Lögberg - 02.02.1933, Page 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. FEBRÚIAR 1933.
BU 7
Draugur.
Knut Hamsun.
Mörg ár í æsku var eg hjá föð-
urbróður mínum á prestssetri á
Hálogalandi. Það var ströng æfi,
mikill þrældómur, mikil barsmíð
og sjaldan eða alldrei nokkur
stund til leika eða skemtana. Með
þessari harðneskjuaðbúð á heim-
ili föðurbróður míns varð það
smám saman eina Igileðin mín, að
skjótast burt og vera einn. Þá
sjaldan eg átti frjálsa stund, leit-
aði eg inn í skóga eða þá eg gekk
upp í kirkjugarð og eigraði innan
um krossmörk og legsteina lét mig
dreyma og talaði hátt við sjálfan
milg.
Prestssetrið stóð einstaklega
fallega, fast við fljótið Glimmu,
breitt og stórgrýtt straumvatn,
sem rtiðaði jafnt um nætur og
daga, Glimma rann um einn tima
dags til suðurs, annan til norð-
urs, alt eftir því vort flóð var eða
fjara. En ált af var söngurinn
sami, hvort sem strauminn bar út
eða inn.
Kirkjan og kirkjugarðurinn
stóðu á hæð. Kirkjan var gömul
krosskirkja úr timbri, o!g í klrkju-
garðinum voru engir gróðurreitir
og aldrei blóm á leiðunum. En
fast við vegginn spruttu að jafn-
aði væn himber, stór og safamik-
ill ávöxtur sem saug þarna í sig
næringu úr feitri dauðra manna
mold. Eg þekti hvert leiði og
hverja áletrun, og eg lifði það,
að krossmörk, sem sett voru upp
ný, fóru að hallast þegar fram
liðu stundir og steyptust út af að
lokum eina hvassviðrisnóttina.
En þó að ekki væru blóm á leið-
unum, þá var kirkjugarðurinn
allur kafinn í grasi á sumrin.
Það var bæði hátt og snarpt, og
eg sat þar oft og hlustaði á vind-
inn þjóta i þessu afar-stinna
grasi, sem tók mér í mitti. í miðj-
um klíðum snerist svo kannske
vindhaninn á kirkjuturninum, og
urgið í járninu heyrðist eins og
hvein um alt prestssetrið. Það
var engu líkara en að járnið
þarna væri að gnísta tönnum
framan í annað járn.
Oft átti eg tal við grafarann,
meðan hann var að taka gröf.
Hann var alvörugefinn maður og
stökk sjaldan bros, en mér var
hann einstaklega góður, og þeg-
ar hann stóð þarna og kastaði
mold upp úr gröfinni, bar það
oft við, að hann kallaði til mín
að fara frá, þvi að nú væri hann
með stóran læríegg á rekunni,
eða feapandi hauskúpu.
Eg fann oft á leiðunum bein
og hárflyksur af líkum og stakk
því þá alt af aftur niður í jörð-
ina, eins og grafarinn hafði kent
mér. Eg var svo vanur þessu, að
mér varð ekkert um það, þó að eg
hitti á þessar leifar af lifandi
mönnum. Undir öðrum enda
kirkjunnar var likkjallari. Þar
var fult af mannabeinum á rúi og
strúi, og oft sat eg þarna niðri í
kjallaranum að tálga eitthvað að
feamni mínu eða búa til hinar og
aðrar myndir á gðlfið úr beinun-
um.
Einu sinni fann eg tönn í
kirkjugarðinum.
Það var framtönn, mjallhvít og
sterkleg. Eg stakk á mig tönn-
inni án þess að gera mér almenni-
lega grein fyrir til hvers. Eg
ætlaði að hafa hana í eitthvað,
sverfa hana til og gera úr henni
eitthvað skrítið og greypa í eitt-
af þeim mörgu furðuverkum, sem
eg tálgaði úr tré. Tönnina hafði
eg með mér heim.
Þetta var um haust og dimdi
snemma að. Eg þurfti fyrst ým-
islegt annað að gera, og það
munu hafa liðið einir tveir klukku
tímar þangað til eg gat farið inn
í pilthús til þess að fást við tönn-
ina. Þá var tun'glið komið upp.
Það var háíft.
í pilthúsinu var ljóslaust, og
eg var þarna aleinn. Eg þorði
ekki að fara að kveikja á lampan-
um áður en piltarnir kæmu. Eg
gat líka bjargast við skímuna út
um skjáinn á ofninum, ef eg kom
eldinum vel til. Eg fór þess vegna
út í skála eftir hrísi.
í skálanum var dimt.
Eg er að þreifa mig áfram eft-
ir hrísinu og finn þá alt í einu
laust högg á höfuðið, eins og
drepið væri einum fingri.
Eg sneri mér snart við, en sá
engan.
Eg fálmaði fyrir mér, en greip
í tómt. '■
Eg spurði hvort þar væri nokk-
ur, en enginn gegndi.
Eg var berhöfðaður,* og eg
'greip hendinni upp í höfuðið þar;
sem komið hafði verið við mig. |
Þá fann eg eitthvað helka^t, sem
eg slepti undir eins. Þetta er
ei/tthvað undarlegt hugsaði eg
með mér. Eg þreif aftur upp í
hárið, — þá var kuldinn hofr-
inn. —
Eg hugsaði:
Hvað skyldi hafa dottið svona
kalt ofan úr rjáfri og hitt mig í
höfuðið?
Eg tók fangið fult af hrísi og
bar inn í piltús lagði í ofninn og
beið þangað til fór að koma birta
út um skjáinn.
Síðan tók eg upp tönnina og
þjölina.
Þá var barið á gluggann.
Eg leit upp. Fyrir utan glugg-
ann stóð maður o'g þrýsti andlit-
inu fast upp að rúðunni. Eg.
þekti ekki manninn, kannaðist |
ekkert við hann, og þekti eg þó
hvern mann jí 'j iprestalkaHinu.
Hann; var með { rautt alskegg,
rauðan trefil um hálsinn og sjó-
hatt á höfði. Eg hugsaði ekki út
í það þá, en datt það í hu!g seinna:
hvernig gat þetta höfuð komið
svona greinilega í ljós í myrkr-
inu, o'g það frá þeirri hlið húss-
ins, sem tunglið náði ekki einu
sinni að skína á? Eg sá andlitið
hræðilega skýrt. Það var fölleitt,
nærri því hvítt, og augun störðu
beint á mig.
Mínúta Cíður.
Þá tók maðurinn að hlæja.
Það var ekki neinn hristings-
hlátur, sem heyrðist, en munnur-
inn fór út að eyrum en augun
störðu eftir sem áður, en maður-
inn hló.
Eg slepti því, sem eg var með
í höndunum, og kólnaði allur upp
af skelfingu. í gininu á andlit-
inu á rúðunni, upp !glentu af
hlátri, sá eg alt í einu skyggja
í skarð í tanngarðinum, — það
vantaði tönnu.
Eg sat þarna og starði beint
ENROLL NOW!
Take advantage of the low
tuition rates now prevailing
Day School $12 per month
Night School $4 per month
SUBJECTS
SHORTHAND BOOKKEEPING
TYPEWRITING PENMANSHIP
RAPID CALCULATION ARITHMETIC
SPELLING CORRESPONDENCE
SECRETARIAL PRACTICE, ETC.
Call or write for descriptive folder.
Empire Business College
212 Enderton Building Portage and Hargrave
TEI.EPHONE
(Next to Eaton’s) 23 232 Winnipeg
fram af hræðslu. Aftur liður
mínúta. Andlitið fór að taka á
sig liti, það varð fagurgrænt, og
síðan varð það fagurrautt, en
ekki haggaðist brosið. E’g vissi
veíl af mér og tók eftir öllu í
kringum mig. Eldurinn bar tölu-
verða birtu út um skjáinn á ofn-
inum 'iog (varpaði daufhi , glætu
alla leið á vegginn á móti, í stiga
sem þar var. Eg heyrði líka
klukku ganga á þilinu í herberlg-
inu fyrir innan. Alt sá eg þetta
svo greinilega, að eg setti meira
að segja á mig, að sjóhatturinn
mannsins á glugganum var svart-
ur í kollinn og upplitaður, en á
honum grænmá'luð brydding.
Þá lét maðurinn höfuðið síga
niður með rúðunni hægt og hægt,
neðar og neðar, þangað til það
hvarf niður fyrir gluggann. Það
var eins og hann liði ofan í jörð-
ina. Eg sá hann ekki lengur.
E'g var óttalega hræddur * og
allur farinn að nötra. Eg leltaði
á gólfinu að tönninni, en jafn-
framt þorði eg ekki að hafa aug-
un af glugganum, ef andlitið
skyldi koma aftur.
Þegar eg hafði fundið tönnina,
ætlaði eg undir eins með hana
aftur upp í kirkjugarð, en þorði
ekki. Eg sat þarna áfram ein-
samalll og raátti mig ihvergi
hræra. . Eg heyri fótatak úti á
hlaði og held, að þar sé einhver
stúlknanna að koma þrammandi
á tréskóm. En eg þorði ekki að
kalla í hana, og fótatakið fór hjá.
Eilífðartími líður. Eldurinn fer
að kulna út í ofninum, og enginn
kemur mér til hjálpar.
Þá bít eg á jalxlinn og stend
upp. Eg lýk upp hurðinni og
geng aftur á bak út úr pilthús-
inu, en einblíni um 'leið á glugg-
ann, þar sem maðurinn hafði
staðið. Þegar eg var kominn út
á hlað, tók eg til fótanna og hljóp
norður í hesthús, til þess að biðja
einhvern piltana að koma með
mér upp í kirkjugarð.
En piltarnir voru ekki í he^t-
húsinu.
Nú hafði mér hins vegar auk-
ist áræði undir beru lofti, og eg
réð af að fara einn upp í garð.
Með því móti kiemist eg líka hjá
því að trúa nokkrum manni fyr-
ir þessu, og lenda svo kannske í
klónum föðurbóður mínum !á
eftir út af öllu saman.
v Og eg hélt nú einsamall upp
hæðina. Tönnina var eg með í
vasaklútnum.
Uppi við sáluhliðið nam eg
staðar — þar bilaði mig kjarkinn.
Eg heyri niðinn i Glimmu, ann-
ars er alt hljótt. í sáluhliðinu var
engin grind, ekki nema bogi að
ganga í gegnum. Eg þoka mér
öðrum megin að boganum með
hálfum huga og gægist með var-
úð inn í hliðið, til þess að vita,
hvort eg eigi að þora að fara
lengra.
Þá alt í einu hníg eg niður á
hnén.
Rétt fyrir innan hliðið, inni á
milli leiðanna, var hann aftur
kominn, maðurinn með sjóhatt-
inn. Han var hvítur í andliti,
eins og þegar eg sá hann fyrst,
og hann sneri því að mér, en
benti um leið áfram, lengra upp
í kirkjugarðinn.
Eg tók þetta sem skipun, en eg
þorði ekki að fara. Eg lá þarna
mjög lengi og horfði á manninn
og baðst undan, en hann stóð
grafkýr og þagði.
Þá kom fyrir atvik, sem gerði
mig ögn kjarkaðri. Eg heyrði,
að einn af vinnumönnunum var
eitthvað að dunda niðri við hest-
hús og blístra. Þetta lífsmark
varð til þess, að eg stóð upp.
Maðurinn var nú að fjarlægjast
hægt og hægt, hann gekk ekki,
heldur sveif hann áfram eftir
leiðunum og var alt af að benda
fram. Eg fór inn fyrir hliðið.
Maðurinn reyndi að teyma mig
lengra. Eg gekk fáein skref og
nam staðar. Eg gat ekki haldið
áfram. Með skjálfandi hendi tók
eg tönnina úr vasaklútnum og
henti henni af alefli inn í kirkju-
garðinn. í sömu svifum snerist
vindhaninn á kirkjuturninum, og
ískrið í járninu nísti mig í gegn.
Eg þaut út um hliðið niður hæð-
ina og heim. Þegar eg kom inn
í eldhús, sagði fólkið að eg væri
eis og liðið lík í framan. . . .
Nú eru mörg ár síðan, en eg
man alt. Eg sé mig enn á hnján-
um við kirkjugarðshliðið, og eg
sé fyrir mér þennan rauðskeggj-
aða mann.
Aldur hans get eg ekki einu
sinni metið svona hér um bil.
Hann gat verið tvítugur, hann
gat eins verið fertugur. Úr því
að það átti fyrir mér að liggja
að sjá hann oftar, þá vaknaði
lika þessi spurning upp í hugan-
um seinna, en eg er enn'jafnnær
um af1.dur hans . . .
Margt kvöldið og marga nótt-
ina kom maðurinn aftur. Hann
birtist, hló með opið ginið og
hvarf. Og alt af vantaði hann
eina tönn. Snjóa lagði að, og þá
tók fyrir að eg gæti farið upp í
kirkjugarð og stungið tönninni
jörðina. Og maðurinn gerði vart
við sig öðru hverju allan vetur-
inn, en strjálaði komur sínar eft-
ir því sem á leið. Eg hætti að
vera eins örvita af hræðslu við
hann. En hann gterði mér líf-
ið nærri þvi óbærilegt, eg átti á-
kaflega bágt. Þá hugsaði eg mörg-
um sinnum gott til þess að geta
budnið enda á kvöl mína með því
að fleygja mér í Glimmu um flóð.
Síðan kom vorið, og maðurinn
hvarf með ö*llu.
Með öllu? Nei, ekki með öllu,
en alt sumarið. Næsta vetur kom
hann aftur. Ekki var það þó
nema einu sinni, en síðan leið svo
langur tími, að eg varð hans ekki
var. Þrem árum eftir að eg sá
hann fyrst, fluttist eg af Há-
logalandi og var í burtu árlangt.
Eg kom aftur fremdur og fanst
sjálfum eg vera stór og fullorð-
inn maður. Nú réðst eg ekki aft-
ur til föðurbróður míns á prests-
setrinu, heldur heim til foreídra
minna.
Eitt kvöld um haustið, þegar
eg var nýlagstur út af, var tekið
kaldri hendi um ennið á mér. Eg
lauk upp augunum og sá mann-
inn fyrir mér. Hann sat á rúm-
inu mínu og horfði á mig. Eg lá
ekki einn í herberginu, tvö syst-
kini mín voru þar líka. Hvorugt
þeirra lét eg þó verða neins á-
skynja. Þegar eg fann þennan
kalda þrýsting á ennið, brá eg
upp hendinni og sagði:
Nei, farðu! — Systkini mín
spurðu þá úr rúmum sínum, á
hvern eg væri að yrða.
Þegar /maðurinn hafði setið
kyr um stund, fór hann að róa
sér fram og aftur. Hann smá-
hækkaði í sessi um leið, svo að
seinast náði hann upp undir
mæni, og þegar honunr' fanst
hann ekki komast öllu lengra,
stóð hann upp, gekk hljóðlaust
burt frá rúminu mínu, utar eftir
öllu gólfinu, út að ofni og hvarf
þar. Eg hafði ekki af honum
augun. . . . ~ /
Hann hafði aldrei verið eins
nærri mér og þá. Eg horfði beint
framan í hann. Augnatillitið var
eyðilegt og brostið. Hann leit til
nín, en það Var eins og hann horfði
út um mig, beint í gegn um mig,
langt yfir í annan heim. Eg veitti
því athygli, að hann var gráeygð-
ur. Hann hreyfði ekki andlitið og
hann hló ekki. Þegar eg ýtti
hendinni á honum burt af enninu
á mér og sagði: Nei, farðu! þá
tók hann höndina hægt til sín.
Ekki deplaði hann augunum all-
an tímann, sem hann sat á rúm-
inu mínu, en það voru þó nokkr-
ar mínútur. . . .
Nokkrum mánuðum seinna,
þegar kominn var vetur og eg
aftur farinn heiman að, var eg
um tíma hjá Wl kaupmanni til
aðstoðar í búðinni og skrifstof-
unni. Þar átti fyrir mér að
liggja að verða var við manninn
í síðasta sinn.
Eg geng eitt kveld upp í her-
bergið mitt, kveiki á lampanum
og hátta. Eg ætla, eins og vant
er, að setja skóna mína fram fyr-
ir, tek þá í höndina og lýk upp
hurðinni.
Þá stendur hann á ganginum,
alveg hjá mér, sá rauðskeggjaði.
Eg veit af mönnum í næsta her-
bergi, svo að eg er óhræddur. Eg
segi í álfum hljóðum:—Ertu kom-| Christensen þá í ýms ævintýri, en
inn enn!— Rétt á eftir glenti nokkuð má ráða í, hvert traust
maðurinn upp ginið að vanda og menn báru til hans af því, að
fór að hlæja. Nú greip mig ekki honum var meðal annars falið að
flytja til Svíþjóðar hið dýrmæta
musteri, sem Sin Chin Gekern
Khan gaf Gústaf Svíakonungi um
þessar mundir. Árið 1929 réðst
Christensen enn í leiðangur með
lengur ótti, en að þessu sinni var
athygli mín heldur en ekki vak-
in: Tðnnin var komin í skarðið.
Það má vera, að einhver hafi
stungið henni niður I moidina.
Eða að hún hafi á þessum árum Sven Hedin og var með honum ár-
náð að grotna sundur, verða að 'angt, en bjó að þvi búnu siálfur
dufti og sameinast því dufti, sem út leiðangur til Indlands. Á þeirri
ferð lenti Christensen í hinu mesta
harðræði. Varð hann meðal ann-
ars fyrir skriðuhlaupi í Himalaya-
inum, meðan eg stóð þarna í dyr- j f iöllum og stórslasaðist þá svo,
unum, sneri sér við, gekk niður að hann varð eigi fluttur til
stigann og hvarf þar niður í! sjúkrahúss. Bata öðlaðist hann
myrkrið. j á þann hátt, að Indlandsstjórn lét
Síðan hefir hanrt aldrei borið le^a síma þangað sem hann lá,
og eftir fyrirsögn 'lækna þar
hún hafði orðið viðskila við —
það má guð vita.
Maðurinn lokaði aftur munn-
■eystra, er daglega stóðu í sima-
sambandi við Chrisensen, lét hann
fyrir mig. Og nú eru leiðin mörg,
mörg ár. . . .
Þessi maður, þessi rauðskeggj- . .
aði boðberi úr dánarheimum,1 innfædda menn græða sig til
gerði mér svo ömurlega æfina í heirra muna’ að hægt var/ð flyt3.a
barnæsku, að ekki verður með hann tH mannheima. Siðan heLr
orðum ilýst, og af því hefi eg haft hann len’gst af dvallst 1 stokk-
mjög ilt. Síðan hefi eg oftar en hólmi og stöðugt undir læknia’
einu sinni séð einkennilegar sýn-
ir, sem eg hefi ekki getað gert
mér grein fyrir, en engin þeirra
hefir fengið eins á mig og þessi.
Og þó er ekki víst, að hann
Jabonah
hendi, en nú er von um, að hann
verði loks alheill.
Haslund-Christensen er enginn
hversdagsmaður. Iðjusemi hans
og þrek má nokkuð marka af því,
hafi gert mér ilt eitt. Um það hefi að í sjúkravist sinni hefir hann
eg oft hugsað. Eg gæti ímyndað samið allstórt rit, þar sem hann
mér, að hann hafi orðið þess segir frá ferðum sinum. Er það
einna fyrstur valdandi, að eg hið fróðlegasta og er nýkomið út
lærði að bita á jaxlinn og herða í mjög vandaðri útgáfu, myndum
upp hugann. Síðar á æfinni hefi prýddri.
eg öðru hverJ'u Þurft á Því að ,Höfundur nefnir þessa bók
haIda‘ - Jabonah, en það er mongóískt
Jón Sigurðsson þýddi. Qrð og þýðir hrott{ör> 0g er við-
J-'esh- haft sem einskonar heróp, þegar
ferðamannalestirnar 1 Mongólíu
eru að leggja út í nýja áfanga. í
bókinni segir hann frá svaðilför-
um sínum í Asíu, sem fyrst hefj-
ast að marki þegar komið er inn
yfir kínverska m|úrinn, upp úr
mannfélaginu, ef svo mætti að
orði kveða. Lesandinn sér ferða-
mannalestina þokast yfir auðn-
irnar, skynjar hætturnar, sem si-
felt vofa yfir, því að bæði er von
á ræningjum og Yilliúýrum. Síð-
an er lýst nýbyggingarstarfinu í
Mongólíu og frosthörkum megin-
landsvetrarins. Bókin veitir lif-
andi fróði'.eik um margt, sem flest-
um er áður ókunnugt um með
öllu, og lesandinn fylgir með ó-
skiptri athygli landnemabaráttu
sona sléttulandsins og undrast
karlmensku þeirra. S. Sk.
—Vísir.
Henning Haslund-Christensen
er maður nefndur. Hann er
danskur herforingi og má kallast
hinn mesti ævintýramaður. Ung-
ur kyntist hann tveim bræðrum,
Ove og Carl Krebs, og réðst í
leiðangur mikinn með þeim síðar-
nefnda alla leið austur í Norður-
Mongólíu. Erindið var að stofna
þar fyrirmyndar búgarð og reka
þar akuryrkju og stórgriparækt.
Veittu Landfræðifélagið danska,
Carllsbergssjóður og Austur-Asíu-
félagið styrk til þessa fyrirtækis,
og er það ljósust sönnun fyrir því,
að hér var ekki um neitt hégóma-
tiltæki að ræða.
Þegar þessum leiðangri var lok-
ið, slóst Haslund-Christensen ár-
ið 1927 í fylgd með sænska land-
könnuðinum, Sven Hedin, sem er
löngu orðinn heimsfrægur fyrir
rannsóknir sínar í Asíu. Rataði
Flugmaður: Það hafði eg þó
hai'.dið að maður ætti að vera laus
við fótgangandi menn hér uppi!
Young Men and Women
Who is going to help you
if you do not help yourself?
Take a Dominion Business Course—
NOW! Be ready for opportunities
that are to foilow
THOUSANDS of Young Men and Women have got
everything they need in their make-up to qualify
for a GOOD POSITION, except TRAINING! If you
are in that class, let your ambition be your guide.
TRAINING will prove your first stepping stone to
a successful business career! History records that
prosperity inevitably follows in the wake of every
depression. A turn for the better in many lines of
husiness has already taken place. That a much-
improved business condition can be expected is
just as certain as sunrise and sunset! And posi-
tions will go first to those who are qualified to
take them. Who is going to help you if you do not
help yourself? The quicker you start—the better
your opportunity becomes.
For the Sake of Your Future
)
ENROLLTODAY!
DAY and EVENING CLASSES *
DOMINION BUSINESS GOLLEGE
“Members of tlxe Xational Associated Accredited
Schools.”
THE MALL
DAVID COOPER, C.A., President