Lögberg - 04.04.1935, Blaðsíða 1

48. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN„ FIMTUDAGINN 4. APRÍL 1935
NÚMER 14
Frá Sölva Helgasyni
Fáir munu þeir, er eigi hafa heyrt
getið Sölva Helgasonar, enda var
hann þjóÖkunnastur allra flakkara
á sinni tíÖ. Lifa enn á vörum
nianna ýmsar sögur um háttsemi
hans og skringileg tilsvör. í hand-
ritasafni Landsbókasafnsins eru
nokkur eiginhandarrit og teikningar
úr fórum Sölva. Þar eru og tveir
stuttir þættir um Sölva, eftir sam-
tímamenn hans, og f jöldi kveðlinga.
Verður sumt af þessu birt hér á
eftir.
Sölvi er fæddur 16. ágúst 1820 að
Fjalli í Fellssókn í Skagafjarðar-
sýslu. Voru foreldrar hans Helgi
Guðmundsson og Ingiríður Gísla-
dóttir, búandi hjón þar. Föður sinn
misti hann eins eða tveggja ára
gamall, en móður sína, þegar hann
var 12 eða 13 ára. Eftir lát föður
síns mun hann hafa dvalist nokkur
ár hjá móður sinni og stjúpföður,
en var þó farinn frá þeim áður en
móðir hans dó. Var hann þá á ýms-
um stöðum, en mun hafa þótt bald-
inn og var sjaldan meira en eitt ár í
stað. Fermdur var hann árið 1837,
þá til heimilis að Yztahóli í Fells-
hreppi hjá Birni Þórðarsyni hrepp-
stjóra. Fær hann þá þann vitnis-
burð í kirkjubókinni, að hann hafi
“sinnugar gáfur, sæmilega kunn-
andi og lesandi, ei óskikkanlegur.”
Frá Yztahóli kveðst Sölvi hafa farið
að Friðriksgáfu í Eyjafjarðarsýslu
til frænda síns, Bjarna Thoraren-
sens amtmanns, og verið þar í tvö
ár. Þaðan kveðst hann hafa farið
austur að Skjöldólfsstöðum í Jökul-
dal, til Jóns Þórðarsonar bónda, og
verið þar í eitt. ár að læra silfur-
smiði af Jóni syni hans.
Sölvi toldi illa í vistum og hóf
snemma flakk sitt um landið. Haust-
ið 1843 var hann handtekinn í Snæ-
fellsnessýslu. Hafði hann þá fals-
að handa sér “reisupassa” undir
nafni Valsöe sýslumanns í Norður-
Múlasýslu. Mál Sölva stóð lengi
yfir, en lauk loks með hæstaréttar-
dómi 13. janúar i846. Voru honum
dæmd 27 vandarhögg og tók hann
út refsingu sína 28. apríl sama ár.
Skyldi Sölvi síðan vera undir eftir-
liti vfirvaldanna í Skagafirði næstu
8 mánuði. Næstu ár mun hann hafa
dvalið mest í Skagafirði og Húna-
vatnssýslum, en flakkaði þaðan um
landið þvert og endilangt. Var
stundum í kaupavinnu, en jafnan
skamman tima i senn, þar á meðal
hjá sr. Daníel Jónssyni á Kvíabekk
í Ólafsfirði. Kærði prestur hann
þá fyrir smávægilegt hnupl, og féll
dómur í því máli í aukarétti Eyja-
fjarðarsýslu 3. september 1851.
Ekkert varð sannað um þjófnað
hans, enda þrætti hann harðlega.
Hinsvegar þótti hann verða sannur
að sök um flakk og lausamensku, og
tók rétturinn ekki til greina þá vörn
Sölva, “að hann bæði sem vísinda-
maður og íþróttamaður hafi ekki
þurft að ganga í vinnumensku, held-
ur miklu fremur liaft fullkominn
rétt til að ferðast um Iandið.” Var
honum þvi dæmd hyðing á ný, en
Sölvi skaut málinu til Landsyfirrétt-
ar. Féll dómur þar 15. desember
^SL og var Sölva dæmd 20 vand-
arhagga refsing fyrir lausamensku
og flakk, en “dæmdur frí frá sókn-
arans ákæru hvað þjófnað þann
snerti, er á hann var borinn.” Jafn-
framt voru dæmd dauð og ómerk
ummæli Sölva í allharðorðu bréfi, er
hann hafði skrifað Landsyfirréttin-
um um viðskifti þeirra Daníels.
Sölvi lét sér þó ekki segjast; en hélt
áfram flakki sínu. Árið 1854 var
Iiann handtekinn í Þingeyjarsýslu,
sakaður um flakk, þjófnað og fleiri
ol'-nytti. Að því er flakkið snerti
Framh. á bls. 8
NÆSTI LANDSTJÚRl
1CANADA
JOHN BUCHAN
Eins og þegar hefir verið getið,
rennur embættistímabil núverandi
landstjóra í Canada, Bessborough
lávarðar, út seinni part næsta sum-
ars. Þess var og minst í siðasta
blaði, hver eftirmaður hans myndi
verða. Sú hefir og orðið raunin á,
að John Buchan, víðþektur rithöf-
undur og stjórnmálamaður, hefir
verið skipaður í þetta virðulega em-
bætti. Hefir hann áður gegnt marg-
margvíslegum trúnaðarstöðum í
þágu utanríkisráðuneytisins brezka.
Hinn nýskipaði landsstjóri er tæpra
sextíu ára að aldri. Sem stendur á
hann sæti í þjóðþinginu sem einn
af þingmönnum íhaldsflokksins.
Áður en hann tekur við sínu nýja
embætti, verður hann hafinn til lá-
varðstignar.
SKIFTIR UM STÖÐU
Hinn stórhæfi atgerfismaður,
Valdimar Björnson, hefir nú látið
af ritstjórn blaðsins Minneota
Mascot, en tekist á hendur stöðu í
St. Paul. Er hans nýja starf fólgið
í því, að búa sig undir og flytja
ræður yfir útvarpið KSTP þar í
borginni, á hverju kveldi, að sunnu-
dögum undanteknum, er byrja
klukkan 6.15. Fjalla ræðurnar um
skoðanir þær, er fram koma í rit-
stjórnardálkum blaðanna, og verða
að nokkuru svör við þeim. Þessi
keðja af útvarpsræðum Valdimars
gengur undir nafninu “Mr. Editor.”
Var Valdimar valinn til þessa vanda-
sama starfs úr fjölmennum hópi
blaðamanna, er um það sóttu.
Áður en Valdimar lagði af stað
frá Minneota, var honum haldið
veglegt kveðjusamsæti i samkomu-
sal íslenzku kirkjunnar í bænum.
Var það félagsskapur sá, er “Minne-
ota Business Men’s Association”
nefnist, sem fyrir samsætinu stóð, en
kvenfélag Sánkti Páls safnaðar
gekk um beina.
í kveðjusamsætinu, er var næsta
f jölment, voru haldnar margar ræð-
ur, er allar lutu að því að votta hin-
um unga heiðursgesti virðingu og
árna honum framtíðarheilla.
Lögberg óskar Valdimar innilega
til hamingju í hinum nýja verka-
hring hans.
Við ritstjórn “Minneota Mascot”
tekur Björn bróðir Valdimars, korn-
ungur maður, prýðilega ritfær, eins
og hann á kyn til.
SIRA RJÖRN DORLAKSSON
LATINN
Nýkomiu íslandsblöð geta þess að
látinn sé i Reykjavík prestaöldung-
urinn séra Björn Þorláksson, um
langt skeið sóknarprestur að Dverg-
asteini í Seyðisfirði. Séra Björn
átti fáa sina líka að framtaki til.
Hann var 83 ára að aldri.
ISLENZKUR RERGRISI
Hr. Stefán B. Kristjánsson, fyrr-
um kaupmaður á Siglufirði, leit inn
á skrifstofu Lögbergs nýverið, og
dró upp úr vasa sínum póstspjald,
er hann hafði nýlega fengið að
heiman frá föður sínum, Kristjáni
JónSsyni, fyrrum bónda á Hámund-
arstöðum við Eyjafjörð. Á póst-
spjaldinu var mynd af tveimur
mönnum. Var annar þeirra Stein-
grímur læknir Matthíasson, en hinn
maður að nafni Jón og er Pétursson,
frá Dalvík. Jón þessi, sem aðeins
er 21 árs gamall, þykir óvenju vel
vaxinn upp úr grasinu; lmnn er 7
fet og því nær fjórir þumlungar á
hæð, vegur 280 dönsk pund, eða
nærri því 308 ensk; hann samsvar-
sér vel og þykir í hvívetna ágætis-
drengur; stundar hann sjómensku
við góðum árangri.
Jón Pétursson er langhæzti maður
á íslandi og minnir að vexti til á
hina fornu bergrisa, eða bugmyndir
manna um þá.
Á myndinni svipar Steingrimi
| lækni mjög til dvergs, borið saman
I við langa Jón.
LÆTUR TIL SIN TAKA
Hinn barðfylgni stjórnarformað-
ur í Ontario, Hon. Mitchell F. Hep-
burn, ber fram í fylkisþinginu um
þessar mundir, tillögu þess efnis,
að numdir skuli tafarlaust úr gildi
samningar, er Henry-stjórnin hafði
gert um sölu og leigu á vatnsorku, er
hljóðuðu upp á tvö hundruð miíj'*
ónir dala, eða því sem næst. Samn-
inga þessa hafði fyrverandi fylkis-
stjórn gert þvert ofan í mótmæli
raforkunefndar fylkisins.
HERAFLI ÞJÓÐVERJA
Af Berlínarfregnum að dæma þ.
30. marz síðastliðinn, má fullyrða að
innan tveggja ára geti Þjóðverjar,
samkvæmt hinum nýju herskyldu-
ákvæðum, haft 9 miljónir vígra
manna til taks nær sem vera vilji.
Frá Islandi
Sogsvirkjunin.
Blaðið hefir spurt rafmagns-
stjóra, hvernig liði undirbúningi
undir vinnuna við Sogsvirkjunina
í sumar. Hann sagði m. a.;
Höjgaard og Schults, sem tekið
hafa að sér aðalverkið fyrir austan,
bygging stöðvarhúss og stíflu, ætla
að hafa alt til, til þess að fram-
kvæmdir geti byrjað í maí-byrjun.
Verður að því unnið að koma áhöld-
um austur og vinnuskýlum upp
fyrst í næsta mánuði.
Verkin, sem bærinn býður út og
ekki koma aðalverkinu við eru þessi:
Bygging spennustöðva við Elliðaár,
og mun það vera þeirra stærst, lagn-
ing leiðslunnar frá Sogi og að
Elliðaám og bygging íbúðarhúss
fyrir austan.
Verkið við að leggja leiðsluna er
þegar boðið út. Efni til hennar
hefir bærinn keypt.
Mbl. 5. marz.
* * #
H arðfiskverkun.
Nýlega fékk Fisksölunefndin
norskan mann hingað til þess að
| leiðbeina mönnum um harðfiskverk-
| un, sem nú stendur til að auka að
miklum mun, vegna kreppunnar á
saltfiskmarkaðinum.
Morgunblaðið átti tal við mann
þenna í gær.
Hann gat þess, að seinustu árin
hefði Norðmenn hert tiltölulega
meira af fiski en þeir hefðu gert
áður, og fengið markað fyrir hann
í ítalíu, Belgíu og Hollandi, og nú
síðast markað i Ameriku, svo að
þeir lægi með sáralitlar birgðir af
harðfiski. Nokkuð hefði þeir líka
selt af nr. 2 til Afríku.
Til þess að harðfiskur geti orðið
góður og útgengileg markaðsvara,
sagði hann, þarf hann að hengjast
upp glænýr, hvort sem hann er flatt-
ur eða slægður. Er hann hengdur
á rár og þarf nákvæmt eftirlit.
Mikið er undir tíðarfari og jarð-
vegi komið hvernig fiskurinn verk-
ast. Jarðvegur umhverfis hjallana
má ekki vera sendinn né moldborinn
svo að ekki rjúki sandur og mold í
fiskinn. Og tíðarfar þarf að vera
þurt, og helst vindar; þá verður
fiskurinn beztur.
Morgunblaðið spurði hvernig
honúm litist á tilraunir þær, sem
hér hafa verið gerðar með að þurka
fisk í húsi.—Hann kvaðst ekki geta
dæmt um þær að svo stöddu, því
að Norðmenn hefði enga reynslu í
þvi efni. Fiskþurkunarhúsin væri
þar svo langt frá fiskimiðunum, að
ekki væri hægt að flytja þangað ó-
saltaðan fisk til herðingar. En liann
sagðist halda að húsþurkaður fiskur
gæti orðið góður, en svo væri spurn-
ingin hvað það tæki langan tíma að
koma honum inn á erlendum mark-
aði og vekja eftirspurn á honum.
Hann kvað íslendinga hafa hafið
of seint undirbúning að fiskþurkun
í ár. Það hefði þurft að taka tillit
til allra ástæða á hverjum stað, áð-
ur en frost og snjór kom, til þess
að hægt hefði verið að velja beztu
staðina til fiskþurkunar. En á-
reiðanlegt væri að íslendingar gæti
flutt úr á þessu ári allmikið af hert-
um fiski. Mbl. 5. niarz.
* * *
Bókasafn Finns prófessors
Jónssonar
Prófessor Finnur Jónsson (f. 29.
maí 1858, d. 30. marz 1934) ánafn-
aði Háskóla íslands. bókasafn sitt
eftir sinn dag, með bréfí 3. apríl
1909.
Bókasafnið var sent hingað síðast-
Iiðið haust, og hefir því verið komið
fyrir í herbergi í suðurhlið þing-
hússins, þar sem áður var lesstofa
stúdenta, og verður það herbergi nú
notað sem kenslustofa og vinnustofa
fyrir stúdenta i íslenzkum fræðum.
Stærð bókasafnsins er um 100
metrar (hillulengd), bindatala varla
undir 7—800.
Efni; 1. Alment, tímarit, rit vís-
indafélaga, orðabækur (allgott safn
íslenzkra orðabóka, þ. á. m. orða-
bók Guðnnindar Andréssonar 1683).
2. Textar íslénzkra fornrita
(gott safn, einkum þess, sem gefið
er út á 19. og 20. öld). (Margfróðir
söguþættir 1756, Egils saga, Hrapps
saga, 1782—1. útg. Egils sögu).
Þetta safn er mjög nothæft.
3. Nýrri íslenzkar bókmentir,
ekki giska mikið. (Sjö krossgöngur,
sem Arngrímur lærði þýddi, Hólum
1618; elsta bók safnsins, mun fá-
gæt, en vantar í.—Plausor, allmik-
ið af pésum).
4. Málfræði, einkum í Norður-
landamálum, vandað safn.
5. Bókmentasaga, goðafræði.
6. Sagnfræði, mest varðandi
Norðurlönd, mikið safn.
7. Meðal fjórblöðunga og tví-
blöðunga mörg dýr og vönduð verk,
að sjálfsögðu flestar Ijósprentaðar
handritaútgáfur, rúnaverk Wim-
mers, Bugges o. fl.
Gagnsemi safnsins er stórmikil
fyrir íslenzk fræði:
1. Nærri því allar bækur varða
íslenzk efni.
2. Flestar nauðsynlegustu bæk-
urnar í íslenzkum fræðum eru hér.
3. Hér er óvenjulega mikið safn
af sérprentunum. (Dæmi: Frá Axel
Kock, sænska málfræðingnum, eru
yfir 100 sérprentanir). Margt af
því er úr tímaritum, sem ekki eru
til hér á landi, og sum yfirleitt mjög
fátíð. Sérprentanir gera þetta safn
ómetanlegt.—Vísir 5. marz.
ENDURSKIPUN RAÐU-
NEYTIS
Samkvæmt fregnum frá Ottawa
á laugardaginn var, er fullyrt, að
Hon. H. H. Stevens, fyrrum verzl-
unarráðgjafi, taki á ný sæti í ráðu-
neyti Mr. Bennetts, og að honum
verði þá fengið verkamálaráðuneyt-
ið til forsjár. Vafalaust leiðir tím-
inn það senn í ljós, hvort af þessu
verður, eða ekki, með því að ekki
verður það umflúið, að kosningar
fari fram næsta sumar, jafnvel þó
ekki verði fyr en seinni part þess.
Or borg og bygð
Mrs. Oli Anderson frá Baldur,
Man., kom til borgarinnar á þriðju-
daginn.
Attatíu ára ungur
Síðastliðinn laugardag átti hr.
Andrés J. Skagfeld að Oak Point,
um langt skeið póstmeistari að Hove
hér í fylkinu, áttatíu ára afmæli.
Var þessa atburðar minst með sam-
sæti til heiðurs við afmælisbarnið,
er fjöldi manns tók þátt í. Andrés
er enn bráðern og tekur þátt í öll-
um mannfélagsmálum sem ungur.
væri. Lögberg flytur honum hér
með innilegar árnaðaróskir í tilefni
at áttræðisafmælinu og mannfagn-
aði þeim, er því var samfara.
Jarðarför Mr. Arthur Marlatts
frá Edmonton, fór fram frá Fyrstu
lútersku kirkju síðastliðinn laugar-
day, að viðstöddu miklu fjölmenni.
Dr. Björn B. Jónsson stýrði kveðju-
athöfninni, en frú Sigríður Olson
söng yndislegt kveðjulag. — Lög-
berg vottar Mrs. Marlatt (Thelmu
Eggertson) innilega hluttekningu í
hinni djúpu sorg hennar, sem og
öðrum meðlimum fjölskyldunnar.
Leikurinn “Maður og kona” verð-
ur sýndur, samkvæmt auglýsingu i
síðasta blaði, á Gimli næstkomandi
föstudagskvöld, þann 5. þ. m., en í
Riverton þriðjudagskvöldið þann 9.
Sýning hefst kl. 8.30 á Gimli, en kl.
9 í Riverton.
Finnur Johnson verður að Lund-
ar, Man., á föstudagskveldið í þess-
ari viku, 5. apríl, og flytur þar er-
indið: “Eitt ár á fslandi,” að til-
hlutan Lundar safnaðar.
Mynd þessi af Marfu Breta-drotningu, er tekin fyrir mörguni árum, þar sem hún
nýtur hvíldardaga ásamt þrem sonum sínum í skcitku fjallendi. TaliS frá vinstri til hægri:
hertoginn af Gloucester, hennar hátign drotningin, hertoginn af York og hertoginn af Kent.