Lögberg - 04.03.1937, Blaðsíða 4

4
LMBERG. FIMTUDAGINN 4. MARZ, 1937
Xögíjerg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRE88 L*MITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
TJtanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 um árlO — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Mál sem þolir ekki bið
Svo mun nokkurn veginn alment litið á,
að sæmilega hafi tekist til um starfrækslu
þeirra fyrirtækja, er stóðust eldraun, krepp-
unnar og kollsigldu sig ekki með öllu, þó ekki
gæfi þau af sér mikið í aðra hönd; þetta álit
er rétt, þegar tekið er fult yfirlit til allra að-
stæðna. Hin fyrirtækin voru mörg, er bein-
línis fóru á höfuðið, og önnur engan veginn
fá, er rekin voru með rekstrarhalla svo árum
skifti, og það jafnvel enn þann dag í dag.
Bjartsýni þeirra manna, er að málum stóðn
og bjargföst sannfæring þeirra um breytt og
batnandi viðhorf, forðaði mörgu fyrirtækinu
frá yfirvofandi strandi.
Til þeirra fyrirtækja, sem lengst af hafa
starfrækt verið með rekstrarhalla, má telja
íslenzku vikublöðin, Lögberg og Heimskinglu.
Og hefði það ekki verið fyrir viljafestu út-
gefenda, og fúsleika þeirra til þess að bera
sjálfir hallann, hefði bæði blöðin engan veg-
inn ósennilega fyrir mörgum árum verið
liðin undir lok. Vafasamt verður það að telj-
ast, hvort fslenzkur almenningur vestan hafs
hefir nokkru sinni hugsað í alvöru um málið
frá þessu sjónarmiði; hvert óbætanlegt tjón
það væri; hver vanvirða það væri; hvert þjóð-
ernislegt sjálfsmorð það væri, ef flýtt væri
fyrir aldurtila blaðanna vegna kæruleysis af
hálfu almennings með tilliti til reglubundinn-
ar greiðslu á áskriftargjöldum þeirra. Eng-
inn veit hvað átt hefir fyr en mist hefir.—
Vafalaugst er það eitt og annað, sem rétti-
lega má að hinum íslenzku vikublöðum vorum
finna, þó slíkt þurfi vitanlega ávalt að vera
bygt á sanngimi. Eln hvernig sem á málið
er litið, þá verður ekki undir nokrkum kring-
um stæðum um það' deilt, að í hinni marg-
þættu og flóknu baráttu, sem hér hefir verið
háð fyrir viðhaldi íslenzks þjóðernis hafi blöð-
in átt hv*að veigamestan þáttinn^ að án þeirra
hefði félagsleg samtök vor á meðal, hverju
nafni sem nefnast, orðið drjúgum erfiðari
en raun varð á; ef ekki með öllu óhugsanleg.
Um það verður ekki deilt, að Islendingar
vestan hafs standi í djúpri þakkarskuld við
blöðin, eða réttara sagt þá menn, sem gefið
hafa þau út, og það þráfaldlega, eins og bent
hefir verið á, með æmu tapi.
Horfellir var Islendingum lítt til nytja
né sæmdar talinn; það yki ekki á veg Vestur-
Islendinga, ef þeir léti það viðgangast, að ís-
lenzku vikublöðin félli úr hor.
Eins og þráfaldlega hefir verið tekið
fram, styðjast blöðin við tvo tekjustofna, aug-
lýsingar og áskriftargjöld; báðir hafa þessir
tekjustofnar, af skiljanlegum ástæðum, frem-
ur rýrliað en hitt. Eldra fólkið, það er eink-
um lét sér ant um viðgang blaðanna, og gat í
rauninni ekki án þeirra verið, er óðfluga að
týna tölunni, þó enn sé vitanlega allmargt fólk
á ýmsum aldri, er vill þeim vel og les þau sér
til ánægju og gagnS. Um fjölgun kaupenda
getur því ekki verið að ræða svo nokkru nemi.
Með þessa staðreynd fyrir augum er ekki unt
að gera sér vonir um tekjuauka frá áskriftar-
gjöldum, að öðru leyti en því, að gamlar
skuldir verði borgaðar.
Meðan vel lét í ári urðu auglýsingar blað-
anna oft talsvert þyngri á metunum en á-
skriftargjöldin. En frá því að kreppan hóf
innreið sína hefir þessi tekjuliður, eins og
vænta mátti, þorrið að mun. Eina bjargar-
vonin, eina leiðin til lækkunar á þeim halla,
sem útgáfunni er samfara, er þessvegna fólg-
in í því að allar gamlar skuldir verði tafar-
laust greiddar og áskriftargjöldin, hvert ein-
asta og eitt, borguð fyrirfram. Þetta verður
að vera gert; það þolir enga bið.—
Lögberg er nú komið nokkuð á fimtug-
asta árið; þeir, sem að því standa, hafa ákveð-
ið að gefa út minningarblað í tilefni af þeim
söguríka atburði í lífi Islendinga og íslenzkra
félagssamtaka vestan hafs; til þess verður
vandað á allan ]>ann hugsanlegan hátt, er í
valdi útgefenda stendur; krefst slík minning-
arútgáfa mikillar vinnu og mikils fjár. Þeir,
sem að Lögbergi standa treysta því, að.kaup-
endur þess leggi sig í líma með greiðslu á
andvirði blaðsins; slái því ekki á frest, heldur
sendi inn áskriftargjöld sín nú þegar, ]>annig,
að þeir verði allir skuldlausir við blaðið þeg-
ar minningarútgáfan fer í póst. Gamlar
skuldir þurfa jafnframt allar að verða
greiddar fyrir þann tíma. Stefnið að þessu
marki, allir sem einn, sjálfra yðar vegna,
Lögbergs vegna, og síðast en ekki sízt vegna
þjóðernis vors og viðhalds þess í vesturvegi.
Nokkur undanfarin ár hafa kaupendur
Lögbergs orðið þeirra hlunninda aðnjótandi,
að fá ókeypis ýmsar útsæðistegundir, sam-
kvæmt auglýsingu um það efni hér í blaðinu;
þetta hefir mælst vel fyrir og margir fært sér
]>að í nyt. Nú geta kaupendur gert sér á ný
gott af þessu tilboði. Þeir, sem greiða fyrir
fram andvirði blaðsins til 1. janúar 1938 geta
valið um þær útsæðistegundir, sem þar eru
auglýstar; ]>etta nær einnig til nýrra kaup-
enda. l ærið yður þetta kostaboð þegar í nyt,
því úr þessu fer ekki að verða sérlega langt
til sáningartíma. Fræsöfnin, þau, sem óskað
er eftir, verða tafarlaust send hverjum þeim,
er til þeirra hefir unnið samkvæmt áður-
greindum skilyrðum; gildir þetta jafnt um
Islendinga í Bandaríkjunum og Canada.
Hin feykilega aðsókn að nýafstöðnu
Þjóðræknisþingi bar ánægjulegan vott um
“gröandi þjóðlíf” meðal vor Vestur-íslend-
inga. Þetta þarf að koma fram á öllum svið-
um; þetta þarf ekki hvað sízt að ná til ís-
lenzku blaðanna viðvíkjandi útbreiðslu þeirra
og f járliagslegu öryggi.
J. T. Thorson, K.C.
þingmaður Sellárk kjördæmis.
(Framh.)
Canada tók virðingarverðan þátt í síð-
asta stríði, en sú þátttaka varð þjóðinni ægi-
lega dýrkeypt — ekki einungis þeim, sem þá
lifðu og áttu blut að máli, heldur einnig ó-
bornum kynslóðum.
Eg hefi hér fyrir framan mig skýrslur
um það hversu mikið síðasta stríð kostaði
Canada. Það er erfitt að ná í áreiðanlegar
eða nákvæmar tölur; og þær tölur, sem eg
hér vitna til, eru ef til vill ekki alveg nákvæm-
ar, en eftir því sem eg veit bezt, eru þær í
heild sinni réttar. Skýrslurnar eru sem hér
segir.
1. Peningar greiddir beinlínis í sambandi
við stríðið, að meðtaldri uppleysing hers-
ins og kostnaði við ýmsar kröfur, frá
þvf striðlð hðfst og til 31. marz 1936. $1,697,352,212
2. Peningar greiddir sem vextir af stríðs-
lftnum á sama tíma................ 1,600,000,000
3. Eftirlaun hermanna ................ 685,000,000
4. Kostnaður víð það að hjálpa hermönn-
um til þess að koma sér fyrir ..... 228,797,650
5. Kostnaður við það að hjálpa hermönn-
um við landbúnað ................... 25,403,704
6. Tap f sambandi við landbúnað hermanna 75,000,000
7. Kostnaður við lækningar og skoðun her-
manna f sambandi við eftirlaun .... 45,474,988
Samtals ....—..
..$4,357,028,554
Þetta er meira en smáræðis upphæð; það
eru fjórar biljónir, þrjú hundruð fimtíu og
sjö miljónir dala. Þessi afskaplegi kostnað-
ur nær yfir öll stærri atriði í beinum peninga-
útgjöldum þjóðarinnar í sambandi við stríðið.
Hér er þó ekki talið beint né óbeint tap ein-
staklinga af völdum stríðsins; ekki heldur
_alt það los og ólag sem komst á verzlun og
önnur mál í sambandi við stríðið. Því síður
er hér talið alt það manntjón, sem því var
samfara — 60,000 ungir menn, sem þar létu
lífið; þá er það einnig ótalið hversu miklar
hörmungar þeir liðu, sem í stríðinu voru og
allir, sem þeim voru nákomnir.
Þessi heljar upphæð — nálega fjórar
biljónir og fjögur hundruð miljónir — hefir
verið greidd og tekin úr vasa canadisku þjóð-
arinnar sem kostnaður við síðasta stríð. Það
er að meðaltali $200,000,000 (tvö hundruð
miljónir dala) á hverju ári í síðastliðin tutt-
ugu og tvö ár. Hugsum oss hversu mikið
hefði mátt gera með þessari miklu upphæð
fyrir fólkið í Canada, ef hún hefði verið not-
uð í þarfir friðsamlegra framfara og umbóta.
Er það nokkur furða þótt menn veigri sér við
'því að styðja þátttöku í öðru stríði og séu
hræddir, ef um það er að ræða að gera eitt-
hvað sem í þá átt virist stefna!
Meira að segja er enn ekki borgað að
fullu fyrir síðasta stríð. Afarþung skulda-
byrði hvílir enn á herðum vorum fyrir það,
sem verður að borgast í ár, að ári og á hverju
einasta ári nálega um aldur of æfi. Fyrir ár-
ið, sem endar 31. marz 1936 varð Canada að
borga fyrir síðasta stríð nálægt því sem hér
segir:
1. Peningar greiddir beinllnis fyrir stríðið, upp-
ieysing hersins og stríðskröfukostnað ...$ 54,843
2. Fartur af vöxtum I sambandi við strlðið
(stríðslán) hér um bil ................ 100,000,000
3. Peningar greiddir I eftirlaun I sambandi við
stríðið ................................. 41,521,577
4. Kostnaður við það að hjálpa hermönnum til
þess að koma sér fyrir hér um bil ....... 10,000,000
5. Kostnaður við landbúnað herm., hér um bil 750,000
6. Kostnaður við lækningar og skoðanir her-
manna .................................... 2,863,991
Alls ........................$155,210,411
Þessi geysi upphæð nemur meiru en
hundrað fimtíu og fimm miljónum dala. Hefði
]>að verið mögulegt að nota alt þetta fé til
friðar og framfaramála í stað þess að verða
að eyða því í skuldir og skyldur, sem stríðið
skapaði, hvílíkur munur hefði það verið?
Hversu óendanlega mikil tækifæri
hefÖi það veitt canadisku þjóðinni?
og sérstaklega fyrir þann stóra hóp
æskulýðsins í landi voru, sem enn þá
hefir aldrei notið nokkurra tæki-
færa.
Það er þess vegna, herra þingfor-
seti, að eg tala um þetta mál í sam-
bandi við heill canadisku þjóðarinn-
ar. Mig varðar ekkert um það hvað
aðrar þjóðir hugsa um oss. Mín
fyrsta og fremsta skylda er gagnvart
Canada; gagnvart minu eigin landi
og líiínum eigin samborgurum í
Canada; það er skylda mín að reyna
að varðveita þetta land, ef mögulegt
er með nokkrum ráðum, frá því að
taka þátt í öðru striði — stríði, sem
hefði ennþá verri afleiðingar og or-
sakaði enn þá meiri eyðileggingu en
síðasta stríð.
Hvaða ástæður eru færðar fram
til stuðnings þessari stefnu? (her-
málastefnu stjórnarinnar). Vér höf-
um fullan rétt til þess að rannsaka
þær nákvæmlega og annaðhvort
samþykkja þær eða neita þeim.
Reynt hefr verð að réttlæta aukn-
ar fjárveitingar til herbúnaðar á sjó
og landi og í lofti með þeirri stað-
hæfing að þær séu nauðsynlegar
þjóðinni til sjálfsvarnar, og því er
haldið fram að fénu verði varið ein-
ungis í því augnamiði. Þessar varn-
ir eru sagðar að vera þrefaldar: I
fyrsta lagi til þess að berjast gegn ó-
heilla stefnum í landi voru; í öðru
lagi til þess að vernda verzlunarleið-
ir vorar og i þriðja lagi, til þess að
mæta árásum útlendra þjóða.
Látum oss hugsa skýrt og greini-
lega áður en vér samþykkjum stefnu
sem ef til vill getur á svipstundu
breyzt frá sjálfsvarnarmarkmiði i
aðra alveg gagnstæða — nefnilega
þátttöku í striði, sem gagnstætt yrði
og andstætt öllum heilluin þessa
lands. Þetta gæti koinið fyrir jafn-
vel þótt þeir, sem stefnuna hófu
hefðu alt aðrar óskir í hug% Það
er skylda vor að athuga þetta mál
með velferð Canada í huga og heill
canadisku þjóðarinnar, því ef svo
skyldi vera að þetta væri byrjun á
stefnu til undirbúnings undir stríð
og ef vér erum að byrja á kapp-
hlaupi í hergagnaframleiðslu, þá er
einmitt nú tími til þess að mæla
kröftuglega gegn slíkri stefnu — já,
einmitt nú, áður en sú stefna er haf-
in eða komin svo langt áleiðis að vér
getum ekkert við ráðið.
Eg hefi heyrt það staðhæft, að
þessi aukna fjárveiting sé nauðsyn-
leg til þess að mögulegt verði að
berjast gegn óheillastefnum vor á
meðal. Það liggur þó í augum uppi,
að aukið fé til herskipasmíða getur
ekki verið í þeim tilgangi. Eigum
vér að auka loftskipaliðið eða land-
herinn til þess? Er það mögulegt
að vér hugsum oss að leggja upp
með her á móti þeim sem hafa aðra
stjórnmálastefnu en vér? Ættum
vér að auka herlið vort á landi og í
lofti i þeim tilgangi? Það þarf ekk-
ert annað en aðeins að spyrja þess-
arar spurningar, til þess að sýna
hvað þetta er heimskulegt.
o
o
FISKUR
er
HEILSU . . . auðvitað . . . vegna
þess hve canadiskur Fiskur og
Skelfiskur er auðugur að næringarefn-
um, bætiefnum, málmefnum og joði.
Hér ræðir um meira en heilnæmið . . .
Bragðgæði yfir sextíu fiskrétta takast
einnig með í reikninginn. Svo er sparn-
aðurinn . . . hinn hagkvæmlegi sparnað-
ur í notkun þeirrar fæðú, sem inniheld_
ur fullvirði hvers cents, sem keypt er
fyrir. Gerið “Hvern Dag að Fiskdegi.”
Hvort sem um ræðir nýjan vatnafisk
eða sjófisk . . . freðinn, niðursoðinn,
pæklaðan, eða þurran . . . þá fáið þér
ávalt þau gæði, sem gert hafa canadisk-
an fisk heimsfrægan.
FISKIVEIÐA RÁÐUNEYTIÐ,
OTTAWA
PRÓFIf> ÞKSSA IASTAUKANDI
FORSKRIFT
RJÓMA BAKAÐUR LAX
\V> IHIikIn kanna ninadiskiir lax
1 mörk af mjólk Ssilt or pipar
2 matNkeifiar mjöl 2 nmtsk. nmjör
Saxaður laukur.
TakiB beinin úr laxinum og hafiB
hann í bitum, SjóðiÖ mjölitS og
smjörið saman og hellið út í mörk
af mjólk, ftsamt salti, pipar og lauk
til bragfibœtia. Lfttitt súsu fl pönnuna
þar ofan ft. fisklnn og svo ofan á hann
annað lag af sósu. Bakit5 unz réttur-
inn er gullbrúnn. FramreiðiB snarp-
heitan.
8ARDINU UYONNAISE
Skerið niður kaklar, soðnar kartöflur,
einn smálauk. saman við innihald úr
sardínukönnu (afvÖkvaðar); steikið í
smjöri eða t61g þar til rétturinn er
brúnn. Framreiðið með parsley.
heilsu
fæða
Skrifið eftir
ókeypis
bæklingi
(Framh.)
Þarft mál
Á nýafstöðnu Þjóðræknisþingi
var rætt um þörf, sem að á því væri,
að leitast við að bjarga frá glötun
ýmsum þjóðlegum fróðleik, sem
Vestur-íslendingar búa yfir, bæði
þann er landnemarnir fluttu með sér
vestur um haf og hefir við framrás
timans fallið núlifandi kynslóð i arf,
en einnig ýmsan fróðleik (áður ó-
prentaðan), úr reynslu fólks hér
vestra. Er hér sérílagi átt við sagn-
ir frá fyrri tímum, ljóð, sagnir um
fyrirburð;, draumta, hugskeyti og
dulræna reynslu. Sumt af þessu
kynni eldri kynslóðin að eiga í hand-
ritum, eða geymast í minni manna.
Er það einlæg löngun Þjóðræknis-
félagsins, þótf seint á degi sé til
handa hafist, 'að safna saman sem
mestu, af því, sem markvert er, og
talist gæti sérkennilegt fyrir islenzkt
hugsanalíf. Það er skoðun þjóð-
ræknisfélagsins, að mikið af slíkum
auði, sé eign ættbálksins í Vestur-
heimi. Væntir félagið samvinnu
fólks að láta slíkan fróðleik í té, og
þá einnig að það semi í té yrði látið
væri vandað og frambærilegt á allan
hátt.
Department of Fisheries
Ottawa
Flease send me your free 52-pag;e
Booklet, “Any Day a Fish Day,” con-
taining 100 delightful and economical
Fish Recipes.
534
Name ............................
Address .........................
............................FL-4
ALLIR DAGAR FISKDAGAR
Nefnd, til þess að hafa málið með
höndum var kosin á þinginu, í henni
eru þeir:
Séra Guðmundur Árnason.
Lundar, Man.
Hr. J. J. Bíldfell, Winnipeg, og
Séra Sigurður Ólafsson, Árborg.
Er sú nefnd fús til að veita mót-
töku fróðleik þeim, sem hér er ósk-
að eftir. — Nefndin.
FRAMKVÆMDARNEFND
ÞJÖDRÆKNISFÉLA GSINS
Á lokadag nýafstaðins Þjóðrækn-
isþings, voru eftirgreindir menn
kosnir í framkvæmdarnefnd félags-
ins:
Forseti—Dr. Rögnv. Pétursson
Vara-forseti—Dr. Richrd Beck
Ritari—Gísli Jdhnson
Vara-ritari—B. E. Johnson
Féhirðir — Árni Eggertson
Vara-féhirðir—Ásm. P. Jóhannsson
Fjármálaritari—Guðmann Levy
Vara-fjármálaritari—B. E. Olson.
Skjalavörður—S. W. Melsted.
BRO WNLEE-MALIÐ
Mönnum er enn í fersku minni
Brownlee-MacMillan málið í Al-
berta. Var John Brownlee fyrver-
andi stjórnarformaður i Alberta,
sakaður um að hafa táldregið unga
stúlku, Vivian MacMillan að nafni,
er hann hafði útvegað stöðu hjá
stjórn sinni. Mr. Brownlee vann
málið fyrir tveimur dómstólum í
Alberta, en tapaði því nýverið í
hæztarétti Canada og var dæmdur
til þess að greiða stúlkunni $10,000
skaðabætur.
A SIGLINGU
Trautt má halda temjandi,
trönu faldinn lemjandi,
kemur aldan emjandi,
við Ægi kaldan semjandi.
Brimið lagar breiðandi,
borðum á er freyðandi;
öldur sjávar seiðandi,
seglin háu greiðandi.
Jóhanna S. Thorwald.
Hvað er stríð?
Fyrir 48 árum síðan skrifaði
finnski fræðimaðurinn, mannvinur-
inn og skáldið Zakarías Topelíus á
þessa leið um stríðið :
“Stríð er ástríður manna, skipu-
lagðar í fylkingar; stríð er hatur og
iiruorð; stríð er neyð og dauði; stríð
er lýgi og svik; stríð er yfirlæti hins
sterka og auðmýking hins veika;
stríð svívirðir lög Guðs og treður
lög mannanna undir fótum. Gunn-
fáni þess er ofbeldi og heróp sömu-
leiðis. Jafn ósönn sem hin alkunnu
ummæli Napóelons voru, óréttlát og
svívirðileg; að Guð styðji ætíð mál-
stað þess, er flestar hafi fallbyss-
urnar og traustastar herfylkingar.
Stríð gerir mennina að villidýrum.
/Stríð er hin hrottafengna og mis-
kunnarlausa singirni, sem fótum-
treður óteljandi fórnarvætti. Stríð
afneitar allskonar menningu og mis-
beitir öllum visindum. Stríð er Kain
með kylfuna, og gengur aftur á öll-
um öldum, sem órækt vottorð um
syndafall manna.
Þú sem vegsamar striðið, hefir
þú séð val í orustunni og eftir hana?
Já, Ihinir dánu hafa hlotið frið, en
hefir þú talað við örkumla mennina
og vesalinga og mælt tár einstæðing-
anna og hinna eftirlifandi ?
Veiztu deili á allri þeirri orku,
sem farin er forgörðum ; veiztu hvað
tniklu brauði er rænt og rifið frá
munni hungraðra, til að fleygja því
burt? Það er hægt að sá á ný í
akra og engi, sem sundurtætt hafa
verið og eyðilögð; brendar borgir
og þórp má reisa á ný, en í grisjaðar
raðir kynslóðanna þrýstir stríðið
breiðu brennimarki örvæntingar og
siðferðislegrar tortímingar.
Þetta skrifaði Topelíus 1889.