Lögberg - 04.03.1937, Blaðsíða 2

2
LÖŒBERG, FIMTUDAGINN 4. MAKZ, 1937
Kommúnisminn í Kína
Sú var
I.
tíðin að
Evrópumenn
gerðu sér háar hugmyndir um Kína,
keptust um að leita siglingaleiða
þangað og háðu blóðug stríð sin á
milli um viðskiftaréttindi þar eystra.
En það eru nú löngu liðnir tímar.
Verzlunarsamband við Kína þykir
flest'um þjóðum ennþá eftirsóknar-
vert, en áliti Kinverja hefir farið
mjög hnignandi. í hugum manna
hefir Kína urm langt skeið verið
imynd kyrstöðu og andhælisskapar,
og nú síðasta mannsaldur vanstjórn-
ar og vesalmensku.
Það hefir ekki verið gert meira
úr vanstjórn og óeirðum í Kina en
ástæða var til. En þó hefir þjóð-
stjórnin orðið fyrir rnjög óréttlát-
um dómum.
Þess er ekki gætt, og á ókunnug-
ieiki nokkra sök á þvi, að í hálfa öld
að minsta kosti áður en þjóðstjórn
komst á, fnöfðu áhrif keisarastjórn-
arinnar farið síþverrandi, en héraðs-
stjórnir og einstakir höfðingjar auk-
ið völd sin á hennar kostnað.
Orsök sífeldra borgarastyrjalda
og innanlands óeirða er því að leita
langt aftnr í tímann. Þær stafa alls
ekki af því að þjóðstjórn komst á i
landinu, en eru miklu fremiur eðii-
leg afieiðing óstjórnar Mansjúa
kei saraættari n nar.
II.
Því verður þó ekki neitað að i
kjölfar þjóðræðisstefnunnar sigldi
vágestur einn, öllum að óvörum,
nefnilega kommúnisminn.
Hann stingur upp höfðinu í Kína
árið 1919 fyrsta sinni, að heims-
striðinu loknu.
Kínverjum hafði hálfvegis verið
þröngvað til þátttöku i stríðinu
Bandamanna megin, og þeiin var
launað það á friðarþinginu i Ver-
Eftir Islcnding, sem búsettur hcfir
verið í Kina í mörg ár.
sailles, eða hitt þó heldur. Friðar-
samningarnir gengu Japönum mjög
í vil, en voru að þvi skapi óhagstæð-
ir fyrir Kína. Olli það afskapleg-
umi vonbrigðum einkanlega meðal
mentamanna þjóðarinnar.
Þetta leiddi beinlínis til þess að
prófessorar og stúdentar við háskól-
ana í Peking, fóru að nema fræði
Marx og temja sér vinnubrögð
Lenins. Þeir mynduðu félög, gáfu
út blöð og flugrit, héldu æsinga-
fundi og boðuðu þjóðinni komu
þúsundáraríkis kommúnismans. Þeir
boðuðu nýja menningu og nýja siði,
og voru iharðorðari i garð Konfúsi- ;
usar og hinna fornu trúarbragða
landsins en nokkur trúboði. Út á
við beittu þeir áhrifum sinum gegn !
Japan og Englandi einkanlega, með
því m. a. að koma á vðiskiftabanni I
í stærstu borgunum.
Hreyfingunni unnust brátt áhang- !
endur hvarvetna, og þótti það góð
tíðindi í Moskva.
25. júlí 1919 sendir sovjet-stjórnin
í Moskva þjóð og lands’stjórn Kína-
veldis sína kveðju, og lýsir þvi yfir
að hún geri ekki tilkall til neinna
þeirra forréttinda eða sérleyfa, sem
þeirra gamla keisarastjórn hafi með
óréttu sölsað undir sig í Kina. Segja
bolsjevikar sig vera ‘‘einu bræður
og bandamenn Kínverja í þeirra
frelsisbaráttu.”
stofnunarinnar í Moskva, eða látnir
fara í “trúboðserindum” út um
land. Með því að skjóta máli sínu
til lægstu hvata mannlegs eðlis tókst
formælendum korúimiúnismarts að
koma á miklu róti á tiltölulega
skömmum tíma. Með vakningu rán-
hneigðar, efasemda, haturs og stétta-
rígs. Stéttahatur var áður lítt þekt í
Kina. En útlendingahatur hefir
legið þar í landi, og var nú óspart
gpilað á þann strenginn. Þúsundir
útlendinga urðu að flýja land, en
þeir, sem eftir voru í landinu of
sóttir og niargir drepnir. Auðvitað
töpuðu þeir eignum sínum eða fengu
þær eyðilagðar. Verzlun við útlönd
(önnur en Rússland), hætti að
mestu leyti, og við sjálft lá að mörg
jtórveldi í einu segðu Kína strið á
hendur.
Og þá hefði liklega tilgangi þeirra
manna verið náð, sem vilja menn-
inguna feiga, og sem réru að því öll-
um árum að egna og eggja til nýrr- i
ar heimsstyrjaldar. | eiga nokkura sök á þessu stærsta
1921 héldu kommúnistar fyrsta glapræði í sögu landsins síðan þjóð-
þjóðþing sitt i Kína. Voru þá sam- ræöi komst á.
þykt flokkslög og kosin stjórn. | Sun Yat-sun gerði nú Borodin að
(Síðar voru forráðamenn flokksins aðalráðunaut sínum, en hann hafði
útnefndir í Moskva). Þingið sendi heitið að vinna í fullu samræmi við
fulltrúa til öreiga þings Austurlanda ' |5g Qg stefnu þjóðernissinna; þó fór
V*f®Kelb
^GOOD HEALTH“
FOR OflLY A< fl DflY
Hundruð Winnipegbúa efla heilsu
sína með þvf uð éta VITA-KKLP
töflur, hina nýju málmefna fæðu.
VITA-KELP ber mikinn árangur
til lækningar taugabilun, gigt,
bakverk, meltingarleysi, ónógri
líkamsþyngd, nýrnaveiklun, svefn-
leysi og mörgum fleiri kvillum,
sem stafa frá skorti málmefna i
líkamanum.
Fáið flösku í dag! Tryggið
heilsu yðar fyrir 2 til 4e á dag.
Fæst í öllum lyfjabúðum eða
pðstfrítt hjá
Runion’s Drug Store
541V6 ELLICE AVE.
Winnipeg
SlMI 31355
Verð: 200 töflur ..........$1.50
350 töflur ..$2.25
1000 töflur ..$5.40
Litlu síðar sendu Rússar mann að
nafni Virtinsky til Peking. Hann
var hjálplegur með að skipuleggja
starfið í Kína, auðvitað alveg i anda
og formi rússneskra kommúnismans.
Tveimur blóðrauðum æsingablöðunn
var hleypt af stokkunum í Shanghai.
Og þar var stofnaður svonefndur
tungumálaskóli, en aðal markmið
þess skóla var að undirbúa menn, er
síðar voru sendir til Austurlanda

INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man. .. B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota... B. S. Thorvardson
Árborg, Man
Arnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota .
Bellingham, Wash.
Blaine, Wash.
Bredenbury, Sask. .
Brown, Man J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask..
Cypress River, Man.
Dafoe, Sask
Edinburg, N. Dakota
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask....
Garðar, N. Dakota..
Gerald, Sask
Geysir, Man
Gimli, Man
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man. ... .Magnús Jóhannesson
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota ..
Husavick, Man. . ..
Ilnausa, Man
Ivanhoe, Minn
Kandahar, Sask
Langruth, Man
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta. ..
Minneota, Minn. . ..
Mountain, N. Dak. . S. J. Hallgrímson
Mozart, Sask.
Oak Point, Man. ...
< Oakview, Man
•Otto, Man.
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
Riverton, Man
Seattle, Wash. J. J. Middal
Selkirk, Man
Siglunes P.O., Man.
Silver Bay, Man. ...
Svold, N. Dak. B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota .
Víðir, Man
Vogar, Man . .. Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man. ..
Winnipegosis, Man... . .Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beaoh F. O. Lyngdal
Wynyard, Sask
búa, sem þá var háð í Moskva. Og
þar var kínverskum kommúnistum
blásið því í brjóst, að leita samvinnu
við Kuo Ming Dang, flokk Sun
Yat-sun, — þjóðernissinna.
Kommúnistar hafa ekki orð fyrir
að vera samvinnuþýðir. Þeir þykja
stælnir og heittrúaðir flokksmenn,
og venjulegast er að þeir eigi í bar
áttu upp á líf og dauða við alla aðra
flokka. En þau undur skeðu á öðru
flokksþingf* kommúnista í Kína að
fulltrúinn frá Moskva.(E. N. F.)
gerði það að tillögu sinni að leita
skyldi bandalags við þjóðernisflokk
^ inn. Það gat ekki verið nema ein
ástæða fyrir því að leyft skyldi i
j Kina að brjóta í bága við þá megin
reglu kommúnista, aldrei að eiga
i samstarf við aðra flokka. Tilætl-
J unin var að gleypa Sun Yat-sun og
alla hans áhangendur með húð og
hári. Ekki löngu síðaf lá nærri að
það tækist, var þó tillagan aldrei
formlega samþykt. Aðrar ástæður
voru fyrir því að nærri lá að þjóð
ernisflokkurínn yrði kommúnisman-
um að bráð og skal nú vikið að því. j
III.
hann ekki dult með það, að stefnu-
skrá flokksins þyrfti að breyta í
mörgu. Kommúnistum skyldi leyft
að ganga í þjóðernisflokkinn, af
því hann ætti samleið við þá í meg-
inatriðunum: Koma þjóðstjórn á í
landinu, sporna á móti ágengni stór-
veldanna og tryggja Kína alþjóðlegt
jafnræði.
Það kom brátt í ljós að rússnesku
ráðunautunum var alt annað í hug
en að styrkja þjóðernisflokkinn til
valda. Enda komst það upp, þó síð-
ar væri, að þótt þeir í orði kveðnu
væru í þjónustu flokksins, þá voru
þeir þó jafnframt fulltrúar sovjet-
stjórnarinnar í Moskva, og urðu að
svara þar fyrir verk sín.
Hvað þjóðernisflokkinn snerti
skyldi verkefni þeirra vera það
fyrst og fremst, (a) að vekja sundr-
ung og veikja trúna á stefnuskrá
flokksins; (b) að ávinna sem allra
flesta mieðlimi hans fyrir komroún-
ismann; (c) að tryggja sér fylgi al-
þýðumanna innan flokksins í von um
að ná meirihluta í stjórninni.
Á tímabilinu 1924 til 1927 gafst
kommúnistum nálega ótakmarkað
Sun Yat-sun var auðvitað sjálf- tækifæri til að skara eld að
kjörinn forseti þegar að því kom að
þjóðernisflokkurinn myndaði stjórn
(1912), en hann vék úr sæti fyrir
yfirhershöfðingjanum, Yuan Shi-
kai. Þjóðin hafði ekki betra manni
á að skipa. Hann var hennar Ljós-!
vetningagoði: keisarasinni í hjarta
sínu en nógu vitur til að láta sér
skiljast að þjóðstjórn var kjörorð
framtíðarinnar.
Sun Yat sun var, eins og títt er
um mikla hugsjónatnenn, maður ó- j
hagsýnn. En honuro varð hált á því
að treysta ihervaldi fram yfir upp- !
lýsingar og útbreiðslustarfsemi. j
Yuan Shi-kai brást trausti þjóðern-;
Ssflokksins og var í þann veginn að
láta krýna sig til keisara þegar dauð-
ann bar að. En þó kom það los á
yfirstjórn hersins að þjóðin hefir!
ekki beðið þess bætur. Stjórn lands-
ins kom í hendur áhrifalausra
íhaldsmanna. Valdasjúkir hershöfð- j
ingjar og fjárplógsmenn skiftu
landinu á milli sín og háðu blóðug !
ar styrjaldir innbyrðis það eina sem ;
þeim kom saman um var að eyða á- rauð yfirstjórn. — Þjóðernissinnar
sinni
köku. Og þeir vanræktu það ekki
heldur. Skráðum flokksmönnum
fjölgaði úr tveimur þúsundum up]i
í 90 þúsundir; æskulýðshreyfingin
taldi 30 þús. áhangenda, rauða
bændasambandið io miljónir, og
samband rauðra verzlunarstéttar-
manna 3 miljónir. Þessar tölur úr
skýrslum kommúnista sjálfra eru
líklega ýkjaháar, en þær sanna a. m.
k., að takmarkið var hátt.
IV.
Óskammfeilni kommúnista vakti
snemma óhug hjá miklum meiri-
hluta manna innan þjóðernisflokks-
ins. Kommúnistar fóru svo sem, ekki
leynt með það, að þeir settu hag
hreyfingarinnar ofar hag 'þjóðfé-
lagsins, og að þeir ætluðu sér að
neyta aðstöðu sinrlar i Kína til þess
að hraða komu hinnar rauðu heiins-
byltingar.
Kína skyldi fórnað á altari komm-
únismans. í stað hvítrar alríkis-
stefnu, sem þjóðin hafði orðið að
lúta um langt skeið, skyldi koma
hrifum Sun Yat-sun og einangra
hann, og kúga alþýðuna miskunnar-
laust,
Suður í Kanton hafði Sun Yat-
sun allmikið fylgi. Hann myndaði
þar nýja landsstjórn, sem skyldi
beita sér fyrir því, fyrst og fremst,
að þjóðin fengi hrundið af sér hern-
aðarokinu annarsvegar, en hinsveg-
ar varist ágengni stórveldanna.
Hann leitaði fyrir sér um stuðning
hjá fulltrúum erlendra rikja, en
stjórnin í Peking naut meira trausts
hjá þeim.
Rússar einir sögðu sig aufúsa til
að styðja þjóðernisflokkinn til valda.
Sun Yat-sun þáði hjá þeim margs-
konar hjálp, svo imiklar fjárupp-
hæðir, hergögn allskonar, ráðunauta,
liðsforingja og jafnvel menn til að
skipuleggja útbreiðslustarf.
Það er grátbroslegt að Sun Yat-
sun, frelsishetja þjóðarinnar, skyldi
vildu af hvorutveggja vita; þeir
börðust fyrir sjálfstæði þjóðarinnar
og efnalegri velmegun. Kommúnist-
ar neyttu allra meðala til þess að
stofna til vandræða í alþjóðlegum
viðskiftum. — Þjóðernissinnar ósk
uðu sátta og samvinnu við aðrar
þjóðir þar sem því varð við komið á
jafnræðislegum grundvelli.
Flestúm öðrum fremur átti þó
gerræðisstefna kommúnista í land-
búnaðarmájum sök á því að þjóð-
ernissinnar snerust gegn þeim.
80—90% kínversku þjóðarinnar
Iifa af jarðrækt. Landeigendur í
Kína eru flestir mii'ðstéttarmenn, en
ekki stórauðugir höfðingjar og harð-
stjórar eins og áður fyr í Rússlandi
og Frakklandi.
Nú var stefna kommúnista i land-
liúnaðarmálum i stóruin dráttum sú,
að jarðeigendur skildi myrða en
bændur skifta landeignum bróður-
lega á milli sín. Það eru til skýrslur
um það úr tveimur héruðum, frá
1931, til hvers stefna þessi leiddi
eftir að kommúnistar höfðu farið
þar mieð völd skamman tíma:
/ Kiangsi:—180 þús. manna voru
myrtir; 2 miljónir og 100 þús.
manna flúðu héraðið; 100 þús.
húsa voru brend. Teknar eða eyði-
lagðar einka eignir metnar á 700
milj. króna.
/ Hunan:—72 þús. manna voru
myrtir; 120 þús. húsa voru brend;
Eignanám metið á nálega 350
miljónir króna.
Hver mundi svo útkoman hafa
orðið hefðu kommúnistar náð yfir-
ráðum í landinu öllu?
Stefna þjóðernissinna í landbún
aðarmálum hefir þótt allróttæk, vilja
þeir þó vernda eignarréttinn, en
stuðla að eignajöfnuði með skyn-
samlegu móti. Takmarkið er að
gefa ölluui sem að jarðrækt vinna
kost á að geta eignast ábúðarlönd
sin. Jarðeignum einstaklinga skal
takmörk sett með sérstakri skatta-
álagningu. Fé sem þarinig næst inn
skal varið m. a. til eflingar sami-
vinnubúskapar í landinu.
Eftir nokkurra ára samstarf fékk
engum dulist lengur, að stjórnmála
skoðanir þjóðernissinna og komm-
únista voru í flestum atriðum and-
stæðar. Báðum aðilum varð flest að
ágreiningsefni og hófst nú. óskemti
leg togstreita.
Þegar stjórnin i Kanton gerði út
herleiðangur til Mið-Kína 1926,
undir forystu Kiang Kai-shik, beittu
kommúnistar sér á móti því, töfðu
eftir getu allar framkvæmdir og
reyndu að eyðileggja bæði aga og
orðstýr hersins. Eftir Sigurvinning-
arnar i Mið-Kina gerðu kommúnist-
ar sig bliðmála, tókst þeim þá um
hríð að ná meirihluta i stjórninni,
sem þá flutti til Hankow (Wuhan).
Ráðstafanir þessarar nýju stjórn-
ar mæltust svo illa fyrir að til upp-
reistar leiddi, og streymdu nú úr öll-
um áttum áskoranir til þjóðernis-
sinna um að gera kommúnista
flokksræka, en senda rússneskti
ráðunautana heim aftur til húsbænda
sinna í Moskva. 15. júlí, 1927, tók
svo flokkástjórnin endanlega á-
kvörðun um það. Þjóðernissinnar
mynduðu nýja stjórn í Nanking.
Þeir hafa nú farið með völdin í 10
ár og tekist að sameina þjóðina alla
undir sinn fána.
V.
Á alþjóða samkundu kommúnista
í Moskva, 17. ágúst til 1. sept. 1928,
var samþykt þakkarávarp til komm
únista í Kína, og þeir hvattir til á-
framhaldandi baráttu “þrátt fyrir
æðisgengnar ofsóknir kínversku
stjórnarinnar.” Þeim var bent á það
að þeirra stærsta nauðsyn væri að
keppa að skjótri byltingu í landbún-
aðarmálum og skipulagning rauðra
herdeilda. — Þó varar þingið við
því að hafin sé uppreist gegn þjóð-
stjórninni.
En það var uro seinan. Uppreist-
in var þegar byrjuð og henni ’ekki
lokið enn. Þrír herleiðangrar voru
sendir gegn kommúnistum á árur.tim
1927—31, en mishepnuðust hrapar-
lega og urðu þjóðstjórninni til lítils
heiðurs.
Kiangsi hérað var um langt skeið
sterkasta vígi kommúnista, og þar
var aðseturstaður sovjetsstjórnar-
innar kínversku. Kiang Kai-s,hik
fór þangað með 300 þús. hermanna
og yfir iqo þús. burðarmanna, er
honum loks var falin yfirstjórn
fjórða leiðangursins gegn kommún-
istum. En hann varð að hætta í
miðjum leik er Japanir tóku Man-
sjúríu. Liðu svo enn nálega tvö ár
að kommúnistar gátu farið sinu
fram.
Það var búist við því að er Kiang
Kai-shik færi næsta skifti til Kiangsi
yrði leikslokanna ekki langt að biða.
Fult ár leið þó áður en honum tókst
að stökkva kommúnistum á burt
þaðan. Þeir eru sakaðir um að hafa
valdið fjörtjóni 6 miljóna manna
alls í þessu eina héraði. Alls hafa
kommúnistaherir farið yfir 5 héruð.
Ennþá eru leifar þessara hera á
tveimitr stöðum t landinu. Þeim
hefir farið sihrakandi síðustu árin
og verður liklega algerlega útrýmt
fyrir árslok 1937.
Kommúnisminn í Kína er því
ekki, eins og í flestum öðrum lönd-
um, neinn venjulegur stjórnmála-
flokkur, heldur blóðug uppreist gegn
landsstjórn og landslögum.
Minningar um
Islandsferð
Eftir ungfrú Margaret A. Björnson
(Flutt á Þjóðr.móti 22. íebr., 1937)
T,he difficulty, I suspect, in pre-
paring a lecturé of this sort, is to
discriminate between purely jiersonal
experiences — which are the most
dear to me — and more objective
and impersonal observations. There
are always quick changes of mood to
be taken into account -— the amusing
life on board ship, the somewhat
lofty reactions to the land of my
forefathers, the sensing of political
unrest in tlhe capital, the grandeur
of the elements and the somewhat
prosaic inconveniences that are the
result of them.
Four days on the “Goðafoss” are
a curious compound of a kind of
continental formality, and some of
our national customs. Of these last.
one especially bears comment — the
enormous meals. An ordinary
luncheon on an Eimskip consists of
soup, ham, cold tongue, prawns,
shrimp, four or five salads, bread
and crackers, hard fish, svið, kæfa,
hard-boiled eggs, fruit, pastry and
coffee. Any conversation is essenti-
ally limited by one of the bells that
forebode another session in the
dining room.
It was in one of these brief inter-
vals between meals that we docked
in the Westman Islands. Gjerset
tells graphically the story of how
these grim rocks jutting out of the
sea came by their name. Two foster
brothers, Ingolf Arnarson and Leif
Hróðmarsson, later called Hjörleif,
made a viking expedition from Nor-
way about 870, and were probably
the first settlers in lceland. Fijör-
leif had with him a number of Irish
slaves, and he aroused their resent-
ment by forcing them to draw the
plough, as he ’had only one ox. The
Celts set upon him in the woods,
killed him, and fled to these islands,
with Ingolf and his men in hot pur-
suit. The Irish, or Vestmen, were
liunted down and the islands have
since been called Vestmannaeyjar.
This is only one of the many
legends surrounding them. And in
spite of the incredible grimness, the
fishermen eke a precariotls existence
out of the rocks, and out of the sea.
A few sheep graze placidly far up,
where, strangely enough the grass is
green all the year around. It is
fascinating (0 speculate that once
these islands were part of Iceland,
and Iceland a part of a huge con-
tinent now submerged — the fabled
Atlantis.
It is another twelve hours sail to
Reykjavik, and we approached the
harbor long after midnight. It is
almost impossible to clarify the
emotions that were stimulated by the
rising of this dim mass out of the
sea into the darkness and the mist.
Einar Jónsson epitomizes it in his
bronze plaque “Einbúinn i Atlants-
hafi,” where Iceland stands like the
s'hrouded form of a woman between
two continents. Hans Christian
Andersen expresses it another way:
“As an eternal monument to the
saga, stands Iceland, the bleak rock
island, in the turbulent sea.”
This sort of rqmaoticism is im-
plicit in the country itselt, and 110
amount of extravagance or lavish-
ness can adequately describe it. The
appellation “land of the sagas” is
hackneyed and platitudinous, but
e than justified, because our
early history and literature are con-
ditioned by the natural phenmonena.
And here again are the changes of
mood — the bleakness of the rocks
and the wind and the rain ; the time-
lessness of the sea; the magnificent
heights of the mountains ; the riotous
colors when the sun comes out; the
eerie brilliance of the monnlight on
the water. And the northern lights
—on one of the most beautiful
1