Lögberg - 22.06.1939, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 22, JÚNÍ, 1939
Kona stofnar
konungsríki
Eftir ERIK BERGLUND
Ötull kvenmaður
Þegar Miss Lothian Gertrude
Bell, hinn ungi, fagri, skozki
kvenstúdent, ákvað aÖ helga sig
fornleifafræSum, mun engan
hafa gruna8 aS hún ætti í fram-
tíÖinni eftir aS leika mikið og
voldugt hlutverk í heimspólitík-
inni, og sízt mun hana hafa
grunað það sjálfa. Þessari ein-
stæðu konu hefir oft og einatt
veriS líkt viS Arabiu-Lawrence,
hinn ódauSlega æfintýramann
Englendinga. Og vist mun þaS,
aS Gertrude Bell var í engu
minni persónuleiki, engu síSur
töfrandi í fram'komu sinni en
hinn ókrýndi konungur Arabíu.
Og þegar fullyrt ér um Law-
rence ofursta, aS í hans valdi
hafi staSiS, aS skapa ný kon-
ungsríki og gera þá aS konung-
um Sent hann vildi, þá má segja
nákvæmlega þaS sama um Ger-
trude Bell. Því þaS var þraut-
seigju hennar og dugnaSi fyrst
og fremst aS þakka, aS Feisal
van krýndur til konungs.
Gertrude Bell var af ríku n
og háttsettum ættum, sem græddu
aSallega á námurekstri. Hún
lauk nám.i vS háskólann i Ox-
ford, og þrátt fyrir ástundun
viS námiS og vísindaiSkanir,
gleymdi hún samt aldrei kven-
legu eðli eSa köllun sinni sem
kona. ’ Hún var talin ein af
fegurstu og_ geSþekkustu konum
enska samkvæmislífsins. 'Sjö
klukkustundir á dag voru helg-
aSar náminu, en hina hluta dags-
SELECT BEER
XXX STOCK ALE
Phone 96 361
ThÍH advertlsfmnnt íh not Inserted by
the Government Liquor Control Com-
misHÍon. The Commission is not re-
sponsible for statements made as to
quality of products advertised.
ins stundaSi hún íþróttir, dans-
aSi eSa tók þátt í veisluhöldum
og öSrum gleSskap. f skóla-
leyfunuim; fór hún yfir til megin,-
landsins — upp í háf jallalöndin,
og klifraSi upp á hættulegustu
tinda, svo fylgdarmönnunum
blöskraði fifldirfska hennar.
Gertrude Bell tók próf meS
ágætiseinkunn, og aS því loknu
fór hún aS búa sig undir hiS
væntanlega lífsstarf sitt. Hún
fór í rannsóknarferS austur til
Persíu, ferSaSist um Litlu-Asíu
og Transjordaniu, skoSaSi forn-
ar rústir frá dögum frumkristn-
innar og jafnvel frá enn eldri
tímum, og ritið, sem hún skrifaSi
um þessar rannsóknir, gerSi nafn
hennar í einni svipan frægt
meSal fornminjafræSinga heims-
'ns.
Einsömul á eyðimörkum Arabíu
Gertrude Bell komst stöSugt
meir og meir undir áhrifavald
hinna leyndardómsfullu Austur-
landa. Hún lærSi heilan aragrúa
af tungumálum og mállýzkum,
kynti sér hugsunarhátt og lífs-
skoSanir þeirra innfæddu, vann
sér vinsældir fólksins og traust
forystumanna þess. Á árinu
1914 sýndi hún af sér dirfsku,
sem vakti aSdáun og undrun
allra þeirravkarlmanna, sem vissu
hvaSa þrekvirki hún leysti af
hendi. Án fylgdar nokkurs
hvíts manns fór hún óravegu inn
í Arabíu, inn í HailhéruSin —
þangaS sem enginn hvitur maS-
ur hafSi komiS á undan henni.
Hinir viltu og herskáu Beduina-
flokkar, sem þar bjuggu, höfSu
aldrei komist undir yfirráS
Tyrkja og gerSu alt, sem í þeirra
valdi stóð til aS vernda sjálf-
stæSi sitt.
FerS Gertrude Bell hepnaSist
meS afbrigSum vel. ÞaS var
ekki aSeins, aS henni tækist aS
komast heilu og höldnu í gegn-
um hinar illræmdu eySimerkur,
heldur tókst henni aS beita mætti
persónuleika síns, skarpskygni og
hugdirfsku svo vel, aS hún náSi
trausti og vinsældum hinna tor-
trygnu landsbúa og henni var
hvarvetna vel tekiS og hjálpaS
eftir föngum. Þrátt fyrir þetta
lenti hún í ótrúlegustu erfiðleik-
u:n; og æfintýrum, og oft varS
hún aS1 svelta heilu og hálfu
hungri. Eftir marga æfintýra-
ríka mánuði komst hún aftur til
Kairo, og þar hugðist hún aS
vinna úr uppgötvunum sínum og
rannsóknum — þeim er hún
gerði í ferðalaginu.
1 þágu ættjarðarinnar
f einni svipan breyttist lífs-
viShorf hinnar ungu stúlku.
Breska herráðið í Kairo var í
óSaönn aS undirbúa snjalt hern-
aðarbragS, sem þaS ha'fSi á
prjónunum. ÞaS var sem sé
hvorki meira né minna en þaS,
aS æsa hina fjölmörgu Araba-
flokka til upreistar gegn yfir-
ráðum Tyrkja, og steypa hinu
umfangsmikla Tyrkjaveldi þar
meS i rústir. Og til þess aS
þetta tækist, þurfti alveg sér-
stakar persónur —- útvalda hæfi-
leikamenn, sem voru kunnir öll-
um staðháttum i þessu víðáttu-
mikla landi, þekkja land og lýS
út í æsar, en þurftu auk þess aS
búa yfir fádæma hugrekki,
kænsku og þoli, svo hægt væri
aS treysta þeim fyrir vandasöm-
um og hættulegum viSfangsefn-
um, — Gertrude Bell var ásamt
Lawrence ofursta ein af þeim
fyrstu, sem valin var i þetta
vandasama starf. Hún var —
og það meS réttu — talin einhver
kunnugasta manneskja í Arabíu,
sem Bretar höfðu á aS skipa,
Þannig varS fornminjafræS-
ingurinn Gertrude Bell aS póli-
tiskum erindreka og njósnara í
þágu ættjarðarinnar. Hún var
send meS áríSandi leyndannál
til Bagdad, hún njósnaSi bak viS
herlínur Tyrkja, hún samdi við
arabiska sheika og stofnaði til
uppreista meSal þeirra gegn yíir-
ráðum Tyrkja. Og á meðan
hinn heimsfrægi félagi .hennar,
Lawrence Arabíu-ofursti barSist
hverja orustuna á fætur annari
viS f jandmannaliSiS, stofnaði
Gertrude Bell lífi sínu á annan
hátt í voða. Hvílík afrek hún
hefir leyst af hendi í þágu ætt-
jarðarinnar myndum viS þá fyrst
skilja til fullnustu, ef stjórn
málaleg og hernaðarleg leyndar-
skjöl Bretaveldis yrðu gerS,
heyrin kunn.
Staðið í skugganum
Hin stöSuga dvöl meðal ara-
bisku þjóðarinnar, hættulegar
eySimerkurferSir og óbrotiS líf
í Beduinatjöldum setti alt sinn
svip á lífi Gertrude Bell. Hún
unni arabisku þjóSinni af lífi og
sál og hún barðist éldheitri bar-
áttu fyrir fullkomnu sjálfstæði
hennar. Ef til vill var þaS hinn
gneistandi sannfæringarkraftur
hennar, sem varS þess valdandi,
aS hinir tortryggnu ArabahöfS-
ingjar urðu vinir hennai' og báru
til hennar ótakmarkað traust.
ÞaS .álit, sem; hún naut i heim-
kynnum sínum, var einnig svo
mikiS, aS hún var kvödd á friS-
arráðstefnuna í Versölum til aS
leggja á ráðin um stjórnarfars-
mál Araba. Þekking hennar á
lífi þeirra og aðstæðum öllum
var lögS * til grundvallar viS
stofnun hins mesopotamiska
ríkis.
Englendingar áttu mikiS i
húfi. ÞaS voru fyrst og fremst
ohulindirnar í Mossul — hin
dýrmæta lífæS brezka flotans i
vesturhluta Austurlanda. í öðru
lagi varS aS samræma hagsmuni
Englendinga viS loforS þau, sem
þeir höfðu gefiS Aröbum, ef
þeir brytust undan yfirráðum
Tyrkja. í þessum tilgangi var
hiS sjálfstæða riki Irak stofn-
aS og Englandi falin umsjá meS
því. — ÞaS þurfti að sigrast á
mörgum og miklum erfiSleikum.
í Sýrlandi og Mesojxitamiu
þurfti að bæla niður uppreist
gegn brezkum og frönskum yfir-
ráSum. Englendingurinn Sir
Percy; Cox var sendur sem. full-
trúi Breta austur til Bagdad til
aS ráða málum þeirra þar. AS
honum tókst þaS — og tókst þaS
svo vel, sem raun bar vitni um,
átti' hann fyrst og fremst sinni
hægri hönd aS þakka — en þaS
var Gertrude Bell.
I þágu Feisals konungs
Á stúdentsárum sínum hafði
Gertrude Bell einhverju sinni
veriS kynt arabiska furstanum
Feisal. ÞaS var í París. Úr
þeim skjótu kynnum varS síðar
lífstíSar vinátta. Gertrude Bell
og Lawrence ofursti börðust fyr-
ir því af eldheitum ákafa, aS
Feisal yrði gerður aS konungi
í írak. í stöSu sinni sem aSal-
ritari austurlenzkra mála á
lirezku stjórnarskrifstofunni í
lagdad hauSst henni tækifæri til
aS undirbúa jarðveginn að'þess-
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hja
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
um áhugamálum sinum. Stjórn-
arfarslegt öryggi íraks og val
Feisals til konungs var aS lang-
mestu leyti Gertrude Bell aS
þakka. Hún varS enn á ný aS
semja viS arbiska höfðingja.
snúa þeim til fylgis viS sig, bæla
niður tortrygni^ eyða andúS og
vekja ást til hins væntanlega
konungs. Loks sá hún ávexti
iSju sinnar, Feisal vinur henn-
ar var krýndur til konungs. Vin-
átta; þeirra hélzt áfram, og hann
hefir aldrei gleymt þeirri konu,
seiri stofnaSi handa honum nýtt
konungsríki.
Árum saman var Gertrude
Bell áhrifamesta og voldugasta
manneskjan í Mesopotamiu.
.Stjórnarvöld landsins veittu eng-
um þeim áheyrn, sem voru i ó-
náS hjá henni, og þar var ekk-
ert framkvæmt nema með safn-
þykki hennar. Meira að segja
eftir krýningu Feisals hélt hún
áfram að vera hin ókrýnda
drotning landsins. Hún réði öllu
um byggingu konungshallarinn-
ar, til hennar komu allir æðstu
menn ríkisins og allir tiginbornir
.NorSurálfubúar, sem komu til
Bagdad, og til hennar komu all-
ar umkvartanir óskir og beiðnir
frá íbúunum sjálfum. Hún var
manneskja sem þeir virtu, treystu
og elskuSu takmarkalaust.
Þegar Gertrude Bell dó í júli-
mánuði 1926 stóS lifsstarf henn-
ar þegar á föstum grunni.
Draumur hennar um arabiskt
konungsriki hafSi ræst. Hún
unni hinni írönsku þjóS, og svo
heitt, aS hún vildi heldur vera
meðal hennar, en heima á ætt-
jörS sinni, meS vinum sínum og
foreldruim; þar. SíSustu æfiárin
var hún heilsuveil—erfið ferða-
lög viS skort og allskonar þraut-
ir inni í eyðimörkum landsins
skildu eftir spor sín i lifi þess-
arar konu, enda þótt hún hefði
veriS hraustlega bygS. Foreldr-
arnir óskuðu eftir henni heim—
hún skrifaði þeirn hjartnæm og
ástrík bréf — en sjálf fór hún
ekki fet. Hún var byrjuS aS
leggja fornminjafræði fyrir sig
aS nýju, og nokkurum mánuS-
um áSur en hún dó, stofnaði
hún þjóSminjasafniS í Bagdad.
ViS andlát hennar var haldin
minningarræða um hana í parla-
mentinu enska. Annars er þaS
heiSur, sem; jafnan er ekki veitt-
ur öðrum konum en drotningum.
En bréfin hennar sjálfrar, sem
gefin hafa veriS út, munu samt
reisa henni ódauðlegastan minn-
isvarða — þessari sérstæSu og
stórbrotnu konu, sem stofnaði
konungsríki og setti vini sína til
valda. —Vísir.
Togararnir leggja
úr höfn
Undanfarna þrjá sólarhringa
hefir veriS mjög særralegur afli
hjá þeim togurum, sem veriS
hafa á Hornbanka, en þeír eru:
Belgaum, Skutull, Gylfi, Sur-
prise, Karlsefni og ef til vill
fleiri. Hafa allir þessir togarar
aflaS vel og sumir ágætlega.
Fengu sumir togaranna 7—12
poka í kasti og 30 poka yfir dag-
inn, en þaS er talinn ágætisafli.
Samkvæmt fregnum, sem bárust
að norSan í morgun fengu tog-
ararnir 12 poka í nótt frá kl.
12—9 og er þaS taliS sæmilegt.
Flestir eða allir togararnir,
sem; hér liggja munu leggja úr
höfn í dag, og leita norður á
Hornbanka til veiða, og gera út-
gerðarmenn ráS fyrir aS þegar
um svona mikla veiði er aS ræSa
séu likur til aS fiskurinn sé aS
ganga upp aS landinu, og kunni
þvi vertíðin aS enda betur en á
horfSist til þessa. Um þetta leyti
hefir venjulegas aflast vel á
þessum slóðum, og sá afli hald-
ist í 10—12 daga.
Kveldúlfur sendir fimm tog-
ara sína til veiSa nú í dag og
frá Alliance fara Tryggvi gamli
og Baldur, en Jón Ólafsson á
morgun. Þá hefir Vísir heyrt
aS BæjarútgerS HafnarfjarSar
muni einnig láta skip sin halda
norður í dag eSa á morgun.
—Vísir 15. maí.
Námsskeið!
Námsskeið!
Námsskeið!
Á öllum tímum kemur sparnaður sér vel; þó ekki
hvað sízt þegar hart er í ári.—
Við höfum til sölu námsskeið við helztu verzl-
unarskóla (Business Colleges) borgarinnar. Það
borgar sig fyrir yður að leita upplýsinga hjá
okkur tafarlaust.
Tke Columbia Press Limited
SARGENT & TORONTO
Winnipeg, Man.