Lögberg - 21.09.1933, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. SEPTEMBER, 1933
Högberg
OeflS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáakrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 urn árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Preas, Limited. 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PHONEB S0 327—86 328
Áhugamál kvenna
Afstaðið er fyrir skemstu kvennaþing eitt,
allfjölsótt, er háð var í Chicagoborg; samtök
þau, er þing þetta háðu, nefnast Second In-
ternationale of Women. Megin viðfangsefni
fundar þessa, eða þings, var það, að semja
áskorun til hins siðaða heims, og hefjast jafn-
framt handa um það, að tryggja mannkyninu
í framtíðinni andlegt og efnislegt öryggi á-
kveðnar og skýrar, en við hefir gengist á liðn-
um öldum. Ber þetta enn einu sinni ótvíræð-
an vott um J)að, hve skipulagsbundið stjórnar-
far, hefir brugðist köllun sinni á sviði mann-
félagsmálanna, því að öðrum kosti hefði á-
skorun þessi frá umra'ddu kvennaþingi
hvorki komið fram, né hennar verið þörf.
I yfirlýsingu sinni, eða áskorun, komst
kvennaþing þetta meðal annars þannig að
orði:
“ Sú er eindregin sannfæring vor að sér-
hverjum einstalingj þjóðfélagsins, án tillits til
kvns, mismunandi trúarskoðana, uppruna
eða ættar, beri stöðugur aðgangur að lífvæn-
legri atvinnu, heilsusamlegum lífsskilyrðum
og almennri mentun. Vér erum ennfremur
sannfærðar um það, að vernda beri þjóðfé-
lagið á margfalt fullkomnari hátt, en venja
hefir verið til, gegn ófriði og glæpum, og að
meðfædd réttindi til sjálfsákvörðunar njóti
fullrar viðurkenningar á sem allra flestum
sviðum. ’ ’
Af hinum ýmsu ályktunum, er afgreidd-
ar voru á kvennaþinginu, má glögglega marka
þann óhug, er hin vægðarlausa samkepni á
sviði viðskiftalífsins hefir vakið; í stað
þeirrar samkepni, er gert ráð fyrir þjóðfé-
lagsskipulagi, er grundvallað sé á hugsjón
skýlausra maunréttinda, með jafnari skift-
ingu auðs og iðju, en venja hefir verið til.
Engan veginn er ósennilegt, að einhverj-
ir kunni að líta svo á, sem kvenþjóðin sé með
þessu óþarflega að skera sig út úr, og að
meira en nóg' sé um tvískiftingu, eða jafnvel
margskifting-u í þjóðfélaginu án þess að til
stríðs sé stofnað milli karls og konu. Slíku
til andsvara er það, að svo tilfinnanlega hefir
einræði mann-forustunnar á sviði samfélags-
málanna brugðist skylduverki sínu, að sízt er
að undra þó mceðwr mannkijnsins komi fram
á sjónarsviðið og krefjist varanlegra gerbóta
á því, sem átakanlegast hefir aílaga farið.
Hugsjón mann-forustunnar í samfélags-
málUnum var grundvölluð á yfirráðum og fé,
eða að minsta kosti leit eftir hvorutveggja.
Og til þess að koma slíku fram, tók maðurinn
hnefaréttinn í þjónustu sína; þetta hafði í för
með sér óholla dýrkun ímyndaðra yfirburða,
rangláta skiftingu auðs og jafnvel beint
þrælahald. Og enn er síður en svo að þessi
átumein séu aldauða., þótt skift hafi þau að
vísu í ýmsum tilfellum nokkuð um ytra form.
Enn eru hagsmuna styrjaldirnar réttlættar
eftir föngum, og enn er trúað á hið forn-
kveðna:
“They shall take who have the power
And tliey shall keep who can.”
Nú er kvenþjóðin farin að hasla sér völl;
nú er það hún, sem sett hefir sér það mark-
mið, að veita lífrænu hollstreymi inn í græðgi-
sýkt þjóðlíf og krefjast öryggis fyrir alla
jafnt. Sennilega væri ekki úr vegi aið stjórn-
ir hinna ýmsu þjóða og landa opnuðu augu
sín fyrir því, að fyr en síðar hlýtur mann-
réttindastefnan að ryðja sér fullkomlega til
rúms og vinna fullkominn sigur.
1 hinum austlægu löndum, þar sem konan
hafði verið olnbogabarn öldum saman, er við-
horfið fariC að verða nokkuð á annan veg.
Tyrkneskar stúlkur hafa varpað af sér and-
litsblæjunni og eru famar að kveðja sér
hljóðs. 1 Bandaríkjunum, og á Bretlandi
hinu mikla, skipa konur ráðgjafasess; at-
kvæðisréttar til móts við menn hafa þær víða
notið um langt skeið; aðgang að háskólum
hafa þær einnig til móts við menn; þær konur,
er takast vilja á hendur kennimannlega stöðu,
geta það einnig nú allvíða, ef þær æskja, og
leggja fyrir sig nám með slíkt fyrir augum.
Konan hefir djúpa innsýn inn í margt,
sem maðurinn virðist ekki koma auga á.
Margir menn virðast um lítið annað hugsa, en
fégróða og verzlun; margar konur látá alt
annað rýma sæti fyrir umhyggjunni um vel-
ferð æskunnar. Margir menn láta sér um
fátt tíðræddara en herfrægð; margar konur
'vakna um morgna og falla í svefn að kveldi
með bljúga bæn á vör um varanlegan frið
á jörðu.
Hvað sem um Lundúnastefnuna frá því
í sumar, og vopnatakmörkunarmótið í Geneva
að öðru leyti má segja, þá verður ekki um
það vilst, að hið átakanlega árangursleysi
beggja þessara maim-funda, hlýtur að færa
alþjóðum heim sanninn um það, hve brýn er
nú orðin þörfin á þátttöku kvenna í velfarn-
aðarmálum mannkynsins.
Inntak þessarar greinar er tekið úr
tímaritinu The National Home Monthly.
Ritsjá
“1 byggðum,” ljóðmæli eftir Davíð Stef-
ánsson frá Eagraskógi, 200 bls. Útgefandi
Þorsteinn M. Jónsson, Akureyri.
Með útkomu ljóðabókar sinnar ‘ ‘ Svartar
fjaðrir”, árið 1919, haslaði Davíð Stefáns-
son sér þann völl, er fegurstu spáði um ljóð-
menning ungu kynslóðarinnar á Fróni. Yfir
ljóðunum hvíldi frjálsmannlegur blær ís-
lenzkrar málsmennningar, laus við tyrfni
glamur eða gorgeir; söngvarnir bárust beina
boðleið frá hjarta til hjarta, beiskir og bitrir,
eða mjúkir og mildir í senn. Harpa Davíðs
er margstrengjuð; þó eru strengirnir hver
öðrum íslenzkari, jafnvel þó yrkisefnin séu
óíslenzk.
Þetta ný.ja ljóðasafn Davíðs, hefst með
þjóðhátíðarljóðunum frá 1930. Því er eins
farið með þann ljóðflokk, og flest annað eftir
skáldið, að því oftar sem lesið er, þess feg-
urra og litauðugra verður bæði efni og form.
Þannig er það reyndar með flest, eða alt, sem
eitthvað verulegt er spunnið í.
1 þessu nýja ljóðasafni er margt ágætra
kvæða, þó öll verði þau tæpast talin til risa-
fengins skáldskapar.
Á blaðsíðu 76 hefst eftirfarandi kvæði,
er sver sig mjög í ætt við aðrar ljóðperlur
skáldsins; kvæðið heitir ‘ ‘ Eg þekti hann ung-
ann”:—
“Eg þekkti liann ungan, þegar hann svalt,
þá gat eg bjargað—stundum.
Þegar herbergi hans var kalt
var húsið mitt opið. Svo breyttist alt
og fækkaði okkar fundum.
Sú gerbreyting öll var göldrum lík.
Þó get eg skilið að lánuð flík
skapið og hugann herði.
Hann kvæntist . . . Konan var rík
og keypti hann háu verði.
Arin liðu. Svo hitti eg hann,
er hamingja mín var á förum.
Eg barði að dyrum . . . fyrir fann
ekki fornvin minn, heldur annan mann
með gulltanna-glott á vörum.
En af því mig skorti veg og völd
tók vinurinn forni mér þetta kvöld
sem ókunnum óþarfa gesti.
Rödd hans var bæði rám og köld
eins og ræða hjá trúlausum presti.
Það fór ekki leynt, að hann átti auð.
Hver endurminning um sult var dauð
og burt hin barnslega kæti.
Eg kom ekki til þess að biðja um brauð.
—Því bauð hann mér ekki sæti?
Það flytur enginn kerlingar um stóryrð-
in í kvæði þessu; þvert á móti er það hin ó-
brotna og alþýðlega framsetning, er tökum
nær á lesandanum og festist í minni.
“Hríðtepptur,” er fyrirsögn kvæðis, er
hefst á blaðsíðu 100; er blær þess svo ram-
íslenzkur, að ekki er liugsanlegt að fram hjá
þeim fari, er til þekkja íslenzks veðráttufars
að vetrarlagi:
“Á heiðarbrúninni brast hann á.
Til baka eg aftur flýði.
Með herkjum tókst mér liúsum að ná.
Hríðtepptur beið eg daga þrjá
og bæklaði brotin skíði. . . .
En heldur en liggja lengur við ylinn,
legg eg af stað—útí bylinn.
Lát myrkrið verða svart sem sót.
Lát svalann um brjóst mitt streyma.
Þó snjórinn vefjist mér fast um fót,
þá finn eg að öll mín sálubót
er bak við heiðina—heima.
Og þar er mér altaf beðið til bjargar,
'þó bíði mín ófærð og hættur margar.
Sá verðskuldar ekki vinatrygð,
sem vogar aldrei að fara,
fyr en orðið er bjart í bygð.
Að brjóta sér leið er gömul dygð,
og nú læt eg skríða til skara.
Þeir komast langt, sem karlmensku eiga.
. . . Komdu með plöggin mín, Veiga.”
í sjaldgæfu og einkennilegu
kvæði “Einverumenn,” á blaðsíðu
155, hljóðar síðasta vísan á þessa
leið:
‘‘Hví skyldu þeir, sem einveruna
erfa,
ástir og gleði lífsins þrá?
Hvi skyldu þeir, sem allra augum
hverfa,
óska þess að heyra og sjá?
Hví skyldi hrygga um hamingjuna
dreyma,
og hungraða um veizluföng?
Hví skyldi þjáður þrá að gleyma,
og þögull elska ljóð og söng.
Að kveða á með vissu um það,
hver bezt séu ljóð í safni þessu, er
ekkert áhlaupaverk. En þau kvæði
sein hér hafa verið til tínd, jafnvel
að meiru og minna leyti af handa-
hófi, hyggjum vér að sverji sig
svo í ætt til sannrar listar, að þau
varpi nokkru ljósi á, yfir hverjum
fjársjóðum að bók þessi býr.
Fræðslustarfsemi
dr. Richard Beck
Richard Beck, háskólakennari
við ríkisháskóla North Dakota, í
Bandaríkjunum, er starfs og áhuga-
maður meö afbrigðum. Hann hefir
á undanförnum árum unnið mikið
að því, þrátt fyrir umfangsmikil
kenslustörf, að fræða Westmenn um
Island og íslendinga, sögu þjóðar-
innar, bókmentir o. fl. Hefir hann
gert svo mikið að þessu, að ekki
mun ofmælt þótt sagt sé, að hann
hafi varið miklum hluta frístunda
sinna til þess, að gegna þessari köll-
un. Eg nota þetta orð af ásettu
ráði, því að eg veit, að R. Beck lítur
á það sem köllun sína, að vinna að
þessu eftir megni í útlegð sinni.
Þess, sem hann hefir afkastað á
þessu sviði, hefir áður verið getið
í Vísi, bæði í fyrra og hitt eð fyrra,
og verður hér því að eins vikið aS
því helsta, sem eftir hann liggur af
þessu tæi frá undanförnum mánuð-
um.
J júníhefti mánaðarritsins ‘‘The
Golden Book,” sem er eitt hinna
víðlesnustu tímanta í bandarikjun-
um, birtist þýðing Beck á smásög-
unni “Góð boð,” eftir Einar H.
Kvaran. í fjórðungsriti háskóla
Norður-Dakota, vor og sumarheft-
inu, birtist ritgerð eftir Beck um
“Iceland’s contribution to World
Literature” (framlag Islands til
heimsbókmenta) og var ritgerð þessi
sérprentuð. Einnig var hún þýdd á
horsku nokkuð samandregin að vísu,
og prentuð í júlíhefti mánaðarrits-
ins “Sönner av Norge,” sem er mál-
gagn samnefnds félagsskapar Norð-
manna í Bandaríkjunum og Canada.
I júnihefti sama rits var birt löng
grein eftir Beck um Knut Hamsun,
en ritgerð þessi mun upphaflega
hafa verið flutt sem útvarpsræða.
Þá má og geta þess, að í maíhefti
þessa rits er birt grein um Beck og
starfsemi hans í þágu Norðmanna,
og er farið hinum mestu lofsorðum
um Beck í grein þessari, enda eiga
Norðmenn vestra hauk í horni, þar
sem hann er, því að hann hefir
einnig gert mikið til þess, að auka
kynni Bandaríkjamanna á menningu
Norðmanna. — Þá birtist í mánað-
arritinu “The Friend,” sem gefið er
út af Norðmönnum í Minneapolis
ritgerð eftir Beck um aldarafmæli
Björnsons, ásamt æfiágripi hans og
mynd. Hefir rit þetta áður birt
margt eftir Beck og m. a. þýðingar
eftir hann úr íslenzku. í nýútkomnu
safni úrvalskvæða, sem nota á við
kenslu í barnaskólum Nórður-Dak-
ota ríkis, er kvæði Richards Beck
um Eielson flughetju.—Fleira mætti
til tína, en hér hefir gert verið, t. d.
drepa á útvarpserindi, sem hann hef-
ir flutt, en þó skal nú staðar numið.
Mun þetta nægja til þess að sýna,
að R. Beck liggur ekki á liði sínu.
En slíkar upptalningar gefa þó i
rauninni litla hugmynd um alt það
starf, alla þá elju og áhuga, sem á
bak við liggur. Verður starf slikra
manna vart metið um of.
A.
—Vísir.
í meir en þriSjunsj aldar hafa Dodd's
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdðmum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
Kaflar úr sögu
Eftir Birkirein.
Framh.
Hann var rakaður eins og bezt
getur á ungum manni, og í drif-
hvítri skyrtu.
Eg heilsaði honum hiklaust með
kossi alveg eins og Elín gerði.
Kona hans virðist vera ljúfmenni
líka. Hún er smá vexti og lagleg,
nett og grönn; faslitil og viðkunn-
anleg. ♦
Eitt þótti mér ákaflega vænt um,
og það var að Arnkell yngri var
ekki heima. Eg held eg hefði dá-
ið, ef eg hefði átt að heilsa honum
með kossi að fyrrabragði. En hann
er í skóla erlendis, og því hvergi hér
nærri, svo alt fór vel.
En þú sérð á þessu að maður er
fljótur að venjast siðum og ósið-
um; eins og eg hafði—og hefi enn
—mikla óbeit á kossakveðjum þeim,
er hér tíðkast. Eg hélt að alt slíkt
tilheyrði liðinni tíð.
En hér ríkir friður og ró manna
á milli og töluverð góðvild á aðra
hönd, en fádæma smásálarskapur
og gamaldags íhaldssemi á hina.
Svo kem eg til Eyrar aftur. Okk-
ur var tekið með hinni mestu ljúf-
mensku.
Ryklingur, blóðmör, svið og
lundabaggi, borið á borð. Skyr og
rjómi, brauð og smjör og kaffi á
eftir.
Elín bar upp bónina um hestlánið.
Bóndi lét fátt um. Svo ræddi hann
það einslega við konu sína og fór
svo að hann lofaði hestinum. Hann
setti sextíu aura fyrir.
Eg borgaði honum fimtíu strax;
meira átti eg ekki.
Eg kom með þessa fimtiu aura
með mér í vor og hefi alt af geymt
þá síðan.
Mér þótti afar leitt að geta ekki
borgað hestlánið að fullu þarna.
Mér er sagt hér, að alt standi sem
stafur á bók, sem karlinn lofar, svo
mér var óhætt að borga honum fyr-
irfram. Eg hefði bara viljað borga
alt strax. En það er svo erfitt að
fá peninga. Þó maður eigi svo eða
svo mikið af kaupi sinu inni, þá er
helzt ómögulegt að fá krónu í pen-
ingum. Það er ákaflega óþægilegt
og þreytandi.
Vitaskuld á eg ekkert hér til góða,
því eg er bara í kaupavinnu, eins og
þú veizt og húsbændur mínir taka
sumarkaupið, sem verður líklega
eitthvað yfir sextíu krónur. Kaup
mitt yfir árið er f jörutíu, og eg tók
út á fimtán i vor, stígvélaskó, sjal-
klút og lítið eitt, sem eg lét í burtu.
En þú trúir varla hvað mér fellur
illa að hafa aldrei evri, hvað sem
manni liggur á og vinna þá alt, sem
maður getur. Því árskaupið verð
eg alt að taka í úttekt.
Jæja, það er bezt að snúa sér frá
öllu maura hjali og mögli.
Eg hlakka til að ríða hálsinn og
klifið og sjá sveitina sem eg hefi
ekki séð.
Svo skrifa eg þér um kirkjuferð-
ina næst.
Blessuð sendu mér línu.
Vertu blessuð og sæl, þín einlæg
vinstúlka.
Borghildur Sverrisdóttir.
Framh.
Verksmiðjuvinna barna bönnuð í
Italíu.
í ítalíu er börnum innan tólf
ára bannað að vinna í verksmiðj-
um. Nú hefir fastanefnd ríkis-
stjórnarinnar, sem hþfir verka-
málin med höndum, lagt það til, að
börnumj innan fjórtán ára verði
bönnuð verksmiðjuvinna, og er
búist við, að tillagan nái fram að
ganga. Velferðarstofnanir og fé-
lög hafa fagnað mikið yfir því að
þessi tillaga er komin fram, og
lítillar mótspyrnu er að vænta frá
atvinnurekendum, því að allmikill
hluti þeirra hefir sannfærst um,
að heppilegra sé að ráða eigi
starfsfólk undir 14 ára aldri, og
var hættur að ráða börn til vinnu
í verksmiðjum sínum. Árið 1931
voru 25,5% af börnum, sem stund-
uðu verksmiðjuvinnu í ítalíu, 12
ára, 27% 13 ára, 32,8% 14 ára og
önnur 15 ára.—Þegar tillagan er
komin til framkvæmda, lengist
skólatími margra ítalskra barna
um 2 ár. Breytingin er talin mik-
ilsverð frá heilbrigðislegu' sjónar-
miði séð og líkleg til þess að hafa
nokkur áhrif í þá átt að draga úr
atvinnuleysinu.
Vísir 21. álgúst.
Heyskapurinn.
í Borgarfirði og víða austan
fjalls hefir verið þurkað mikið
af heyi undanfarna daga, því að
þótt sólarþurkur hafi sjaldnast
verið, hefir oft verið blástur og
úrkomulaust. En hey voru víða,
einkanlega austan fjalls, farin að
hrekjast. Hey verða afar mikil í
sumar þar sem til spyrst, sunn-
an lands og austan, en verkun og
gæði misjöfn.
—Vísir 25. ágúst.
ÞESSI NÝTlZKU VERÖLD
Ríki viðskiftalífsins er stöðugt að verða
flóknara; sá piltur eða sú stúlka, er inn á
þá braut gengur án sérfræðisnáms, á örðuga
aðstöðu. Reglubundin innlög á banka, með
vaxtavöxtum, léttir undir með yður til þess
að koma barni yðar áfram.
THE
ROYAL BANK
O F CANADA