Lögberg - 14.05.1931, Blaðsíða 7

L.ÖGBHRG, FIMTUDAGINN
14. MAI, 1931.
fll*. 7-
Köngulærnar
Eftir Árna Friðriksson mag.
a
frá
og
'landinu
öðrum
Þegar köngulóin spinnur eða hleyp-
ur eftir vefnum, heldur hún þráðun-
um með kambmynduðu klónum, en
sagt er að hún geti gefið þráðunum
stefnu með hinum.
Á afturenda afturbolsins eru vana-
merkur-MeSa sex> hðskiftar vörtur, leifar af
Hvert mannsbarn
Þokkir köngulæ.rnar
smádýrum húsanna
iftnar. Margir hafa óbeit á
vegna þeirrar hjátrúar, að af
Þeim stafi sjúkdómar, t.d. krabba-
niein, en fáa munu þær eiga
vini eða aðdáendur meðal ís-
lenzkra þegna. — Og þó eru
könlgulærnar í mörgu aðdáunar-
Verðar og margt er það í háttum
þeirra, sem getur svalað fegurð-
arlöngun mannsins.
I kjallarahomum og öðrum , . .. ,, . . .
-i_'. 1 1 ■ • , • saman 1 emn, hutfallslega sterkan
sKumaskotum, par sem hremlæti
þeiml fótum, sem forfeður köngulónna
1 hafa haft í fymdinni. Þetta eru
spunavörturnar, Og höfum viö séð
árangurinn af starfi þeirra, vefinn.
Á hverri vörtu eru mörg göt, er
liggja inn í pípur, sem enda í kirtlum
innan við vörtuna. í þessum kirtl-
um innan við vörtuna. I þessum
kirtlum myndast silkikent efni, sem
síast út um götin á vörtunum þegar
dýrið spinnur, og storknar í fíngerða
þræði í loftinu. Þræðirnir renna
húsnióðurinnar nær ekki aS raska
gangi nátúrunnar, er oft mikið af
hégóma,” þ. e. mjög fíngerðum,
þríhyrndum netjum eða vefjum, sem
eru gerð úr fjölda örfinna þráða, er
hffgja þvert og endilangt um netið
an reglubundinnar skipunar. Nokkr-
lr þessara þráða líkjast breiðum
töndum, og eru þeir frábrugðnir
mjóu þráðunum í því, að þeir eru
limkendir viðkomu. Smáflugur og
°nnur skordýr festast því auSveld-
kga við þá. Vefur sá, sem við nú
höfum lýst, er konulóarvefur, meist-
ari verksins er húsköngulóin, sem
hefir tekið sér fastan bústað í hús-
Um mannsins, og flutst með honum
Um allan heim. Hún er mjög al-
?eng hér á landi, og hefir liklega
horist hingaS með landnámsmönn-
um.—Gæturn við nú betur að, sjá-
um við að í einu horni vefsins er dá-
Htill stútur eða hylki úr vef, og þar
er köngulóin. Þetta eru salarkynni
hennar, og veiðarfærin eru reiðubú-
>n til þess að taka á móti bráðinni
við bæjardærnar.
Verði okkur reikað út i rjóðrið
eða hraunið fyrir utan túnið, ein-
hvern sólfagran sumardag, og gefum
við náttúrunni og meistaraverkum
hennar dálitinn gaum, verSur okkur
°ft litið á stóra vefi á milli trjá-
greinanna eða klettanafanna. Vef-
Urinn er oft margir sentimetrar á
breidd, og um hann eru þræðir,
randþræðirnir, er mynda eins og
uiarghyrnda umgjörð ytst, en frá
Umgjörðinni ganga svo aðrir þræðir,
stoðþræðirnir, til steinanna í kring,
°g festa vefinn.
Frá umgjörðinni ganga margir
þræðir, geislaþræðirnir, inn í miSju
vefsins. Dálítið utan við miðjuna
byrjar þráður nokkur, sem nefnist
skrúfuþráður, og liggur hann í
hringskrúfulínu á milli geislaþráö-
anna, hver hringurinn þétt við ann-
an, alla leið út undir randþráð.
Við og við sjáum viS vef, sem
flugur eða önnur skordýr eru föst
við. Athugavert er það, að flug-
Urnar eru altaf fastar við sama xráð-
inn, nefnilega skrúfuþráðinn. —
Þær ánetjast ekki í vefinn eins og
fiskar í neti, heldur hanga fast við
þræðinai Snerti fluga randþræðina,
stoðþræSina eða geislaþræðina getur
hún strax losað sig, en komi hún við
skrúfuþráðinn festist hún þegar.
Þetta sýnir oss að það hlýtur að vera
niunur á skrúfuþræðinum og hinum
þráðunum í vefnum. Berum við nú
fingur að skrúfuþræðinum tollir
hann við, og viljum við losa hann,
tognar Jjráðurinn að mun áSur en
þetta tekst. Lítum við á vefinn i
stækkunargleri, sjáum við marga ör-
fína dropa á skrúfuþræðinum, en
ekki á hinum. essir dropar eru úr
limkendu efni, og er því þráðurinn
límugur viðkomu, en auk þess cr
hann sveigjanlegur.
Út frá miðju vefsins gengur
sterkur þráður, dorgþráðurinn, er
stendur i samfoandi við skrúfuþráð-
inn, og nær oft meira en meter út
fyrir netið. Hér situr köngulóin i
einhverju skúmaskoti, og er endi
þráðarins festur um einn af fótum
hennar. Komi nú skordýr í netið
°g festist við skrúfuþráðinn, skek-
Ur það vefinn af öllum kröftum til
þess að reyna að losna, og verður þá
höngurlónni eins og fiskimanninum,
sem finnur fiskinn bita á krókinn.
Hún fyllist veiðihug, en í stað þess
aÖ draga dráttinn, veröur hún að
hlaupa inn í vefinn og ráðast þar að
bráðinni.
Líkami köngulónna skiftist í
tvent, framlbiol og afturbol, er grein-
ast hvor frá öðrum með djúpri
shoru, og eru tengdir saman með
1T>jóum legg. Fremsti hluti fram-
bolsins er höfuðið. Framan og
°fan á því eru átta augu, og telja
sumir að nokkur þeirra séu notuð í
a\Vrkri, en hin við dagsbirtu. —
ý^eðan á höfðinu er munnurinn, og
jeggja vegna við hann eru tvennir
utlimir, bitkrókarnir fremst en
kjálkarnir aftast. Bitkrókarnir eru
tvíliðaðir. efri liðnum er eitur-
lrtiH, en fremri liðurinn er krók-
UþvndaSur, holur innan, og streymir
ehrið úr kirtlinum út um hann þeg-
ai dýrið “bítur” með króknum.
jálkarnir eru langir, með litlum
orn á endunum.
. Á frambolnum, fyrir aftan höf-
áb, eru femir fætur, allir liðskift-
f ug nokkuð langir. Á hverjum
cru tvær kambmyndaðar klær,
^ °ft einföld aukakló auk þeirra.
þráð.
Það er eftirtektarvert, að til eru
margs konar kirtlar, og myndar hver
tegund ]>ræði af sérstakri gerð.
Köngulærnar nota þræðina, sem
þær spinna á margvíslegan hátt. Þær
spinna veiðinet eSa vef, eins og við
höfum séð, margar gera sér skýli
eins og t. d. húsaköngulóin, flestar
spinna hjúp um egg sín, karldýrin
spinna þræði, sem þau nota við æxl
unina, eins og siðar skal vikið að,
og loks geta köngulærnar hreyft sig
úr stað með þráðuin, sem þær
spinna. Alkunnur er fiskiþarlinn eða
dordingullinn, sem sígur á þráðum í
húsum inni eins og veiðimaður í
bjargi.
Köngulærnar skifta oft um bú-
staðv Þær geta ekki lyft sér á
vængjum yfir torfærurnar eins og
skordýrin, en kunna þó ráð við
vandanum Þær byggja “hengibr\’r”
yfir gjótur og læki, frá hríslu til
hríslu. En sá er gallinn á, að ekki
STYRKIR VEIK NYRU.
Nuga-Tone hreinsar óholl efni
úr líkamanum og gefur nýrunum
nýjan og meiri styrk, og öðrum
líffærum sömulieðis. Það hreins-
ar blóðið, læknar veikindi í mag-
anum og losar mann við verki í
líkamanum. Ef þú hefir veik
nýru, eða ef önnur líffæri þín
eru biluð, eða ef h'eilsan er yfir-
leitt ekki góð, þá notaðu Nuga-
Tone og fáðu aftur meira lífs-
fjör og góða heilsu. Það fæst
hjá lyfsölum. Hafi Tyfsalinn það
ekki við hendina, þá láttu hann
útvega það frá heilsöluhúsinu.
Kjartan Helgason
prófastur frá Hruna.
Fæddur 2Í. okt 1S65.
Dáinn 5. apríl 1931.
Næstliðinn páskadagsmorgun (5.
apríl) andaðist hér í bænum séra
Kjartan Hellgason, prófastur frá
Hruna, eftir langvinna baráttu
við heilsuleysi. Hafði hann dval-
ið hér syðra síðan um áramót til
að leita sérheilsubótar, en allar
tilraunir í þá átt reynst árang-
urslausar.
Með séra Kjartani er hniginn í
valinn einn af mætismönnum
þess er kostur. Mesti óvinur ís- prestastéttar vorrar, mikilsvirt-
lenzkra köngulóa mun þó vera vet- Ur maður og einkar vel látinn af
urinn með fannkynginu og frost-; öllum, sem honum kyntust og
unum. Húsaköngulóih spinnur vef j eitthvað áttu saman við hann að
sinn á öllum tímum árs, en hvað; sælda.
kjörum sæta “úti”-köngulærnar und-
ir vetrarsnjónum; Það hefir eng-
inn rannsakað, en telja má líklegt að
sumar þeirra, að minsta kosti, liggi í
dvala, því að erfitt er að ná í nær-
ingu. Köngulærnar lifa eins og get-
ið er um, mest á skordýrum, og gef-
ur að skilja, aö fátt er um þau i
Hann var fæddur í Birtingaholti
21. okt. 1865 og ólst þar upp hjá
foreldrum sínum, Helga bónda
Magnússyni og Guðrúnu Guð-
mundsdóttur konu hans, mætum
og merkum hjónum. Var séra
Kjartan yngstur þeirra land-
kunnu Birtingaholtsbræðra. Góð
vefjum köngulónna á vetuma, og! ar námsgáfur þóttu snemma gefa
kemur henni þá fitan undir húðinni j bendln*u nm, bvnða 1«» honum
r . , . , , 1 værx ætluð 1 lifinu og þvi var
og forðanæringin 1 pokunum ut fra ,
6 ^ , ■ t , • I hann snemma
maganum að miklu gagni. A hinn
settur til menta
. . . og útskrifaðist úr lærðaskólanum
bóginn geta kongulærnar sjalfsagt j vorið 1886 Með gindæma
oft náð sér í lirfur og púpur, en til
þess dugir vefurinn ekki, enda er
ekki gott að koma honum við í klak-
anum.
í byrjun greinarinnar gat eg þess,
að allir myndu þekkja köngulærnar
frá öðruim dýrum, en þetta mun þó
tæplega rétt. Hér á landi er nefni-
lega til annar skordýraflokkur, sem
líkist köngulónum mjög, og er þeim
náskyldur, nefnilega landfætlumar.
, v , Af þeim er mjog mikið bæði 1 uti
er hægt að byggja shka bru nema , , 1 „„ n, „ „„„
. , b , J,, , . , , f v husum og eins uti um haga. Þær eru
einhver gola sé, því vindur þarf að
bera þráðinn þangað, sem ferðinni
er heitið. Þegar á að hyggja brú,
snýr könguóin sér undan vindinum,
beinir afturbolnum upp á við Og
spinnur af alefli. Brátt myndast
langur silkiþráður, og er annar end-
inn fastur í spunavörtum dýrsins en
hinn berst laus út í geiminn að ó-
þektu marki. Loks festist hann, og
dregur köngulóin þá inn til sin af
þræðinum, uns hún er þess fullviss
að endinn er vel fastur svo óhætt sé
að nota brúna. Á haustin þegar
kjörin fara að versna gera margir
köngulóarungar . sér þræði, seni
verða svo langir og léttir að þeir
taka ungann á loft og bera hann
feikilangar leiðir. Taliö er að köngu-
lær geti borist á þennan hátt alla
leið yfir Atlantshafið frá Suður-
Ameríku til Afríku.
Þegar köngulóin finnur að fluga
er í netinu, hleypur hún þegar til og
heggur bráðina banasári með bit-
krókunum, og kemur eitrið lienni þá
að góðu haldi. Hún sýgur nú alt
það úr flugunni, sem ætilegt er, svo
ekkert er eftir nema vængir og huð
þegar máltíðinni er lokið Geti hún
tkki torgað allri flugunni í einu, vill
hún þó trvggja sér hana sem birgðir
til seinni tíma og spinnur því um
hana hjúp. Margar köngulær ráð-
ast ekki strax að bráðinni, heldur
spinna fyrst um þær hylki til þess
að þeim takist ekki að flýja og drepa
þær síðan og eta.
Hvað innri tyggingu köngulónna
snertir skal þess getið, að út frá
maganum ganga mjög langir pokar,
einn út í hvern fót. í þessa poka
getur safnast mikil forðanæring, en
köngulóin hefir einnig annað búr,
því að mikið af þeirri fæðu, sem
meltist, verður að fitu, sem safnast
utan um líffærin undir húðina, og
sýnast þar hvítir blettir utan á dýr-
inu, ef húðin er gagnsæ.
Mjög einkennilegt er ástalíf
köngulónna. Karldýrið er vanalega
miklu minna en kvendýrið, og oft
svo lítið, að það lifir sem sníkjudýr
á líkama konunnar alla æfi. Þegar
karldýrið gimist ástir kvendýrsins,
spinnur það vef og lætur dropa af
frjóefni drjúpa á hann. Nú er vef-
urinn með dropanum borinn að dá-
litilli blöðru, sem er á öðmm kjálk
anum, og dropinn soginn inn í hana.
Þegar að æxluninni kemur, notar
dýrið kjálkann sem "æxlunarlim, og
þess vegna er þessi undirbúningur
nauðsynlegur. En nú er eftir það
versta, og það er að ná ástum meyj-
arinnar. Hún er nefnilega mesti
gallagripur hvað geðsmuni snertir,
og verður biðillinn að fara að öllu
\Tirlega, ef hann vill varast að verða
etinn með húð óg hári áður en bón-
orðinu er lokið, því hann er veikur
og þróttlitill i samanburði við kven-
skessuna. Hann nálgast nú takmark
ásta sinna með ótrúlegri varúö og
nærgætni, og oft stígur hann ein-
kennilega dansa eða gefur frá sér
hljóð, ef takast mætti að heilla kon-
una með söng eða fimleikalist. Lít-
ist nú stúlkunni þrátt fyrir alt ekki á
biðilinn etur hún hann strax, ef
hann kemst ekki undan, og takist
með þeim ástir er honum oft dauð-
inn vís þegar meyjunni fer að leið-
ast návist hans.
Köngulærnar eiga sér marga ó-
vini. Hér á landi munu ýmsir fugl-
ar, óg jafnvel mýs og rottur eta
þær mikið, og sagt er að sauðfénaði
þyki gott að gæða sér á þeim þegar
auðþektar frá köngulönum á því, aö
írambolurinn er ógreinilega greind-
skyldurækni sinni við námið hafði
hann þegar frá upphafi skóla-
verii sinnar áunnið sér traust og
hylli kennara sinna, og þá ekki
síður með allri framkomu sinni
einlægan vinarhug okkar sam-
bekkinga sinna og skólabræðra
yfirleitt. Er naumast hægt að
hugsa sér öllu vinsælli æskumann
en hann var í hóp félaga sinna.
Hann !gekk síðan á prestaskólann
og útskrifaðist þaðan 1889.
lyndur í skoðunum. Með einlægu
samúðarþeli gat hann mætt ýms-
um nýjungum , sem hér hafa gert
vart við sig á síðari tímum. Hann
var maður innilega kristinn og
alt hugsanalíf hans kristilega
mótað. En það var hjartanleg
sannfæring hans, að kristindóm-
ur og nútíðarmenning ættu að
taka höndum saman og gætu það
líka án þess að kristna trúin
biði nokkurn ihnekki af því.
Sönnum, kristindómi gæti aldrei
stafað nein hætta af sönnum vís-
indum og því var það honum ein-
mitt sem kristnum manni á-
nægjuefni að kynnast sem bezt
rannsóknum vísindanna, hvort
heldur var á sviði heimspekinnar
eða sögunnar eða náttúrufræð-
innar. — Séra Kjartan var einnig
þeirrar skoðunar, að kirkjan ætti
sem mest að láta hin þjóðfélalgs-
legu vandamál vorra tíma til sín
taka og bæla niður alla rang-
sleitni og stuðla að meiri jöfnuði
innan mannlegs félags. Eg heltí,
að eg fari ekki með ósatt mál, er
eg ber látnum vini mínum það,
að heilbrigð jafnaðarmenska hafi
átt talsverð ítök hjá honum og
að mörgu leyti verið samtvinnuð
allri lífsskoðun hans, •— en hjá
honum var jafnaðarmenskan al-
gerliega kristilega mótuð. En
eins og allri skapgerð séra Kjart-
ans var farið, þá gat hann aldrei
orðið neinn bardagamaður vegna
skoðana sinna, og lét þær helzt
uppi í hóp vina sinna.
Séra Kjartan var alla æfi bók-
hneigður mjög o!g því ærið víð-
lesinn. En hann varð aldrei
neinn afkastamaður til ritsmíða.
— Mun þetta hafa staðið í nokkru
sambandi við öframfærni hans.
Á einu sviði hafði hann aflað sér
ÆFIMINNING
Jensína Bjarnadóttir Björnson,
andaðist að heimili dóttur sinn-
ar, Mrs. Sveinsínu Berg, Blaine,
Wash., 4. nóv. 1930. Hún var 77
ára að aldri, fædd á Baulhúsum
í Arnarfirði 12. sept. 1853. Hún
var dóttir mergishjónanna Bjarna
Símonarsonar og konu hans, Sig-
ríðar Markúsdóttur Þótðarson-
ar, Ólafssonar. Þórður var móður-
bróðir Jóns Si'gurðssonar forseta.
Systkini hennar voru 13 og þessi
komust til vits og ára: Markús F.
Bjarnason, stofnandi stýrimanna-
skólans í Reykjavík, andaðist 28.
júní 1900; Kristján Bjarnason
skipstjóri, fórst ásamt skipshöfn
á sínu eigin skipi 1903; Símon og
Þorbergur, druknuðu með föður
sínum; Pálína og Þorbjörg, báð-
ar dánar; en á lífi er Þorbjörg
á ísafirði og Salóme í
Óviðjafnanlegt meðal við
kláða og kýlum kuldabólgu og
kuldapollum, skurðum og
fleiðrum, hringormum og gyll-
iniæð, ígerðum og eitruðum
sarum.
litla borgun. Kjör þeirra bötn-
uðu að mun, við að flytja til
Mikleyjar, en dvölin var of stutt
þar, til þess að þau gætu komist
í nokkur efni. Og að nokkrum
árum liðnum varð Jensína að
hverfa þaðan og flutti þá til
Winnipeg ásamt þremur börnum
sínum; eldri börnin höfðu þá
náð 14 og 15 ára aldri, og voru
Kaup-| þá farin að geta unnið fyrir sér.
mannáhöfn. .Nákominn ættingi l Jensína var fríð kona sýnum á
er enn fremur Mrs. Sigríður Mýr-J yngri árum, og svipur hennar
dal, Point Roberts, Wash., dóttir höfðinglegur, enda var hugarfar
hins þjóðkunna skipstjóra, Sig-| hennar göfugt og lundin hrein.
urðar Símonarsonar; voru þær1 j>au Björn áttu mjög skap
báðum skólum útskrifaðist hann
með beztu einkunn. Að afloknu
skólanámi dvaldist hann í Rvík
. , r , , næsta vetur og fékst við kenslu-
ur fra afturbolnum, frambolunnn > en haugtið lg90 var honum
er gremdur 1 þrja hringa en aftur- j veitt Hvamms-prestakall í Dala-
bolurmn 1 atta flikamshlutar is-1 ýs]u 0g yígðist hann þangað
lenzkra köngulóa skiftast ekki i
^ 1 meiri þekkingar en alment gerist,
sem sé á grasafræði íslands. Þar
var þekking hans svo mikil, að
hinir lærðu náttrufræðingar vor-
ir gátu ekki annað en dáðst að,
hve djúp hún var og víðfeðm,
enda mun það ósjaldan hafa kom-
ið fyrir, að þeir beinlínis leituðu
bræðradætur.
Jensína 'giftist 25. okt. 1888,
Birni Ól. Björnssyni Björnsson-
ar, og Guðrúnar ólafsdóttur
Helgasonar bónda í Álftártungu
á Mýrum, f. 1807, d. 1889. — Var
Ólafur afabróðir séra Bjarna
Þorsteinssonar tónskálds. Hálf-
bróðir Björns sáluga er Ásgeir
Sveinsson húsameistari í Winm-
saman og var hjónaband þeirra
hið ástúðlegasta og þau hjónin
samhent í öllu. Fátækt og alla
erfiðleika, sem af því stöfuðu,
bar Jensína með enistakri þol-
inmæði og undirgefni undir Guðs
vilja, og mælti aldrei æðru-orð,
hversu þröngt sem var í bui, endss
var sálarþrek hennar framúr-
skarandi og hún mesta afbrágðs-
peg. — Þau Björn og Jesnínal kona, góð móðir og ástrík hús-
bjuggu nokkur ár á Álftártungu.j húsmóðir, vinföst og trygg, kær-
en fluttu síðan til Winnipe!g sum-| leiksrík og góðgjörðasöm, þegar
arið 1900. Vann Björn þar að
mestu leyti við húsabyggingar
fyrstu árin, en flutti síðan til
Mtikleyjar, Man., og annaðist þar
hringa), Og augun eru að eins tvo.
nokkru síðar. Á næsta vori gekk J upplýsinga hjá honum varðandi ] póstflutninga milli lands og eyj-
hann að eiga heitmey sína, ung-| þau efni. Og eins er mér kunn-
Á íslandi eru til að minsta kosti j fru Sigríði Jóhannesdóttur (sýslu-
15 — 20 .tegundir af köngulóm.
Merkastar þeirra eru húsaköngulóin,
f jallaköngulóin og hnoSaköngulóin.
Húsaköngulóin lifir mest í húsum
manna, og spinnur sér pípuniyndað-
an bústað í jaðri vefsins. Fjalla-
manns í Mýrasýslu Guðmunds-
sonar), sem nú harmar hann lát
ugt um, að margir útlendningar,
sem komu að Hruna (og þeir voru
margir, sem þar komu), dáðust
inn eftir nærfelt 40 ára ástúð- j að þekkingu hins íslenzka sveita-
lega sambúð. Hvammsprestakalli; prests í þeim fræðum. Einnig
þjónaði séra Kjartan í 15 ár og mun hann hafa verið Prýðilega
átta af þeim árum
var hann
köngulóin hefst við alls staðar úti! jafnframt prófastur í Dölunum.
um haga, en spinnur engan bústað í, Vorið 1905 fluttist hann að
sambandi við vefinn. Sjálfur vef-, Hruna og því embætti þjónaði
urinn er aftur á móti miklu betur hann í 25 ár, eða til fardaga
gerður og vandaðri að öllu levti en 1 1930, er hann ve!gna hnignandi
liiá húsaköngulónni. Hnoðaköngu-' beilsu sá sig neyddan til að beið-j
ast lausnar. Frá 1918 til 1926
að sér í íslenzkri málfræði og ve:t.
eg að mörgum úlendum málfræð-
ingi, sem að garði bar, var það
ánægja mikil, að tala við hann
um þau efni.
1 heimilislífi sínu var séra
Kjartan gæfumaður hinn mesti,
enda var heimili hans eitt með
lóin hagar háttum sínum ah .^™ hafð|”hann'jaf'nframt'gegnt próJ eLkule'gustu ^heimiJum sveita;] hafa ^
visi en hinar tvær.
| fastsstörfum í Árnesþingi. Það har sem alll.r> er Þangað komu,
sómastrik gerði Alþlngi að leyfa:hunnu vel vi^ sig> hvort heldur
honum að halda fullum prests-| voru innlenllir menn eða útlend-
launum áfram, þótt hann léti af,ln?ar- } ^tuðlegri sambúð þeirra
prestskap. En hann bjó skemur hl°na f®ddust þeim alls 8 börn.
að þeim virðingarvotti, en nokk- . peim komust sjö til fullorð-
urn gat grunað. j ina aldurs: fjórar dætur og þrír
Prestskaparár séra Kjartansj
Helgasonar urðu alls fjörutíu, og
er ekki ofmælt, að enda þótt séra
nefnilega ekki veiðinet, heldur
hleypur bráðina uppi, og bitur hana
banasári. Hún er mjög frá á fæti,
en hleypur mest í stuttum sprettum.
—Hnoðaköngulóin og skyldar teg-
undir, sem ekkert veiðinet hafa,
nefnast einu nafni veiðiköngulær.
Köngulærnar eru til lítils gagns,
nema þá ef til vill óbeinlínis, ef nyt-
söin dýr lifa á þeim. Maðurinn hef-, Kjartan væri alla tíð einn “hinna
ir þó reynt að notfæra sér spunalist; kyrlátu í landinu”, ynni öll sín
þeirra, og nota spunann sem silki, en
ekki hefir varan þótt endingargóð,
og heldur þvi silki fiðrildið ennþá
velli með virðingu.
Margar köngulær eru skaðlegar,
vegna eitursins, sem þær gefa frá
sér. Hér á landi og í öðrum köldum
og tempruðum löndum gætir þess þó
ekki, því köngulærnar eru litlar, en í
heitum löndum eru til köngulær sem
eru alt að þvi 10 sentimetrar á lengd.
Og geta þær gert mikinn skaða á bú-
péningi og bitið menn svo þeir liggi
mánuðum saman eða hljóti dauða
af. Á sléttunum i Suður-Rúss-
landi er t. d. alveg fult af þeim á
sumrin, og margar hafa borist frá
störf í kyrþey og léti yfir höfuð
lítið á sér bera utan verkahrings
síns, þá hafi fáir átt yfir fe!gurri
embættisferil að líta, er þeir tóku
sér hvíld, en einmitt hann. Sama
skylduræknin og samvizkusemin,
sem einkendi alla hans framkomu
á skólaárunum, prýddi ekki síð-
ur allan æfiferil hans í embætti.
—Hann var þá líka alla tíð svo
vel látinn af sóknarbörnum sín-
um í báðum prestaköllunum, sem
hann þjónaði, að þeir munu fljótt
taldir, sem meiri vinsælda hafa
notið í verkahring sínum en hann.
Hann var prestur í orðsins fylstu
merkingu, bæði í kirkjum sínum
og utan þeirra. Þó hann sjálfur
gerði lítið úr kennimannshæfi-
ýmsum heitum londum t,l Evropu-, leikum sínum> þá hef. það f
hafna með skipum. í heraði nokkru -
1 Suður-Rússlandi, sumarið 1896,
bitu þessar köngulær:
48 manns, og þar af dó tvent. 173
úlfalda, 57 dóu; 218 hesta, 3Ó dóu;
116 kýr, 14 dóu.
Þótt könulærnar séu grimmúðug-
ar að skaplyndi, eiga þær hrós og
heiður skilið fyrir dugnað og at-
orku. Vefurinn er meistaraverk, ög
einstakur í sinni röð. Eg gat þess
fyr, að skrúfuþráðurinn í vef f jalla-
köngulónna væri alþakinn örsmáum
límkendum dropum.—Fjöldi þess-
ara dropa nemur mörgum þúsundum
á hverjum vef. o* á nót.unni, U
þegar dögg er, eyðileggjast allir
droparnir, svo köngulóin verður að
gera þá að nýju á hverjum morgni.
Eftir hálfa klukkustund er verkinu
lokið. Alþekt er köngulóin fyrir
veðurspár sínar. Sagt er að húsa-
köngulóin snúi höfðinu út þegar
góðviðri er i vændum, en afturboln-
um þegar ilt veður er í nánd. Köngu-
lær leggja líka meiri rækt við vefi
sína undir blíðviðri og stillu en þeg-
ar vond veður eru í aðsigi.
ir satt, að hann hafi jafnan þótt
góður kennimaður, enda kirkju-
sókn hjá honum eins og hún ea
bezt til sveita. Hann þótti ung-
mennafræðari með afbrigðum og
hafði sérstakt lag á að tala máli
kristindómsins til barnahjartn-
anna, enda munu fermingarbörn
hans lengi minnast samverustund-
anna með honum í undirbúnings-
tímunum undir fermingu. Og sem
sálusorgari reyndi hann alla tíð
að bera byrðarnar með mæddum
sóknarbörnum sínum, hvar sem
hann vissi af þeim innan sókna
synir. Einn sonanna, Jóhannes
verkfræðing, mistu þau fyrir
nokkrum árum, hinn gáfasta
mann og mannvænlegasta að
allra dómi. Synirnir, sem á lífi
eru: Helgi búfræðingur, nú bóndi
á nýbýlinu Hvammur í Hruna-
sókn, og Guðmundur, sem er við
jarðfræðinám í Khöfn. Af dætr-
unum eru tvær giftar. Elín, gef-
in frænda sínum Skúla Ágústs-
syni frá Birtingaholti, nú í Rvik,
og Guðrún gefin Stefáni Guð-
mundssyni, bónda í Skipholti; en
tvær eru ógiftar: Unnur, kenslu-
kona í Eystrihreppi og Ragn-
heiður, kenslukona hér í Reykja-
vík.
Um það munu allir, sem séra
Kjartan þektu, ljúka upp einum
munni, að þar sé mætur maður
hniginn í valinn, sem hann var.
Vinir hans — og þá átti hann
marga — munu lengi minnast
hans með söknuði og þá ekki síð-
ur sveitunjgar hans og sóknar-
börn, sem hann starfaði hjá um
svo langt skeið og helgaði alla
sína krafta. En sárast verður
hans saknað af eiginkonu og
börnum og öðrum nánustu ætt-
mönnum, sem þá Hka þektu hann
bezt og höfðu haft bezt tækifæri
til að kynnast óvenjulegum
mannkosum hans.
Guð blessi þeim og oss öllum
minningu þessa mæta manns!
Dr. J. H.
—Mgbl.
ar. — Björn druknaði í Winnlpeg-
vatni í einni slíkri ferð, 22. nóv.
1910. Hans var saknað mjög,
því áreiðanlegur var hann og vin-
fastur; 'gleðimaður mikill, söng-
maður góður eins og hann átti
ætt til, og listhneigður mjög. —
Flutti Jensína þá aftur til Win-
nipeg, ásamt syni og tveimur
dætrum og var hjá þeim systrum
til dauðadags. — Börn þelrra
voru átta, en tvö dóu ung. Að-
eins þrjú eru hér í álfu, en hin
upp á íslandi. Hér
skal telja börnin eftir aldri:
Sigríður, gift Sigurjóni Markús-
syni stjórnarráðsfulltrúa í Reykja-
vík; Bjarni Björnsson, hlnn vel-
þekti leikari, \sem allir kannast
við hér vestra, en sem nú er í
Reykjavík; Sveinsína, gift Chr.
BeHg, verkstjóra, í Blaine, Wash.,
norskur að ætt; ólafur G. Björn-
son, bankaendurskoðari í Royal
Bank of Canada, W.peg; Salóme,
gift Karl Kristinssyni útgerðar-
manni á ísafirði; Jensina, gift
Bjarne Lagen, í lögregluliðinu 1
Tacoma, Wash.
Þau Björn og Jensína áttu
frekar erfitt hér, eins og marg
ar fjölskyldur, sem tómhentar
komu frá íslandi. Vegur inn-
flytjenda var ekki blómum stráð-
ur á þeim árum. Hið margþráða
æfintýraland, sem gaf svo mörjg-
um fullnaðar vonir um betri daga,
breyttist fljótt í raunveruleik
ann — þrældóm og strit fyrir
hún mátti því við koma, og líf
hennar og yndi var það, að
gleðja þá, sem með henni voru og
þá fyrst o!g fremst börn sín og
eiginmann. Sjálf var hún sí-kát
og fjörug meðan líf og heilsa
entist. Hún varð því mjög harm-
dauða öllum, er því láni áttu að
fagna, að hafa kynst henni, og
þá fyrst og fremst eftirlifandi
börnum, sem nú elga að sjá á
bak ástríkri móður, en endur-
minningin, um kærleika hennar
og ástúð, er þeim lýsandi stjarna
á ófarinni lifsleið, og vonin um
endurfundi á hinu fyrlrheitna
landi, er þeim huggun og styrkur
í sorg þeirra.
Börnin, vandamenn og vinir,
kveðja hina látnu merkiskonu
með innilegt hjartans þakklæti
fyrir kærleiksríkt fórnarstarf
hér á jörðu, og biðja Guð að
blessa minningu hennar.
X.
ísland í erlendum blöðum.
í “The Musir News” tímariti,
sem út er gefið í Chicago, er aH-
löng grein með mynd, um íslenzka
tenórsöngvarann Guðmund Krist-
jánsson. Tflefni greinarinnar
er, að hann hélt hljómleika í Chi-
cago, 0g söng þar íslenzk, ítðlsk
o. fl. þjóða lög, og er í greininni
lokið miklu lofsorði á sön'ghæfi-
leika Guðmundar. (FB).
— Vísir.
— Hvað heldurðu að sé gald-
urinn við það að komast vel á-
fram í lífinu?
— í»að veit ég ekki, en ég er
hræddur um að hann eigi eitt-
hvað skylt við vinnu.
íslendingar í Berlín
eru nú a. m. k. 30 talsins, flestir
nemendur. Kom það í ljós, er
prestslegu eða embættislegu
starfsemi hans. Hið prýðilega
dagfar hans, ljúfmenska hans við| ®endlhfrra, Panmerkur^ í Berlín,
hvern sem í hlut utti og grantí-
Hún: Vinur minri, eg neyðist
varleiki hans í allri framkomu,
hvar sem honum var að mæta, var
sóknarbörnum hans hin áhrifa-
mesta prédikun. Þótt séra Kjart-
an því væri að öllu eðlisfari
maður óframgjarn í mesta máta,
þá munu þeir prestar fljótt tald-
ir, sem hafi orðið meiri áhrifa-
menn innan sókna sinna en hann.
Þau mál hafa þá naumast heldur
tjl þess að segja þér frá því, að I verið mörg, er ráðið var til lykta
pabbi er orðinn gjaldþrota. ! innan sveitar hans að honum
, ^ann: ?r ehki eins e® 1 fornspurðum, eftir því sem kunn-
hefi alt af sagt, að hann mundi URÍr menn herma Þyí 8 hann
finna upp a einhverju raði til v••.• . ,, , ...
þtess að stía okkur í sundur. þottl manna hellraðastur og til-
— Ef þú gefur mér ekki 25
aura, þá fer ég heim til Eiríks, og
hann er með mislinga.
lögubeztur um öll framfaramál,
ekki sízt um öll menningarmál
sveitarinnar.
«Séra Kjartan var maður frjáls-
Hierluf Zahle kammerherra, fór
að grafast fyrir um hve margir
íslendingar væri’ Iþar. Hafði
sendiherra í huga að halda há-
tíðlegan með þeim fullveldisdag-
inn, en eigi hafði náðst til þeirra
allra fyrir þann tíma. En sendi-
herrann hafði boð inni fyrir ís-
lendingana þ. 31. marz. Var bú-
staður sendiherra skreyttur ís
lenzkum fánum. Sendiherra tal-
aði fyrir minni íslands, Bjarni
Guðmundsson fyrir Danmörku.—
Pétur Jónsson og María Markan
skemtu með söng. Að lokum voru
sungnir þjóðsöngvar jlslendinga
og Dana. (Eftir sendiherrafregn.)
—Vísir.
To High School
Students
Immediately following the close of High
School is the right time to enter upon a
business training.
The Holiday months will see you well
on your way if you enroll by July 1.
Make your reservation now. In any
case give us the opportunity of dis-
cussing> with you or your parents or
guardians the many advantages of such
a commercial education as we impart
and its necessity to modern business.
The thoroughness and individual na-
ture of our instruction has made our
College the popular choice. .
Phone 37 181 for an appointment.
DOMINION BUSINESS
COLLEGE
The Mall
Branches at
ST. JAMES
and
ELMWOOD
DAVID COOPER, C.A.
President.