Lögberg - 06.02.1941, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. FEBRÚAR, 1941
•>
Ferðasöguþættir
Eftir Pétur Sit/iirtJxson.
YFIR SIGLUFJA RÐA RSKA RÐ
III.
Eg sat þarna góða stund í sól-
skininu hjá ógreinilegum bæjar-
tóftum og rifjaði upp endur-
minningar frá bernskudögunum,
drakk vatn úr gamla bæjarlækn-
um og síðan inn á afrétt. Eg
fór aleinn til þess að búa sein
bezt að hugleiðingum mínum, og
er bezt að eg fjölyrði ekki frek-
ar um þessa skemtireið mína
inn til fjallanna. Víða hefir
leiðin legið síðan eg eyddi ár-
unum á þessum slóðum. En
bjart fanst mér vera vfir lönd-
um endurminninganna alt til
hinnar síðustu stundar. Sem
ungur bjóst eg stöðugt við ein-
hverju góðu af hendi lífsins og
hefir það farið fram úr öllum
vonum. Margir konungar og
auðmenn mundu öfunda okkur
sem metum lífið á þann veg.
Það gekk greiðlega niður dal-
inn aftur. Eg kom við á Yzta-
Mói hjá hreppstjóranum Her-
manni Jónssyni, ræddi við hann
stund og drekk þar kaffi. Lagði
svo leið mína yfir að Barði og
gisti aftur hjá prestinum. Sjö
býli eru nú i eyði í Vestur-Fljót-
um, sem voru öll bygð, er eg var
þar barn. Vegir eru þar næstum
engir, eitthvað hefir komið þar
af steinhúsum og eru sum þeirra
hörmulega ljót. En þvi miður
sjást slík stein hús víðar í
sveitum, lítil ummáls, en há, ó-
fríð og skemma heildarsvip sveit-
arinnar.
Skamt frá prestsetrinu —
Barði, er heit laug, og er þegar
komin þar steypt sundlaug. Þetta
er tilvalinn staður fvrir heima-
vistarskóla, og hinn eini sjálf-
stæði í hreppnum. Mun engum
utansveitarmanni koma til hug-
ar, að slíkan skóla eigi að reisa
á öðrum stað í hreppnum. En
hið furðulega hefir skeð, að
nokkrum innsveitarmönnum hef-
ir tekist að setja fótinn fyrir
þetta nauðsynjamál og koma
þannig í veg fyrir, einnig þessar
framkvæmdir í sveitinni. Getur
ekki komið til mála að hlýta
vilja þeirra til lengdar, enda
vafasamt, hvort sumir þeirra
teldust “normalir” menn, ef
rannsakaðir væru sálfræðilega.
Vonandi eiga Fljótin eftir að sjá
betri daga. Þegar séra Jónmund-
ur J. Halldórsson var prestur
Fljótainanna, þá kvað hann:
“Þó fannþung sértu Fljótasveit,
í framtíð má þig bæta og laga.
Undir hvítum kufl eg veit
kostagóðan aldinreit.
Annarsstaðar ei eg leit
yndislegri sumarhaga.
Svo fögur, stór og frjósöm sveit,
í framtíð má þig bæta og laga.”
Næsta morgun grúfði þokan
grá yfir bygð. Er eg hafði þakk-
að presthjónum á Barði góðan
greiða, söðlaði eg hest minn og
hélt áleiðis til Siglufjarðar aftur.
Á þeirri leið norður yfir fjallið
fanst mér sem eg lifa hin þrjú
meginstig menningarinnar:
1. Frumstigið, þar sem menn,
á hinum lágu leiðum, aðeins
rata samkvæmt meðfæddri eðlis-
ávísun og einföldum siðakenn-
ingum frumstæðra og bókstafs-
bundinna trúarbragða, í þröng-
um heimi með litla yfirsýn,
litil heilabrot, en í einfaldleik
hjartans.
2. Miðstigið, þar sem inenn
hvorki leiðast af einfaldleik
hjartans, frumstæðri eðlisávísun,
eða frábrotnum kenningum trú-
arbragða, og ekki heldur af inn-
sýn hins innblásna og þroskaða
sjáanda, spekings eða háment-
aða og þekkingarauðuga vísinda-
inanns, heldur aðeins af grunn-
færni efnishyggju hins fálmandi,
hálflærða, hálfmentaða og hálf-
vísindalega fræðimanns. Svarar
þetta menningarstig til úrsvölu
og gráu þokunnar, er steypist
yfir mann á fjallaleiðum mið-
hlíðis, þótt ratljóst sé í bygðuin
niðri, þokunnar, sem villir sýn,
afskræmir mynd heimsins, gerir
lítinn stein að álfaborg, dreng-
hnokka að trölli og kynnir að-
eins lítinn og draugslegan heim.
Engir háir tindar, engin víðáttu
veröld, engin fjarlæg og blá fjöll,
og enginn heiðblár himin og
himnesk dýrð stjörnu og norður-
Ijósa. Aðeins- lítil, ljót og til-
gangslaus veröld, þar sem alt
lítilfjörlegt verður stórt, en alt
háleitt hverfur, og enginn guð
vísar leið, engin “guðssól” skín,
ekkert endalaust og engin eilífð
hlasir við, ekkert nema mistri
hulin inold, þar sem skammlíf-
ur ormur skríður. •
Ef heimsmenningin er komin
út úr þokunni, komin af þessu
ömurlega miðstigi menningar-
innar, jiessu sáldrepandi tíina-
bili ískaldrar efnishyggju, efa-
semda og vantrúar, þá er það
víst, að slíkt er nýlega skeð, og
að þar hefir heimurinn fyrir
skömmu verið að villast.
En klárinn stikaði með mig
upp dalinn, hærra og hærra, og
nú tóku að gerast undursamlegir
hlutir. Auga sólarinnar gægð-
ist gegnum þokuslæðuna, sem
var að þynnast og verða að engu.
Tignarlegir tindar tóku að teygja
hiifuð sín upp úr þokuhafinu.
Eg var að komast upp á þriðja
sigið: Glaða sólskin, heiður hitn-
inn og endalaus eins og eilifðin
sjálf, og tigin fjöll gnæfðu hátt
yfir þokuheiminn, og svo eyddi
sólarveldi hinum svipljóta þoku-
heimi gersamlega. Dýrðleg ver-
öld, svipmikil með djúpar rúnir
reynslunnar ristar í bjarta á-
sýnd, Ijómaði nú tit beggja
handa.
Þetta fanst mér svara til hins
3. stigs menningarinnar. Þegar
menn eru hættir að villast i get-
gátum og hálfnumdum fræðum,
en lifa uppi í heiðríkju og glaða-
sólskini hinna fullkomnustu vís-
inda, bjartsýnis, trúar og innri
meðvitundar um órofa samband
mannssálarinnar við allifið, ei-
lifðina og hinn alsæla Guð.
Þegar vertíðir standa með
mestum blóma hjá þeim veiði-
mönnum, sem efla hag þjóðar-
búsins, er vegur minn jafnan
minstur, sem vonlegt er um slíka
menn, er gefa sig við vafasömum
manna- eða sálnaveiðum. Það
er þá minni aflavon hjá mér,
sem meira er um aflann hjá hin-
um þarflegu veiðimönnum.
Nú var för minni heitið í
austurveg. Gerði eg strax ráð
fyrir takmarkaðri gagnsemi, en
þá einhverju gamni uin leið,
svona eins konar sumarfríi.
Ætlun mín var þó meðal annars
að hitta nokkra menn, sem eg
hefi ekki kynst áður, og koma
á ókunnar slóðir. Til þess að
geta verið sem sjálfstæðastur og
frjálsastur í þessari för, hafði eg
tekið reiðhjól mitt með norður.
Mér finst líka eg betur í sam-
ræmi við heilbrigt og eðlilegt
inannlíf, ef eg reyni nokkuð á
mig í stað þess að láta kjöltu-
mjúka bila og hægindum búin
skip hafa alla fyrirhöfnina.
Er eg hafði dvalið nokkra
stund á Akureyri, steig eg á bak
tvíhjóli minu og lét velta austur
yfir Vaðlaheiði. Það valt þó
hægt upp brekkurnar, og lagði
eg sjálfum mér þetta heilræði:
Byrja hægt á brekkunni,
því brjóst þitt mæðist.
Ef þá ekki háveg hræðist,
hygg eg kapp með sigrum
glæðist.
Gaman hlýtur það að vera, að
eiga húa á hinum réisulegu býlum
beint á móti Akureyrarbæ. Þessi
býli standa hátt, og sér þaðan
yfir allan hinn yndisfagra Eyja-
fjörð: blómlegar sveitir, mikla
dali, há og fögur fjöll, innst inn
til afdala og yzt út til stranda,
þar sem “suðra segulátt” breiðir
hið silkimjúka ægisband” lengst
inn í landið. Eyjafjörður sam-
eiriar veðursæld og hlýlega feg-
urð. Af Vaðlaheiði má sjá vest-
ur yfir fjörðinn óviðjafnanlega
sýn.
Eg lagði krók á leið mína
lengst inn í Vaglaskóg. Þar
hitti eg meðal arnara hamingju-
samra sálna og sumarfugla
Snorra Sigfússon skólastjóra. Lá
hann þar í hitasólskini þessarar
norðlægu paradísar og æfði sig
í íslenzkri þjóðrækni — hreins-
aði fjallagrös, og mikið var mað-
urinn sæll, nema þá stund, er
eg óróaði hans sælu sál með á-
hyggjum mínum út af óþægum
heimi. En það fór með Snorra,
vin minn, eins og Adam. Para-
dísarvistin var skammvinn, og
næst skaut honum upp milli
gjósandi síldarbræðsluskorsteina
á Siglufirði.
Heimsókn í
hebreska
háskólann
í Jerúsalem
Eftir Dr. Magnús Jónsson,
prófessor.
Af svölum hússins, sem við
búum í, rétt við norðurmúr
Jerúsalem-borgar, blasir við hlíð
Olíufjallsins. Nyrzt á því er á-
völ bunga, mikil um sig og tign-
arleg, og er hún, ásamt hálend-
inu þar norður af, kölluð Scopus-
fjall. Þessi bunga blasir við
okkur, og á henni eru hús mikil,
nyrzt langar og mjög svo móð-
ins runur, en sunnar, í miklum
skógartoppum, sjást önnur hús,
og ber einna mest á hvolfþaki
einu, lágu en töluvert miklu um
sig. — Þetta eru byggingar
hebreska háskólans í Jerúsalem.
Hann stendur hér á einum feg-
ursta stað, sem til er i Jerúsalem
eða nánd við hana.
Hugmyndin um það, að koma
upp hebreskum háskóla, er
sameinaði alla Gyðinga og
gæfi þeim tækifæri, bæði til vís-
indaiðkana og náms, óháð öllum
öðrum, er komin upp á síðari
hluta 19. aldar. En örðugleikar
voru svo margir og miklir, að
lengi vel virtist hugmynd þessi
vera alveg vonlaus. En Gyð-
ingar eru menn, sem ekki gefast
upp þótt móti blási um hríð, og
sífelt var verið að ympra á þessu.
Það tafði þó nokkuð, að mönn-
um kom ekki saman um, hvort
leggja bæri áherzluna á vísinda-
stofnun eða frs^ðslustofnun.
Vildu margir að háskóli þessi
væri aðallega eða eingöngu stofn-
un, þar sem ágætir visindamenn
gætu starfað og borið hróður
Gyðinga út um heiminn ineð
rannsóknum sínum. En hinni
hugmyndinni jókst þó fylgi, að
háskólinn ætti einnig að vera
fræðslustofnun, þar sem ungt
fólk gæti fengið háskólamentun
og lokið prófum í sem flestum
greinum.
Eg skal ekki rekja hér þessa
löngu og flóknu sögu. En það
sein mjög herti á því, að þessum
hugmyndum var komið í fram-
kvæmd, var tvent: Annars veg-
ar sú staðreynd, að Gyðingar
hófu landnám í Landinu helga,
og sá mikli metnaður, sem þeim
óx við það, en hinsvegar ofsókn-
irnar gegn Gyðingum, sem sífelt
færðust í aukana og náðu til
fleiri og fleiri landa. Leit svo
út, sem annað hvort yrðu Gyð-
ingar að sjá sér fyrir eigin há-
skólamentun eða verða af henni
með pllu.
Var nú hafin fjársöfnun um
öll lönd meðal Gyðinga, en hún
gekk ekki sérlega vel. Samt var
ráðist í það, að kaupa væna
landspildu á Scopusfjalli, rétt
áður en ófriðurinn mikli skall
á 1914. Á ófriðartimunum varð
ekkert hafst að beinlínis, en
samt var starfað fyrir málefnið.
Og áður en ófriðnum var lokið,
24. júlí 1918 var hornsteinn
lagður að fyrsta húsinu. En alt
var óvist um framtíðina. Samt
var haldið áfram að vinna að
þessu máli, og fyrst lögð áherzla
að koma upp læknadeild með
mikrobiologiskri rannsóknar-
stofu. Þá var og brátt hætt við
efnafræðistofnun, og fyrsti pró-
fessor, sem ráðinn var að he-
breska háskólanum, var efna-
fræðingur. Hann hóf starf sitt
Guðrún Sigurveig Guðmundsson
(Fædd 23. marz 1860 — Dáin 4. des. 1940 að Árnes, Man.)
— Tileinkað ástvinum hinnar látnu —
I.
Nú í vona vorsins roða
vikin — sjúkdóms böli frí;
drauma færðu dásemd skoða
dýrðarinnar sölum i.
✓
Meðan entist lífs á leiðum
léttir kjörin barna og manns,
varst þeim sól á himni heiðum,
hlífiskjöldur eigin ranns.
Marga stundu erfitt áttir,
eyddir þvi með bros á vör,
öðrum líka miðla máttir
menjagrips að rýmka kjör.
Þeim er á í sálu sinni
sólskins þýðu brosin skær,
samtíð veitir sælu kynni
sem að enginn grandað fær.
II.
Snælands fræða snilli unnir,
snerti ræður ræður hnyttin svör,
syrpur kvæða og sögur kunnir,
Sjálf lézt flæða ljóð af vör.
Hvergi renna af hólmi kaustu
hug þótt brenna vildi raun,
lúans kenna lömun hlaustu
— landnámskvenna sigurlaun.
Hv(ld er fengin, þér til þarfa;
það eru engin betri skil
þeim er lengi þurfti að starfa
þreytt, að gengir sængur til
Þúsundfaldar þakkir hljóttu
þótt ei staldrir lengur hér;
Ljóssins valda líknar njóttu,
liðnri aldrei gleymum þér.
Jóhannes H. Húnfjörð.
KAUPIÐ AVALT
LUMBER
hik
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
1923 og 1924 byrjaði mikrobio-
logiska rannsóknarstofan.
Brátt var svo hafist handa um
að koma upp vísindastofum í
humanistiskum fræðum, sérstak-
Iega í sögu um bókmentir Gyð-
inga. Var Dr. J. L. Magnes ein-
hver mesti brautryðjandi þeirrar
deildar, enda einn allra liðtæk-
asti forsvarsmaður og leiðtogi
háskóla málsins. Þessi deild
tók til starfa 1924 með þrem
prófessorum.
Þegar þessar þrjár deildir
voru komnar á laggirnar þótti
mönnum tími til kominn, að
vígja háskólann hátiðlega. Fór
sú athöfn fram 1. apr. 1925. Kom
Balfour lávarður, sem þá var 76
ára að aldri, alla leið til Jerú-
salem til þess að framkvæma
þessa athöfn, en hann var Gyð-
ingavinur og höfundur þeirrar
frægu stefnu, að láta Gyðinga
fá “þjóðarheimili” í Palestinu.
Síðan hefir mörgum' stofnun-
um verið bætt við háskólann,
svo og bókasafni miklu. Var til
vísir að því áður, en það var nú
lagt undir háskólann og aukið
að miklUm mun. Þá var og
kensla hafin i ýmsum greinum.
Voru fyrst, árið 1924—25 64 inn-
ritaðir stúdentar, en 100 aðrir
menn sóttu kenslu. Árið 1936-37
voru innritaðir stúdentar 709,
en óinnritaðir 22, eða 731 alls,
þar af 503 piltar og 228 stúlkur.
Af þessum stúdentum voru 517
í humanistiskum fræðum, en
214 í náttúruvísindum og stærð-
fræði.
★ * *
Erindi okkar prófessors Ás-
mundar til Landsins helga var
alt annað en það, að fara að
skoða nútima stofnanir, en vit-
anlega datt okkur ekki i hug
annað en heimsækja hebreska
háskólann og heilsa upp á em-
bættisbræður okkar hér í þessu
fjarlæga landi í brún austrænu
eyðimarkanna. Gyðingar þeir,
er við hittum, voru líka mjög
ákafir að láta okkur skoða bæði
háskólann og allar þær mörgu
stofnanir, sem þeir hafa komið
upp hér í Palestínu. Þótti okk-
ur stundum nóg um greiðvikni
þeirra og ákafa í þessu, því að
sannast að segja var hugurinn
alt annarsstaðar en hjá Zionist-
unum, þó að þeir séu hæði dug-
legir og gestrisnir. Var oft næst-
um því eins og þeir teldu alla
framtíð sina mjög undir þvi
komna, að þeir gætu sannfært
okkur um rétt sinn til landsins
og yfirburði yfir Araba. Hentum
við pft gaman að þessu okkar í
milli, þegar hópar háttstandandi
Gyðinga höfðu lagt alla krafta
sína saman til þess að sannfæra
okkur.
Einn af Gyðingum þeim, sem
við kyntumst mest i Jerúsalem,
var lærimeistarinn Wilhelm, eða
Rabbi Wilhelm eins og hann var
kallaður þar, þýzkur að upp-
runa, lærður og róttækur í skoð-
unum, kjarkmikill, einbeittur og
ekta Zionisti. Hann hafði mælt
sér inót við okkur. VTar það
mánudagsmorgun, 3. júlí. Læt
eg nú minnishlöð mín tala að
mestu leyti.
Nú er sú stund upp runnin,
er Rabbi Wilhelm ætlaði að fara
með okkur út i hebreska háskól-
ann á Scopus, til þess að sýna
okkur þetta stolt Gyðinganna,
miðdepil vísindalífs Gyðinga um
alla jörð. Að vísu verð eg að
játa að mig langaði drjúgum
meira til þess að skoða ýmislegt
af fornum minjum heldur en
flatjárnaðar fúnkis-byggingar
Zionista. En samt hlakkaði eg
til að koma i þessa stofnun og
sjá þar enn einn vott þess ægi-
kraftar, sem borið hefir uppi
hinn nýja gyðingdóm.
VTið gengum út að Zionbíó, því
að þar ætlaði Rabbíinn að mæta
okkur. Yfirleitt virtist þetta bíó
vera nokkurskonar miðdepill í
gyðinglega borgarhlutanum, því
að þar er torg, og strætisvagn-
ar koma þar saman. Það er
nokkurs konar Lækjartorg þeirra
þar.
Vrið komum fyr til mótsins og
virtum fyrir okkur þjóðlífið. Er
einkennilegt að sjá, hve alt
breytist á svipstundu þegar kom-
ið er úr Arabahverfinu, þar sem
við búum, og hingað í Gyðinga-
hverfið. Húsin breytast og allur
svipur bæjarins. Og fólkið
breytist. Hér sézt varla Araba-
höfuðbúningur, heldur eru karl-
menn allir með hatta, enda þykir
alls ekki hættulaust að ganga
með hatt í Arabahverfunum
þrengstu. Það getur kostað
mann Hfið, ef vel stendur á fyr-
ir einhverjuin eldlegum Araba,
sem er svo ofsalegur, að hann
gáir ekki að neinu nema hatt-
inum og lætur skotið ríða af.—
Hér er alt eins og í Evrópu-
bæ, hús og fólk, eða það finst
okkur þegar við komum beint
frá húsi okkar við Damaskus-
hliðið. En ekki er eg viss um
að manni fyndist það, ef maður
kæmi þangað beint frá Reykja-
vik!
Og svo kemur Rabbí Wilhelm
skálmandi rösklega yfir torgið.
Kærar þakkir til allra vina minna
Eg sé að baki sjötíu árin líða
með sólskinsblettum, kulda, degi og nótt.
Við örðugleika oft eg varð að stríða,
en æðstur Guð mér veitti styrk og þrótt.
Hann valdi til þess vini góða og dygga
að vernda mig og gleðja hverja stund;
þeir hafa veitt mér samúð, sanna og trygga,
og sýnt mér jafnan Ijúfa höfðingslund.
Með ástar þökk fyrir alt á liðnum dögum
og alla hjálp og auðsýnt kærleiksþel,
sem glödduð mig og greiddu úr mínum högum
eg Guði þessa vini inína fel.
Hann láti ykkur lífsins gleði njóta
og leiði og .verndi sérhvert æfispor,
svo heilla megi og hamingjunnar njóta
og heiðríkt jafan líta sólskinsvor.
Guð blessi ykkur öll.
Jóhanna S. Guðmiindsdóttir,
Traðarkotssundi Nr. 3
Reykjavík, fsland.