Lögberg - 22.06.1939, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAOINN 22, JÚNÍ, 1939
O LÍTILL
Jack fór einn um kvoldiÖ og kom sigri hrósandi
til ba'ka. “ÞaÖ er búiÖ,” sagÖi hann; handrit þjtt fer
í prentsmiÖjuna á morgun. Það kostar okkur 900
franka, semi er smámunir. Eg gef nótur, 300 franka
hverja, sem borgist á þriggja mánaða fresti. ViÖ
prentum 1000 eintök og seljum 3 franka hvert og
verða það 3000 frankar, sem bókin gefur af sér. Þú
heyrir það, 3000 frankar! Af þessu borgum við
prentaranum og 1 franka til sölubúðanna, sem selja.
Þá verða til góða 1100 frankar. Hæ! það er sannar-
lega gott til að byrja með.”
Eftir nokkrar vikur kom bókin út. Þann dag
ráfuðum við upp að bókabúðum Odeon-byggingarinn-
ar til þess að fregna hvernig gengi með sölu þessa
mikla kvæðis Comedie Pastorale.
“Bíddu mín,” sagði Jack, eg ætla að fregna hvað
margt hefir selst.”
Eg beið og gekk fram og aftur. Jack kom til
mín eftir augnablik fölur af geðshræring,
“Góði bróðir; enn sem komið er hafa þeir selt
aðeins eina, — spáir ekki mjög góðu.”
Eg tók þétt í hönd hans þegjandi. Eg var orð-
laus. Mér leið svo illa að eg gat ekkert sagt; en eg
sagði við sjálfan mig; Það er einhver einn í Paris
sem hefir látið svo lítið að fara ofan i pyngju sína
og kaupa bókina. Hver skyldi það vera. Það er
einhver sem les bókina. Eg vildi gjarnan vita hver
hann er.”
Um morguninn sat eg við matborðið hjá vitringn-
um alvarlega, þegar Jack alt í eipu kom inn lafmóður
og hrópaði: “Miklar fréttir, Daniel!” Og hann dró
mig út með sér. “í kvöld klukkan sjö fer eg með
hertoganum til Nice til að sjá systur hans, sem er að
deyja. Ef til vill verðum við þar lengi. Vert þú
rólegur. Húsbóndi minn hefir tvöfaldað kaupið. Eg
get sent þér 100 franka á mánuði. Eg hleyp nú til
að kveðja Pierrotte og segi prentaranum að flytja
upplagið i bókasölubúðirnar og ritdómara þeirra. Eg
má engan tíma missa. Komdu heim klukkan fimm.”
Eg horfði á eftir honum þar sem hann hljóp
sem fætur toguðu eftir Saint-Benoit stræti. Eg fór
inn i matsöluhúsið en gat hvorki etið né drukkið.
Þessi hugsun gagntók mig að Jack yrði hér eftir
langt í burtu frá :mér; það var árangurslaust fyrir
mig að reyna að hugsa um bókina mína eða Fagureyg.
ekkert gat dregið hugann frá því að Jack yrði langt
í burtu, að eg yrði aleinn, sjálfs mins húsbóndi og að
héðan af hvíldi öll ábyrgð á piér.
Hann kom á tilteknum tíma. Þó eg væri sjálfur
mjög æstur og niðursleginn, var hann fram á siðasta
augnablik rólegur og kátur. Og til siðasta augnabliks
sýndi hann mér sömu móðurlegu umönnunina, eins og
frá því fyrsta og stöðugan áhuga af lífi og sál. Hann
hugsaði aðeins um mig, um að mér liði vel og að líf
mitt yrði sem ánægjulegast.
Þegar alt var reiðubúið kom vagn eftir okkur og
við lögðum af stað til vagnstöðvarinnar.
Hertoginn var kominn á undan okkur. Eg sá
hann tilsýndar, þennan smáa h'lægilega mann, og höf-
uðið minti mann á snjóhvitan broddgölt, þar sem hann
flögraði fram og aftur á stöðinni.
í hendingskasti kvaddi Jack mig, tók með sinum
stóru “lummum” um höfuð mér og kysti mig þrisvar
af öllum mætti og stökk svo til þessa einkennilega
herra síns.
Þegar eg sá þennan ástkæra bróður minn hverfa
fann eg einkennilega til. Mér fanst alt í einu eg
vera minni en eg hafði áður verið, enn ómerkilegri,
enn meira barn, eins og bróðir minn hefði farið með
merginn úr beinum minurn, þrek mitt, hugrekki og
helminginn af hæð minni. Eg hræddist fólkið í kring-
um mig. Eg var aftur orðinn ómerkilegur; Lítill.
Það var orðið réttnefni.
V.
Daníel, sem nú var aleinn, gerði hvert axar-
skiftið eftir annað. Þrátt fyrir 100 franka á mánuði
eyddi Litill meiru en því, og fór að skulda. Hann
lét dragast inn í vondan félagsskap og varð jafnvel
flækings-fión, sem þóttist geta skemt fólki með ýms-
um kúnstum. Bréf frá Pierrotte til Jacks sýndi hvað
Litill hafðist að. Jack skildi við húsbóndann og
flýtti sér til Parísar og til Pierrotte og bað um 500
franka til láns að borga skuldir Lítils. Að því búnu
fór hann að 'leita að Eteníel. En hvar var hann?
Niðri í. skúffu fann Jack bréfsnifsi, þar sem talað
var um að mæla sér mót í leikhúsinu Montparnasse.
Þetta var nægilegt; hann flýtti sér til leikhússins og
dró bróður sinn úr þessu dýki ólifnaðar. Lítill var
yfirkominn af harmi 'yfir því að hafa bakað bróður
sinum öll þessi vandræði. Hvert átti hann að fara.
Loksins fékk hann vinnu sem aðstoðarkennari og það
gaf honum dá'lítinn kjark. Til allrar óhamingju
veiktist Jack nokkru eftir þetta, og dó að nokkrum
vikum liðnum. Við útförina fékk Lítill hitaveii ægi-
lega. Pierrotte tók hann heim í hús sitt.
Já, Lítill lá veikur. Hann ætlaði að deyja. Á
Saumon stig var mikið talað um hálmhvílu, sem end-
urnýjuð var á tveggja daga fresti stöðugt. “Þarna er
víst einhver ríkisbubbi, sem er að deyja,” sögðu menn.
“Það var samt enginn ríkisbubbi. Það var Citill.
Hætt var við alla lækna. Tvær taugaveikislegur innan
tveggja ára, hlaut að vera langt of strangt fyrir ör-
lítinn fugl sem Lítill virtist vera.
Dauðaþögn sló yfir hið forna stórhýsi Salouettes!
Pierrotte sofnaði ekki dúr; og djúpu, fögru augun
flutu í tárum af örvæntingu. >Úr gulu setustofunni
var flutt píanóið steindautt, flautan innilokuð. En
pað aumkvunarverðasta af öllu var fagra veran, eng-
illinn dökk-klæddi, sem sat í horninu inni prjónandi
frá morgni til kvölds, þegjandi, tárfellandi án afláts.
En á meðan allir syrgðu í húsinu Salouette, nótt
öag„ lá Lítill hreyfingarlaus, lengst af á fyrirtaks
fjaðrarúmi, án þess að gruna hið minsta hvað um var
að vera. Augun voru opin; en hann sá ekkert; áhrif
hluta utan að komust ekki svo nærri að hann yrði
þeirra var. Hann heyrði ekkert nema einhverja suðu
og óreglulegan nið eins og af vatni. Hann talaði ekki;
hann hugsaði ekki neitt. Veikin var að komast að
takmörkum sínum, ná hæsta stigi. Að menn vildu
leggja kaldan vatnsbakstur við höfuðið og leggja ís-
mola i munn honum, það var alt sem hann æskti eftir.
Þegar molinn var bráðnaður í munninum; þegar kalda
vatnið var orðið volgt og ísinn bráðnaður, murraði
hann litið eitt. Það var öll hans ræða. Þannig liðu
margir dagar . Svo var það einn góðan veðurdag, að
Litill fann einkennilega breytingu á sér. Honum
fanst sem hann væri á sjávarbotni og sæi í móðu
í gegn. Augun sáu, eyrun heyrðu; hann andaði og
fann til fótanna. Undrunarverða vélin, sem hugsar
raknaði við. Hún hafði sofið í horni í heilakerfinu,
þessi aðdáanlegi vefur, fínn eins og hin nálega ósýni-
legu álfahár. Vélin hreyfðist, fyrst hægt, svo hrað-
ara og seinast æðislega. Hugmyndirnar krosslögðust
hver um aðra. Svo greiddist úr þeim eins og silki-
þráðum. “Hvar er eg, Guð minn góður? Og þetta
stóra rúm! Og þessar tvær konur þarna nærri glugg-
anum? Hvað eru þær að gera? Þessi dökk-klædda,
sem snýr að mér bakinu, ætli eg þekki hana? Eg
hefði haldið að eg þekti hana.” Og til þess að sjá
hana betur, reis Lítill á olnbogann og hallaðist út úr
rúminu. Ó, nú mundi Lítil'l alt: dauða Jacks, og
greítrun, komuna til Pierrotte. Hann sá nú alt i
huganum og mundi alt. En, um leið og þetta alt
ryfjaðist upp varð Litill órólegur og sorgbitinn, og
fyrsta orðið varð að stunu.
Þegar stunan heyrðist, hrukku konurnar þrjár,
se:n voru að vinna, við, forviða. Sú yngsta, mjög
ung, reis á fætur og hrópaði: ‘Tsinn, isinn!” og
hljóp að eldstæðinu og greip ísmola, sem hún myndaði
sig til að bjóða sjúklingnum. En Lítill vildi ekki
þiggja það. Hann bandaði á móti með hendinni ofur
hægt, og sagði með titrandi rödd: “Góðan daginn,
Camille!”
Camille Pierrotte viarð svo forviða að heyra
þennan deyjandi mann tala, að hún stóð grafkyr með
hendina útrétta, með gagnsæan ísmolann á fingrunum
rósrauðum af kuldanum, sem lagði af isnum.
. “Góðan daginn, Camille!” sagði Litill aftur. Ó,
eg þekki þig vel. Sérðu mig; sérðu mig virkilega?”
“Hvort eg sé þig, Daniel! Já, eg sé þig vel.”
Þá jókst Litlum hugur og hann spurði fleiri
sptirninga.
“Eg hefi verið mjög veikur, Camille, er það ekki
rétt, — lengi veikur?”
“Jú, á morgun eru það þrjár vikur.”
“Hamingjan góða, þrjár vikur! — þrjár vikur
liðnar síðan vesalings Jack .... Hann gat ekki lokið
við setninguria, en faldj höfuðið í koddanum og grét.
Á þessu augnabliki kom Pierrotte inn og kom
með nýjan lækni; þetta var hinn frægi læknir Broum,
fjörugur og duglegur og fljótur í öllum snúningum
og tafði sig ekki við að hneppa á sig hansika við
höfðalag sjúklinganna. Hann gekk að Litlum, tók á
slagæðinni, skoðaði, tungu og augu og sneri sér síðan
að Pierrotte segjandi: “Hvað er það sem þú hefir
verið að segja mér? Drengnum er batnað!”
“Batnað!” sagði Pierrotte og neri saman höndun-
um af ánægju.
“Svo vel batnað, að þú rnátt henda þessum ís
undir eins út um gluggann til hænsnanna. Heyrðu,
ungfrú, vertu bara róleg! Innan átta daga verður
þessi ungi sigurvegari dauðadóms á fótum; eg á-
byrgist það. Frá þessari stundu skulu þið sjá um
að hann sé rólegur í rúminu, verði ekki fyrir neinni
mikilli geðshræringu. Það er aðalatriðið. Að öðru
leyti skuluð þið láta náttúruna sjálfa ráða. Hún
læknar fljótar og betur en þú og eg.”
Og er hinn frægi Broum hafði sagt þetta, klapp-
aði hann léttilega ofan á þennan unga sigurvegara
dauðans, brosti til ungfrú Camille og fór út rólega
og hægt í fylgd með Pierrotte, sem grét af gleði og
endurtók í sífellu: “Ó, Monsier doktor! Maður gæti
vel sagt . . . maður gæti vel sagt . . .”
Inni í herberginu vildi Camille láta sjúklinginn
fara að sofa, en hann afbað það með öllu rnóti.
“Ó, farðu ekki frá mér, Camille, eg bið þig þess
innilega. Láttu mig ekki vera einan. Hvernig ætti
eg að geta sofið, eins sorgbitinn og eg er?”
“Jú, Daníel, þú mátt til; læknirinn sagði það.
Komdu nú að sofa. Vertu hlýðinn; þú þarfnast
hvildar; lokaðu augunum og hugsaðu ekki um neitt.
Eins fljótt og eg kem áftur sérðu mig, og þegar þú
hefir sofið, skal eg vera lengi hjá þér.”
“Eg skal sofa; eg skal sofa,” sagði Lítill og
lokaði augunum. Svo byrjaði hann aftur. “Eitt orð
enn, Camille: Hver var þessi í dökka kjólnum, sem
eg sá fyrir stundu síðan?”
“Dökkum kjól!”
“Já, þú skilur það kona í dökka kjólnum þarna
íyrir handan með þér, við gluggann. Nú er hún þar
ekki. En eg sá hana þar áður. Eg er viss um það.”
“Ó, nei, Daníel, það hlýtur að vera misskilningur.
eg hefi verið þar við vinnu með ekkjunni Tribon hinní
stóru, sem þú manst eftir, en hún er aldrei í svörtum
kjól, hddur grænum. Nei, það er enginn í húsinu í
svörtum kjól. Þig hefir dreymt þetta. Komdu, eg er
að fara. Sofðu nú vel.”
Þegar hún hafði sagt þetta, fór Camille undir
eins, eins og rugluð, kafrjóð, rétt eins og hún hefði
verið að skrökva,
Lítill hvildi einn, en hann svaf ekki vel. Hann
var að hugsa um vininn, sem nú hvíldi að Montmartre
og augun fögru, sem forsjónin virtist hafa lýst upp
og skapað honum einum til blessunar.
I þessu opnuðust dyrnar hægt og hægt, eins og
einhver vildi koma inn, og rétt á sama augnabliki
heyrðist til Camille, er sagði lágt:
“Farðu ekki inn; æsingurinn myndi deyða hann,
ef hann vaknar svona strax.”
Þá lokuðust dyrnar aftur hægt, eins og þær voru
altaf hálf opnar. Til allrar óhamingju sást á svartan
kjól í gegnum rifu á hurðinni, og lítill sá kjóllafið,
þar sem hann hvíldi á rúminu. Hjartað barðist ótt
og títt. Hann reis á olnboga og hrópaði hátt:
“Mamtna! mamma! því kemurðu ekki að kyssa mig?”
Á sama augnabliki opnuðust dyrnar. Konan í
litla dökka kjólnum kom inn hlaupandi. En í stað-
inn fyrir að koma beint til Lítils fór hún hingumegin í
herberginu og kallaði: “Daníel ? Daníel!”
“Hérna, mamma!” sagði Lítill og rétti fram
hendurnar brosandi. Hérna! Svo þú sérð mig ekki.”
Þá sneri Mrs. Eysette sér hálfvegis við að rúm-
inu og fálmaði í áttina með skjálfandi höndum' segj-
andi titrandi: “Æ nei, ástin mín, eg sé þig ekki og
aldrei mun eg sjá þig héðan í frá. Eg er blind!”
Þegar Lítill heyrði þetta, féll hann flatuf aftur,
grátandi.
Þetta var eðlilegt. Eftir 20 ára baráttu, tvö börn
dáin og eiginmaðurinn í fjarlægð og þessi sífeldi
grátur og vandræði höfðu gjört hana blinda. Það
var skiljnalegt; en fyrir Lítinn var þetta svo ægilegt,
svo hryggilegt að forsjónin skyldi haga því svona.
Átti hann þá ekki að deyja lika?
Ja, nei. Lítill dó ekki. Hann rnátti ekki deyja.
Bak við hann var vesalings marnrna blind. Hvar átti
hún að finna tár til að gráta þriðja soninn? Og
hvað myndi verða af pabba, sem ekki hafði tíma til
að koma og kyssa soninn einn koss né leggja blóm
á leiði hins. Hver átti að byggja upp arinn áranna,
svo þau gætu vert sig þegar þau gerðust gömul, og
hendurnar færu að kólna? Nei, nei; Lítill mátti
ekki deyja. Hann varð að reyna af öllu megni að
lifa og starfa.