðum sínum trúar- lærdóma sína á íslenzku og vand- að til þess eftir beztu föngum. Og um deilur Vestur-fslendinga ætt- um við hér heima ekki að fella mjög þunga dóma eða kasta að þeim fyrir þær; til þess eru gler- hús okkar of mörg. En til Krist- ins prests og Friðriku konu hans vildi eg kasta þessum orðum: Góða ferð! Glaða heimkomu. Þökk fyrir heimsóknina. —Dagur. F. H. Berg. ÞOKA. Því skyldu menn hátt að þér hrópa, þótt hæglát þú líðir um tind? Þeir sýnast ei sjá þína kosti, og sýna af þér ferlega mynd. Þig víst eiga fjöllin að vini, þau væru’ án þín hnípin og ber. Ofsótta rjúpan þig elskar, umvafin dúðum frá þér. Til eilífðar varir þitt veldi, —þú virðir ei mannanna dóm,— þú liknandi líður um völlinn, þig lofar hvert einasta blóm. Eg fann hjá þér friðandi næði, eg fékk þar við spurningum svar, og fossinn söng fegurri kvæði, er fald þínum sveipaður var. R. J. Davíðson. Islenzkur karlakór • • • ?— “íslenzkur karlakór jafnast fylli- lega við beztu söngflokka á Eng- land,” segir Mr. Robertson. Margir Vestur-íslendingar, eða íslendingar í Winnipeg að minsta kosti, kannast vel við Hugh S. Ro- bertson, merkan hljómfræðing frá Glasgow á Skotlandi. Hefir hann tvisvar verið dómari í söngsam- kepni, isem fram hefir farið í Vestur-Canada og þar á meðal í Winnipeg. Vegna þess að Mr. Robertson hafði kynst íslending- um hér vestra og heyrl þá syngja, langaði hann mikið til að fara til íslands í sumar, og þegar hann kom aftur, átti blaðamaður í Glasgow tal við hann um ferðina og hefir eftir honum það, sem hér segir: “íslendingar eru framúrskar- andi góðir söngmenn. Og það sem hreif mig mest í ferðinni var það, að á gististað uppi í sveit, hlust- aði eg á karlakór Kristilegs félags ungra manna í Reykjavík, sem jafnaðist fyllilega við karlakóra á Englandi, bæði hvað hljómfegurð og framkomu alla snerti. “Eg vildi að eg hefði farið til íslands tuttugu árum fyr,” sagði Mr. Robertson. “Hreina loftið þar er betra en nokkurt heilsulyf, og eg á ekki orð til að lýsa fegurð landsins. Enginn staður er ásjá- legri til hvíldar og uppbygg- ingar.” Mr. Robertson dáðist mjög að íslenzkum konum. “Þær eru með- al hinna allra fegurstu kvenna í heimi, og eru fallegri heldur en vorar blómarósir, og þurfa hvorki að nota andlits farða eða varalit til að skreyta sig^ og er þó hvorttveggja þekt í landinu.” Að gestrisni fólksins dáðist Mr. Robertson mjög og sagði, að þægi- legt væri að ferðast um landið fyrir alla, sem gætu talað ensku, og þótti honum merkilegt, að jafn- vel börnin töluðu ensku. Hélt hann að hún mundi vera skyldu- námsgrein í alþýðuskólum. Þessi grein er tekin úr Mani- toba Free Phess frá 14. þ.m., og er þar að finna, meðal annars, undir fyrirsögninni “Music.” FRÁ ISLANDI. Tvö börn frá Kollafirði voru 8. júlí send eftir hesti. Vildu þau stytta sér leið yfir ós. Var dýpi meira en þau hugðu og sökk hest- urinn og börnin. Börnunum skaut upp aftur og þau syntu til lands, en hesturinn druknaði. Börnin höfðu lært að synda lítið eitt, í fyrra vor. Sýnfr þetta atvik, hve sundkunnátta er nauðsynleg. — Tíminn 3. ág. Af Barðaströnd. >— Tíðarfar var hér þurviðrasamt, þangað til fyr- ir nokkrum dögum að brá til ó- þurka. Tún voru vel sprottin hér um slóðir, en útengi miður, sér- staklega mýrar. Heyskapur hef- ir gengið vel. — Vörður 24. ág.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.