Lögberg - 20.01.1938, Blaðsíða 2

o
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. JANtJAR, 1938
Kvittan
ÞaÖ er gildandi regla aÖ gera
kvittanir fyrir viÖtekin verÖmæti, og
þó aÖ grein séra GuÖmundar Árna-
sonar til rraín í Heimskr. 8. des.
1937, sé næsta vafasöm, hvað verð-
leikana snertir, vil eg láta hann vita
aÖ eg hefi lesið hann. Eg hóf máls
og á fulla heimild til þess að halda
áfram eða hætta, án nokkurs leyfis
frá honuin. —
Eg hefi að miklu leyti leitt hjá
mér meinfýsi höfundar, upphrópanir
og höfuðhristing yfir minni illgirni,
heimsku og þröngsýni, því það verð-
ur aÖ fyrirgefast höfundi, þar sem
hann virðist ekki hafa annað fyrir
sig aÖ bera. Hann er víðast hvar í
greinum þessum eins og blindur
maður og fatlaus, staddur úti á eyði-
mörku tilverunnar, með fáein ártöl
um ófarir mannanna í hugánum.
Kristin trú, mteð öllu sirau lyfti-
magni, fyrir menn og málleysingja,
þýtur fram hjá honum, án þess hann
gefi því verulegan gaum hvaða er-
indi hún á.
Eg hefi lagt fram óhrekjandi rök
i máli nrínu, en klerkurinn þorir
ekki að koma nærri þeim, fremur en
skollinn í góða staðinn. Eætur því
upphrópanir sínar duga. En reiði-
gnýrinn i gegnum mest af máli hans
sýnir bezt, að hann á ekki allskosta
góðan málstað að verja. Mér þykir
vænt um að sjá hiann flýja upp í
bátinn hjá þeim Páli postula, Lúter
og Hallgrími Péturssyni, það hefir
fleirum orðið fyrir, þegar þá Búdda
og Konfúsíus þraut. En harla litið
gagn væri að trú þessara miklu
manna, ef það, sem þeir tryðu á,
væri ímyndun ein. Manni er sagt
svo frá. að Leonardo de Vinci, hafi
verið í seytján ár að máLa kvöld-
máltíðina. Hann var umbrotamað-
ur í lund og gáfaður með afbrigðum,
segja rithöfundar, sem utíi hann
hiafa skrifað.
Það er ekki erfitt að sjá, að slikt
starf er kærleiksverk, unnið af því,
að sá höf. á svo mikinn kærleika
inst og dýpst í sálu sinni, til þess,
sem ynyndin lykur mest um, að
krafturinn endist óþolinmóðri nátt-
úru, til þess að helga alla beztu og
dýpstu kraftana í verksins þágu.
Sánnleikurinn, sá virkileiki tilver-
unnar, sem liggur á bak við mynd-
ina, knýr fram þær undragáfur, sem
de Vinci átti yfirað ráða, í þjónustu
Meistarans mesta.
Svo var þeim öllurn farið, Páli
postula, Lúter og Hallgrími Péturs-
syni. Væri það ekki virkileiki, sem
postulinn prédikaði, fyrir aldaröð-
um síð&n, þá væri það bara orðin
mygluð list nú. Eitthvað, sem nógu
ánægjulegt væri að geyma niðri í
kistum og koffortum og taka upp
endrum og eins, þegar skemtilega
fornfræðinga bæri að gafði, en lifið
kalkði ekkert eftir til sinnar notkun-
ar. En af þvi lífsþörfin krefst þess
og það bergmálar í mannssáliunum í
dag, eins og þegar það var flutt, í
fyrstu, þá vitum við, að það er sann-
leikur. Sama er að segja um
Passíusálmana; þeir ættu ekki þann
mátt, sem þeir enn eiga, til þess að
halda í mennina, ef það væri ekki
virkileikinn, sem á bak við þá er, né
hefði maðurinn, sem kvað þá, haft
kraft til að kveða þá, undir sínum
kringumstæðum, hefði ekki sann-
leikurinn sjálfur tekið undir með
honum.
Þannig sannar Jesús Kristur kon-
ungdóm sinn, sálum mannanna og
mun halda áfram að sanna, þrátt
fyrir alla heimsku og öfgar, sem
mennirnir gera sig seka um. Svo
kveður V&ldimar:
Af lausnarans blóði það frjófgaðist
fyrst,
þann frjófgunarkraft eigi getur það
mist.—
Af þessum ástæðum haf& allir
píslarvottar kristninnat liðið með
ljúfu geði. En það munar feyki-
lega miklu fyrir mennina hvernig
atgerfismennirnir flytja boðskapinn.
Engir finna það betur era smælingj-
arnir, þegar mistök verða þar á.
Þeir lifa og hrærast svo nærri móð-
urmoldinni, að alt sem spáir feigð
um þá samveru, sem og sálarfriðinn
sjálfan, um ótakmarkaðan tíma,
heggur þá í hjartastað. Það er
gömul og ný saga, að fall sannrar
trúar flytur með sér þjóðarsundrung
og eyðileggingu, og þótt mætir menn
hrökkvi stundum undan, eða rísi
gegn glötunarkenningunni, sem okk-
ur öllum ógnar, þá stendur böl
mannlífsins eftir með glórandi
glyrnum og grimmum klóm, og sá
er enginn kominn, sem mælt hefir
afleiðingar þess, svo að mannleg sál
skilji til fulls, vafalaust af því, það
er miklu meira en mannleg sál getur
borið að mæla það til fulls. Sá, sem
einn tók það upp á sína veru, til
fullkomnunar, hann varaði okkur
við því, að glötun væri til.
Sá er enginn kominn til vor enn,
sem numið hefir orðið “glötun” burt
úr kenningu kristinnar trúar, en úr
þessum tveim stöðum;; kenningunni,
sem menn grípa til í ýtrustu neyð
og mestri gleði, og úr lífinu sjálfu,
þarf “glötunin” að hverfa, áður en
við getum örugg tekið því, að hún sé
ekki til. Þegar því gáfumönnum,
sem hafa tekið að sér að vera á
verði, á dýpstu og dýrustu miðunum,
verður það á, að horfa meira á hina
praktísku hlið tilvórunnar, en þá
djúpvæðari og viðkvæmari, þá hnýt-
ur mönnum við hjarta, smælingjun-
um fyrst, þeim stærri síðar. Þeir
óttast um að nú standi þeir ber-
skjaldaðir og verði að bráð því ó-
þekta og ömurlega.
Eg benti á það í fyrstu, hve' ó-
samstætt það væri, að hafa þýtt
“Bjargið alda,” “Fyrir hálmstrá
herrans jötu frá” o. m. fl. þessu líkt
og hafa sama í öllum sjálfráðum
kringumstæðum, hallast að Únítör-
um. Alt, sem hver og einn yrkir,
kemur inst og dýpst úr sál hans,
þegar 'hann á minst ráð á því, hvað
liann hugsar; það á því mikið dýpri
itök i honum, en það hið praktiskara
viðhorfið. Únítarismi séra Matthí-
asar hefir fallið fyrir eldi lífsins og
reynslunnar í sál hans, því undir
það síðasta skrifar hann Minning-
arnar, og þá hvetur hann menn í átt-
ina til stríðs gegn öllum grillum, eins
og eg tilfærði í síðustu grein minni,
og stendur fremst í þeirri bók hans.
Getur hver lesið það þar, sem vill.
En það mun vera tilfellið um göf-
uga menn, að því nær sem þeir fær-
ast því eilífa, því sterklegar skína
geislarnir að handan inn í sál þeirra.
Þá skal minst nokkrum orðum á
ensku þjóðkirkjuna. Ástæðan fyr-
ir því að eg mintist á hana í fyrstu,
var sú, að séra G. Á. veifaði ófermda
Englendingnum, sem fyrirmyndar
og hlutleysistákni síns heimalands, í
kristindómsmálum. Til að byrja
með, er sá sannleikurinn í þessu
máli, að ekki einungis enska þjóð-
kirkjan, heldur allar þjóðkirkjur
veraldar halda á lofti tákni fyrir
samtengdan vilja þjóðarinnar. Mú-
hameðsmenn hafa hálfmáAann,
kristnir menn krossinn.
Þessu er séra G. Á. samþykkur
i raun og veru, þó hann sé altaf að
fetta fingur út á mitt mál þar um, af
ástæðum, sem hann veit bezt sjálf-
ur. Fyrir nokkuð mörgum árum
síðan flutti hann stutta en sköru-
lega ræðu, á íslendingadegi í Wyn-
yard; hann var ekki á föstu pró-
grammi, en var kallaður upp, af þvi
hann var staddur þar. Til áherzlu
máli sínu sagði hann okkur sögu af
einum miklum keisara í fornöldinni,
sem sá tákn á himni og heyrði orðin:
“L’ndir þessu merki áttu að sigra.”
Séra Guðmundur lagði mikla á-
herzlu á orðin “ Undir þessu merki
áttu að sigra,” en ekki sagði hann
okkur hvert táknið var né heldur
hver keisarinn var; þótti mér það
miður, því eg hafði heyrt söguna
áður; svo var farið annari mann-
eskju, sem nærri mér var. Mér
skildíst að ræðumaður vildi benda
löndum sínum á sitt eigið þjóðerni,
til þess að stríða undir. Að minsta
kosti notaði hann söguna og orðin
fornu, en gaf ekki fram táknið.
Sagan um táknið og keisarann er
komin víða um lönd, því jafnvel til
eyrna minna og augna hefir hún
komið úr nokkrum áttum, frá pré-
dikunarstóli lúterskra presta; séra
Carls Olsonar þar á meðal, og svo
utan úr heimi hér og þar.
í veraldarsögu, sem M. W. Keat-
inge, M.A., D.Sc., Reader in Edu-
cation in the University of Oxford,
skrifar í samlögum við annan mann,
stendur þessi frásögn á bls. 123 til
124: “The final victory of the
Christian Church came in 313, when
Constantine, by the edict of Milan
announced the toleration of Christ-
ianity throughout the Empire.
Eusebius narrates that the emjæror
was led to Christianity through a
miracle, the vision of a flaming
Cross, which appeared in the sky at
noonday, together with the legend in
Greek “By this conquer.”
Á íslenzku er þetta eitthvað á
þessa leið:
“Úrslitasigur kristinnar kirkju
kom árið 313 þegar Constantinus
lét það boð út ganga frá Milan, að
kristin trú skyldi umborin í ríkinu.
Eusebius segir svo frá að keisarinn
hafi Ieiðst til kristinnar trúar fyrir
kraftaverk, sýn, er hann sá á himni
um hádegisbilið, logandi kross, á-
samt orðunum: “Undir þessu merki
skaltu sigra.”
Þó keisarinn gæti ekki orðið full-
komlcga kristinn maður þarna i
andránni, eða réttara; sýnin náði
þeim krafti yfir honum, að hann
setti táknið á skjöld hermanna sinna.
Skömmu fyrir dauða sinn lét hann
skírast.
Þetta var Constantius inikli, fyrsti
kristni keisari Rómaveldis á hans
stjórnartíð og samkvæmt umboði frá
honum, var sigur kristninnar hafinn
við hún i rómverska veldinu. Síðan
hafa kristnir menn haft krossinn að
sigurtákni sínu, á kirkjum, flöggum
og víðar, alstaðar, þar sem þeir vildu
tákna vilja sinn leiddan fram til sig-
urs. Gæti góðfús lesari að þvi, að
eg segi ekki að menn hafi æfinlega
notað þetta tákn rétt, en þar sem
það hefir ekki verið gert, kemur
það af skammsýni mannanna en ekki
af gildisskorti táknsins.
Hér skal þess getið að sagnaritur-
um ber ekki saman um það, hvenær,
upp á ár, að umburðarlyndi við
kristna trú, var boðað í rómverska
veldinu, né lögleitt, en það er um
þessar mundir, að nokkurra höfunda
sögn, frá ýmsum löndum.
Af hvaða ástæðum skyldi enska
rikiskirkjan ekki mega njóta þess
að vera verndari kristinnar trúar í
sínu ríki, með kross á turni og kross-
inn í fána ríkisins?
“Svo sem kross Jesú Krists breið-
ir faðminn út til alls heimsins, svo
breiðir hún arma sína yfir alt það,
sem undir hennar vernd stendur.”
Það þarf meira en nokkur ártöl um
óhamingjusamar viðureignir manna,
til þess að þurka þessi orð í burtu,
af kirkju, sem búin er að halda uppi
kristinni trú á meðal miljóna í fjög-
ur hundruð ár.
Ef einhver segði, að lúterska
kirkjan á íslandi hefði aldrei gert
neitt annað en taka af lífi Jón Ara-
son biskup og sonu hans og gera
galdrabrennur, væri það sanngjarn
dómur ?
Vitskuld eru það bara fáein atriði,
sem eg veit um þetta mál, flest
þeirra liggja fyrir framan allan
heiminn. Eru staðreyndir og sann-
leikur, sem viðtalsmaður minn legg-
ur svo mikla áherzlu á, að menn
skuli halda í og því er eg hjartan-
lega samþykk.
Umrædd kirkja er búin að vera
þ/óðkirkja miljónalands í fjögur
hundruð ár. Byggja kirkjur, skóla,
líknarstofnanir af ýmsuin tegund-
um, flytja trúboð út um heiðinn
'heim í hundrað ár eða meir, þýða
og gefa út ritninguna i þúsunda
tali á rneðal miljóna, halda uppi
sunnudagaskólum bæði heima í
bygðum og i gegnum póstinn. í
fyrra taldi sunnudagaskóli Anglican
kirkjunnar í biskupsdæmi Qu’Ap-
pelle, fimm þúsund meðlimi. Hún
kennir kristna trú með samvizku-
semi og samvizkufrelsi, og virðist
leitast við að gera það, sem kristin
kirkja lætur af sér leiða til umbóta.
Flaggið táknar ekki vald konungs
og kirkju, segir séra Guðmundur
Árnason. Alveg rétt. Það táknar
sameiginlegan vilja konungs, kirkju
og þjóðar um að flytja mál sitt,
helga lif sitt og alla veru, þeim kær-
Ieika, sem Jesús Kristur auðsýndi
mönnunum í dauða sínum á kross-
inum á Golgata og fá þá þar með
til þess að leitast við, að lifa eftir
kenningum hans, sem framast rná
verða.
Rudyard Kipling gefur fulla hug-
inynd um tákn flaggsins í kvæðinu
“Children's Song”. Það er tekið
upp í nýjustu bamaskólabækurnar
og mynd flaggsins yfir. í stuttum
formála fyrir kvæðinu, sem einnig
er þar, er bent á, að kvæðið sé í
rauninni bæn til Guðs um að hjálpa
manni að ganga hinn rétta veg lífs-
ins. Hér eru erindi úr kvæðinu,
sem sanna þetta:
Father in Heaven who lovest all,
Oh, help Thy children when they
call;
That they may build from age to age
An undefiled heritage.
Teach us the strength that cannot
seek,
By deed or thought to hurt the
weak;
That, under Thee we may possess
Man’s strength to comfort man’s
distress.
Teach us Delight in simple things,
And mirtfh' that has no bitter stings;
Forgiveness free of evil done,
And love to all men ’neath the sun.
Englendingar lýsa því hér sjálfir,
í orðum þessa mikla þjóðskálds,
hvað flaggið táknar ; þetta eru þeirra
hugsjónir.
Um það, að titillinn “Defender of
the Faith,” sé bara siður, svo sem
höfundur greinanna til mín, segir
■ og lætur í veðri vaka, að það sam-
! band Bretakonungs kirkjúnnar og
! þjóðarinnar sé bara hjómið tómt, er
I vitaskukl svo mikil fjarstæða, að
' tæplega er til greina takandi.
Þeir, sem heyrðu og lásu um krýn-
inguna í vor, voru heldur en ekki
mintir á það gagnstæða. Tuttugasta
og annan desember 1937, núna rétt
fyrir jólin, kom skólabarn hlaupandi
til min með lítinn bækling, sem
ferðamaður í trúboðserindum hafði
afhent. Bæklingurinn er útgefinn
af, og fjallar um, Brezkaog Erlenda
Bibl'íufélagið og er næsta fróðlegur
í þessu máli, sem og fleiru. Á
fremstu síðunni er mynd af hans
hátign konungi vorum, George VI.,
í krýningarskrúða. Á höfði hans er
kórónan, í annari hendi heldur hann
á veldissprotanum, hinni hendi
heldur hann á biblíunni. Honum
hefir verið afhent hún samkvæmt
sið er byrjaði við krýningu William
konungs III. og Maríu drotningar
II., 11. apríl 1639. En biskupinn,
sem afhendir konungi vorum ritn-
inguna, tekur það fram, að honum
sé af hent hún af því: “Að það er
dýrmœtasta gjöfin, sem heimurinn
á.’’ (Leturbr. gerð af R. K. G. S.)
Konungshjónum og ríkinu beðið
blessunar og þess að allar þjóðir
megi sameinast í anda og sannleika
í kærleika að dýrka konung konung-
anna. (Leturbr. gerð af R. K. G. S.)
Félagið, sem búið er að starfa í
eitt hundrað þrjátíu og þrjú ár, segir
að konungsfjölskyldan brezka, 'hafi
æfinlega verið einlægir vinir og
ötulir meðráðamenn félagsins. Nú-
verandi vökumaður yfir velferð fé-
lagsins, er hertoginn af Connaught.
Hann er sonur Victoríu drotningar.
Tölurnar á þessum bæklingi
Brezka og Erlenda Biblíufélagsins
sýna töluvert mikið af þeim dýr-
lega sigri, sem málefni Guðs hefir
unnið á þessari jörð upp á síðkastið.
Þar eru tölur í þúsundum og miljón-
um af útbreiðslu ritningarinnar og
tungumál og þjóðir nefndar, sem eg,
fyrir mitt leyti vissi ekki einu sinni
að væri til, sem og hin, sem. eg veit
að eru til. Jafnvel bæði Spánn og
Ethiopía á meðan á styrjöldunum
stóð, og stendur, hefir félagið komið
ritningunni inn í tugum þúsunda.—
í þessu húsi er til eitt eintak, af því
Nýja Testamentinu, sem gefið var
út á íslandi árið 1906. Á því standa
þessi orð:
“Ný þýðing eftir frumteittanum.
— Reykjavík. — Á kostnað hins
Brezka og Erlenda BibMufélags.
1906.
Mig minnir fastlega, að me'nn
væru ekki sammála á föðurlandi
voru, um, þessa þýðingu. Guð-
fræðiskandídat Sigurbjörn Á. Gísla*
son, sem í siðastliðin þrjátiu og
fimm til sjö ár, hefir tíðum borið
við himinn á ættjörðinni, við að
halda kristinni trú og góðum siðum
á lofti fyrir þjóð vorri, og lotið að
jörðu til þess að bjarga smælingj-
unurn, hann var ekki allskostar á-
nægður með þýðinguna. En þýð-
ingin hélt áfram og kom út fyrir
því og ekkert verra varð úr þeirri
kritik, en nokkrar blaðagreinar. Fé-
lagið 'hélt áfram starfa sínum —
Without note or comment — eins
og er þess mottó.
Allra snöggvast skal þá litið inn
til Hinriks áttunda Bretakonungs.
Séra Guðmundur Árnason vill ekki
heyra það, að kirkjulegur skilnaður
hafi orðið hjá Róm og London út
af einkamálum Hinriks. Þar sem
hvorki presturinn né eg, vorum þar
viðstödd, þá er eina ráðið að vita
hvað lærifeðurnir segja um þetta.
M. W. Keatinge, M.A., D.Sc.,
Reader in Education in the Univer-
sity of Oxford og N. L. Frazer,
M.A., Headmaster of Ilkley Gram-
mar School, segja þetta í Introduc-
tion to World History, 1925: “The
Reformation in England stands by
itself. Beginning vvith the personal
wishes of the king, and supported
by a national, but hardly religious
antipathy to Rome, at one time pro-
secuting protestants and another,
Catholics, it ended under Elizaheth
'in a sort of compromise, or settle-
ment upon natioraal lines, without,
however, ultimately including the
extreme wings on either side. But
even the English compromise did
not provide toleration for the indi-
vidual. Such an idea was too fan-
tastic for politicians of the sixteenth
century, and our only glimpse of it
is found in the writings of a few
scholars and thinkers who are usual-
ly known by the name of Humanists.
—Bls. 225.
Á íslenzku:—Siðbótin á Englandi
er sérstæð. Hún byrjar á persónu-
legu'm óskum konungsins og er studd
af óvild á Róm fremur en trú. Mót-
mælendur og kaþólskir eru ofsóttir
til skiftis. Það endar með nokkr-
um jöfnuði á ríkisárum Elizabetar,
án þess þó að fyrir upptökin náist.
Því jafnvel þessi þjóðlegi jöfnuður
skapaði ekki umburðarlyndi við ein-
staklinginn. Slik hugmynd var alt
of fjarstæð þjóðmálaskúmum sex-
tándu aldarinnar, því leiftrar aðeins
fyrir hér og þar í skrifum einstöku
hugsandi manna, seím venjulega
gengu undir nafninu — mannúðar
menn.—
Þó þetta standi nú hér á svörtu og
hvítu eftir mentafrömuði Englend-
inga, þá skal litið á hvað annara
þjóða menn segja um þetta sérstaka
mál.
í “The New Teachers’ and Pupils’
Encyclopaedia”, kölluð líka “A Re-
ference Library,” gefið út i Banda-
rikjunum 1921 af leiðandi menta-
mönnu’m þar, segir þetta um það
mál: “In his design to become
separated from Catherine, he was
refused sanction from the Pope,
which coused the separation of Eng-
land from the Roman Church to
take form. Next he referred his
case to the universities. Througli
these he obtained an affirmative de-
cision and the marriage with
Catherine was annulled in 1.Ö33.
About the same time the marriage
with Anne Boleyn was declared law-
ful, but the Pope still refused to
recognise the marriage and parlia-
ment came to his rescue with two
acts, one in 1534, setting aside the
papal authority in England, and an-
other in 1535, by which Henry be-
came the head of the church in Eng-
land, By suppressing the monast-
eries he inflicted a severe blow to
catholicism and England became
protestant.”
Á íslenzku :—Það áform hans að
skilja við Katrínu mætti mótspyrnu
hjá páfanum, sem ekki vildi viður-
kenna skilnaðinn, og varð þetta or-
sök þess að England skildist frá
rómversku kirkjunni. Næst sneri

^kru sinni smakkað
hertan eða
“t ::j
FISK
Ef þér hafið ekki.. .
fóruð þér mikils á mis
9 Uppáhaldskaupmaður yðar getur látið
yður fá úrval af hertum eða pækluðum cana-
diskum fiski, svo ljúffengum og gómsætum, að
yður finst þér hafið nýveitt hann og látið á
pönnuna.—
Fisk má nota á margvíslegan lystaukandi hátt.
Þurkaður fiskur, svo sem Þorskur, Ýsa, Hake,
Cusk og Pollock, og pæklaður og nýr ....
fjölskyldunni fellur vel slík fæða.
Neytið fiskjar miklu oftar. Gerið alla daga að
Fiskdögum. Matsali yðar getur útvegað þurk-
aðan eða pæklaðan fisk, hvað langt sem þér
eigið heirna frá vötnum . . . alveg ferskan og
ljúffengan . . . og yður mun undra hve drjúgur
hann reynist.
DKPARTMENX OF FISHERIES,
OTTAWA.
KONUR!
Skrifið Eftir ókeypis Bœklivgi
Addrcss .....................FL-6
Department of Fisherles, Ottawa.
Please send me your free 52-page
Booklet “Any Day A Fish Day," con-
taining 100 delightful and economical
Fish Recipes. 893
Namc ............................
ALLIR DAGAR FISKDAGAR