Lögberg - 24.10.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 24. OKTÓBER, 1935.
ILögberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PKES8 1AMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjúrans:
ED.'TOR LÖGBERG, 605 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Vcrð K3.00 um áriB—Borgist■ fyrirfram
The “Lögberg”' is printed and published by The Columbia
Press, I.irnited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Hátíðleg minningarathöfn
á Gimli
i.
Þjóðminningardagurinn, sem haldinn var
hátíðlegur á Gimli þann 5. ágúst síðastliðinn,
var einkum og sérílagi helgaður minningunni
um sextíu ára landnám íslendinga í Vestur-
Canada; var við það tækifæri lagður grunn-
steinn að minnismerki, er reist skyldi í þakk-
lætis- og virðingarskyni við þær æfintýrahetj-
ur af íslenzkum stofni, er lentu hinum flat-
botnuðu flekum sínum að áliðnu liausti 1875,
við strendur Winnipegvatns, og komu þangað
með tvær hendur tómar.
í þessum fvrsta hópi íslenzkra Birki-
beina, er mælt að verið hafi tvöhundruð og
fimtíu manns. Ferðin frá Winnipeg norður
eftir Rauðánni og svo yfir vatnið, stóð yfir í
viku; stígið hafði verið af skipsfjöl við St.
Andrews, ]>ar sem nú eru flóðlokurnar, og þar
haldin íslenzk guðsþjónusta, en frá því létti
ekki ferðinni, fyr en komið var þangað sem
nú heitir að Gimli. Aðkoman var köld, að því
er sagnir herma; hryðjuveður og vetur fyrir
alvöru í þann veginn að ganga í garð; fólkið
svo að segja allslaust, að öðru leyti en því, að
það flutti með sér vestur um ver þá trú á
framtíðina, er flytur fjöll.—
Um hörmungar frumbýlingsáranna í
landnáminu við strendur Winnipegvatns,
liefir þegar margt og mikið verið skráð, þó
vafalaust mætti betur vera; bólan og skyr-
bjúgurinn sórust í fóstbræðralag og hjuggu
strandhögg um hinar strjálu og fátæklegu
nýbygðir. En þrátt fyrir alt og alt, stóð þó
enn uppi óbuguð mörg “sigurhetjan bringu-
brotin brims við reginströnd/’staðráðin í því
að berjast til sigurs.
1 hinu meistaralega ljóði sínu í tilefni af
þúsund ára hátíðinni 1874, leggur Hjálmar
frá Bólu hinni íslenzku þjóð þannig orð í
munn:
“Þrautir mínar í þúsund ár
þekkir guð einn og talið getur.”
Svo hefir eðlileg rás viðburðanna hagað
því til, að flestir úr landnemahópnum fyrsta
eru horfnir út yfir landamæri lífs og dauða;
þeir mega því ekki lengur mæla því máli, er
oss sem eftir stöndum veitist auðveldast að
skilja. FVn væri þeim ekki á jarðneska vísu
varnað máls, er ekki ólíklegt, að út frá orðum
þeirra í sambandi við eldraun frumbýlings-
vetranna andaði sama liugblænum og fram
kom hjá þjóðinni 1074 um munn Hjálmars
skálds; að enginn nema guð einn þekti þrautir
þeirra og gæti talið þær.
II.
Síðastliðna viku ríkti hvarvetna einmuna
blíða, er hélzt fram á laugardagskvöld. Það
brá því mörgum í brún, er jörð var orðin al-
snjóa á sunnudagsmorguninn; daginn, sem
fram átti að fara afhjúpun landnema minnis-
varðans á Gimli. Það var engu, líkara en með
snjónum og hryðjunni, væri guð veðurfarsins
að minna nútíma kynslóðina á viðtökur þær,
er frumherjarnir sættu við strendur Winni-
pegvatns fyrir sextíu árum. Að minsta kosti
mun ýmsum þeim, er viðstaddir voru afhjúp-
nnarathöfnina, hafa flogið eitthvað slíkt í
hug.
Þrátt fyrir örðugar aðstæður af veráttu
völdum, var þó saman kominn á Gimli álit-
legur hópur seinni part sunnudags, er minn-
ingarathöfnin skvldi fara fram. Safnaðist
fólk saman í kirkju lúterska safnaðarins í
bænum, og var þar hvert sæti skipað. For-
sæti skipaði Dr. A. Blöndal, og fórst það hlut-
verk hið bezta úr hendi.
Aðalræðuna flutti Jón J. Bíldfell, forseti
Þjóðræknisfélagsins; var hún skipulega sam-
in og vel flutt; þá flutti og stutta en einkar
fagurlega orðaða tölu, Mr. J. T. Thorson,
K.C. Séra Rúnólfur Marteinsson bar fram
undurfagra bæn, en söngflokkur Gimli-safn-
aðar, með aðstoð nokkurra gesta, söng tvo
sálma og að lokum þjóðsöng íslands, “ó, Guð
vors lands.”
Afhjúpunarathöfnina framkvæmdi ein af
dætrum landnámsins, frú Steinunn Sommer-
ville; mælti hún fram nokkur kjarnyrði bæði
á íslenzku og ensku.—
Tæpast verða skiftar skoðanir um það, að
athöfn þessi væri hin virðulegasta og samboð-
in litbrigðaríkri æfi þeirra manna og kvenna,
sem verið var að heiðra. Samræmi það, er at-
höfnina einkendi, mun seint úr minni líða,
þeim, er viðstaddir voru, þrátt fyrir kalsa-
veður og biturt misvindi.
Islenzkir frumbyggjar vestan hafs lyftu
sögulegu Grettistaki, hvort sem stofnþjóðin
nokkru sinni gerir sér þess ljósa grein eður
eigi. Og minnisvarðinn minnir jafnframt á
það Grettistak.
Herra Þorsteinn Borgfjörð, bygginga-
meistari, annaðist um það, að koma minnis-
varðanum upp, og lagði við það slíka rækt, að
vafasamt má telja að afhjúpunin hefði farið
fram á þeim tíma, er til var ætlast og raun
varð á, ef ekki hefði verið fyrir atbeina hans.
Að lokinni aflijúpunar athöfninni buðu
Gimli búar öllum viðstöddum til ríkmannlegr-
ar veizlu í samkomuhúsi bæjarins; mun þar
hafa safnast saman hátt á fjórða. hundrað
manns. A miðju háborði stóð ljósskrýdd af-
mæliskaka með áletraninni: Islenzkir land-
nemar 1875—-1935. Köku þessa klauf í herðar
niður frú Jónína Sigfúsdóttir, ekkja Einars
Jónassonar læknis, er var einn í frumbyggja
hóp.
Hljóðfærasveit, ungra stúlkna, skemti
öðru hvóru með hljóðfæraslætti.
Undir borðum tók Jón J. Bíldfell enn til
máls, og þakkaði bæjar- og sveitarstjórn fyr-
ir stuðning og samúð viðvíkjandi minnis-
varðamálinu, sem og öllum hlutaðeigendum
fyrir þær hlýju og drengilegu viðtökur, er hin
rausnarlega veizla bæri vott um.
Það er margt, sem af minnisvarðamálinu
og meðferð þess má læra; meðal annars má
af því læra það, hve tiltölulega auðvelt það
getur verið að hrinda í framkvæmd mikils-
varðandi nytjamálum, séu menn samtaka og
gangi heillyndir til verks.—
Ýmsum forustumönnum utan vébanda
hins íslenzka þjóðflokks, svo s.em fylkisstjóra,
forsætisráðherra og borgarstjóranum í Win-
nipeg hafði boðið verið að taka þátt í áminstri
minningarathöfn, en fengu eigi komið því við
sakir annríkis eða annara forfalla.
Hér fara á eftir kveðjuávörp frá presti
Fyrsta lúterska safnaðar, Dr. Birni B. Jóns-
syni og þeim Islendingavinum Dr. Stewart í
Ninette og Major dómsmálaráðgjafa, ásamt
ávarpi frú Steinunnar Sommerville:
20. okt. 1935.
Kæri Dr. Blöndal,—
Sökum embættis-anna get eg ekki notið
þeirrar gleði að vera viðstaddur, er í dag
verður afhjúpaður minnisvarði landnemanna
á Gimli.
Með því að eg er barn landnámstíðarinnar
og geymi margar endurminningar frá þeirri
tíð, verður hugur minn hjá ykkur og við at-
höfnina. Ger þú svo vel, Dr. Blöndal, að bera
kveðju mína öllum gömlum landnámsmönnum
og börnum þeirra.
Drottinn blessi dýra minningu allra
góðra landnámsmanna.
Virðingarfylst,
Björn B. Jónsson.
October 18th, 1935.
Mr. B. E. Johnson,
Secretary, Icelandic
National Association,
7 w
1016 Dominion Street, ■
Winnipeg, Manitoba.
Dear Mr. Johnson,—
I apreciate more than I can say the
invitation to be at Gimli on Sunday October
27th for the unveiling of the memorial cairn.
I wish I could be actually present, but pres-
sure at home and obligations already as-
sumed, with 400 miles of travel that woukl
mean the readjusting of other duties, leave
this pretty well out of the question.
It is a fine tradition thé cairn will carry
down—the memory of the Great Adventure
of the pioneers of sixty years ago. With little
or nothing in their hands they came, but in
their heads and hearts courage, industry,
intelligence a custom of government of the
people by the pople, and principles of fair
dealing between man and man. For the strong
arms, the wise heads, and the stout hearts
they brought to the task of hewing com-
munities out of the wilderness the province
they made their home may well be thankful,
but most of all, for the ideals, the spirit of
poetry, the thirst for sholarship they brought
with them and their looking always beyond
the making of a living to the living of a life.
Scattered as their children now are into
other provinces and states, losing hold, which
is to be regretted, a little, of their language
and literature as they blend with neighbors
of other traditions, I trust that in each
separate family and individual the heritage
that comes from the past may be treasured
yet for many generations to come.
With a spontaneous feeling of
fraternity I have always felt with
Icelandic people, with sincere ad-
miration for their present and their
past, and with warm affection,
I am,
Yours sincerely,
D. A. Stewart,
Medical Superintendent.
iqth October, 1935.
B. E. Johnson, Esq.,
1016 Dominion Street,
Winnipeg, Manitoba.
Dear Mr. Johnson,—
I have to thank you for yóur kind
invitation to attend the unveiling
ceremony of the Memorial to the
Icelandic Pioneers which you pro-
pose holding on Sunday.
I was hoping I would be in a posi-
tion to attend this ceremony, but un.
fortunately a matter has arisen
which will prevent my being present,
May I commend the spirit that has
prompted the building of this Me-
morial. The dauntless courage of
the Icelandic Pioneers should never
1 be forgotten. This Memorial’ will
j serve to remind their descendents
and the people of Canada generally
j of the contribution they made to the
development of Western Canada
which is far greater than they an-
ticipated and far far greater than
the majority of Canadians realize.
With kind personal regards,
Yous sincerely,
W. J. Major,
Attorney-General.
Ávarp frú Steimmuar Sommerville.
Þeim hóp, er hér steig á land fyrir
sextíu árum síðan, og í þessu ná-
grenni reisti bú og hér stofnaði
fyrstu íslenzku nýlenduna í vestur-
landi Canada, er þessi minnisvarði
helgaður. Þessi frumbyggja hópur
og aðrir, sem fylgdu fast á eftir og
börðust hér áfram á fyrstu árum
nýlendunnar, ruddu braut okkur af-
komendum sínum, sem nú er orðin
breiður og bjartur vegur. Megi saga
afkasta þeirra og hámark það er þeir
settu, geymast á meðan íslenzk tunga
er töluð. Fyrir hönd Þjóðræknis-
félagsins, með velvild og þakklæti
Islendinga hvarvetna, afhjúpa eg
þessa vörðu í minningu landnem-
anna íslenzku er hér reistu bygð ár_
ið 1875.
Höfuðskáld norðmanna
vestan hafs
(Framhald)
Fimtán ára að aldri varð Rölvaag
sem sé fiskimaður í Lófót og hélt
því áfram um fimm ára skeið. En
þó að hann væri sjómaður ágætur
og sjómenskan kendi honum margt
um mennina og lífið sjálft, varð
hún honum minna að skapi með
hverju ári, sem leið. Honum stóð
óljóst fyrir hugskotssjónum annað
og hærra takmark í lífinu. Svo
gerðist sá atburðurinn, sem varð til
þess að gjörbreyta framtíðaráætlun-
um hans. í janúar i'893- skall á eitt
af stórviðrunum, sem stöðugt vofa
yfir höfði fiskimannanna á vetrar-
vertiðinni þar norður við heim-
skautabauðinn, og margir af vinum
og félögum Rölvaags druknuðu
þann örlagarika dag. En bátur sá,
sem hann var háseti á, komst með
naumindum í höfn. Þessi harm-
þunga reynsla upprætti með öllu
kulnandi ást hans á sjómensku og
sæförum. Hann einsetti sér, að
komast eitthvað í burt, þangað, sem
hann hefði fleiri tækifæri, meira
olnbogarúm, til sjálfsþroskunar og
tjáningar. Skrifaði hann því föð-
urbróður sinum í Bandaríkjunum
og bað hann um farbréf þangað, en
hann varð eigi við beiðni frænda
síns að því sinni. Rölvaag varð
þess vegna, þó óánægja hans og út-
þrá færu vaxandi, að sætta sig við
sjómeriskuna tvö ár í tilbót. Að
þeim loknum kom farbréfið vestan
um haf, og honum stóðu opnar dyrn-
ar til brottfarar.
En nú varð hann, þótt ungur væri,
að taka mikilvæga ákvörðun. For-
maður hans, sem hann virti og dáði
manna mest, bauðst til að kaupa
handa honum til fullra umráða fall-
NÝ — þægileg bók
í vasa
SJÁLFVIRK
— EITT BLAÐ t EINU —
Pægilegri og betri bók í vasann.
Hundrað blöð fyrir fimm cent.
Zig-Zag cigarettu-blöð eru búin
til úr bezta efni. Neitið öllum
eftirlfkingum.
ZICZAG
egasta bátinn í nágrenninu. Þetta
óvænta vildarboð var næsta freist-
andi ungum manni og framgjörnum,
með víkingsblóð í æðum. Rölvaag
var sem milli tveggja elda. Á aðra
hönd var mikilsvirt formannsstaðan
og föst atvinna í átthögum hans, á
hina óvissan í fjarlægum og honum
ókunnum Vesturheimi, Átti hann
að fórna framtíðardraumum sínum
um aukinn þroska og viðara verk-
svið ? Hann bað um umhugsunar-
frest. Hann gekk upp í fjallshlíð-
ina fyrir ofan þorpið, þar sem hann
og formaður hans voru staddir á
kaupstefnu, og sat þar einn sér lið-
langt síðdegið. Hann háði langa og
harða baráttu við sjálfan sig. Loks
hélt hann aftur á fund formanns
sins, afþakkaði rausnarlegt boð hans
með þeirri skýringu, að hann væri
staðráðinn í að fara vestur um haf.
Teningnum hafði verið kastað. Út-
þrá hans, þroska- og athafnalöngun
höfðu orðið þyngstar á metum á úr-
slitastundinrii. Hálogaland átti á
bak að sjá djörfum og fræknum
sjósóknara, en norskum og amerísk_
um bókmentum, heimsbókmentunum
meira að segja, hafði græðst rit-
snillingur, þó að það kæmi ekki á
daginn fyr en löngu seinna.
Rölvaag steig á land í New York
í ágústmánuði 1896, með létta vasa;
braust hann þó óðár og fljótar í því,
að komast til föðurbróður síns í
Suður-Dakóta, er tók honum opnum
örmum. Næstu þrjú árin vann hann
að bændavinnu, en komst von bráð-
ar að raun um það, að hún var hon.
um engu betur að skapi en sjó-
menskan; hann hafði enn eigi fund-
ið sjálfan sig. Árin þessi voru hon_
um þó ómetanlegur undirbúningur
komandi ritstarfa hans; hann kynt-
ist nú af eigin reynd lífskjörum og
hugsunarhætti norskra innflytjenda
í Vesturheimi. Hann stóð aftur á
krossgötum, likt og daginn ógleym-
anlega i Norðurlandi. Hann átti nú
að velja á milli þess, að verða bóndi
eða að ganga mentaveginn; vinur
hans einn hvatti hann mjög til skóla-
göngu. Enda þótt Rölvaag væri
þess minnugur, að karl faðir hans
hafði ekki talið hann verðugan æðri
mentunar, varð það úr, að hann inn.
ritaðist í gagnfræðaskóla í Canton,
i Suður-Dakota, þá nær hálf-þrítug_
ur. Námslöngun hans, sem hann
hafði haldið aftur af árum saman,
braust nú fram sem elfur i leysing-
um. Hann sótti námið af kappi,
drakk í sig kenslugreinarnar og lauk
gagnfræðaprófi vorið 1901. Stund-
aði hann því næst mentaskólanám á
St. Olaf College, í Northfield í
Minnesota, en vann jafnframt fyrir
sér, og útskrifaðist þaðan með
heiðri vorið 1905, tuttugu og níu
ára gamall. Minnir námsferill hans,
hvað aldur snertir, á skólag'öngu
séra Matthiasar Jochumssonar. En
svo glæsilega hafði Rölvaag gengið
æðra nám sitt, að honum bauðst
þegar kenslustaða við St. Olaf Col-
lege, en áður en hann tók við henni,
var hann árlangt við framhaldsnám
á háskólanum í Osló. Gerðist hann
að því loknu kennari í norskum
fræðum við St. Olaf College, og var
frá árinu 1016, að kalla til dauða-
dags, forseti þeirrar kensludeildar.
Þótti hann afbragðs kennari, fjörg.
andi og vekjandi; lét hann sér sér-
staklega um það hugað, að kenna
nemendum sínum að hugsa, að
standa á eigin fótum skoðanalega
Einum nemanda hans, sem nú er
orðinn háskólakennari, farast svo
orð um hann: “í kenslustundum
lét hann sig mestu skifta hina dýpri
merkingu hlutanna, Og glaður varð
hann i gleði, tækist honum að vekja
hjá nemendum brennandi löngun til
að vita og skilja.”
En þó að Rölvaag væri löngum
hlaðinn umfangsmiklum og þreyt-
andi kensluönnum og höfgur skuggi
dauðans hvíldi yfir honum á síðari
æfiárum (hann þjáðist af langvinn.
um hjartasjúkdómi), vanst honum
timi til mikilla ritstarfa. Auk
kenslu- og fræðibóka og fjölda rit-
A lot of old friends — your family as
well will appreciate your photograph. It
solves the personal gift problem.
But be sure it’s an Eaton Portrait and
you will be certain to receive complete
satisfaction.
FOR OUR CHRISTMAS SPECIAL, we
are featuring 6 Portraits in folders and
one large Portrait.
$5.00
A small deposit will hold the pictures
until you are ready to use them.
—Portrait Studio, Seventh Floor, Portage
ÁT. EATON
WINNIPEG CANADA