Lögberg - 31.10.1935, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. OKTÓBEtR, 1935.
O
sjái sér góðan leik á borði með
því, að styrkja slíka myndatöku
og greiða fyrir, að henni verði
komið i framkvæmd hið fyrsta.
Ekki er heldur vanþörf á því,
að eitthvað verði gert til þess, að
vega móti áhrifunum af lélegri
og afkárlegri mynd ameriska
kvikmyndatökumannsins, s e m
vikið er að í “Morgunblaðinu” í
seinna viðtalinu við Kamban.
Þegar eg sá mynd þessa auglýsta
hér vestur í Grand Forks, sem
aukamynd, hugði eg gott til glóð-
arinnar; en varð auðvitað fyrir
mestu vonbrigðum. Sárnaði mér
ekki sist gömlum sjómanni, að
sjá íslenzka fiskiverkun auglýsta
um allar jarðir með því, að mað-
ur dró skötu eftir skítugri göt-
unni. Veit eg til þess, að fleirum
þótti það kynleg sjón, og ekki
sem fegurst eða eftirbreytnisverð-
ust.
íslendingar mega ekki fram-
vegis eiga undir því, að fræðsla
um atvinnulíf þeirra eða menn-
ingarástand sé í höndum útlend-
inga, sem koma skyndiför til
landsins og þekkja hvorki né
skilja tungu þjóðarinnar, sögu
hennar eða háttu. Marga ágæta
vini eigum vér að vísu út um
lönd, sem af þekkingu og samúð
auka réttan skilning á kjörum
þjóðar vorrar og menningu, og
verðskulda fyrir það þakkir vorar
og viðurkenningu. En jafnframt
er þess eigi að dyljast, að sumir
þeir, sem gerst hafa málsvarar
íslands á erlendum vettvangi,
hafa eigi verið því verki vaxnir
þekkingarlega, og árangurinn af
starfi þeirra þvi orðið minni og
annar en skyldi, þó að þeim hafi
gengið gott eitt til.
II.
Annað fyrirtæki, sem stvðja
myndi drjúgum að auknum
kynnum af íslandi erlendis og
afla því vinsælda, þó í smærri stíl
sé en fyrirhuguð kvikmynd, er
stofnun sumarnámskeiðs við Há-
skóla íslands, er veiti útlending-
um fræðslu í islenzkri tungu, og
islenzkum bókmentum, sögu
vorri og menningu.
Hefir mér verið sumarskóla-
múl þetta hugstætt síðan sumarið
söguríka 1930, er vér fjórir—dr.
Sigurður Nordal, þeir Harvard
prófessorarnir E. P. Magoun og
F. S. Cawley og eg—áttum itar-
legar samræður um það, laust
fyrir Alþingishátíðina. Voru þeir
allir hugmyndinni mjög hlyntir,
ekki sízt þeir vestanmennirnir,
eins og fleiri stéttarbræður þeirra,
þeim megin hafsins. Var svo til
ætlast, að eg ritaði um málið. En
góðvinur minn og sambæjarmað-
ur, Guðmundur læknir Gíslason,
nú illu heilli horfinn úr hópnum,
reifaði það röggsamlega og nægi-
lega ítarlega i ritgerð i Stefni,
sem síðar var endurprentað í
Tímnriti Þ jódrnknisfélagsins.
Þótti mér að svo komnu óþarft,
að bæta þar nokkru við að sinni.
Freklega fimm ár eru nú liðin
síðan sumarnámskeiðs-hugmynd
þessari var fyrst hreyft; og þó
endur og sinnum hafi sést á hana
minst opinberlega, hefir mér vit-
anlega, enn sem komið er ekkert
orðið af framkvæmdum. Eina
sporið, sem stígið hefir verið í
þá átt, var tillaga til Iandsstjórn-
arinnar, sem borin var fram á
Alþingi 1931, þess efnis: “að láta
rannsaka, hvort ekki væri fært,
að koma upp sumarnámskeiði við
Háskóla íslands, einkum handa
útlendingum, sem nema vilja is-
lenzk fræði og kynnast Islandi og
fslendingum.”
Fyrst svo er í pottinn búið, er
það hreint ekki “að bera í bákka-
fullan lækinn,” að fara nokkrum
orðum um þessa sumarskóla-
hugmynd, þó aðeins sé i þeim til-
gangi, að halda henni vakandi.
Hún er alt of merkileg til þess,
að þegjast í hel.
Slik sumarnámskeið og það,
sem hér er haft í huga, hafa hald-
in verið viða um lönd á síðgri
árum, t. d. í Danmörku og Þýzka-
landi, og hafa vel gefist. Eru eft-
irfarandi athugasemdir einkum
bygðar á rannsóknum fyrirkomu-
lags þesskonar námskeiða í
nefndum löndum.
Sjálfsagt er, að byrjað sé í smá-
um stíl; líklega yrði þó þegar i
byrjun, að hafa íslenzkukensluna
í þrem flokkum: a) fyrir byrj-
endur; b) fyrir þá, sem lengra
eru á veg komnir (geta lesið is-
lenzku) og c) fyrir þá, sem geta
lesið málið og talað og hafa kvnt
sér íslenzkar bókmentir. Þannig
er kenslunni hagað í danska
sumarskólanum fyrir útlendinga
(Holiday Course for Foreign
Students).
Þá væri og æskilegt, þegar í
byrjun, að fluttir yrðu, af fær-
um mönnum, fyrirlestrar um fs-
land og íslenzka menningu; það
myndi draga útlendinga að nám-
skeiðinu og verða þeim stórhag-
ur. Sama rnáli gegnir um skemti-
ferðir á fagra staði og söguríka
á fslandi, er farnar væru undir
stjórn hæfra leiðsagnarmanna.
Hvorutveggja, fyrirlestrar menn-
ingarlegs og sögulegs efnis og
skemtiferðir (excursions) tíðkast
í sambandi við sumarskóla þá,
sem eg hefi spurnir af í Dan-
mörku og Þýzkalandi.
Sumarnámskeiðið i Danmörku
stendur ekki í sambandi við
Kaupmannahafnarháskóla, þó
sumir prófessoranna taki þátt í
kenslunni. Hinsvegar eru sum-
arskólarnir í Þýzkalandi í sam-
bandi við háskólana þar í landi,
t. d. í Berlín og Heidelberg. Er
það miklu ákjósanlegra; enda
munu þeir, sem hugsað hafa
nokkuð verulega um sumarskóla-
hugmynd þessa, vera á einu máli
um það, að slikur skóli á fslandi
yrði i sambandi við Háskóla fs-
lands, beinn þáttur í starfi hans.
Ennfremur virðist mér sjálfsagð-
ur hlutur, að slíkt námskeið í ís-
lenzkum fræðum fyrir útlendinga
yrði undir umsjón norrænu- og
íslenzkudeildar Háskólans. Þeg-
ar sumarskólanum vex fiskur um
hrygg, væri eflaust hagur að því,
að'fá árlega til aðstoðar við kensl-
una einn eða fleiri kunna erlenda
norrænu- og bókmentafræðinga.
Á hinn bóginn er fyllilega hægt,
að koma upp mjög góðum sum-
arskóla í íslenzkum fræðum með
því liði, sem fáanlegt er heima
(fyrir á íslandi, meðal kennara
Háskólans og annara fræði-
manna.. Á danska sumarskólan-
um eru kennarar frá ýmsum öðr-
um skólum, bóka- og safnaverðir,
auk háskólakennaranna. Virðist
það einkar heppilegt fyrirkomu-
lag. Á þessu stigi málsins gerist
eigi þörf, að ræða um það, á
hvaða tungumálum kenslan i
slikum sumarskóla ætti að fara
fram; en líklegt er, að minsta
kosti þegar fram í sækir, að hún
yrði að fara fram á ensku, þýzku
ög einhverju Norðurlandamál-
anna, þ. e. a. s. fvrir bvrjendur
frá hlutaðeigandi löndum.
Aðsókn að slíkurn sumarskóla
fyrst í stað er vitanlega mikið
undir því komin, að hann sé vel
og rækilega auglýstur ut um lönd.
Þarf því, að gefa út bækling, er
lýsi honum stuttlegá og fyrir-
komulagi hans, kenslugreinum,
kostnaði, hentugum ferðum til fs-
lands o. s. frv. Heppilegt væri
einnig, að drepa þar á það merk-
asta, sem ísland hefir upp á að
bjóða af fögrum stöðum, sögu-
legum og sérkennilegum, og láta
nokkrar valdar myndir fylgja, ef
unt væri. Myndi hagkvæmt, að
fara að eins og gert er í sambandi
við danska sumarskólann, að
láta prenta umræddan auglýs-
ingarbækling á höfuðmálunum
þremur: ensku, þýzku og
frönsku. Þá væri hagsýni í þvi,
og yrði vafalítið auðsótt mál, að
fá háskólakennara í bókmentum
víðsvegar um lönd, fslandsvina-
félög, sem vinna erlendis að
framhaldandi og auknum kynn-
um af menningu Norðurlanda,
lil að gerast umboðsmenn og um-
boðsfélög slíks sumarskóla, vekja
athygli á honum og taka við um-
sóknum nemenda.
Þetta eru aðeins nokkrar laus-
legar athuganir um sumarskóla-
hugmynd þessa og framkvæmd
hennar, ritaðar, sem sagt, nieð
það eitt fyrir augum, að láta hana
ekki falla í þagnargildi. Geta svo
aðrir velunnarar hennar tekið við
þar, sem hér þrýtur, aukið og
fullkomnað tillögur þessar og ýtt
úndir framkvæmd hugmyndar,
sem eflaust mun verða landi og
þjóð til nytja og sæmdar, ef vel
er um hnútana húið.
Þvi að í mínum huga er enginn
minsti vafi á því, að sumarnám-
skeið í fslenzkum fræðum við Há-
skóla íslands fyrir útlendinga,
sem vel væri til vandað, myndi
laða til lands vors til lengri eða
skemri sumardvalar einmitt þann
hóp gesta, erlenda mentamenn og
konur, sem æskilegastir heim-
sækjendur eru og líklegastir til
að reynast landi og þjóð hinir
ágætustu fulltrúar út ú við.
Itétt líklegt er einnig, að í þeim
lióp, er sumarnámskeiðið sækti,
yrðu eigi allfáir íslenzkir menta-
menn og námsfólk; yrði fyrir-
tæki þetta þannig, meðal annars
til góðs, til þess, að treysta frænd-
semi- og vináttuböndin meðal fs-
lendinga heima fyrir og heima-
alinna landa þeirra og íslenzk-
ættaðs fólks vestan hafs.
Mjög myndi einnig vegur Há-
skóla íslands vaxa éit á við af
honum sæmandi sumarnámskeiði
af íslen^kum fræðum fyrir út-
lendinga. Það myndi stuðla að
þvi, að gera hann það, sem hann
á að verða, og getur orðið—mið-
stöð norrænna friíða. — Mbl. 2.
okt.
Varðmaðurinn
Eftir Johan Bojer
Varðmaðurinn er hættur að vera
á vakki eins og örn á berginu hátt
yfir Þrándheimi. En eg hefi reikað
þar marga daga og margar nætur.
Oft var bjart og kyrt á daginn, og
næturnar voru eins og æfintýri. En
eg mintist líka dimmra óveðursnótta,
þegar maður varð að halda sér föst-
um í grindurnar, til þess að fjúka
ekki til Helsingjalands.
Sveitapiltur í konunglegum ein-
kennisbúningi, sem gengur með
byssu á öxlinni, er ekki eins og fólk
flest. Honutli er ætlað að vaka yfir
bænum. Er það nokkur furða, þó
að hann líti nokkuð stórumi augum á
sjálfan sig, þenji út brjóstið og sé
lítið árennilegur? Héðan að ofan
lítur hann yfir mauraþúfu mann-
anna eins og úr sjálfum himninum,
og það lætur nærri, að hann ímyndi
sér, að hann beri boð úr æðri heim-
um,—sé eins konar erkiengill, send.
ur til jarðarinnar með sverð í slíðr-
um.
Þarna gengur hann fram og aftur
á stéttinni, stanzar við og við fremst
á hrúninni og horfir yfir ríki sitt.
Hver er nú hin raunverulega köllun
hans ? Auðvitað á hann að tilkynna
uffl hruna, en hann á líka að verja
landið gegn öðrum hættum. Utan
af firðinum geta komið óvinaskip,
og á vegum og ásum geta þá og þeg-
ar ókunnir herskarar komið í ljós.
Hver veit, hvað lengi við fáum að
lifa í friði? Það er um að gera, að
vera á verði. Hér er hann nú og
ber ábyrgð á Þrándheimsborg.
Þessar löngu nætur lítur hann út
eins og svartur fugl. Honum leiðist
stundum, en hann á þó einn félaga,
það er tíminn. Varðmaðurinn og
hægfara klukkutímarnir eru vinir.
Honum finst að allra augu í bæn.
um líti upp til sín á daginn og þess
vegna hefir hann byssu á öxlinni og
gengur föstum skrefum. Leikmað-
ur, sem nálgast og tekur ofan, er
varla virtur viðlits. Hver veit nema
hann sé njósnarmaður ? Öðru máli
gegnir það, ef stúlka kemur hægum
skrefum og ætlar að segja eitthvað.
Ungu stúlkurnar lita bliðlegum aug-
um til varðmannsins þarna uppi. Oft
hefir hann séð þær þvo þvott kring-
um vatnspóstana við Mylnuhamar,
og þær sendu honum kveðju, og
hann — hann gat ekki svarað með
orðum, en til eru margskonar bend_
ingar, sem túlka hjartans mál. En
hvað eg man vel eftir löngu og
björtu sumarnóttunum, þegar sólin
aðeins hvarf á bak við fjöllin um
stund—og kom svo fljótlega upp
aftur; eg man líka vel eftir ánni Nið,
gullnu böndunum hennar, sem
smeygðu sér milli húsa og garða og
spegilsléttum firðinum, þar sem
“skilur ei haf og hauður neitt” og
himininn speglaði sig í djúpinu.
Hljóðfæraleikur berst frá skipi á
höfninni. Skemtibátur liggur á
Djúpuvík með blaktandi seglum, og
víðsvegar á Kömbum er unga fólkið
á skemtigöngu í ljósum föturn með
stráhatta. Það er sumar, tími stefnu-
mótanna, tími æsku og ástar. í húsa-
þyrpingunni er hávaði athafna og
anna hljóðnaður. Borgin hvílir sig
og dregur hægt andann.
Eða tunglskinhnótt i október, þeg-
ar vetrarfrostin eru að byrja. Það
tekur undir í gangstéttinni, þegar
hann þrajmimar áfram. Þá nemur
varðmaðurinn staðar ósjálfrátt, eins
og hann sé hræddur við að trufla
nóttina og bleikan ntánann.
Húsþök, ásar og hæðir eru slegin
silfri hrímsins. Og um hvað er ungi
hermaðurinn að hugsa ? Bærinn
speglar þúsundir ljósaugna. Hjá
þeim öllum er sjálfsagt fólk. Og
nú ganga menn til hvílu, ungir og
gamlir. Hvað ætli séu margir i
heimili ? Er þar ung stúlka, og mun
hún einhverntima verða konan þin?
Ókomni timinn . . . . já, ókomni
tíminn er furðulegur!
Líklega eru það einungis stjörn-
urnar, sem vita nokkuð um hann,
—stjörnurnar, setn stafa geislum
sinum og gægjast niður á milli
skýjanna bleiku. Já, þarna ein-
hversstaðar uppi er ókomni tíminn.
Og hvar verður þú eftir þrjátíu ár?
Nú sefur borgin, og þarna niður
frá er áin orðin að silfri, rennandi
silfri, sem hér og þar streymir inn í
myrkrið. Og úti á firðinum býr
máninn til silfurveg á svölum fleti.
Gufuskip blæs við Munkhólm, og
inni á höfninni er heill heimur af
marglitum ljósum.
Svo slær klukkan í dómkirkjunni.
Og hinar kirkjurnar og klukkur
þeirra semja sig að siðum dóm-
kirkjunnar dg klukkunnar þar.
Varðmaðurinn nemur staðar.
Hugur hans fyllist lotningu.—Nótt-
in er orðin að eilifð, sem hann
hlustar á.
Og það er sem kirkjugarðarnir
fyllist lífi og menn og konur liðinna
alda rísi upp. Fyrir hundrað árum
síðan voru mennirnir víst alveg eins
og nú. A björtum sumarnóttum
klæddu þeir sig í ljós föt og hittust
utan við bæinn—eins og nú. Og nú
sofa þeir undir litlu krossunum sin.
um og kirkjuklukkurnar vekja þá
víst núna um miðnættið. Og eftir
hundrað ár . . . . . ?
Tíminn og varðmaðurinn fara
aftur á stað og ganga frarn og aftur,
fram og aftur yfir sofandi borginni.
Eina óveðursnótt vetrarins liggur
hann í upphitraðri varðstofunni með
hermannakápu ofan á sér og lætur
sig dreyma á hörðum bekknum.
Hann er hjá mömmu, hann er kom-
inn heim, hann er aftur orðinn smá-
drengur, hann lifir upp aftur á-
nægjulegar stundir með félögum
sínum. Þá er hann skyndilega vak-
inn harkalega: “Farðu á fætur,
strákur — á fætur!” Stormurinn
lemur snjónum framan í hann, þeg.
ar hann reikar syfjaður út, til þess
að berjast við nóttina og óveðrið.
Með byssu á öxlinni, stóra belgvetl-
inga og kápukragann brettan upp
fyrir eyru, labbar hann út á gang-
stéttina og verður að gæta sín að
hann ekki fjúki.
Yfir borginni hvílir myrkur með
dreifðum ljósum. Það er sem öll
þök ög pípur öskri og íli i stormin-
um. Munkhólmur úti á firðinum
kallar á hjálp, skip blása úti i hríð-
inni, og hjá höfninni skella bárurnar
á bryggjum og hömrurn og valda
hvítfyssandi froðu. Það er nótt,
full af háværum hljóum, svo menn-
irnir í húsunum geta ekki sofið af
hræðslu við það, sem getur viljað
til.
Á f jallinu ofan við borgina má ó-
veðrið sín mikils. Það sviftir káp-
unni frá varðmanninum og ætlar að
feykja henni burtu og eigandanum
líka. Hann heldur sér föstum og
bítur á jaxlinn. Hann er eins og
vofa þama uppi, sem á hverju
augnabliki er reiðubúin til flugs yfir
borgina, pipur hennar og turna.
Tvær langar klukkustundir.
Loksins fer hann á kreik — og
gengur fram og aftur. Og hann
heyrir skyndilega hljóð gegnum
storminn, fjarlægt en þó ákveðið.
Það er klukka dómkirkjunnar, sem
slær.
Líklegast er það á slíkum nóttum,
sem grafir kirkjugarðanna opnast,
þegar dauðir menn ganga aftur og
flýja út í storminn, til þess að hjálpa
honum að ýlfra og ólátast. Og eftir
hundrað ár . . . . Kirkjuklukkan slær
þá eins og-nú. Og stormurinn þýt-
ur eins og nú.
Varðmaðurinn og tíminn hafa
aftur fundist, og nú halda þeir báðir
af stað—líða frarn og aftur þessa
dimmu óveðursnótt.
Þóroddur Guffmundsson þýddi.
—Dvöl.
Business and Professional Cards
PHYSICIANS and SURGEONS
DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sta. Phone 21 834—Oífice timar 2-3 Heimili 214 WAVERLEY ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manitoba DR. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tlmar 4.30-6 Heimili: 5 ST. JAMES PLACE Winnipeg, Manitoba

DR. J. STEFANSSON 216-22 0 Medical Arts Bldg. Talsími 26 688 Stundar augna, eyrna, nef og kverka sjúkdóma.—Er að hitta kl. 2.30 til 5.30 e. h. Heimili: 638 McMILHAN AVE. Talsimi 42 691 i Dr. P. H. T. Thorlakson 206 léedical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sta. Phonea 211—21 144 Res. 114 GRENFELL BLVD. Phone 62 200

Dr. S. J. Johannesson G. W. MAGNUSSON
Nuddlœknir
Viðtalstlmi 3—5 e. h. 218 Sherburn St.—Sími 30877 41 FURBY STREET Phone 36 137 Simið og semjið um samtalstlma

- DR. E. JOHNSON 116 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy St. Talstmi 23 739 Viðtalstímar 2-4 Heimili: 776 VICTOR ST. Winnipeg Slmi 22 168
BARRISTERS, SOLICITORS, ETC.
H. A. BERGMAN, K.C. tslenzkur lögfrœöingur Skrifstofa: Room 811 McArthur Bullding, Portage Ave. P.O. Box 1656 PHONES 95 052 og 39 043 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. lslenzkur lögfrœOlngur Skrif$t. 702 CONFEDERATION LIFE BUILDING Main St., gegnt City Hall Phone 97 024

J. T. THORSON, K.C. lslenzkur lögfrœOingur 801 GREAT WEST PERM. BLD. Phone 92 755 W. J. LINDAL K.C. og BJORN STEFANSSON lslenzkir lögfrœOingar 325 MAIN ST. (á öðru gðlfi) PHONE 97 621 Er að hitta að Gimli fyrsta miðvikud. I hverjum mánuði, og að Lundar fyrsta föstudag
DRUGGIST8 DENTISTS
DR. A. V. JOHNSON tsienzkur Tannlœknir Drs. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar
212 CURRY BLDG., WINNIPEG Gegnt pösthðslnu Simi 96 210 Helmilis 33 32t 406 TORONTO GENERAL TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 54 5 WINNIPEG

DR. T. GREENBERG Dentist
Hours 10 a. m. to 9 p.m.
PHONES: Office 36 196 Res. 51 456
Ste. 4 Norman Apts. 814 Sargent Ave., Wlnnipeg
BUSINESS CARDS
A. S. BARDAL 848 SHERBROOKE ST. Selur llkklstur og annast um út- farir. Allur útbúnaður s& bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. Skrifstofu talslmi: 86 607 Heimilis talslmi: 501 662 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 601 PARIS BLDG., WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Út- vega peningalán og eldsábyrgð af öllu tægi. Phone 94221

A. C. JOHNSON 907 CONFEDERATION LIFE BUILDING, WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tekur að sér að ávaxta sparifé fðlks. Selur eldsábyrgð og bif. reiða ábyrgðir. Skriflegum fyrlr- spurnum svarað samstundis. Skrifst.8. 96 757—Heimas. 33 328 C. E. SIMONITE TLD. DEPENDABLE INSURANCE SERVICE Real Estate — Rcntals Phone Office 95 411 806 McArthur Bldg.
HÓTEL I WINNIPEG
ST. REGIS HOTEL 285 SMITH ST„ WINNIPEG pœgilegur og rólegur bústaOur i miObiki borgarinnar. Herbergi $.2.00 og þar yfir; með baðklefa $3.00 og >ar yfir. Ágætar m&ltlðir 40c—60c Free Parking for Ouesta THE MARLBOROUGH SMITH STREET, WINNIPEG "Winnipeg’s Down Toum SoteF 220 Rooms with Bath Banquets, Dances, Conventions, Jinners and Functlons of all kinds Coffee Shoppe F. J. FA.LD, Manager

Corntoall I)ottl SEYMOUR HOTEL
Sérstakt verð & viku fyrir námu- og fiskimenn. Komið eins og þér eruð klæddlr. J. F. MAHONEY, framkvæmdarstj. MAIN & RUPERT WINNIPEO \ 100 Rooms with and wlthout bath RATES REASONABLE Phone 28 411 277 Market St. C. G. Hutchison, Prop. PHONE 28 411