Lögberg - 27.10.1932, Blaðsíða 6

Lögberg - 27.10.1932, Blaðsíða 6
RIa fi LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. OKTÓBER 1932. Valdið og áátin EÐA REYNSLA LÆKNISINS. (Sönn saga.) Eg unni konu minni af alhug — með öllum þeim ástar-áhuga, sem oft er samfara skap- lvndi æskumannsins, — og hún unni mér á- líka mikið og eg henni. En samt, eftir tveggja ára sambúð, sagði hún mér að nú vrðum við að skilja. Hvernig stóð á þessuf Það var mér að kenna, eingöngu mér að kenna, og hér fylgir sönn saga af hjúskaparlífi okkar þessi tvö ár, en jafnframt frásögn um hversu órjúf- andi ástartrygð konunnar bjargaði mér frá framtíðar-eyðileggingu. Flestir karlmenn af Endons ætt, sem eg er af, hafa verið hraustmenni til sálar og lík- ama. Faðir minn dó, þegar eg var fimtán ára, en móðir mín lifði hann í fimm ár, og þó man eg betur eftir honum en henni. Hann var með stærstu mönnum á allan vöxt, bæði hár og þrekinn, all-mikill á lofti og drotnunar- gjarn. Á heimili okkar varð alt að lúta hans boði og banni. Hann unni móður minni, og var hennar skjól og skjöldur, en hún gekk samt um húsið líkari vofu en manneskju og . talaði aldrei eitt orðið öðru hærra. Alt frá því eg fyrst man eftir, var faðir minn þeirrar skoðunar, að eg skyldi berjast áfram í lífinu af eigin ramleik, — að eg hefði mig áfram af sjálfsdáðum, svo þegar hann féll frá og eftirskildi okkur heldur lítil efni, tók eg við búsforráðum, því það mundi hann hafa viljað. Eg hafði verið vikadrengur í búð einni í smábænum, sem var ekki langt frá heimili okkar. Eg \úldi nú að móðir mín seldi bú- jörðina og við flyttum til bæjarins. Til þess að hafa mitt fram, varð eg að hafa að engu tár hennar og andvörp — og óvilja í þessu efni, og svo hafði ég mitt fram. Eg hélt eg vissi fullvel, hvað okkur væri fyrir beztu og var ósveigjanlegur og framgjarn. Með okk- ar litla höfuðstól byrjaði eg svo verzlun. Fólk sagði, að hún mundi aldrei þrífast, en það varð þvert á móti. Litla verzlunin mín borgaði sig ágætlega. Eg fékk tiltrú. Eg veitti heimili okkar algjörlega forstöðu, sá fyrir bæði sjálfum mér og móður minni og hún lét mig öllu ráða. Þegar hún dó, þá var eg ekki lengur skyld- um bundinn við neinn eða neitt, og þar eð verzlun mín gaf mér mikið í aðra hönd, þá fór eg að setja markmið mitt í lífinu hærra en áður. Alla mína æfi hafði mig langað til að verða læknir. Af því eg var þá svo ungur, — aðeins um tvítugt—, þá spurði eg sjálfan mig aldrei að ástæðunni til þessarar löngunar,— en nú, þegar eg lít yfir liðna tíð, þá finst mér eg hafa misskilið margt í því sambandi: Lækn- ar eru til þess að græða sár manna, lækna mein þeirra af nærgætni og öruggleik, en eg hélt að staða þessi væri eins konar valdasess, læknar væru æfinlega öllum óháðir, og ekki eina.sta það, heldur þyrftu þeir ekki annað en skipa fyrir, þá yrði að hlýða þeim. Fyrir þetta fanst mér staðan svo eftirsóknarverð, — en athugaði ekki um ábyrgð þá, sem henni fylgir, og því síður um alt það, sem hún gæti haft í för með sér, ef svo vildi verkast. Þegar læknaskólinn og stórborgarlífið kom til, þá fanst mér eg vera kominn í nýjan heim, alt öðru vísi en þann, er eg hafði van- ist, en eg herti mig sem eg gat og skilaði vel áfram. Svo þegar eg var tuttugu og fjögra ára að aldri, var eg orðinn einn af starfs- mönnum við lækningar á einum stærsta spít- ala borgarinnar, og búinn að fá óbifanlegt sjálfstraust og næstum járnharða stefnu- festu og einbeittni. Ekki hafði það verið létt, að komast þetta áfram, en það hafði eg komist af eigin ramleik og óstuddur, og eg ætlaði mér að halda áfram þar til eg næði hæsta stigi í laúcnisfræði og stöðu í samræmi þar við. Knattleikar voru mér tamir, og þar gerði eg jafnan vel. Eg var nærri sex fet á hæð, og eitt hundrað og áttatíu pund á þyngd. Mér var gefin, að náttúrufari, ágæt heilsa, og mentunin hafði skerpt skilning minn, svo eg gat tekið viðfangsefninu réttum tökum, og ekki einasta það, heldur einnig handlag- inu orðinn og hagur \úð sáragræðslu og með- ferð flestra meina. Var nú fátt það til í lif- inu, er mér fanst eg ekki fær fyrir. Svo kyntist eg tilvonandi eiginkonu minni. Rut Munsson. Móðir hennar, Mrs. Munsson, var sjúkling- ur á spítalanum, sem eg var á. Var það hjartabilun, sem hún þjáðist af, en mér virt- ist heilsa hennar vera mikið undir því kom- in, hvernig á henni lá, svo eg reyndi að ávinna mér traust hennar, til þess að liún gerði mig að trúnaðarmanni sínum, og það gerði hún, og við urðum góðir vinir. Einn dag gekk eg inn til hennar, og sé þá yndislega og ánægjulega stúlku sitja við rúm- stokk sjúklingsins. Eg ætlaði að snúa við og fara út aftur, en þá kallaði Mrs. Munsson á mig. “Dr. Endow, ’ sagði hún, “eg vil sýna þér dóttur mína. Rut, þetta er læknirinn, sem eg hefi svo oft minst á við þig.” Stúlkan var nærri því eins liá vexti, eins og eg. Hún var heldur ljós yfirlitum, hárið ljósjarpt, augun ljós-mórauð að lit, en -það var ekki eingöngu fríðleikur, sem eg varð svo hugfanginn af, heldur var eitthvað við hana svo bjart og ánægjulegt, sem minti mann á fagran og glaðan sólskinsdag. Alt til þessa dags er mér ómögulegt að skilgreina neitt um það, hvað \úð töluðumst við. Eg fór brátt út aftur. Eg fann, að eg var ekki samur og áður, og eg þurfti ,að fá tóm til að jafna mig og athuga um hvernig á því stæði og hverskyns breyting þetta væri, sem á mér var orðin. Næsta dag kom hún aftur. í millitíð hafði eg áttað mig og afráðið, hvað gera skyldi. Þegar hún kom út úr herbergi móður sinnar fram í ganginn, þá stilti eg svo til, að eg gæti verið staddur rétt við gangdymar. Við staðnæmdumst til að tala við. Stú- dentarnir við þá deild læknaskólans, sem eg tilhevrði, höfðu stofnað til dansleiks á einu stærsta hóteli borgarinnar-, er skyldi fram fara innan fárra daga. Eg bauð henni á dansleikinn. Hún þáði boðið með fölskvalausri gleði. Við dyrnar kvöddumst við svo með handa- bandi, þegar búið var. Ó, þegar maður í fyrsta sinni snertir á þeirri veru, sem manni er svona mikils virði! Eg held, að upp frá þeirri stundu höfum við bæði vitað, að við vorum sköpuð hvort fyrir annað. Þarf nú eigi að orðlengja frekar hér um. Eg var orðinn gagntekinn af ást. Eg tók á öllu því lánstrausti, sem eg átti til, svo eg gæti keypt lianda henni blóm, aðgöngumiða að leikhúsunum og brjóstsykur. Eitt kveld, þegar eg fór meða hana heim í bíl mínum, þá sagði eg henni frá ást minni til hennar, og bað hana að giftast mér. Mér hafði nú reyndar virst hún líka vera ástfangin af mér, ekki síður en eg af henni, en samt átti hún í allmiklu stríði við sjálfa sig. “Nei, Villi, það get eg ekki,” sagði hiín. Nú ók eg bílnum út af veginum og stöðvaði hann þar. Svo tók eg yfir um axlir hennar. “Hvers vegua ekki?” spurðfeg hvat- skeytslega. Hún sagði mér þá eins og var. Hún hafði fyrirtæki með höndum, og hana langaði að hafa sig áfram með starfi sínu. Ef hún gftist mér, yrði hún að sjálfsögðu að hætta við það. Hún reyndi svo að koma mér í skilning um þetta, og sannleikurinn var sá, að hér var um bezta atvinnuveg að ræða. Hún hafði undanfarin þrjú ár verið við bílaverzlun með föður sínum, og hafði með liyggindum sínum tekist að auka svo verzlun þeirra, að hún var hartnær helmingi meiri en áður. Þannig inn- vann hún sér meiri peninga, eins og stóð, en líklegt væri að- eg gæti nokkru sinni innunnið mér. ' En ekki gerði eg mér grein fyrir þessu í þefcta sinn. Eg vildi helzt ekkert um það ræða. “Rut,” sagði eg og vafði hana örmum, “eg get ekki án þín verið. Hvers virði eru pening'- ar hjá slíkri ást sem okkar?” Svo þegar hún reyndi að ýta mér frá sér, til að geta talað um þetta atriði og yfirvegað það, þá sótti eg þeim mun fastara mitt mál, kvsti hana í hvert skifti sem hún ætlaði að and- mæla, svo hún varð að hætta, og þegar eg að lokum sótti bílinn af stað og við héldum ferð- inn áfram, þá var eg búinn að fá jáyrði hennar og loforð um að giftast mér, og var nú enginn maður í heimi glaðari eða ánægð- ari en eg; mér fanst alt svo bjart og fagurt. Rúmum mánuði síðar var starfstíma mín- um á spítalanum lokið. Rut virtist nú vera hætt að hugsa nokkuð um sína fyrri atvinnu- grein, og hafði hugann eingöngu við okkar samband og það, sem því tilheyrði. Aldrei varð mér að athuga neitt um, hvers hún var að fara á mis fvrir mig, — að hún hafði slept arðvænlegri og þægilegri stöðu eingöngu mín vegna. En eg hvatti hana til að giftast mér hið allra fyrsta. Hún samþykti það þá. Eg vildi ráða því, eins og öðru, hver gæfi okkur saman, svo maður nokkur, sem lengi hafði verið í borginni, sem eg átti heima í, og var vinur minn, framkvæmdi hjónavígsluna, enda ])ótt Rut sárlangaði til að athöfnin færi fram í litlu kirkjunni, þar sem hún hafði gengið á sunnudagsskóla sín bernsku og ung- lings ár. Eg man það, að þegai- búið var að gera út um þetta, þá leit hún á mig nærfelt með hrygðaraugum og sagði: “Þú veizt nú, Villi, að ekkert er það til í þessum heimi, sem eg ann eins og þér — og þó er eg ekki laus við óhug. Þú ert svo ósveigjanlegur og ráðrík- ur. — Villi, verður ekki algjört samfélag með okkur, þegar við erum gift?” Eg játaði þessu viðstöðulaust. Eg var svo gagntekinn af ást til hennar. Eg athugaði ekkert um það, að hún lagði alt annan skiln- ing í ]>að, hvernig samfélag eða sambúð ætti að vera, heldur en eg gerði. Eg leit á þetta þann veg, að hún mundi náttúrlega liafa inn- anhússstjórn á hendi, taka á móti gestum okkar, o. fl. því tilheyrandi, — í stuttu máli, hafa þá sfcöðu, að vera konan mín. Við mund- um verða svo farsæl og ánægð — hvernig í ósköpunum ætti að efast um það, að við yrð- um farsæl! Svo fanst mér eg ætti að mega gera mér vonir um að við, með tímanum myndum eignast börn. En um börn varð ekki að gera í þessu sam- bandi. Barnið okkar dó á spítalanum í horg- inni, því þangað liafði ég komið Rut, þegar barnsins var von, svo hún gæti haft sem bezta aðhlynningu og umönnun, og ári síðar skildi Rut við mig, og fór heim til fólks síns. Af hverju kom þetta ósamlyndi milli Rut og mín? Eg veit það varla sjálfur; en liefði eg ekki verið jafn blindur og ósveigjanlegur og eg var, og vitað hvenær eg átti að slaka til, þá hefði það aldrei komið fyrir. En eg hafði aldrei á æfinni látið undan neinum. Gamli læknirinn í fæðingarborg minni dó, og eg> keypti íbúð hans og allar tilfærur af ekkju lians; þetta ætlaði eg að yrði nú aðeins byrjunin. Síðar meir, þegar eg væri búinn að ávinna mér álit og meiri peninga, þá færi eg aftur til höfuðborgarinnar, og yrði sér- fræðingur í liinum dýpri greinum læknis- fræðinnar. Fvrsta sambúðarár okkar, held eg að Rut hafi ekki gefið sér tóm til neinnar óánægjn með hin breyfctu skilyrði hennar, sem sam- band hennar við mig sköpuðu henni. Hiin hafði nóg að gera við að koma heimili okk- ar í það horf, sem við þurfti, taka á móti gest- um okkar, kynnast fólki, o. s. frv. Það var fyrst nokkrum mánuðum eftir að barnið okk- ar dó, að eg fór að taka eftir því, að hún fór að verða þreyjulítil og jafnvel leiðindafull. Svo var það eitt kveld, þegar við vorum ein saman, að hún kom til mín og lagði hend- urnar um hálsinn á mér og bað mig bónar. “Villi,” sagði hún blíðlega, “var það ekki áætlunin fyrir okkur í fyrstu, að með okkur yrði algjört samfélag?” Eg leit til hennar undrunaraugum. “Jú,” sagði eg, “og það hefir verið svo. ” Af því hún hafði fengið mentun í gagn- fræði og stundað verzlun, þá hafði hún oft til bersögli, sem gat orðið itilfinnandi, endá komst hún nú strax að höfuðatriðinu. “Nei,” sagði hún, “með okkur hefir aldr- ei algert samfélag verið, — ekki svoleiðis, eg hefi alt sem eg þarf til hússins, en það vantar mikið á, að með okkur sé eðlileg sam- úð, — að við séum eins samrýmd, eins og ætti að vera, — ekki — álgjört samfélag. Ein- mitt nú á þessari stundu áttu við mótlæti að stríða, og ekki hefirÖu sagt mér frá því!” Þetta var nú reyndar ekki nema sannleik- urinn; einn af mínum gömlu sjúklingum hafði dáið þennan dag, og þó eg hefði nú lengi bú- ist við því, þá lá samt illa á mér út af því. En þó þessu væri nú svona varið, þá hefði mér aldrei til hugar komið að minnast á það heima. Það kom mér einum við, en ekki öðr- um á heimilinu. “Það hefir ekkert komið fyrir, sem þú þarft að ergja þig út af,” svaraði eg hryss- ingslega. Þá vildi hún endilega fá að vita, hvernig á þessum undirtektum stæði, en þá neitaði eg að svara því. Hún hætti þá við þetta umtalsefni, og byrjaði á nýju. Hún sat á breiða arminum á hægindastóln- um, hafði lagt aðra höndina á öxl mér og hreyfði fótinn fram og aftur hálf-þreyjuleys- islega. “Villi,” sagði hún, “eg vildi að þú hefðir mig með þér við þín dagsdaglegu störf-; gæti eg ekki verið aðstoðarmaður þinn? Eg gæti haldið reikningana, svarað í símann; eg gæti létt byrði-----” Hún sókti eins fast eftir þessu, eins og barn eftir nýju leikfangi. Eg sé nú, að það liefir komið af því, að hún undi ekki aðgerðaleys- inu, því hún var athafna kvenmaður. Bara að barnið okkar hefði lifað. — Eg ýtti hönd hennar hranalega af mér, og sagði stuttlega: “Nei, heillin mín, þú ert konan mín, en ekki aðstoðar læknir; þegar eg þarf á 'hjálp að halda, þá fæ eg mér mann til þess.” Sannleikurinn var sá, að eg hefði engin efni haft á því, að taka aðstoðarmann, en þetta sagði eg til að fyrirbyggja, í eitt skifti fvrir ölí, það, að hún skifti sér nokkuð af mínum verkahring. Að eg færi að láta kven- mann ráða fyrir mér og mínum starfsaðferð- um! Nei, það skyldi alldrei verða. Samt rifumst við ekki í þetta sinn. — “Svo þetta er þá skilningur þinn á samúð og sam- böndum!” sagð hún aðeins. En þetta særði tilfinningar hennar og gleymdist ekki fljótt aftur. Hún varð enu óánægðari en áður. Öll okkar hjónabandsfarsæld smáminkaði nú, og varð að engu, og eg reyndi ekkert til að endurreisa hana. Sérþótti minn var nií meiri en svo. Eg hafði aldrei vægt fyrir neinum, það sem af var æfi minni, og ætlaði ekki heldur að gera það nú, sízt fyrir konunni minni. Og svo brauzt óánægjan út fvrir alvöru áður mjög langt leið. Maður einn, undarlegur í skapi, flutti til borgarinnar. Eg ætla að nefna hann Vin- cent Darrow. Heiminum var hann kunnur sem söguskáld, því hann hafði samið skáld- sögur, sem hann setti saman af sérþekking þröngsýnnar sálar, en ekki af öðru. Hann var grimmur í skapi, uppfullur þverúðar og rangsnúinn, en þó að sumu leyti skarpvitur, en undirhyggjumaður og [ varasamur, svo engu líkara var, en að í hugskoti hans væru ótal háskalegar krókaleiðr, eins og í hellra- fylgsnum í gömlu þjóðsögunum er lýst, þar sem drekar og nöðrur höfðust við í. Hann hafði eitt sinn fengið einhvern und- arlegan og ókennilegan sjúkdóm, og þess vegna orðið að halda kyrru fyrir heima í húsi sínu, en nú var hann betri til heilsu, en gat ekki annað en lifað einlífi, af því hann hafði vanist á það í þessum undarlegu veik- indum sínum. Eg tel það svo, að hann hafi verið einn, því þessi eina manneskja, sem hjá honum var — Elsa dóttir hans, 14 ára gömul — var honum svo nauða-lík, bæði í sjón og raun, að það var eins og hún væri svolítið bro’t af hon- um sjálfum, frekar en sérskilin mannvera. Miðlað hafði faðir hennar henni óspart af mannvonzku sinni og illgirni, bæði að uppeldi og erfðum. Svo var hún ill í sér, að enginn krakki gat við hana leikið. Ánægju hafði hún a.f að reka smáslöngur, sem hún fann meðfram veginum, í gegn með stálprjónum, —til að sjá þær engjast sundur og saman, og hló dátt að; kona mín var sú eina, sem helzt hafði þolinmæði við hana, en þó held eg lienni hafi stundum ofboðið, hvað illa stelpukrakki þessi var innrætt. Elsa var nú æfinlega með Darrow, eða þá einhvers staðar nálægt lionum; alt það ást- ríki, sem hann átti til, (ef hægt var að nefna það því nafni), hafði liann \áð hana eina lagt. Honum var, frá því fyrsta, illa við mig. Hvernig á því hefir staðið, veit eg alls ekki. En hann kom samt oft inn til mín, og lézt vera að leita læknisráða hjá mér, en kom í raun og veru ekki til annars, en að draga mig og stöðu mína sundur í nöpru háði. Hann kom mér út í samræður um ýmsár greinir lieimspeki og vísinda, en þar eð hann var í þeim efnum fróðari og greindari en eg, bar liann þar hærri hlut, svo eg varð ráðalaus og sárgramur, en þá fvrst var honum skemt, þegar han sá að mér leið illa. Alt af fanst honum hann vera veikur. En eg hafði komist að þeirri niðurstöðu, að í raun og veru var ekkert að honum, ef hann aðeins hætti að halda, sig veikan, þá yrði hann heilbrigður. En þegar eg sagði honum þetta, varð hann bálreiður. Eg hafði misboðið virðingu hans með þessu. Hann hélt, að það væri líkamlegur sjúk- dómur, sem að sér gengi, en ekki sinnisveiki. “Eða væri það líklegt, að hann gæti samið önnur eins snildarverk, eins og bækur hans væru, ef þessu væri þarpiig varið?” En þó liann reiddist af þessu, þá kom hann inn til mín eins eftir sem áður. Eg held hreint, að hann hafi ekki getað án verið á- nægjunnar, sem hann hafði af að kvelja mig og reita til reiði. Tilslettni hans og háðs- glósur voru eins og hárbeittur rýtingur, sem slapp út og inn, fram hjá eftirtekt minni, því eg var ekki nógu fljótur að grípa á svip- stundu hvert stefndi, og hafði svo engin önn- ur ráð en að lenda í fánýtum geðæsingum. Eg hafði verið þolinmóður við hann, eins og eg æfinlega er við veikt fólk, það er að segja að því leyti, sem þessi ankannalegu veikindi hans áhrærði; en einn dag, þegar hann kom, höfðu áhyggjur mínar út af Rut ollað því, að eg var alt annað en í góðu skapi, svo þegar við fórum að tala saman og Yin- cent, að vanda, tók að kvarta um veikindi sín, sagði eg reiðulega,: “Ilættu að segja mér þetta og annað eins! Það gengur ekki nokkur skapaður hlutur að þér, maður!” (Framli.)

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.