Lögberg - 04.03.1937, Blaðsíða 7

LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 4. MARZ, 1937
7
i-----—---------------------------
Erindi
Framh. frá bls. 3
nýjum hugsjónum—vakti úr dróma
hálfsofandi hermikrákur á sviöi
amerískra bókmenta á fyrri hluta
nítjándu aldarinnar.
Ritihöfundar Ameríku, upp aö
þeim tíma, höfðu bara elt og apað
alt evrópiskt. Það var lítið fram-
leitt, sem kallast gæti í eðli sinu inn-
fætt, amerískt.
LeiÖtogar í andlegum efnum sátu
við fætur Evrópu, og sniðu alt sem
þeir bjuggu til eftir útlendri fyrir-
mynd. Þa$ var þessi “afturganga”
sem Emerson lagði fram alla lífs og
sálar krafta til að kveða niður.
Dómar hans voru oft ómildir og ó-
mjúkum höndum fór hann um það
sem honum fanst miður sæma, eða
vera þjóð sinni til vansa. Hann var
prestlærður og prestvigður en eng-
inn snoppungaði sumar erfikenning-
ar kirkju og klerka meira en hann.
Það var ekki af þvi að hann skorti
lotningu fyrir því sem var háleitt og
heilagt. Hugur hans stefndi ætíð
áfram, og sál hans leitaði jafnan
upp á við. En það sem varðaði
mestu var að frelsa mannsandann
frá hégiljum, ihjátrú, hræsni, kredd-
uirt og kveifarskap. Að ná sál
mannsins undan fargi vanans var
fyrir hugskotssjónum hans eitt af
því allra nauðsynlega, ef ekki það
eina nauðsynlega. "Vertu það sem
þú ert" var texti lífs hans, orð sem
mætti setja sem einkunnarorð yfir
alt hans starf.
Burt mieð hræsni, burt með tál,
burt með alt sem þvingar, lamar,
þrælkar sál. Vertu ekki hræddur
við að verða sjálfum þér eða játn-
ingarkerfi þess flokks, sem þú til-
heyrir ósamkvæmur — heimskuleg
samkvæmni er bara grýla smásálna,
smárra stjórnmálamanna, smárra
heimspekinga, og smárra klerka!
Svo sagði vor góði, fróði, gagnorði
Emerson.
Eg held að það sé einkenni, þó
ekki sérkenni, Islendinga, að vilja
vera frjálsir i hugsun, vilja reyna,
prófa, rannsaka mál og staðhæfing-
ar, og ekki bara taka í trú og blindni
við því sem að þeirn er rétt.
Ef við rennum huganum yfir sögu
Islands frá landnámstíð til þessa
dags, þá verðum við að kannast við
það, að sent rauðan þráð miá rekja
frelsisþrá og sjálfstæðis-viðleitni
þjóðarinnar. Það hefir margt drif-
ið á daginn fyrir litlu þjóðinni okk-
ár. Hvar i heimi mundum við
finna þjóð, eða kannske réttara sagt,
þjóðarbrot, sem betur hefir ávaxtað
sitt pund enn einmitt þjóðin okkar?
Að tölu hafa íslendingar æfinlega
verið fáir. Aldrei hafa verið í land-
inu í einu fleiri ibúar én sem svarar
þeim mannfjölda, sem byggir eina
smáborg í Ameríku. 1
Borgin ykkar, Wlinnipeg, hýsir
helmingi fleiri innbyggjendur en alt
Island. Tvíbura borga-umhverfið í
Minnesota, þar sem*eg á heima,
geymir alt að tíu sinnum fleiri íbúa
en alt ÍSland.
Já, sannarlega er þjóðin fámenn
þjóð; en það er ekki æfinlega alt
komið undir f jöldanum. Margur er
knár, þótt hann sé smár, hermir
gamall, jslenzkur málsháttur, og
- sannast það á þjóðinni sjálfri.
Eg spyr: Hvar í heirni er þjóð
sem þolað hefir eldraun örðugleik-
anna í þúsund ár að jöfnu við ís-
land? Hefir ekki íslenzka þjóðin
þurft að þola drepsóttir, eldgos,
hallæri, is og ánauð að meira og
minna leyti kynslóð af kynslóð?
Hafa ekki öfl eyðileggingarinnar
tekið höndum saman til að reisa
rönd við allri framsókn, bæði and-
legri og líkamlegfi? Stormurinn
hefir lamað, snjorinn hefir kvalið,
sjórinn hefir gleypt og eldfjöllin
hafa spúð eitri og dauða.
Samt hefir Island lifað, samt hef-
ir þjóðin þroskast, samt ber Fjall-
konan ægishjálm í augum.
Þegar tillit er tekið til örðugleika,
tálmana, fátæktar og fámennis, þá
spyr eg — hvar á bygðu bóli hafa
framkvæmdir verið meiri en einmitt
á Islandi?
Þegar við tökum til íhugunar á-
standið heima við byrjun þessarar
aldar sem við nú lifum á, og berum
það saman við ástandið í öðrum
Jöndunt á sömu tíð, og berurn svo
saman hina andlegu og verklegu
framför sem hefir átt sér stað á
þessum fáu árum heima og annars-
staðar, þá finst mér að hver sann-
gjarn maður verði að kannast við að
framsókrt, framleiðsla, framför,
verkleg afköst yfirleitt, hafi heldur
verið imeiri á íslandi en annarsstað-
ar.
í byrjun aldarinnar var ísland
ekki tengt sæsíma við önnur lönd,
átti engin skip, sem til útlanda
sigldu, engir akvegir, engir vagnar,
að heita mátti, flest þægindi stór-
þjóðanna óþekt. Nú á þessum fáu
árum, aðeins þriðjung aldar, er
þetta alt gjörbreytt. Landið er nú
tengt útlöndum með síma og út-
varpi, bifreiðár þjóta, að segja má,
um land alt á þolanlegum akbraut-
um, landið á skipastól ágætan; heim-
ili, húsakynni, hafa tekið svo mikl-
um framförumi að varla er saman
berandi við það sem var fyrir hálf-
um öðrum mannsaldri; ágætt lýð-
skóla fyrirkomulag, fallegar skóla-
-byggingar á mörgum stöðum á land-
inu, háskóli (university) í höfuð-
staðnum ; Reykjavik orðin svipmikil
smáborg með tízkusniði útlendra
stórborga. Þetta alt, og svo margt
og margt annað fleira, sem telja
mætti ef tíminn leyfði og þörf væri
á.
En því er eg að segja þetta, því er
eg að túlka þetta mál fyrir fólki, sem
veit miklu meira um alt þessu við-
víkjandi en eg? Jú, víst er eg að
bera í bakkafullann lækinn — það
bæði skil eg og veit.
En eg hefi ástæðu, sem eg ætla að
leyfa mér að koma með. Hún
er sú, að draga athygli að fram-
kvæmdarsemi, hugsjónum og yfir-
burða hæfileikum þeirra manna, sem
hafa leyst landið úr dróma og leitt
þjóðina inn á nýja stigu, þeirra
manna, sem hafa endurreist hina
fornu frægð, þeirra manna, sem á
tuttugustu öldinni hafa sýnt að þeir
eru ekki eftirbátar hetja tíundu ald-
arinnar. Hið unga ísland, sem nú
er risið úr ösku aldanna á skilið að
sitja í öndvegi andspænis landi
Gunnars, Héðins og Njáls.
Eg kannast við það, að eg er stolt-
ur af hinni fornu frægð íslands.
Mér finst mikið um stórmenni þau,
sem öld af öld hafa skapað hina
æfintýrariku sögu þessa fræga sögu-
lands. í gegnum heitt og kalt, sætt
og súrt, hefir hver öldin semi liðið
hefir yfir ísland fært í skauti sinu
andans stórmenni meir en hlutfalls-
lega við önnur lönd. Og nú á þess-
um “síðustu timum” byggir landið
þjóð, sem sannarlega þarf ekki að
standa með kinnroða frammi fyrir
nokkrum samtíðarlýð.
Það er bæði gagn og gaman að
vita að maður þurfi ekki að sækja
aftur í löngu liðnar aldir þjóðarein-
kenni, frægð og frama sem maður
getur notið yndis og ánægju af.
Það er æfinlega varhugavert að
nafngreina lifandi menn, og eg ætla
ekki að stranda á því skeri. En eg
vil minna á það að við Vestur-ís-
lendingar höfum haft þá ánægju á
undanförnum síðustu árum að njóta
heimsóknar ýmsra leiðandi manna
að heiman. Við Ihöfum séð þá um-
gangast hérlenda menn, tala máli
þessa lands, flytja efindi semi veitt
hafa eftirtekt bæði á þeim sjálfum
og því málefni, sem þeir hafa túlk-
að, og þá að sjálfsögðu á eyjunni
litlu í úthafinu kalda.
Við Vestur-íslendingar erum
dreifðir um hálfa heimsálfu og get-
um þvi ekki haft heildar áhrif nema
innan vissra takmarkaðra vébanda.
Við erurh sameinaðir hérlendu fé-
lagslífi, tengdir hérlendum starfs-
rekstri — þegnar, borgarar, þessa
lands. Við * eigurn víða í þessum
feikna geim Vesturheims dugandi
menn og konur af íslenzku bergi
brotin sem hafa með ötulleik, vits-
munum og kappsemi rutt sér til
rúms á ýmsum sviðum bæði í því
andlega og verklega. Hvarvétna
standa landar okkar innlendum sanv
tímismönnum sínum á sporði. Eins
og áður var sagt dugir ekki að nafrt-
greina einstaklinga i þessu sam-
bandi. En benda má á að eðlið ís-
lenzka haslar sér hér völl og ræður
oft úrslitum.
Það eru til þeir landar, sem henda
gaman að frelsis-hjali Islendinga,
og sannarlega er hægt að fara i
öfgar með það eins og annað. En
hvað hefir betur skapað og mótað
eðli Islendinga, en einmitt frelsis-
þráin, frelsis-baráttan, frelsis-stríð-
ið? Þjóðin, á undanförnum öldum,
hefir lifað við ánauð og böl, stjórn-
arfarslega, verzlunarlega, andlega.
‘Stjórn, viðskiftalífi, trúarbrögðum
— þessu öllu hefir verið í einn tíma
og annan þröngvað á þjóðina af út-
lendum drottnurum. Alt hefir verið
gert til að móta hugsun og lífsháttu
fólksins að geðþótta útlendra yfir-
va.lda, bæði í veraldlegum og andleg-
um efnum.
Baráttan á móti þessu hefir beðið
ósigur bæði oft og átakanlega, en
stríðið hefir stælt kraftana, aukið
þrána, skapað eðlisfar, ef svo má að
orði komast, beint hugsun og hugar-
fari í sjálfstæðisáttina.
Að brjótast fram á móti stonnnin-
um er íslendingum ekkert nýnæmi;
frá blautu barnsbeini þjóðar og ein-
staklings hefir það verið afskapað
hlutverk. Það er engin furða þó
að Hannes Hafstein, hetja liins
unga, endurrisna Islands, setti
fremst í kvæðabókina sína ljóð til
stormsins:
“Þú þenur út seglin og byrðinginn
ber
og birtandi, andhreinn um jörðina
fer,
og loptilla, dáðlausa lognmollu hrek-
ur
og lífsanda starfandi hvervetna vek-
ur.
Og þegar þú sigrandi’ um foldina
fer,
þá finn eg að lífsþróttur ef list i mér;
eg elska þig kraftur, sem öldurnar
reisir,
eg elska þig kraftur, sem þokuna
leysir.”
Eitt það fyrsta sem eg man eftir
frá samtali og umræðum íslendinga,
sem eg hlustaði á sem unglingur i
nýlendunni í Minnesota, var hve oft
það kvað við — að “hugsa fyrir sig
sjálfan.” Þeim var illa við það
frumbyggjunum þar að láta tyggja
upp í sig. Þeir vildu hugsa sínar
eigin hugsanir, trúa því sem þeim
þótti trúanlegt, hafna því, sem þeim
hreys hugur við.
Sjálfstæði í hugsunum, orðum og
verkum — það var aðal þungamiðja
alls hjá þeim.
Þetta er islenzkt. Þetta er ein-
kenni þjóðarinnar. Svona erum við
íslendingar.
Okkur er sagt að í fornöld hafi
feður vorir trúað á mátt sinn og
megin. Sú trú var að nokkru leyti
gjörð landræk þegar kristni var lög-
leidd. En það er eitt að gera einn
eða eitthvað landrækt og annað að
koma honum eða þvi úr landi. Það
er hægt að búa til bannlög, en þau
ná aldrei yfir huga og sál mannsins.
“Og samt snýst hún” sagði Galileo
rétt eftir að búið var að þröngva
honum til að afneita kenningu sinni
viðvíkjandi snúningi og hringferð
hnattarins.
Trúa á mátt sinn og megin hefir í
einhverju horfi loðað við landann í
gegnum alt og alt. Hann vill koma
til dyranna eins og hann er klæddur,
vill hugsa sinar eigin hugsanir, róa
sínum eigin bát, og ráða sinni eigin
landtöku.
Það er eitthvað svo forn-íslenzkt
við þetta alt saman, að það er ó-
mögulegt annað að segja, en að okk-
ur kippi í kynið.
Við tölum um að varðveita vorn
bókmentalega arf, að viðhalda voru
fagra máli, að gróðursetja í Vestur-
heimi íslenzka menningu. Alt er
þetta gott og gagnlegt. En hvað
sem öllu þessu líður þá er þó kann-
ske sjálfstæðis-andinn, sannleiks-
ástin, vor dýrmætasti arfur, það sem
mest ætti að hirða um og hlúa að.
Það er gjaldgeng vara á torgi menta
og menningar um heim allan. Sá
arfur þarf engan túlk ; hann skamm-
ast sín ekki í koti karls og krýpur
ekki að fótskör konunganna.
“Ver trúr þér sjálfum,” sagði
enska skáldið mikla, “því af þvi leið-
ir, eins og dagur kemur á eftir nótt,
að þú munt engan svíkja.”
Við erum öll að skrifa bók — bók
lífsins — vor eigin lífs. Okkur
langar öll til að blekslettArnar
verði sem fæstar, krassið sem minst.
Eg leyfi rnér að enda þetta erindi
með broti úr kvæði eftir íslenzka
stórskáldið, Þorstein Erlingsson;
hann er að tala um “bókina sína”:
"Eg fékk þig svo ungur á fjarlægri
strönd
og fyr en eg kynni að lifa;
og á þér var hvarvetna annara hönd--
því óvitar kunna ekki að skrifa.
En oft hef eg hugsað um ógæfu þína
og alla, sem skrifuðu í bókina rnína.
Eg veit þó sitt bezta hver vinur mér
gaf
og viljandi blekti mig enginn;
en til þess að skafa það alt saman af
er æfin að helmingi gengin.
Það verður á bók þess svo varlega
að skrifa,
sem veikur er fæddur og skamt á að
lifa.
Og æskunnar menjar það meinlega
ber,
sem nuitt var hið dýrasta og eina—
um siðuna þá, sem þar óskrifuð er,
eg ætla ekki að metast við neina:
mig langar sá enga lýgi þar finni,
sem lokar að síðustu bókinni minni.”
Eg veit að allir sannir íslending-
ar taka undir með Þorsteini og vilja
gjarnan velja sem einkunnarorð á
titilblað sinnar eigin bókar:
“Mig langar að sá enga lýgi þar
finni,
sem lokar að síðustu bókinni minni.”
Úr bréíi til Lögbergs
Þegar eg siðast sendi fyrirfram
borgun fvrir blaðið, eins og eg er
vanur, og allir ættu að gera, gleymdi
eg að senda lista yfir þa.ð fræ, sem j
okkur vantar, en eg sendi hann nú
hér með, því kvenfólkið vill fara að
sá smádóti.
Það var annars fyrirtaks hug-
mynd að gefa góðum skiftavinum ;
þetta útsæði í kaupbætir, og eg þyk-1
ist fullviss um að fjöldinn geri sitt 1
ítrasta og bezta til þess að fara ekki
á mis við þau miklu hlunnindi, því
það hefir bæði hjá okkur og öðrum
sem eg til veit, reynst vel, og er því
stórtnikils virði fyrir alt fólk, sem
hefir brúk fyrir þess háttar, og það
munu að líkindum allir lesendur
Lögbergs hafa.
Með bezfu óskumi um langa og
góða h'fdaga.
J. K. Jónasson.
Hnútukast séra Melans
1
Kæri ritstjóri Lögbergs :—
Enda þótt eg álíti að bæði íslenzku i
blöðin, nfl. Lögberg og Heims- j
kringla séu talsvert frjálslynd í flest-
um málefnum, þá ræð eg það af að
senda Lögbergi þessar línum, í þeirri
von að það ljái þeimi rúm í blaðinu.
Eg ætla að taka það fram að eg
er enginn rithöfundur að upplagi, og
svo er eg rétt nýkominn úr langri og
vondri ferð i gegnum skóga og
slæma vegi fótgangandi, er félagi
minn og eg fórum, er við ásettum
okkur að hvað sem það kostaði, þá
yrðum við að kornast meir en f jöru-
tíu og fimm mílur, að hlusta á ræðu
prestsins, séra Eyjólfs J. Melan, yfir
CKY stöðina þann 14. þ. mi. Tak-
markinu var að því leyti náð, að við
komumst alla leiðina.
Eg ætla ennfremur að láta það
hreinsklnislega i ljós að eg er ekki
neinn kirkjumaður; eg tilheyri ekki
neinni sérstakri kirkjudeild; hlusta
þó á hvaða prest eða kennimann,
sem frá niínu sjónarmiði reynir að
kenna heilbrigt líferni—"breyttu við
náunga þinn eins og þú vilt að hann
breyti við þig.”
Eg ihafði þvi búist við góðu og
uppbyggilegu af munni prestsins, en
satt að segja varð eg fyrir miklum
vonbrigðum; ræðan, eiginlega öll,
var aðallega árás á lúterska kirkju
og það fólk, sem henni tilheyrir, sem
frjálslyndum kennimanni var sízt að
fetla; samt í enda ræðunnar mintist
prestur þess að fólk hefði rétt til að
trúa því sem því bezt líkaði. Því
þá ekki að lofa því að vera án for-
dæmingar ?
Um uppruna mannlegs lífs hér á
jörðu er enginn enn kominn til þess
að útskýra með nokkrum sannind-
um, hvorki Sambandsmenn né aðrir.
Prestinum þykir víst lítið koma til
sunnudagaskóla lúterskra kirkna.
Má vera að það sé að vísu ekki eins
fullkomið og æskilegt væri. En
heyrðu mig prestur góður, er sunnu-
dagsskóla kensla i ykkar kirkjum
(Sambandssafnaðar) nokkuð upp-
byggilegri eða fullkomnari; eða lifið
þið nokkuð heilbrigðara lífi en jafn-
vel þeir, sem halda við þá trú, sem
feður og mæður kendu börnum sín-
um á uppvaxtarárunumi — meining-
in Lúterskuna?
Spyr sá, sem ekki veit.
Eg bjóst við uppbyggilegri ræðu,
en ekki árás úlfúðar og hnútukasti.
/. R. B.
GEFINS
Blóma og matjurta frœ
ÚTVEGIÐ EINN NÝJAN KAUPANDA AÐ BLAÐ.
INU, EÐA BORGIÐ YÐAR EIGIÐ ÁSKRIFTAR-
GJALD FYRIRFRAM.
Fræið er nákvæmlega rannsakað og abyrgst að öllu leyti
TAKIÐ ÞESSU KOSTABOÐI!
Hver pamall kaupandi, sem borgar blatSitS fyrirfram, $3.00 áskrift-
argjald til 1. janúar 1938, fær aS velja 2 söfnin aí þremur númerum,
1., 2. og 3 (I hverju safni eru ðtal tegundir af fræi eins og auglýsingin
ber með sðr).
Hver, sem sendir tvö endurnýjuð áskriftargjöld, $6.00 borgaða
fyrirfram, getur valið tvö söfnin af þremur, nr. 1., 2, og 3, og fær nr. 4
þar að auki.
Hver, sem útvegar einn nýjan kaupanda og sendir áskriftargjald
hans, $3.00, fær að velja tvö söfnin úr nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4 þar
að auki. Hinn nýi kaupandi fær einnig að velja tvö söfnin nr. 1., 2. og
3., og fær nr. 4. þar að auki.
Allir pakkar sendir mðttakanda að kostnaðarlausu.
No. 1 COLLECTION—Vegetables, 15 Packets
BKICTS, Detroit Dark Red. The best all round Beet. Sufficient
seed for 20 feet of row.
CABBAGE, Enkhuizen. Good all round variety. Packet will grow
1,000 lbs. of cabbage.
CAKKOTS, Half Bong Chantenay. The best all round Carrot.
Enough seed for 40 to 50 feet of row.
CTJCUMBER, Early Fortune. 'Pickles, sweet or sour, add zest to
any meal. This packet will sow 10 to 12 hills. '
BETTUCE, Grand Rapids. Loose Lfeaf variety. Cool, crisp, green
lettuce. This packet will sow 20 to 25 feet of row.
LETTUCE. Hanson, Head. Ready after the Leaf Lettuce.
ONION, Vellow Glohe Danvers. A splendid winter keeper.
ONION, MTiite portugal. A popular white onion for cooking or
pickies. Packet will sow 15 to 20 feet of drill.
PARSNIP, Half Long Guernsey. Sufficient to sow 40 to 60 feet of
drill.
PUMPKIN, Sugar. Packet will sow 10 to 15 hills.
RADISH, French Breakfast. Cool, crisp, quick-growing variety.
This packet will sow 25 to 30 feet of drili.
TOMATO. Earliana. The standard early variety. This packet will
produce 7 5 to 100 plants.
TURNIP, White Summer Table. Early, quick-growing. Packet
will sow 2 5 to 30 feet of drill.
FLOWER GARDEN, Surprise Flower Mixture. Easily grown
annual flowers blended for a succession of bloom.
SPAGHETTI, Malabar Melon or Angel’s Hair. Boii and cut off the
top and the edible contents resemble spaghetti.
No, 2 COLLECTION
SPENCER SWEET PEA COLLECTION
8—NEW BEAUTIFUL SHADES—8
Regular full size packets. Best and newest shades in respective
color claes. A worth-while saving buying two. See reguiar Sweet
Pea List also.
GEO. SHAWYER. Orange Pink.
SEXTI7T OUEEN. Pure White.
Five and six blooms on a stem.
WHAT ,TOY. A Delightful Cream.
BEAUTY. Blush Pink.
SMILES. Saimon Shrimp Pink.
No. 3 COLLECTION—Flowers, 15 Packets
MATHIOLA. Evenlng
stocks.
EDGING BORDER MIXTUKE.
ASTERS, Queen of the Market,
the earliest bloomers.
BACHELOR’S BUTTON. Many
new shades.
CALENDULA. New Art Shades.
CALIFORNIA POPl*V. New
Prize Hybrids.
CLARKIA. Novelty Mixture.
CIjIMBERS. Flowering climb-
ing vines mixed.
COSMOS. New Early Crowned
and Crested.
EVERT/ASTINGS. Newest shades
mixed.
No. ROOT CROP COLLECTION
Note The Ten Big Oversize Packets
BEETS, Half Long Blood (L«.rge
Packet)
CABBAGE, Enkhuizen (Large
Packet)
CARROT, Chantenay Half Long
(Large Packet)
ONION. Yellow Globe Danvers,
(Large Packet)
LETTUCE. Grand Rapids. This
packet will sow 20 to 25 feet
of row.
Sendið áskriftargjald yðar í dag
(Notið þennan seðil)
To THE COLUMBIA PRESS, LIMITED, Winnipeg, Man.
Sendi hér með $.........sem ( ) ára áskriftar-
gjald fyrir “Lögberg.” Sendið póst frítt söfnin Nos.:
Nafn ..................................................
Heimilisfang ..........................................
Fylki .................................................
WELCOME. DazDzling Scarlet.
MRS. A. SEARLES. Rich Pink
shading Orient Red.
RED BOY. Rich Crimson.
scented
stocks.
MIGNONETTE. Well balanced
mixtured of the old favorite.
N ASTURTIUM. Dwarf Tom
Thumb. You can never have
too many Nasturtiums.
PETUNIA. Choice Mixed Hy-
brids.
POPPY. Shlrley. Delicate New
Art Shades.
ZINNIA. Giant Dahlia Flowered.
Newest Shades.
PARSNIPS. Early Short Round
(Large Packet)
RADISH.....French .. .Breakfast
(Large Packet)
TURNIP, Purple Top Strap
T/eaf. (Large Packet). The
early white summer table
turnip.
TITRNIP. Swede Canadian Gem
(Large Packet)
ONTON, WIÉite Pickling (Large
Packet)