Lögberg - 16.02.1939, Blaðsíða 4

4
LÖGBER/G, FIMTUDAGINN 16. FEBRÚAR 1938

-------------- Högberg ----------------------------
Gefið út hvern fimtudag af
THE COGUMBIA PRESS, UIMITEI)
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manltnba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÖNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press,
Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
“Björn á Reyðarfelli”
Hin nýja ljóðsaga Jóns Magnússonar, “Björn á
Reyðarfelli,’’ skipar höí'uiidinum á bekk með þeim fáu,
útvöldu; um það verður naumast deilt; yfir bókinni
hvolfist lieiður himinn andlegrar aðalsmensku, auk hins
fegursta málfars; enda er það nú fyrir löngu vitað, að
Jón Magnússon sé skáld af guðs náð; ást hans á sann-
leikanum, og viðbjóður hans á lýginni, gera höfundinn að
drenglundaðri ljóðhetju, er færist í auka við ár hvert;
fegurðinni syngur liann ómengað lof; hann beitir lieldur
ekki tæpitungu við þær stallsys'fcur, hræsni og lygi;
hann nefnir þær ávalt skírnarnafninu.
Fyrsta ljóðabók Jóns Magnússonar, “Bláskógar,”
kom út 1925; mintist núverandi ritstjóri Lögbergs bók-
arinnar að nokkru í blaðinu, og vakti fyrstur manna at-
hygli á hinum efnilega höfundi vestan hafs; næsta bókin,
“lljarðir,” kom á bókamarkað 1929, en “Flúðir” 1935.
I öllum bókunum þremur er fjöldi yndislegra ljóða;
ástarjátning til íslenzkrar karlmensku og íslenzkrar
náttúrudýrðar; Jió ætlum vér að með þessum síðasta
ljóðsagnabálki sínum, “Björn á Reyðarfelli,” hafi höf-
undurinn reist sér óbrotgjarnasta bautasteininn; er
bókin helguð minningu móður skáldsins, Sigríði Þorkels-
dóttur frá Goðhóli á Vatnsleysuströnd.
Bókin hefst á snildarkvæði, “Gamall heimur,” og
fara hér á eftir tvö síðustu erindin:
En fornar sögur tóku hug minn traustast
Þær tindra stöðugt yfir jörð og lýð—
um gamlan mann við fjöllin efst og austast,
sem æfi langa liáði tvísýnt, stríð.
En þannig bar hann skortsins ofraun alla,
að enginn maður honurn bregð'a sá.
Því hann var sjálfur örninn frónskra fjalla,
sem flýgur hærra en nokkur augu sjá.
“Mér fanst hann vera ímynd þeirrar þjóðar,
sem þúsund ára raunaferil tróð
og dauðaplágum varðist gadds og glóðar,
en geymdi altaf lífs síns dýrsta sjóð.
—Því gat ei brostið ættarstofninn sterki,
þótt stríðir vindar græfu aldahöf,
að fólk, sem tignar trúmenskuna í verki,
það tendrar eilíf blys á sinni gröf.—
Einyrkjasaga “Björns á Reyðarfelli,” er vitanlega
ekki saga eins manns; hún er saga margra íslenzkra ein-
yrkja, sem eigi vildu kúgast láta, heldur buðu aðstæðum
og örlögum byrgin í íslenzkum örapfafaðmi; sagan hefst
á sýslumannssetri, er Björn gerist fulltíða maður; hann
er einkasonur sýsjumannsins og vel að öllu a'tgervi bú-
inn; dvelur hann um þessar mundir heima og býr sig
undir laganám.
Þó að mjög sé litið upp til hins unga mentamanns
á heimilinu, þykir snemma bera á þeim ljóði á ráði hans,
að hann heldur sig mikið í sveit með vinnufólkinu og
hugsar ekki minna um búskap en bókvísi. Gengur
stundum í blindhríðum og fárviðrum á beitarhús til
fjármannanna og dvelur þar heila og hálfa daga, sund-
ríður ár og er í ýmsu slarki og harðræðum. Skipast
hann ei við fortölur og verður svo að vera sem hann
vill.
Mjög þykir hallast álit Björns, þegar vitnast, að
hann leggur ást á eina vinnukonuna; slær um það í
rimmu mikla nleð þeim feðgum, er lýkur á þann veg,
að Bjðrn fer heiman ásamt unnusitu sinni, slyppur að
kalla.
Björn leitar nú ásjár frænda síns, er Hörður heitir;
hann er gildur bóndi, maður einrænn og stórbrotinn.
Þegar þau Björn ber að gerði, tekur hann við þeim
forkunnar vel; dveljast þau þar um hríð, og fer fram
brúðkaup þeirra.
Það verður að ráði, að Hörður fær Birni land að
Reyðarfelli, eyðijörð, sem liggur að heiðinni ofan við
bygð.—
Oft var þröngt í búi hjá þeim Birni eftir að Revðar-
felli kom; þó bætti nokkuð úr silungsveiði í vatni einu
uppi á heiðinni; sótti hann einkum fast veiðina, er
bjargarskortur svarf harðast að á útmánuðum; var þá
oft mikið klakahögg, er hann vakaði niður í vatnið bæði
fyrir net og dorg; skifti Björn
jafnan veiöinni meðal granna
sinna; var hann maður örlátur
og greiðafús. Ástriki var mikið
með þeim Reyðarfellshjónum, þó
þau horfðust oft í augu við hin-
ar þyngstu mannlegar raunir;
afkoman var jafnaðarlegast
örðug; i ofanálag bættist svo
bjargþung sorg, er það slys varð
á heiðarvatninu, að sonur þeirra,
Leifur, piltur um tvítugsaldur,
druknaði þar; börnin voru mann-
vænleg. Björn var stórhuga
maður og framgjarn; er bömin
voru flest komin upp, hafði
hann ýmsa loftkastala í smíðum;
meðal annars kvaðst hann mundu
beisla hver nokkurn eða volgan
pytt ofan við túnið; því næst
þóttist hann staðráðinn í því, að
rífa gamla bæinn og reisa á
rústum hans nýtízku timburhús;
hann var jafnan stórdreyminn.
“Meinleg örlög imargan hrjá
mann og ræna dögum,
sá er löngum endir á
íslendinga sögum.”
Þó hagur þeirra Reyðarfells-
hjóna batnaði að mun við aukinn
vinnukraft, er börn þeirra kom-
ust á legg, þá gekk bú þó mjög
saman eftir að þau flugu úr
hreiðri fyrir fult og alt, giftust
og fóru að sjá um sig sjálf.
Björn missir konu sína; við það
fallast honum hendur; hann
verður gamall fyrir aldur fram;
og lifir aðeins í endurminning-
ununn.—
Siðasta kvæðið í þessari að-
dáanlegu bók nefnist “Á grafar-
bakka” og lýkur þvi á þessa leið:
“í ritning mína brýt eg hérna
blað,
Minn bikar tæmdur.—Líf mitt
fullkomnað.
I aðra veröld andinn hvarf af
stað,
þar ætlum vér hann riði geyst í
hlað
og ræddi fátt við Pétur eða Pál.
—Hans pund var lagt á konungs
metaskál.
En svarta kistu grófu nnenn í
mold.
í miskunn dauðans svaf hið
þreytta hold.”
“Björn á Reyðarfelli” er mesti
ljóðsagnabálkurinn, sem nokkurt
íslenzkt skáld hefir fram að
þessu samið, og jafnframt ský-
laust sá bezti.
í mótsetningu við margskyns
afhroð og illgresi, sem umi þess-
ar mundir sýnist skjóta rótum í
Ijóðaakri íslenzku þjóðarinnar,
teljast kvæði Jóns Magnússonar
til andlegra nytjajurta. Bókin
er prýðisvönduð að öllum frá-
gasgi, og gefin út á kostnað Isa-
foldar prentsmiðju.. —
KVADDUR TIL PRESTS-
ÞJÓNUSTU 1 SELKIRK
Séra S. O. Thorlaksson, sem
gegnt hefir um langt ára skeið
trúboðsstarfi í Japan fyrir hönd
Kirkjufélagsins, en nú dvelur í
Seattle, VVIash., ásamt fjiilskyldu
sinni, hefir verið kvaddur til
prestsþjónustu i Selkirk söfnuði.
Mr. Thorlaksson er uppalinn i
Selkirk, og taki hann köllun,
kemur hann í raun og veru heim
til sín.
Minningarrit
Ungmennafélaga
Islands
Eftir prófessor Richard Beck
Geir Jónasson: Ung-
mennafélög / slandi
1907-1937. Minningar-
rit. Reykjavík 1938.
Þetta myndarlega, vandaða og
myndum prýdda rit (nærri 450
bls. í stóru broti) á erindi til
allra þeirra, sem áhuga hafa á
menningarsögu hinnar íslenzku
þjóðar; göunlum ungmennafélög-
um mun það sérstaklega kær-
kominn lestur, því að það rifjar
upp hugljúfar endurminningar
og blæs lífsanda i æskuhugsjónir
sem hættir til að kulna í “önnum
dagsins.”
Ritið er gefið út af Sam-
bandsstjórn Ungmennafélaga ís-
lands í tilefni af 30 ára starfs-
afmæli þess merka félagsskapar;
var það í alla staði verðugt og
vel til fallið, að þeirra tímamóta
i sögu margþættrar starfsemi
ungunennafélaganna væri minst á
þann hátt. Aðalhöfundur rits-
ins er magister Geir Jónasson á
Akureyri, en hann lauk prófi í
sagnfræði við háskólann í Qlso
fyrir stuttu síðan. Aðalsteinn
Sigtnundssop kennhri, fyrv. sam-
bandsstjóri ungmennafélaganna,
ritar formála, enda mun hann
eiga drýgstan þátt í útgáfu rits-
ins.
Fyrsti kafli þess eru “Minn-
ingar” ýmsra ungmennafélaga.
einkum frá fyrri árum, og hafa
þeir flestir verið forystumenn
félagsskaparins. Eru minningar-
greinar þessar allar einkar læsi-
legar og sumar prýðisvel ritaðar,
og varpa skæru ljósi á víðtæk
og varanleg áhrif ungmennafé-
laganna. Kemur það ekki sizt
frani í því, hversu margir af
greinarhöfundunum hafa staðið
og standa i fylkingarbrjósti i
framfara- og menningarbaráttu
þjóðarinnar. Þeir hafa reynst
trúir umbóta- og þjóðræktarhug-
sjónum ungmennafélagsskapar-
ins.
F.lzta ungmennafélagið er
1 ■ ■ ■1 ■ ■ n ■1 ■ ■ ■ ■■■■■■■■■■■■■^
GREATER VARIETY and IMPROVED QUALITY"
of agricultural production
CONTINUED YIELDS ■
of forest produöts
/ m
NEW RECORDS ■
in mineral production
HIGH QUALITY STANDARDS a
in an expanding fur industry ■
SUSTAINED PRODUCTION
from frésh water fisheries ■
INCREASED EFFICIENCY
in industry from cheap power. B
• o
DEPARTMENT OF MINES AND NATURAL RESOURCESj
/70,V. ./. S. McDIARMID, Minister ■
llliai! ■ ■ ■ ■■■■■■ ■ ■ V ■ ■ ■ ■ D ■ ■ ■ ■ ■ 'S
MANITOBA MARCHES ON
TO