Lögberg - 27.06.1935, Blaðsíða 2

9
LÖGBERG, FIMTUDAGM 27. JÚNl, 1935.
Abyssinía
framhald
Einkennilegasta fyrirbrigðið á
götunum í Addis Abeba, er að
sjá tvo menn bundna saman með
keðju. Þessir menn eru ^ekki
sakamenn, eða fangar, sem slept
hefir verið út úr fangelsi, eins og
mörgum gæti dottið í hug. Þetta
samband á heldur ekki að tákna
óslítandi bræðralag og ódauðlega
vináttu, eins og tíðkaðist i sum-
um bræðrafélögum i Evrópu á
miðöldunum. Nei, þvert á móti.
Þegar maður sér tvo menn í Addis
Abeba þannig bundna saman, þá
þýðir það, að annar skuldar hin-
um peninga. Lánardrottnar hafa
rétt til, ef þeir vilja brúka hann,
að binda skuldunaut sinn við sig,
og halda honum þannig bundn-
um, þar til hann hefir greitt
skuldina að fullu.
Einkvæni er viðtekin regla i
Abyssiníu, þó er hjónaband þar
nokkrum öðrum reglum bundið en
vér erurn vanir.
Hver kona hefir rétt til að hafa
fimm elskhuga. Það er viðtekin
hefð þar í landi, sjálfsagt eins gömul
og drotningin af Sheba. Þegar elsk-
hugi heimsækir ástkonu sína, lætur
hann spjót sitt fyrir dyrnar á húsinu
eða kofanum, þar sem hún er inni.
Ef aSrir elskhugar hennar eða eig-
inmaður koma og sjá spjótið í dyr-
unum, ganga þeir fram hjá, eða
koma síðar. Þannig er komið i veg
fyrir óþægilegan árekstur, og laga
og reglu gætt.
ítalir, sem nú skrifa hverja blaða-
greinina eftir aðra um að Abyssiniu
menn séu viltir, ósiðmannaðir og
blóðþyrstir ofbeldismenn, gætu sér
að skaðlausu tekið sér til fyrirmynd.
ar, hvernig réttlæti og reglu er hald-
ið uppi i Addis Abeba. Þegar
tveimur mönnum ber eitthvað á
milli, kalla þeir þá sem næstir eru
til vitnis um hvað á milli ber, eða
hvað hafi farið fram; því næst
leggur allur hópurinn á stað til
næstu dómarabúðar, þar sem dóm-
ari er til taks hvenær dags sem er.
Það er enginn málatilbúningur né
töf. Sækjandi leggur málið um-
svifalaust fyrir dómarann. Allir
virðast að þekkja það mikið til mál-
aflutnings, að hver maður flytur sitt
mál sjálfur og þarf á engum lög-
fræðingi að halda, að minsta kosti
ekki fyrir þessum friðdómurum.
Allmikill tími gengur i þref og þræt.
ur fyrir þessum dómstólum, en aðal-
atriðið er að öllum smærri deilumál-
um er þar ráðið til lykta, og menn
skilja sáttir.
Abyssiningar eru skrautgjamir og
bera á sér margslags skrautmuni úr
gulli. En ef þeir eru spurðir hvar
gullnámur þær séu, er alt þettas gull
sé komið frá, bara ypta þeir öxlum
og segja að þeir hafi fengið það að
erfðum eða gjöf frá dánum ættingj-
um sínum, en vita ekki hvaðan for-
feður þeirra fengu það.
Eftir hinum ófullkomnu áhöldum
að dæma, sem þeir hafa og brúka
við alla vinnu, þá er vart hugsanlegt
að alt þetta gull hafi verið unnið úr
grjóti, heldur að einhversstaðar
hafi verið, og ef til vill sé enn,
Abyssiníu, auðugar ofanjarðar gull-
námur, þar sem ekki þurfi annað
en tína gullmolana úr sandinum
meðfram fljótunum. Gátu það hafa
verið námur Salomons?
Það eru fjórar miljónir þræla í
Abyssiníu. Þrælahald hefir verið
þar frá aldaöðli; og er það svo rót-
gróið í meðvitund þjóðarinnar, að
jafnvel kirkjan er þeirrar skoðunar,
að það gæti verið varhugavert að
gefa þrælunum frelsi, að minsta
kosti öllum í einu.
“Það mundi koma þrælunum í ör-
birgð og vesaldóm,” sagði einn af
embættismönnum kirkjunnar við
mig, “og valda óstjórn í landinu.”
Sannleikurinn er sá, að þræla-
hald hefir verið afnumið með keis-
aralegri fyrirskipan, en þrátt fyrir
það hafa til tölulega fáir þrælar yfir_
gefið eigendur sina. Á yfirborðinu
er þvi alt eins og verið hefir, í því
efni, en þó er öllu breytt, og þræl-
arnir vita það.
Ef þá langar til að verða frjálsir,
þurfa þeir ekki annað en fara á
vissa skrifstofu, sem þeirra mál hef-
ir með höndum, og biðja um frelsis-
GOVERNOR-GENERAL DESIGNATE AND AUSTRALIAN PREMIER HONORED BY SCOTDAND
This picture was taken when thfe ancient city of Edinburgh, Scotland, conferred the freedom of the
city upon Lord Tweedsmuir (John Buchan) the new Governor-General of Canada, and Mr. J. A. Lyons,
Prime Minister of Australia. In the group are, left to right: Lord Tweedsyiuir, Lady Provost, Sir William
J. Thomson, (Lord Provost), Premier Lyons; Mrs. Buchan (apparently the mother of Lord Tweedsmuir)
and Miss Anna Buchan, who is the well known novelist who writes under the pen name of ‘‘O. Douglas.”
skírteini, sem þeim er óðara látið i
té.
Af fjórum miljónum þræla, hafa
ekki nema tíu þúsundir notfært sér
þessi réttindi enn sem komið er.
Alt látbragð Abyssiníumanna er
afar formbundið. Hegðun og til-
burðir manna t. d. fyrir þessum
götu-dómstólum, sem að framan er
minst á, bera þess ljósastan vott.
Þegar sækjandi máls ætlar að leggja
málið fyrir dómarann, þá, til að
byrja með hnegir hann sig þrisvar
fyrir dómaranum, gengur því næst l,ni
þrjú skref aftur á bak, því næst
þrjú skref áfram, þvi næst réttir
hann upp hægri hendina, en áður
en hann loksins hleypir málinu af
stokkunum, gerir hann allslags
kúnstir með efri búknum, eins og
hann sé að liðka sig til i slagsmál
eða boltaleik. Þessa tilburði má sjá
oft á dag í Addis Abeba.
Tvisvar i viku situr keisarinn í
fordyri hallarinnar til þess að hlusta
á kærumál manna og leggja dóm á
þau eða gefa aðra úrskurði um al-
menn mál.
öllum er frjálst að koma upp til
hallarinnar og hlusta á það sem
fram fer.
Þetta er afar gömul siðvenja, sem
Abyssiníu keisarar hafa fylgt, og
telja komna frá forföður þeirra,
Solomon konungi, sem hafði þann
sið að sitja í hallarhliðinu i Jerú-
salem, til þess að hlýða á mál manna,
°g leggja dóm á þau.—
Allir sem viðstaddir eru, hafa rétt
til þess að láta álit sitt í ljós, um þau
mál, sem koma til umræðu. Flestir
notfæra sér þennan rétt, þó ekki
væri til annars en vekja eftirtekt
keisarans á mælsku sinni og vizku.
Japanar fœra út kvíamar.
Hinir smávöxnu og hagsýnu Jap_
anar gera sér mikið far um að láta
svo Iíta út, sem þeir vilja vera vernd-
arar og vinir Abyssiníumanna, en á
bak við liggur það, að notfæra sér
landið og gæði þess fyrir sinn eigin
hag og tryggja framtíð sina og verzl-
un þar í landi. Japanar hafa fengið
mörg sérréttindi i Abyssiníu, sem
þeir notfæra sér til þess itrasta. í
staðinn fyrir þau hafa Japanar gef-
ið Abyssiníumönnum sérstök hlunn-
indi fyrir kaffisölu til Japan. En
þar sem Abyssinia hefir engin skip
til að flytja kaffið til Japan, kaupa
japanskir umboðssalar alt kaffið;
þeir hafa tvær stórar kaffibrenslu-
stöðvar í Addis Abeba, svo hagur-
inn af allri kaffiframleiðslunni
Iendir allur í höndum Japana. Jap-
anar hafa séð að það er hreinasti
óþarfi, að vera að kaupa kaffið af
Abyssiníumönnum. Því ekki að
rækta það sjálfir? Og þeir hafa
þega*r byrjað á þvi, og japanskir
smábændur flytja nú í stórhópum
til Abyssiniu til að stunda þar kaffi.
rækt.
Þar sem svo margir Japanar eru
þegar búsettir í Abyssiníu, þurftu
þeir að flytja inn í landið mikið af
hrísgrjónum. þvi Japanar brúka
þau mikið til fæðu ; sáu þeir brátt
að hentugra var að rækta grjónin
þar, en kaupa þau inn frá öðrum
löndum, svo bankafélag eitt í Tokyo
fékk ræktunarréttindi á góðu hrís-
grjónalandi, sem liggur meðfram
einu hinna helgu vatna í landinu.
Ræktunin var þegar hafin, og er
svo vel á veg komin, að Japanar
rækta nú miklu meiri hrísgrjón í
Abyssiniu, en þeir þurfa sér til við-
urværis, og koma bráðlega til með
að hafa mikinn afgang. Þennan af-
gang selja þeir Abyssiníumönnum
og til miljóna svertingja í Mið-
Afríku. Japanskir farandsalar eru
þessar mundir að ferðast í
Súdan ,Kenya, Egyptalandi, frönsku
nýlendunum í Mið-Afriku og belg-
izku Kóngó, til þess að selja hris-
grjón, sem þeir rækta í Abyssiníu,
og allslags hugsanlegan iðnaðarvarn.
ing, sem búinn er til í Japan.
Þessir smávöxnu, gulleitu menn
útbreiða verzlun sína hröðum skref-
um í Afríku. undir nefinu á Eng-
lendingum, Frökkum, Belgíu og
Portúgalsmönnum, sem allir hafa'
stórar nýlendur í Afríku. Japanar
fara sínu fram óhindraðir, og virð-
ast kæra sig kollótta hver sem í hlut
á. Þeir stýfðu Manchúríu af Kína,
boluðu Rússum út úr Manchúríu og
innri Mongólíu, og eru nú að taka
Norður-Kína. Þeir eru þannig án
opinbers hernaðar, að leggja undir
sig hálfa jörði.na, Þeir fylla brezk.
indverska markaðinn með bómullar-
og öðrum iðnaðarvarningi frá Jap-
an, svo verkafólkið í Lancashire á
Englandi gengur vinnulaust. Þeir
neyða HoIIendinga til að víkja úr
vegi og eftirláta sér viðskiftayfir-
ráðin á Java, svo bómullarverkstæði
Hollendinga standa nú auð og tóm.
Japanar hafa alt Siam i sinni hendi,
nema konungsnafnið. Þeir hafa lagt
undir sig Kóreu. Neita að sleppa
yfiráðunum á eyjunum, sem þeim
voru fegnar til umsjónar í Kyrra-
hafinu, og eru nú sem óðast að ná
fótfestu í þeim löndum, sem liggja
að Rauðahafinu.
Alt þetta og margt fleira er að
ske i sambandi við þetta mál, sem
óhjákvæmilega hlýtur að hafa afar
mikla þýðingu fyrir afstöðu hinna
vestrænu þjóða, áður langt líður; og
þrátt fyrir þetta halda margir, sem
kalla sig föðurlandsvini, bæði í
Canada og víðar, að hættan í verzl-
unarsamkepninni stafi frá Rússum,
að þeir selji vörur á heimsmarkað-
inum, lægra verði en kosti að fram-
leiða þær. Eða þeir tala með skelf.
ingu um þá hættu, sem stafi af
bolshevikum, á landamærum Ind-
lands. Litur þetta fólk nokkurn
tíma á landabréfið?
Ef vér hvörflum huganm til
Abyssiníu, þá verður oss fyrst fyrir
að gera oss grein fyrir hvernig í ó-
sköpunum að Japönum tókst að ná
fótfestu þar í landi.
1 meira en hálfa öld hafa ítalir
gert hverja tilraunina eftir aðra,
til að ná yfirráðum á verzlun lands.
ins, og náttúruauðæfum, og beitt til
þess öllum hugsanlegum brögðum,
svo sem smjaðri, hótunum, skjalli
og hernaði. En þrátt fyrir allar
þessar tilraunir þeirra, hafa Jap-
anar náð því er þeir ætluðu sér, og
það án þess að biðja um það.
Spursmálið verður þá: Hvernig
fóru þeir að því? Þeir voru frið-
samir og beittu engri kúgun eða
okri í viðskiftum við landsmenn.
Þeir umgengust hina blökku Ethi-
opíu-menn sem jafningja sína, en
sýndu þeim engan yfirlætishroka,
eins og Evrópumenn er vanir að
sýna innfæddum Afríkumönnum.
Þeir byrjuðu ekki með því aÖ festa
upp hótunar auglýsingar, eða
þvinga Abyssiníu-menn til að gang-
ast undir neina afarkosti. Þeir
komu með bros á andlitinu inn í
landið. Þeir komu sér í mjúkinn
við keisarann og lénsherra hans,
með því að sýna góðvild og hóg-
værð i öllum viðskiftum við lands-
menn. Þeir voru ekki að tala um
að leggja landið undir sig. Þeir
buðu keisaranum, sem hafði með
höndum mikla nýbreytni og margs-
lags framfaramál, hjálp sína og
vernd.
Japan hefir nú sjö sammnga við
Abyssiníu, og hafa þrír þeirra ekki
verið gerðir opinberir til annara
þjóða. Hvert muni vera innihald
þeirra samninga er festum ráðgáta.
En svo mikið er víst, að keisarinn
i Abyssiníu brosir, en Signor Mus-
solini gnýstir tönnum yfir samning.
um þessum.
Þessi yfirbragðs fyrirbrigði gefa
þó að nokkru til kynna hvers eðlis
að hinir heimulegu samningar muni
vera.
í síðastliðin fimtíu ár, hafa Italir
opinberlega gert hverja tilraunina
eftir aðra, til þess að vinna Abys-
siniu undir sín yfirráð.
Þeir hafa farið tvær herferðir á
hendur Abyssiníu. Þeir hafa náð
Eritrea og Somalilandi undan yfir-
ráðum Abyssiniu, og einu sinni
voru þeir jafnvel búnir að neyða
keisarann, Menelik hinn mikla, til
þess að fá ítölum umsjón og vernd
landsins ,í hendur. ítalia bjó sig
stöðugt undír að taka í sínar hend-
ur verzlun landsins og náttúruauð-
æfi. En hvað skeði? Abyssiniu-
menn skeltu hurðinni á nefið á þeim,
og sögðu: “Ekkert aðgangsleyfi
fyrir ykkur !” Abyssiníumenn sögðu
það ekki sjálfir; það voru litlu gulu
mennirnir, sem eiga heima langt í
burtu, á eyjum í Kyrrahafinu, sem
sögðu það brosandi, en á sama tíma
hafa til taks einn öflugasta herflota
í heiminum.
Ef Abyssiníumenn eru spurðir,
hvor þeir haldi að Mussolini muni
herja á land þeirra; þá bara ypta
þeir öxlum. Ef útlendu sendiherr-
arnir í Addis Abeba eru spurðir
hvað þeir haldi að Mussolini geri,
bara bretta þeir brýrnar og svara
fáu eða engu. Keisarinn fylgir
sínum föstu reglum; gengur til
kirkju og horfir á heræfingar og
skrúðgöngur, en Japanar láta sem
ekkert sé um að vera og byggja af
kappi verksmiðjur, banka og land-
varnir í Abyssiniu.
Eg kom inn í japanska Mitsui
bankann í Addis Abeba, til að fá
peninga út á ferða-ávísunina, sem
eg hafði frá París. Bankastjórinn
var kurteisin sjálf,—ungur Japani.
Eg fór að tala um striðshorfurnar
við hann. Hann lézt verða alveg
hissa: “Hvað! Stríð!” sagði hann.
“Stríð, til hvers væri það? Okkur
líður vel, og því skyldum við sækj-
ast eftir ófriði. Abyssiníu-menn
þrá, eins og vér, að fá að vera í
friði.”
Signor Mussolini tilkynnir heim-
inum að ítalia sé þegar búin til
stórra æfintýra og fullvissar heim-
inn um það,að 8 miljónir ítala séu
þegar vigbúnir. Italskar hersveitir
koma á hverjum degi til Eritrea og
Somalilands. Japönsk herskip halda
sig í Indverska hafinu, og koma af
og til upp til Bab-el Mandeb, eins og
til að forvitnast um hverju fram
fari á landi; halda svo til hafs, en
ekki svo langt burtu að þau missi
landsýn.
Þannig er þetta tafl teflt um
Abyssiníu. Japanir hafa kónginn og
taflmennina, þeir hafa leikið þeim
fram með sérstakri varfærni, og ó-
endanlegri þolinmæði. Er liklegt
að Mussolini slái taflið um?
Það er ekki einungis Addis
Abeba; það er engu síður Tokyo,
sem bíður átekta um hvað Musso-
lini muni næst taka til bragðs.
G. E. Eyford þýddi.
Vinnukonur láta ekki
að sér hœða
Smásaga eftir Böðvar frá Hnífsdal.
Formfagur og rennilegur bíll leið
mjúkt og hljóðlega upp að gang-
stéttinni og staðnæmdist fyrir utan
nýbygt funkishús í Austurbænum.
Guðmundur Guðmundsson, skrif-
stofstjóri hjá h.f. “Gerlarækt” steig
út úr bílnm og gekk inn í húsið.
Þetta var hár maður og gjörfu-
legur á velli. Hann var í Ijósgráum
frakka, sem flakti frá honum, svo
að gráyrjóttu sumarfötin, flunkur-
ný af nálinni, blöstu við. Á höfðinu
hafði hann linan hatt, gráan að lit,
en sló á hann móleitri slikju. Háls-
lín hans var hreint sem snjór og
bindið, steingrátt með silfurteinum,
úr fínasta silki. Sokkar hans voru
og úr silki, og skór hans voru svo
gljáandi spegilfagrir, að þar sást
ekki svo mikið sem rykkorn. Mað-
urinn var því óneitanlega vel til
fara. Hann bar sig líka fyrirmann-
lega í alla staði, eins og sá, sem veit
að hann er myndarlegur og veit
jafnframt, að hann hefir það eina
nauðsynlega til þess að geta notað
útlit sitt og umgengnishæfileika,
sjálfum sér til gagns og öðrum til
eftirtektar,—nefnilega peninga.
Og Guðmundur hafði nóga pen-
inga. Hann hafði i,ooo kr.—eitt
þúsund krónur—á mánuði, því að
hann tók ekki laun sín eftir launa-
lögunum.
Það leiðir af sjálfu sér, að Guð-
mundur Guðmundsson hefir gengið
i augun á kvenfólkinu, peningarnir,.
fötin og útlitið, alt hlaut að hjálpast
að við það.
Og Guðmundur Guðmundsson
var enginn munkur. Hann elskaði
kvenfólkið sem kyn, svona yfirleitt,
og sem einstaklinga, hvenær sem
færi gafst.
Hann var nú á leið til vinkonu
sinnar, Olgu Olgeirs.
Hann gekk að lyftunni, studdi á
hnappinn bg hringdi innan skamms
dyrabjöllunni hjá ungfrúnni.
Dyrnar opnuðust.
Glæsimennið Guðmundur Guð-
mundsson tók djúpt ofan, hneigði
sig að hofmannasið og heilsaði kur_
teislega, eins og hann hafði séð
kvennagullin meðal kvikmyndaleik-
aranna gera á bíó.
—Eg er alyeg tilbúin, sagði ung-
frúin.
—Gott, sagði glæsimennið Guð-
mundur Guðmundsson, gekk inn og
settist í einn hægindastólinn.
Hann vissi, að þegar kona segist
vera alveg tilbúin, þýðir það 5—io
minútna bið, minst.
Hann horfði á stúlkuna, sem var
að láta ýmsa smáhluti niður í tösku
sína.
Olga Olgeirs var einhver skær-
asta stjarnan á samkvæmishimni
Reykjavíkur þetta árið. Um haust-
ið hafði hún komið sunnan úr lönd-
um, sumir sögðu frá Berlín, aðrir
frá Vín og enn aðrir frá París.
Margar ágiskanir voru um það,
hvaðan hún hefði sina peninga, því
að hún lifði höfðinglega og barst
mikiÖ á, en stundaði hinsvegar enga
atvinnu, svo vitað væri.
Kvenfólkið Sagði að hún hefði
annaðhvort verið með í peninga-
fölsun eða bankaþjófnaði úti í
löndum, en karlmennirnir sögðu, að
þetta væri bara gremja og afbrýðis-
semi hjá kvenfólkinu, af því að Olga
hrifsaði bitana af borðum þeirra.
—Nei, sögðu þeir,—Olga var gift
miljónamæringi, sem dó og arfleiddi
hana að öllum eignunum.
En þetta voru alt saman getgátur.
Enginn vissi neitt um Olgu annað
en það, að á hverju föstudagskvöldi
var hún niðri á Hótel Borg—og á
hverju laugardagskvöldi var hún
einhversstaðar á dansleik. Á sunnu-
dögum var hún venjulega úti með
einhverjum herra, annaðhvort á
skíðum eða þá að aka í bíl.
Endranær sást hún ekki og fanst
Minningarorð
Þann 11. júní andaðist að heimili sínu i Árborg, Man.,
Mrs. Sigurbjörg ísabella Guðmundsson, kona Davíðs Guð-
mundssoinar bónda þar, 41 árs að aldri. í fulla fimm mán-
uði hafði veikindastríð hennar varað. Hún var dóttir Jóns
bónda og póstafgreiðslumanns Sigurðssonar i Vídir, Man.,
og fyrri konu hans, Kristínar Jónsdóttir, sem nú er löngu
látin. Jón, faðir Sigurbjargar heitinnar, dó tæpum mánuði
fyr en dóttir hans, eftir stutta en stranga legu. Sigurbjörg
heitin var kona lífglöð og þróttlynduð, er mætti með jafn-
aðargeði þungu æfistarfi og stóð hugdjörf við hlið mannsins
síns, og studdi hann af ítrasta megni. Börn þeirra, ellefu
(11) að tölu, eru á lífi og fylgja nöfn þeirra hér með:
Kristján, Stefán, Guðrún, Valdimar, Davið, Kristín ísabella,
Lillian Grace, Jóhannes, Líndal Helgi, Marino Sveinn, Ágúst
Júlíus.
Sigurbjörg er sárt syrgð af eiginmanni og börnum, og
systkinum sínum og stórum hópi tengdafólks, vina og sam-
verkafólks. Hún bar með mikilli hugprýði sjúkdómsstrið
sitt; var indælt að sjá þann öruggleika og gleði trúarinnar,
er lýsti henni á þjáninganna torsóttu leið.
Útför hennar fór fram þann 13. dag júnímánaðar frá
heimili hennar og kirkju Árdalssafnaðar í Árborg, að við-
stöddu óvenjulega miklu fjölmenni.—Streymdi þar samúð
og hluttekning í harmi syrgjendanna frá sál til sálar.
Séra Jóhann Bjarnason á Gimli, fyrverandi sóknarprestur
í norðurhluta Nýja fslands, mælti kveðjuorð ásamt sóknar-
presti. -—S. Ó.
Þakkarorð
Undir erfiðum krigumstæðum og sjúkdómsstríði, og við
lát konu minnar Sigurbjargar ísabellu, hefi eg notið mikillar
hjálpar af hálfu vina og samferðamanna minna. Þakka eg
af alhug alla samúð og hjálp, á einn eða annan hátt, mér
auðsýnda; og peningalega hjálp einstaklinga og frá ýmsum
félagsheildum. Vil eg sér í lagi nafngreina kvenfélag Ár-
dalssafnaðar í Árborg, Djáknanefnd Árdalssafnaðar, saina- .
staðar; United Farm Women, Árborg; og Good Templara
stúkuna i Árborg.
Alt þetta þakka eg og bið Guð að launa.
Davíð Guðmundsson og börn,
Árborg, Man.