Lögberg - 02.10.1930, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. OKTÓBER 1930.
Bls. 7.
Islandica Halldórs
Hermannssonar
Eftir Richard Beck.
al'ssonar, rituð af fullum skiln
ingi á manninum og starfi hans |
og að lokum ritgerð um landabréfa
gerð þeirra frændanna, Guð j
brandar og Þórðar Þorlákssona
íslenzku þjóðinni hefir verið biskupa.
það mikil gæfa, að eiga í kennara- Þá vil eg minnast sérstaklega^
stöðu við merka erlenda háskóla á þrjú síðustu bindi Islandica, og
marga þá sonu, sem gert hafa hefir þó eiígi verið lýst öllum fyrri
garð vorn frægan og unnið bók- bindunum, en nægilega mörg haía
mentum vorum o!g menningu ó verið nefnd til þess að gefa
metanlegt gagn með rannsóknum mönnum nokkra hugmynd um hið
sínum og ritstörfum. Sem dæmi fjölbreytt efni þessa merka rita-
slíkra má nefna Eirík Magnússon, safns.
Guðbrand Vigfússon, Finn Jóns- f átjánda bindinu (1928) ritar|
son, Valtý Guðmundsson. Eng- Halldór um viðskifti Englend-
um mun blandast hugur um, að ingsins Sir Johephs Banks við ís-
meðal þessara merkisbera vorra í lendinga og þátttöku hans í ís-
framandi löndm, beri að telja landsmálum. En Banks var merk-
Halldór prófessor Hermannsson ismaður á sinni tíð og athafna-J
Kringum aldarf jórðung hefir hann maður miklu meiri en alment ger-j
verið bókávörður við hið víðfræga ist, vísindafrömuður og langförull
Fiske-safn íslenzkra bóka og jafn landkönnuður. Gerði meðal annars
framt kennari í norrænum fræð- út leiðangur til íslands 1772 og
um við Cornell háskóla, eina hina dvaldi þar hálfan mánuð. Varð
allra fremstu æðri mentastofn honum þar gott til vina og bar^
ana í Bandaríkjum. hann jafnan síðan hinn hlýjasta'
En starf Halldórs hefir verið hug til íslendinga; hann var þeim
enn margþættara. Auk bóka- hliðhollur, hvenær sem tækifær j
varðar og kenslustarfa hefir hann gafst og skifti sér allmikið af
gefið sig mikið að ritstörfum málum þeirra. Þó ræðir rit þetta
Hefir hann ritað margar ritgerð- eigi aðeins um merkan kafla í lífi
ir í merk íslenzk tímamrit, svo og starfsemi Josephs Banks, held-
sem Skírni, Eimrejðina og Árs- ur einnig um þátt, og hann eigi
rit Fræðafélagsins, að nokkur séu ómerkan, í stjórnmálasögui ís- j
talin. Ritgerðir eftir hann hafa lendinga. Er bókin því hin fróð-
einnig birzt í amerískum tímarit- legasta, og auk þess skemtilega.í
um, og hann hefir skrifað um ís- letur færð. •
lenzk efni í erlendar alfræðibæk- Nítjánda bindi Islandica (1929)
ur, t. d. sííustu útgáfu hinnar víð- Iceltandic Manuscripts, er stut
kunnu Encyclopædia Britannica. sa!ga ísienzkra handrita, en á-
Þá hefir hann gefið út ítarlegar byggileg og læsileg. Er þar mikl-
bókaskrár yfir Fiskesafnið, er að um fr6ðleik safnað í eitt; um
ágætum eru hafðar. notkun síma á íslandi, um upp-
Þó er enn ótalið það verkið, er töku latneska stafrófsins, um byrj-
Halldæór mun einna víðkunnastur un ritstarfa á íslandi o. s. frv.
fyrir, og umfangsmest er orðið Þá rægir höfundur um gögn þau,
starfa hans, en það er útgáfa árs- sem fyrir hendi eru til að dæma
ritsins “Islandica”; er tuttugasta lm aidur íslenzkra handrita; því
bindi þess nýkomið út. Mætti næst telur hann upp hin helztu,
a-tla, að útgáfa þess eina rits ár- sc.m til eru og lýsir þeim að
lega væri ærið starf einum manni. nokkru. Aðal hluti ritsins (bls.
Er því bert, þegar litið er jafn- 27—76) er hin eiginlega saga ís-(
framt á önnur störf Halldórs, að ]enzkra handrita. Er frá þvi sagt,
þar er eigi um miðlungsmann að hvar þau voru geymd og hverjir
ræða í afkastasemi. Þó var það áttu þau. Enn fremur rökræðir
e:gi ætlun mín, með línum þess- höfundur tilgáturnar um það,
um, að þylja lofgerð um Halldór hverjir hafi skráð hdn ýmsu
prófessor. Eg þekki hann nógu handrit, lærðir menn eða leikir.
vel til þess að vita, að honum væri Er hér um örðugt úrlausnarefni
slíkt hvimleitt. Enda þarf þess ag rægaj en Vel eru niðurstöðnr
eigi; um hann má með sanni Halldórs lestrarverðar og næsta
segja, “að verkin tala.” Hitt var heilbrigðar. Eins og eðlilegt er,
ætlun mín, að vekja athygli ís- iýsir höfundur all-ítarlega með
lenzkra enku-lesenda á Islandica hverjm hætti islenzk handrit
nú á þessum tímamótum í sögu voru brott flutt af landi hér og
ritsins. bver öfl voru þar að verki. Hann
Þegar prófessor W. Fiske, ein- iysir jafnframt lífi og starfi helztu
hver hinn ágætasti vinur, sem ís- safnenda og fornfræðinga, ísl.
land hefir átt erlendis, gaf Corn- og eriendra, sem hér koma við
ell háskóla bókasafn sitt, bjó SC|gU. Fylst er frásögnin um Árna
hann einnig svo um hnútana fjár- Magnússon, og er það eins og vera
’nagslega, að út skyldi gefið (auð- ber. Sem handritasafnari verð-j
vitað á ensku) ársrit um íslenzk gkuldar Árni aðdáun vora, en um
efni. Sanikvæmt þeirri tilhögun hitt má deila, hvort hann hafi,
hefir Halldór gefið út Islandica meg hinum gífurlega brottflutA-
síðan 1908. En því leikur mér ingi handrita og annara skjala,1
hugur á að vekja eftirtekt á rit- Unnið þjóð sinni verulegt gagn.
inu, að mig grunar að því hafi Hitt mun sannara, að þegar litið
eigi verið verðskuldaður gaumur er á afleiðingar brottflutnings
gefinn. — Vera má einnig, að handritanna á andlegt líf hinnar^
hið latneska heiti þess hafi kom- islenzku þjóðar, sést að hann var
ið ýmsum til að halda, að það sé henni miklu meira böl en blessun.
ætlað fræðimönnum einum. Því Handritin höfðu öldum saman, að
fer þó fjarrn Að vísu er ritið eigi iitiu leyti, verið hin andlega
skráð af lærdómi; erindi þess er næring þjóðarinnar. — “Hennar
fyrst og fremst að fræða menn brjóst við hungri og þorsta, hjarta-1
um íslenzkar bókmentir, mál eða skjól þegar burt var sólin.” Þau
sögu; en það er skemtilegt af- höfðu tengt þjóðina við fortíðj
lestrar, sérstaklega sum bindin. sina> verig henni ‘ uppspretta
Ræður efnið aðallega miklu þar fræðslu og hvatningar. Nú var
um. En þeim, sem unna bókment- hún svift þessari orkulind og
um, mun ekki finnast neitt bindi menningar. Árangurinn varð
Islandica óskemtilegt. eins og vig mátti búast, minni á-j
Ekki þarf annað en líta á efn- hugi á fornum fræðum og minni
isskrá Islandica frá byrjUn til þekking á sögu þjóðarinnar. Saga
þess að sjá, að ritið hefir marg- íslenzkra handrita er í raun og
víslegan fróðleik flutt. Meðal veru hin sárasta harmsaga, því
annars ítarlegar skrár yfir það, með engu móti getur það ánægju-!
sem ritað hefir verið um sögur iegt talist, að land vort, — er
okkar, bæði fslendingasögur, Forn- eitt sinn átti handrit svo hundr-
aldarsögur Norðurlanda og Nor- uðum skifti, hefir svo að kalla
egskonunga sögur, einnig skrár Verið gerrænt þeim fjársjóðum.
yfir rit um Eddurnar og um nohsk Rn vonandi verður bráðlega ráð-
lög og íslenzk í fornöld. Þar er ið fram úr handritamáli voru, svo
einnig að finna vandaðar útgáfur ag ver megum vel við una, berum
ýmsra rita íslenzkra, t. d. “Lof ejgi skarðan hlut frá borði. Þar
lýginnar” eftir Þorleif Halldórs- er eigi aðeins um metnaðar, held-
son og náttúrulýsingu íslands eft- ur um mikilvægt menningarmál
ir Jón Guðmundsson lærða. Auk að ræða. '
bess mjög fróðlegar skrár yfir Síðasta bindi Islandica, hið
bækur þær, er út voru gefnar á trttugasta, er útgáfa af • íslend-
íslandi á 16. og 17. öld. Gefa ingabó ker gefin út ein sér á
slíkar lýsingar allglögga mynd samt enskri þýðingu eftir Hall-
af hinu andlega ástandi þjóðar- dór, með inngangi og skýringum
innar á þeim tímum, sem um ræð- Eins og þýðandi bendir á i for-
því í bókmentunum má bezt mála sínum, átti einmitt mjög vel1
rekja andlegan þrsokaferil þjóð- við að gefa íslendingabók út á1
anna. Þá eru enn fremur í rit- ensku á voru mikla hátíðarári.j
safni þessu gagnorð saga íslenzkr- Er þetta í fyrsta skifti, að íslend-1
ar blaðamensku niður til ársins ingabók er gefin út eins sér á^
!874, glögg ritgerð um íslenzkt ensku. En áður kom hún út í
nútíðarmál, æfisaga Eggerts ÓI- enski þýðingu eftir Þá Guðbrand
Vigfússon og F. York Powell, í
fyrsta bindi safnsins “Origines
Islandica”. Var full þarft, að hún
kæmi út ein sér, svo að menn ættu
þar með grejðari . aðgang að
henni.
Inngangur þýðanda er langur
(bls. 1—45) og hinn fróðlegasti,
ekki sízt útlendingum, er lítið
þekkja til sögu vorrar og menn-
ingar. En erlendum lesendum er
bókin ætluð fremst og helzt. Hall-
dór ræðir þar m. a. um landnám
Norðmanna á íslandi, um orsakir
til landnámsins og um fjölda
þeirra, er til landsins fluttust.
Hann rökræðir einnig að nokkru
hið gamla deiluatriði, hver htuti
hinna fornu landnema hafi komið
íiá Noregi eða vestan um haf.
Byggir Halldór hér bæði á kenn-
ingum hinna merkustu sagnfræð-
inga og mannfræðinga, og er nið-
urstöðum hans mjög stilt í hóf svo
sem fræðimanni sæmir. Þá rekur
höfundur í -stuttu máli stofnn-
arsögu hins íslenzka i;íkis, segir
írá kristnitöknni og minnist hinna
fyrstu íslenzku biskupa, starfa
þeirra og áhrifa á íslenzkt þjóð-
líf. í sérstökum kafla dregur höf-
undur saman í eitt hið helzta, sem
menn vita um æfi Ara fróða og
ritstörf hans.
Þá kem eg að tveim síðustu
köflum inngangsins, er teljast
verða hinir veigamestu. Þar rek-
ur Halldór fyrst sögu hins mikla
ágreinings, sem orðið hefir meðal
fræðimanna um Ara og ritstörf
hans; en um hann má með sanni
segja, að storfur hafi staðið. En
um það hefir sérstaklega verið
deilt, hver hafi verið tilgangur
/
Ara með skráning Islendingabók-
ar og hvers vegna hann hafi
breytt henni svo sem raun ber
vitni. Halldór lætur sér samt eigi
nægja, að skýra frá skoðunum
annara um þesi deilumál, heldur
kemur hann fram með nýja skoð-
un á tilgangi þeim, er fyrir Ara
vakti, þá hann reit bókina, og
einnig á því atriði, hvers vegna
hann hafi breytt henni. Heldur
Halldór því fram, að bókin hafi
rituð verið almenningi og löggjöf
landsins til fræðslu og leiðbein-
ingar. Leiðir hann mörg rök að
þessari skoðun sinni, er rúm leyf-
ii eigi að rekja. Ýms önnur atr-
iði ræðir Halldór í innlgangi sín-
um, er eg verð fram hjá að ganga.
Er þá að geta þýðingarinnar.
Hún er nákvæm, á liðlegu og eðli-
legu ensku máli. Halldór hefir
hárétt fyrir sér í því, að það gefi
algérlega ranga hugmynd um hinn
kjarnorða og einfalda stíl íslerd-
ingasagna, — fornsögustíl vorn
yfirleitf, — að þýða þær á skrúf-
að útlent mál, eða að fyrna þær
um of að orðalagi. En á þessu
skeri hafa einmitt ýmsir þýðend-
ur flaskað, ekki sízt þeir félag-
arnir William Morris og Eiríkur
Magnússon. Auðvitað má ávalt
deila um val einstakra orða þá
um þýðingar ræðir. T. d. þætti
mér betur fara að þýða “víg” með
“slaying” eða “slayings”, eftir
því, sem á stendur, heldur en
‘slaughter”, þó enn sé til í laga-
málinu enska “manslaughter”.
Með því að láta eiginnöfnin halda
sér að mestu óbreytt í þýðing-
unni, virðist mér Halldór þó hafa
ritað hinn gullna meðalveg.
Þá fylgja útgáfunni ítarlegar
skýringar; er þar vikið að ýmsum
merkum atriðum í sögunni sjálfri,
eða snertandi hana.
Af þessu stutta yfirlit er auð-
sætt, að hið margbreytta innihald
Islandica ber vott um víðtæka
þekkingu útgefandans eigi síður
en mikla afkastasemi hans. x Sem
eðlilegt er, má finna einhverja
galla á ritum Halldórs, og er það
eigi að undra, þar sem um jafn
umfangsmikið starf er að ræða,
og eigi ósjaldan tekin til með-
ferðar deiluatriði. Þó hafa merk-
ir fræðimenn verið örlátir í því;
að hrósa Halldóri fyrir bæði lær-
dóm og vandvirkni. Er got.t, þeg-
ar það tvent fylgist að. Og eigi
munu þeir, sem íslenzkum fræð-
um unna “fara í geitarhús að
biðja sér ullar”, kynni þeir sér
alvarlega rit Halldórs. Þau eru
bæði merk og vel úr garði ger.
Og þó þau séu aðallega ætluð út-
lendingum, eiga ýms þeirra jafnt
erindi til íslendinga og fyllilega
skilið að vera snúið á íslenzku.
Eg leyfi mér að lokum, að end-
urtaka nokkur orð, sem eg hefi
viðhaft annarsstaðar um Halldór
og starfsemi hans:
Vér lifum á mikilli auglýsinga-
ðld. En ekki eru það ávalt mestu
verðmætin, sem hæst er hrópað
Reynið Magnesia
við meitingarleysi
Fólk, sem þjáist af meltingar-
leysi og reynir að ráða bót á því
með ýmsum sterkum meðulum. eða
þá með því að nota aðeins sér-
stakar fæðutegundir, fær sjaldan
nema stundar bót, og stundum ekki
einu sinni það.
En áður en þér gefist upp, ætt-
uð þér að reyna Bisurated Magn-
esia, sem hægt er að fá hjá lyf-
sölum, annað hvort töflur eða
duft.
Takið teskeið af duftinu, eða
fjórar töflur eftir máltíðir í dá-
litlu vatni, og finnið hvaða áhrif
það hefir. Það eyðfr strax hinum
skaðlegu sýrum, sem meltingar-
leysinu valda, og öllum þeim ó-
þægindum, sem margir verða að
líða eftir hverja máltíð. Með því
að nota þetta einfalda meðal, getið
þér notið góðrar máltíðar nær sem
er og þurfið ekki að óttast illar
afleiðingar.
um á gatnamótum. — Fræðimað-
urinn- vinnur starf sitt í kyrþey
og hættir oss því við að gleyma
honum og því, sem hann hefir oss
að bjóða. En sé líka gleymska
orðin almenn vor á meðal, þá er-
um vér óðfluga á leiðinni niður á
jafnsléttu meðalmenskunnar. ?
— Lesb.
flestra þeirra þæginda, er sveita-
ar, sínk, blý og járn í stórum íslenzk blöð, bæði austan hafs og
Island
Framtíðarhorfur íslands. —
bóndinn á við að búa i þeim lönd-
um, þar sem lengst er á veg kom-
ið, eins og t. d. i Danmörku. Alt
þetta bendir á það, að ísland er á
hröðu framfaraskeiði. Eimskipa-
félag íslands á eflaust nokkurn
þátt 1 þeim miklu framförum, sem
orðið hafa á Fróni, síðan það var
stofnað. Nú sigla íslendingar
sjálfir sínum eigin skipum undir
íslenzkum fána um höfin, og hafa
á þann hátt aukið mjög alt við-
skiftalíf innan lands og utan. —
f>etta minnir mann ósjálfrátt á
víkinga forðum, er sigldu um
veraldarhöfin á opnum skipum og
létu sér ekkert fyrir brjósti
brenna. íslendingar eru aftur
að ná sínu þráða frelsi og frægð.
Allir sannir íslendingar, aust-
an hafs og vestan, gleðjast eðli-
lega yfir því, hversu alt er vel á
veg komið á íslandi nú á dögum,
ekki sízt þegar tillit er tekið til
þess, að nálega allar þjóðir
heimsins, berjast við atvinnu-
skort og áfskaplegar þren'gingar þeir
á ýmsan hátt. Auk þess, sem| járni
hernaðarandinn er stöðugt að
vaxa í brjóstum þeirra raanna,
sem mestu ráða hjá stórveldum
heimsins.
stíl. Brennisteinn var meiri og vestan, og skýrði frá nokkrum
minni í öllum þessum málmblend-| sýnishornum, er elg hafði rann-
ingi að heiman, er eg rannsakaði1 sakað á minn eigin kostnað. Gerði
sjálfur og lét einnig aðra efna-j eg mér sérstakt far nm að vekja
fræðinga reyna. Hvitagull (pla- máls á þessu við hið háttvirta
tinum), hefi eg hverigi orðið var alþingi íslands, ef vera kynni, að
við á íslandi, en ekki tel e!g ólik-1 þingið og þjóðin vaknaði til með-
legt, að sá málmur geti verið fólg-j vitundar um það, að landið yrði
inn þar í jörðu; sérstaklega, er iannsakað að einhverju leyti. —
komið væri 3—400 fet í jörðu nið- Þag er framkvæmd og fé, sem
ur. En enn dýrari málmar en vantar. En í öll þessi ár, sem lið-
gull og hvítagll hygg eg að ekki^ in eru síðan, hefir ekkert verið
sé til á \lslandi, eins og t. d. aðhafst frá þingsins hálfu, og það
‘Galliuh” eða “Barrium”, er hvor þ0 sannað sé, að málmar séu til í
um sig er margfalt dýrari en gull. landinu.
Hvergi á íslandi hefi eg rekið mig' Tvent af þyí> sem veldur fram.
á “free gold” eða molo-gull, sem
taksleysi þjóðarinnar í sambandi
vanalega er um 18 karat að gæð- við rannsóknir á ísiandi, er það:
um, en ekki þætti mér ótrúlegt, a8( j óttinn við það> að of mikill
það fyndist þar, ef farið væri fyr-j frá útlondum myndi demb-
ir alvöru að eiga við gullnámu- agt inn { landið Qg þar með væri
rekstur. __ ^íslenzku þjóðerni hætta búin. 2.
Forfeður vorir stunduðu járn- f öðru lagi, eru menn hræddir um
gerð á íslandi og sýnir það glögt,| ag hið nýja ríki Islands myndi
að járn var til á íslandi þegar á kollvarpast o!g eitthvert stór-
landnámstíð. Sagan hermir, að veldið gleypa landið,
smíðað úr íslenzku
áhöld og
hafi
ýms
íslenzku málmarnir.
Er ísland námaland? Eru lík-
ur til þess, að þar séu dýrir
málmar fólgnir í jörðu? Þessar| þýðunni meiri hagnaður en gull
{ Að því er fyrra atriðið snertir,
verkfæri, þyrftu fsiendingar ekkert að ótt-
Þegar þetta er athugað, væri ekki ^ Menn frá öðrum löndum
frá öðrum
i myndu alls ekki streyma heim,
i þótt auðugir námar væru þar
Að eins örfáir náma-
nema eðlilegt, að ísland væri auð-[
ugt af járni, hinum þarfasta og
algengasta málmi; og yrði þar
opnuð járnnáma, myndi það auka, menn myndu _ ef til vill _ koma
meira atvinnu í landinu, en þó
þar fyndust sambland gullnáma,! ^ fyrir> að eitthvert
og um leið myndi það verða al
opnaðir.
wM
heim. En hitt atriðið gæti kom-
Árið 1930, verður áreiðanlega
eitt»af allra merkilegustu árum í
sögu íslenzkrar menningar. Niðj-
ar íslands munu jafnan minnast
þess í framtíðinni, með gleði og
framsóknarþrá, í baráttunni fyr-
ir ættjörðu vora, gamla ísland,
landið, “sem i skauti sínu geym-
ir sögu vora og frægð.” Þúsund
spurningar hafa öðru hverju
færst fram í huga manna, nú í 30
ar, eða síðan á aldamótum 1900.
Margt mælir með því, að ísland
sé málmnámaland. Fyrst og fremst
lega landsins, sem liggur á milli
63. o'g 66. gr. norðlægrar breidd-
ar. Flest auðugustu gullnámalönd
heimsins, liggja milli þessara gr.,
t. d. Alaska og fleiri. í öðru lagi
er ísland svo að segja eitt kletta
ára minning hins forna lýðveldis fjaHabelti> gem hefir orðið fyrir
og alþingis íslendinga, er ekki
er
einungis þýðingarmikil fyrir ís-
land o!g hina íslenzku þjóð, held-
ur jafnvel fyrir fjölmennustu
menningarþjóðirnar, eins og t. d.
Breta og Þjóðverja, sem íslend-
ingar hafa í fleiri aldir haft svo
mikil andleg mök við. En sér*
staklega hefir þúsund ára alþing-
ishátígðin á Þingvelli í sumar víð-
miklum jarðlaga byltingum af
i völdum eld'gosa og jarðskjálfta
En þetta hvorutveggja er auðvit-
að ekki bein sönnun fyrir því, að
á íslandi séu til auðugar málm-
námur. Gullnámur hafa t. d. fund-
ist í þeim löndum, sem ólíklegnst
hafa þótt. Eina örugga aðferðin
til þess að komast eftir því, hvort
ísland muni hafa í sér fólgna
tæka þýðingu fyrir Noðurlönd og .. ,. *
** malma, sem arðberandi seu, er að
hinn norræna kynstofn,
íslendingar erum
runnir frá.
Þúsund ára alþingishátíðin 1930
rannsaka landið til hlítar, en slík
sem ver
upphailega rannsdkn myndi kosta mikla fyr-
irhöfn og mikið fé, áður en auð-
ið yrði að opna náma. Þjóðin
verður eðlilega minnisstæðust og verður að iáta ser skiljast það, að
ógleymanlegust öllum þeim ís- jafnvel þott vottur finnist hér og
lendingum, er áttu því láni að hvar af gulli eða öðrum dýrum
fagna, að vera þar staddir per- máimum( er engin vissa þar með
sónulega. En hún verður einnig fen;gin fyrir þvij að málmnáma sé
minnisstæð þeim íslendingum er- fundinj sem borgi sig að fram-
lendis, sem í anda fylgja með öllu ]eiða Hn með áframhaldandi
heima á fósturjörðinni| og sem rannsoknum, gæti svo farið, að
elska hvert framfaraspor, sem Is- málmar fyndust eða náma, sem
land og íslenzka þjóðin stígur. j borgagi sig að 0pna. Aðrar þjóð-
Eflaust verður alþingishatíðin ir hafa kostað stórfé upp á rann-
í ár, sú mesta og bezta auglýsing s6knir í sínum löndum og til mik-
fyrir land vort og þjóð. Fram- iuar hagsældar fyrir almenning,
tíðin ein getur bezt skorið úr því, en á fsiandi hefir aldrei verið
hversu mikil áhrif sú auglýsing reynt að komast eftirj hversu
kann að hafa og hversu vel ís- mikiir málmar kynnu að vera
lendingar heima kunna að færa
sér i nyt erlend áhrif; eða með
öðrum orðum: hvernig lands-
nienn sjálfir koma ár sinni fyrir
borð, í öllu því, er íslandi má til
hagsældar og framfara verða.
Óllum áhrifum gagnvart erlendu
valdi, þarf að beita þannig, að
alt verði íslandi til blessunar og
vaxandi hagsældar.
Framtíðarhorfur íslands eru
nú þegar komnar í gott horf
alt virðist benda í þá átt,
framtíðin sé trýgg. Á síðasta þeirra rannsakaði e'g sjálfur.
aldarfjórðungi hafa landsmenn Reyndust þeir margir betur en eg
hufist handa og stigið mörg skref hafði gert mér von um. Mér voru
í ýmsum framkvæmdum og þjóð- siðan sendir steinar og saiidur úr
inni til handa; enda hefir vel- 6Uum landsfjórðungum. Upp og
megun landslýðsins aukist og nigur reyndust þeir þannig, að
blómgast mjög, síðan á aldamót- frá ^t l5 tii $5.25 virði af gulli
um !900. Sjórinn við strendur voru j smálest hverri, 2000 pund-
fólgnir þar í jörðu, að eg ekki
minnist hér á aðrar te'gundir
náma, eins og t. d. kol og olíu. ís-
land hefir legið órannsakað alt
fram á vora daga.
1 þremur ferðum minum til ís-
Iands frá Chicago (á árununj
1900 til 1910) ferðaðist eg tölu-
vert um landið í því skyni, að
leita að málmsteinum, steinum er
líklegir væru til þess að hafa í
°£ sér málma. Lét eg síðan rann-
saka þá efnafræðislega og suma
náma. Því sá galli hefir jafnan
fylgt gullnámurekstri, að ágóðinn
hefir oftast gengið í einstakra
manna hendur. Á norðaustur-
skaga landsins, Langanesi, hefir
járnsteinninn reynst beztur á
landinu, en-raunar er stál eða
járn víða um land.
Sýnishorn af íslenzkum stein-
um og sandi, hafa verið send til
Þýzkalands og Bretlands til rann-
sóknar. Hafa þau flest haft tölu-
verðan vott af gulli og öðrum
málmm.
í Eskihlíðarmýrum við höfuð-
stað íslands og í Þormóðsdal ,og
Miðdal í Mosfellssveit, hefir gull-
ið reynsta einna bezt. En þar hef
ir ekkert verið fengist við rann
sóknir í 20 ár, eða síðan eg var
þar við rannsóknir í
stíl auðvitað.
Björn Kristjánsson bankastjóri
og alþingismaður í Reykjavík, hef-
ir eflaust lagt meiri rækt við að
rannsaka íslenzka steina, en nokk-
ur annar maður, og á hann mikl-
ar þakkir skilið fyrir. Öðru hverju
hefir hann ritað um sýnishorn
þau, er hann hefir rannsakað, í
blöðin heima, og hefir, eins og
fleiri, er reynt hafa ' íslenzku
steinana, komist að þeirri niður-
I ið fyrir, að eitthvert stórveldið
! legði ísland undir sig, ef þar
I fyndust arðberandi námar. Þess
vegna ríður mikið á því fyrir ís-
lendinga sjálfa, að verða fyrri til
en útlendingar að opna námur á
íslandi o!g starfrækja þær- sjálfir.
Raddir hafa heyrst hjá einstöku
mönnum heimá á íslandi, þess
eðlis, að engar nátnur geti verið
til í landinu, og einn þeirra slær
því fram — eins og út í hött — að
þar geti ekki verið um annað en
blekkingar að tefla af hálfu þeirra
manna, er við rannróknir hafa
fengist. Heimildarlaust og með
öllu þekkingarlaust, eins o'g lydd-
um er títt, gefur hann það í skyn,
í sögu formi, að menn séu að leit-
ast við að blekkja þjóðina. Eg er
smeykur um, að illir “andar” hafi
verið hér að verki og látið karlinn
sjá ofsjónir, eins og stundum vill
íslenzkum! verða með slíka nienn. En þrátt
fyrir allar Gróu-sögur dirfist eg
að halda því fram, að á íslandi
séu málmar og það til muna. E!g
spái því, að á þessari öld verði
opnaðir námar á íslandi.
Lengi lifi ísland og íslenzkt
víðsýni og drenglyndi!
Arnór Árnason.
Frá Reykjavík berast þær frétt-
ir, 25. ág., að Jón Björnsson rit-
stjóri frá Akureyri andaðist á
stöðu, að málmarnir séu til á ís-j Landakotsspítalanum að kveldi
landi, bæði gull og rýrari málm- 23. ág. Hann hafði lengi verið
ar. | sjúkur af innvortis meinsemd og
Eftir ferðir mínar til íslands í var fluttur suður til Reykjavíkur
byrjun þessarar aldar, ritaði eg í þungt haldinn.
landsins hefir oft verið kallaður
um, auk annara verðminni málma.
,‘gullkista” og það með réttu, því Steinar þessir voru anir teknir of-
þar hefir miljónum árlega verið anjarðar og af handahófi. Sumir
mokað upp, af þorski og fleiri þeirra voru teknir úr Dl-ápuhlíÖ-
íiskitegundum. Og þar sem ís- arfjai]i við Breiðafjörð, o'g það
lendingar sjálfir eiga nú orðið þeirj sem bezt reyndust; en
ílesta togarana , er við landið hræddur er eg um, að ekki hafi
stunda veiðar, eru líkurnar mikl- verið mikið af þeim ofanjarðar,
ar fyrir því, að þeir framvegis þvi þeir voru teknir á löngu milli-
hafi bæði tögl og hagldir, að því bili. Mér vitanlega hefir aldrei
er fiskiútgerðina snertir við verið grafið svo mikið sem eitt
strendur íslands. ! fet niður í fjall þetta, en þar eru
Um landbÚnaðinn á íslandi, er áreiðanlega málmar til muna. Frá
mér því miður ekki fullkunnugt, ýmsum öðrum stöðum á ísland j
en eg hygg að hann sé kominn í bárust mér enn steinar í hendur,.
bærilegt ástand, að minsta kosti er allir höfð meiri og minni gull-
víða til sveita, og víst er um það vott.
að þarf hafa verið stigin stór spor Allar þessar málmtegundir varð
í framfaraáttina á síðustu 50 ár- e'g var við í sýnishornum þeim og
um, og það svo undrum sætir steinum, er mér bárust 1 henduri
Bændur á íslandi njóta nú orðið til rannsóknar: gull, silfur, kop-l
October 5th to 1 Ith
FIRE
PREVENTION
WEEK
FIRE
PREVENTION
WEEK
BUREAU OF LABOR AND FIRE
PREVENTION BRANCH
FIRE
Causes Untold SuSfering
MANITOBA’S FIRE L0SS
For1929
FORTY-THREE
(43)
iHUMAN LIVES
$2,652,497
IN PR0PERTY
DESTR0YED
Everycne can Help
make Manitoba Fireproof
by being careful
Iesued by authority of
HON. W. R. CLUBB,
Minister of Public Works
and Fire Prevention Branch
E. McGRATH,
Provincial Fire Commlssioner,
Winnipeg.