Lögberg - 06.02.1941, Blaðsíða 3

3
Hann er skegglaus, lágur vexti
<>g þéttvaxinn, með þennan ein-
kennilega gyðingasvip um bak
<>g herðar, en skarplegur og snar
í hreyfingum. Hann heilsar
okkur vingjarnlega með friðar-
kveðju Gyðinga og fylgir okkur
sv° stuttan spöl að strætisvagni.
Og sá er nú ekki burðugur, og
fkki burðugri en strætó-arnir
okkar. En eitt hefir hann fram
yfir það, sem okkar vagnar hafa
ennþá og vonandi framvegis:
Hann er allur járnvarinn með
járnrimlum og járnneti fyrir
giuggum. Hvernig skyldi standa
a þessu? hugsa eg. Það skyldi
þó aldrei vera . . .? Jú, Rabbí
i\ ilhelm les hugsanir og segir
okkur, að þetta sé varúðarráð-
stöfun, ef ráðist yrði á vagninn
e<\a ef einhverjuin skyldi detta
1 hug að varpa handsprengjum
'un í hann. Heldur er nú stað-
urinn friðsamlegur. Það er
náttúrlega mikil trygging í því
hafa þessa víggirðingu, en
einhvern veginn finst mér, að
ennþá öruggara væri að þurfa
ekki að hafa hana.
Hermenn koma inn í vagn-
>un á einum stað og skoða vega-
bréf og jafnvel í handtöskur.
beir eru ákveðnir en kurteisir.
\ egabréf, please, “handtösku,
l'lease.” Þetta gengur eins og
brynjandi um vagninn endi-
bíngan. Og vagnstjórinn hefir
eitthvað i þykku leðurhylki við
b*gri injöðm. Svo er ekið yfir
hedrondal og út á Scopusfjall.—
^uð sem fyrst verður fyrir
<>kkur á háskólalóðinni er geysi-
*e8a langar fúnkisbyggingar, sem
beyra læknadeild til, spítali,
bjúkrunarkvennaskóli og allra
banda, sem við skoðum ekki, en
bjótum fram hjá. Þetta eru af-
skaplega stórar byggingar, hrein-
Uslu bákn með ógurlegum sæg
sjuklinga. Alt er i fullum gangi,
þó kvað þetta ekki vera nema
nokkur hluti af spítölum bæjar-
lns- Allir spítalar kvað vera
| uJIir, svo að það er auðséð, að
■eknavísindi eru hér á mjög háu
stigj
og að hér er að verki mjög
starfhæf læknastétt. — Þetta
'uinnir mig á mitt eigið heilsu-
far 0g eg tek 2 kínintöflur, en
eli gleymt því undanfarna daga.
3vo komum við að háskólan-
Um sjálfum. Þegar ekið er inn
1 hverfið er byggingin mikla ineð
'olfþakinu, sem blasir við okk-
Ur frá bústað okkar, ein á hægri
ónd vestan vegarins, bæjar-
'Uegin. Þetta er bókasafnshúsið.
. n hinu megin er mikil þyrp-
"'g húsa. Virðast mörg þeirra
'einur lítil, og eru það vafa-
aust fyrstu húsin, sem reist
01", en önnur eru nýrri og
stærri, en yfirlit fæst varla vegna
'ess, ag hér er sugrænn jrj^.
groður, sem vefur alt og drekk-
'r bverju húsi.
Wg Var þegar tekið á móti
0 Ur af ljóshærðum manni, lág-
'oxnuin og laglegum og gekk
ann með okkur um alt. Fór
ann fyrst með okkur til skrit'-
stofu háskólaritara. Þessi há-
skólaritari var stúlka. Hún var
ogandi af áhuga og dugnaði,
'óðleik og hagtölum. Þúldi
Un þa*r yfir okkur með svo
""killi atorku, að eg var orðinn
staðuppgefinn eftir 5 mínútur
"n heyrði þvi ekkert af því, sein
"" þuldi hinar 15 inínúturnar
J uni það bil. En feginn varð
*8 begar við fengum að fara út
a)! þessari koinpu, svona fullri
bita, bæði líkamlegum og
me^ umslag af
s onar fróðleik um háskólann.
t Hjóshærði maðurinn fór nú
eU< "kkiir hús úr húsi, og festi
f8, ekki jög í minni flest af
ay1’ sfm við sáum, því að mest
b'i \ar allskonar rannsókn-
^stofur> en bezt man eg eftir
ar merkilegu grasafræðisafni,
sem jurtirnar voru geymdar
e einhverri aðferð, sem héll
'emi alveg eins og þær væru
1 andi- Sögðu þeir að yfirmað-
1,1 stofnunarinnar hefði fundið
Upþ aÖferð til þessa. En að lok-
um komum við í aðal sainkomu-
sal háskólans, sem er hringleik-
hús undir beru lofti. Rúmar
það 2,000 í sætum og er hreiðr-
að inn í austurhlíð Olíufjallsins
með stórkostlegu iitsýni yfir
Júdeuauðnina, Dauðahafið Qg
Jórdandalinn og Móabsfjöll bak
við. Eg hafði einu sinni haldið
fyrirlestur á móti við Þjórsár-
brú og minti þetta mig á það
hringleikhús, sem þar var, nema
hvað hér var leikhúsið ennþá
stærra og vandaðra, alt lagt
marmara og dýrum steinum,
með súlum og allskonar skrauti,
en útsýnið úr torfleikhúsinu við
Þjórsárbrú var enn fallegra og
hrikalegra. Eg veit samt ekki.
Það er ógulegt yfir þessa auðn
að líta, og undarlegt að sjá land-
ið lækka hér í þessum storkna,
steingerða ólgusjó um 1200'
metra, frá 800 metrum yfir sjáv-
armál niður í 400 metra undir
sjávarmál. Þar niðri hreiðrar
sig Dauðahafið, en Jórdan sézl
koma í krókum norðan dalinn,
eða réttara sagt hitabeltisgróð-
urinn á bökkum hennar sézt lið-
ast í krókum norðan að. Olíu-
fjallið (eða Scopus) er allbratt
hér að austan, einkennilega
hrikalegt, alt í stöllum, sem eru
næstum því ótrúlegir, eins og
hæðalínur á landbaréfi. Hér á
þessum palli stóð Balfour lávarð-
ur á hinu mikla augnabliki, þeg-
ar draumurinn var að rætast, og
sagði m. a.: “Þessi viðburður
markar tímamót í sögu þjóðar,
sem hefir gert þetta litla land
að akurlendi mikilla trúar-
bragða. — Þetta er enn ein til-
raun. Ef mér skjátlast ekki
hrapallega uin tákn tímanna, ef
eg hefi ekki algerlega misskilið
snilligáfu Gyðingaþjóðarinnar,
þá hlýtur þessi tilraun að tak-
ast.”—
Þá fórum við og skoðuðum
bókasafnið. Það geymir 300,000
bindi og er það vel að verið á
ekki lengri tíma. Hittum við
sjálfan yfirbókavörðinn, Dr. G.
Weil. Hann tók okkur með
mestu vinsemd og bauð að sýna
okkur mesta dýrgrip safnsins,
sem ekki er hafður á glámbekk,
en það er æfafornt og mikið
samverskt handrit af Mósebók-
unum. Það er geymt í ramm-
legri hirzlu og var það vafið i
marga inislifa klúta.
Af þaki bókasafnsins er eitt
mesta útsýni hér um slóðir, bæði
yfir borgina, sem er hinumegin
Kedron dalsins, töluvert lægra
og í allar aðrar áttir. Skammt
í norðaustur er bærinn Anatot,
forn merkisstaður. Þaðan kom
Jeremía spámaður Hilkiason.—
* * *
■ Loks átti að kynna okkur
sjálfum hinum fræga dr. Magnes,
sem er æðsti maður háskólans.
En hann var þá á einhverjum
miklum fundi og gat ekki hitt
okkur. Sendi hann okkur boð
um að hitta sig ef við gætum á
tilteknum tíma, tveirn dögum
síðar.
En þegar við svo komum var
hann veikur, svo að báðir aðiljar
mistu af þessari sérstöku á-
nægju, og verður það líklega
aldrei bætt. En í stað þess var
okkur sagt, að forseti fram-
kvæmdaráðs háskólans, herra
Salmann Schocken, vildi hitta
okkur. Var þetta mikil sára-
bót.
Herra Schocken var hraustur
karl, hvítur nokkuð orðinn ineð
yfirskegg og kvaðst vera ónýtur
í ensku. Sátum við þarna góða
stund og spjölluðum þýzku. Tal-
aði eg þar meiri þýzku en eg
hafði gert samtals á æfinni áður
og fann að þetta er enginn vandi,
ef maður bara skiftir sér ekkert
af föllum og tiðum og kynjum
og hljóðvörpum og þess háttar.
En helzta niðurstaða þessa sam-
tals, sem fór fram yfir mikilli
aldinsafadrykkju í hitanum, var
sú, að hann kvaðst eiga heldur
gott bókasafn, sem sig langaði
til að sýna okkur. Hvort við
mundum ekki geta komið eitt-
hvert kvöldið og skoðað það.
LOUBERG, FIMTUDAGINN (5. FEBRÚAR, 1941
Við tókum á öllum leikarahæfi-
leikum okkar, studdum af með-
fæddri kurteisi okkar, og þótt-
unist verða mjög glaðir. En
sannast að segja var svo áskipaö
hjá okkur hér í hinni helgu
borg, að svona privatbókasöfn
voru ekki mjög ofarlega í hug-
um okkar, enda var líklegast að
lítið yrði úr.
En hér var alvara á ferðum,
því að næsta dag hringir há-
skólaritarinn okkar duglegi og
segir að herra Schocken vilji
endilega sýna okkur bækurnar
sínar. Já, já, hér var engrar
undankomu auðið. Næsta dag
um hádegi kemur ákaflega há-
tíðlegur maður, og segist eiga
að spyrja okkur frá herra
Schocken, hvort við munum geta
gert okkur það mikla ómak og
honum þá miklu ánægju, að
koma kl. hálf átta í kvöld til
þess að skoða bækurnar. Hann
muni senda bíl.
Og kl. 7V2 er okkur tilkynt
að bíllinn liggi eins og syndin
við dyrnar. Hér Voru engin
lausatök. Við tygjum okkur þvi
til, og þegar út kemur liggur
þarna einhver sá mesti lúxus-
bíll, sem eg hefi séð, og ein-
kennisklæddur þjónn stendur
við hurðina. Þótti mér nú
bregða einkennilega við, því að
eg hélt, að hér ætti hlut að máli
fátækur háskólaprófessor. En
skýringin var vafalaust sú, að
haskólinn myndi hafa þennan
voða-bíl og fína þjón þegar hann
tæki á móti allra tignustu fest-
um — og þeim, sem væri lengst
að komnir.
Var nú ekið um margar göt-
ur og út í jaðar bæjarins og því
næst staðnæmst við garðhlið
inikið með undarlegum og glæsi-
legum ljósaútbúnaði. Gengum
við inn í garðinn, og var hann
ekki neitt smáræði, en beggja
vegna við gangstéttina upp að
húsinu voru fornar krukkur og
bolir af fornum líkneskjum. En
fyrir framan okkui^ blasti við
frekar höll en hús, nýtt, i
funkisstíl. Tröppur og anddyri
var eftir því, alt úr marmara og
allskonar dýrum, fægðum stein-
um, alt einfalt, en fádæma stórt
og íburðarmikið. Húsgögn voru
úr stáli og dýrum viðartegund-
um. Val^ okkur vísað inn í stofu,
eða öllu heldur geim mikinn og
langan, þar sem skiftust á dýr-
ir steinar og allskonar dýrar
viðartegundir, en á einstaka stað
voru á mjög smekklegan hátt
feldar í veggina myndir. Eg
gætti að listamönnunum, og
reyndar kannaðist við þá við
fyrstu sýn: van Gogh, Renoir,
Sezanne. Við komum i fleiri
stofur og var allstaðar sami rík-
mannlegi svipurinn. í einni
voru bronzafsteypur af fjölda
líkneskja. Þetta er lang rik-
mannlegasta einkaíbúð, sem eg
hefi séð.
Kom nú herra Schocken brátt
og dóttir hans, gyðingastúlka af
allra fríðustu tegund. Afsakaði
hann það, að kona hans væri í
rúminu og þótti okkur það mjög
leitt eins og geta má- nærri.
Eftir dálitla stund og einn
aldinsafadrykk var gengið til
dagskrár, þ. e. að skoða bóka-
safnið. Sagði Schocken okkur,
að sér hefði þótt hentugra 'að
hafa það i öðru húsi, því að
bæði hefði liann ekki haft pláss
fyrir það hér (í þessu líka litla
húsi) og svo væri ónæði að því.
Bauð hann okkur að ganga með
sér. Fórum við þá um garðinn.
Var þar gosbrunnur mikill og
allskonar listaverk. Svo komum
við að bókasafninu.
Það þurfti ekki annað en sjá
bókasafnshúsið að utan til þess
að sannfærast um, að herra
Schocken var ekki að bjóða upp
á það, að skoða fáeinar skrudd-
ur. Húsið var mjög nýtt að sjá
og gæti eg hugsað að það hafi
ekki verið ósvipað Stúdentagarð-
inum að stærð. Og hér var alt,
bæði að utan og innan, með
sama ríkmannlega blæ eins og á
heimili hans. Fór Schocken með
okkur í sal einn mikinn, sem
virtist vera skrifstofa hans í
þessu húsi. Við báða langveggi
voru bækur frá gólfi til lofts. En
lyrir stöfnum voru skápar, og
i þeim voru ótrúleg kynstur af
hlutum, sem Schocken hafði
safnað. Þarna voru sýnishorn
af listiðnaði margra þjóða, fyr
og síðar, stungnar myndir og
dráttmyndir eftir fræga lista-
menn, eins og t. d. Rembrandt,
rithandarsýnishorn eftir fjölda
frægra skálda, t. d. Goethes,
Schiller, Heines o. s. frv. Þarna
var mikið af pjötlum af mörg
þúsund ára gömlum vefnaði og
eg man ekki hvað og hvað. Þá
átti hann skrautútgáfur af bók-
um svo íburðarmiklar, að eg hélt
sannast að segja að annað eins
væri ekki til.
Sérgrein safnsins er hebreskar
bækur, eldri og yngri og í sal
einum er ekkert annað en ljós-
inyndaðar útgáfur (ekki prent-
aðar, heldur sjálfar ljósmynd-
aðar) af hebreskum handritum.
í safninu er sægur af verðmæt-
um hebreskum handritum, en til-
gangurinn er sá, að safna ljós-
myndaútgáfum þannig, að hér
verði til sýnis öll handrit, sem
til eru í veröldinni af hebresk-
um Ijóðum. Sjálfur hafði hann
gefið út fjölda hebreskra ljóða.
Stóð á þeim: Schocken Verlag,
Berlin.
Komumst við nú brátt að því,
að þessi góði inaður var alls
ekki prófessor við háskólann,
heldur bókaútgefandi stórauðug-
ur, sem hafði fluzt hingað og
gerst nokkurskonar ráðsmaður
háskólans og efnaleg stoð og
stytta. Hann hafði einnig beitt
sér fyrir ýmsum öðrum málum
Gyðinga, t. d. keypt stór land-
flæmi handa landnámsmönnum
Gyðinga. Þá hafði hann látið
taka margar ágætar myndir af
Palestínu úr lofti, og gaf hann
okkur nokkrar þeirra til minja.
Að lokuin genguin við um
safnið og dáðumst að því. Menn
voru þar að vinna hingað og
þangað, því að bæði hefir
Schocken menn þar við störf,
og svo hefir hann opnað safnið
fyrir stúdenta háskólans og
aðra, sem nota vilja það til rann-
sókna á herbeskum fræðum.
Þessi heimsókn varð því hin
ánægjulegasta og ágæt viðbót við
heimsókn okkar í háskólanum.
Skildum við nú betur, hve inikla
áherzlu Schocken lagði á að sýna
okkur “bækurnar sínar.” Sjálfur
er hann afar bókfróður og ann
bókum. Það færðist ánægjubros
yfir andlitið á gamla manninum
þegar hann handlék dýrmætustu
bækurnar og handritin. Og
þarna var hann að sýna okkur
þetta alt og lýsa þvi langt fram
á kvöldið.
Síðan var okkur ekið í lúxus-
bílnum mikla heiin til okkar.
—Lesb. 6. okt. 1940.
Ekki tímar til
ritátarfa
1 bókmentablaði “New York
Times” frá í september er viðtal
við skáldkonuna Sigrid Undset,
eltir blaðamann, er hitti hana í
San Francisco, er hún var nýlega
þangað komin. Hún fór frá
Svíþjóð um Rússland og Sí-
beríu.
Greinin er á þessa leið:
•
Sigrid Undset sagði, að hún
vildi ekkert um bókmentir tala.
Meðan styrjöldin stendur yfir,
væri ekki tími til þeirra hluta.
Gerið þér ráð fyrir því, eins og
Stefan Zweig, að á næstu árum
kveði mest að samtíðarfrásögn-
um í bókmentunum?
Sigrid Undset ypti öxlum og
sagði:
—Eg hefi enga hugmynd um
það. Eg er enginn spámaður.
Þá fór blaðainaðurinn að
spyrja hana um skáldsagnastíl
hennar. En hún svaraði_á þessa
leið:
—Ef þér vissuð yfirleitt nokk-
urn skapaðan hlut um skáld-
skap, þá mynduð þér ekki spyrja
svona. Hvernig á eg að geta
sagt vður, hvernig eg skrifa? Eg
skrifa. Og eins og allir rithöf-
undar vita, verður hver maður
að finna sitt sérstaka form. f
öllu falli gef eg engum neinar
ráðleggingar.
Áður höfðu blaðainenn, sem
hana hittu, talað um sorg henn-
ar, er var svo þung, að hún væri
meiri en tárum tæki. Einmana
færi hún um jörðina, vonum
svift og heimilislaus. Er blaða-
maðurinn ympraði á þessu sagði
hún:
—Þið blaðamenn berið í munni
viðbjóðslega viðkvæmni eftir
þýzkri forskrift, sem eg fyrirlít.
Eg kæri mig ekki um neitt, sem
þýzkt er.
Það var þegar hún sagði þessi
orð, sem blaðamaðurinn varð
var við hinn innri eld skáldkon-
unnar, er leyndi sér bak við hinn
þunga og kalda svip.
Hún sagði, að bókin, sein hún
gaf út í fyrra, Madame Dorothea,
hefði átt að verða fyrsta bindi
af miklu skáldriti, en hún vissi
ekkert hvað yrði úr framhaldinu.
— Eg skildi eftir öll frumdrög
min og öll min plögg í Noregi.
Eg hafði ekki nema eina hand-
tösku með mér, er eg flúði úr
landi. Eg býst ekki við, að eg
geti unnið að ritstörfum meðan
styrjöldin stendur yfir. Tím-
arnir eru ekki til ritstarfa. I vet-
ur held eg fyrirlestra. Síðan veit
eg ekki hvað tekur við.
Hún sagði, að æska Noregs
væri eldra fólkinu sárreið vegna
þess hve landvarnir voru þar lé-
legar og að forráðamenn þjóð-
arinnar skyldu hafa treyst svo
veikri vörn sem hlutleysi.
Þjóðverjar unnu ekki sigur
sinn af því, hve mikinn liðsafla
þeir höfðu, sagði hún, heldur
vegna þess, að okkar menn vant-
aði vopn. Þeir höfðu ekki ann-
að en vélbyssur og riffla. Her-
menn okkar voru hvergi smeyk-
ir. Og þeir reyndust góðar skytt-
ur. Einn mann þekti eg, sem með
vélbyssu skaut 200 Þjóðverja.
Þar var hvert skot hnitmiðað til
að verða mannsbani. Annan
mann þekti eg, sem úr fjallshlíð
skaut niður flugvél. Hann mið-
aði á hendur flugmannsins og
hitti. Sjálf sá hún bæði loft-
árásir og vélbyssuorustur.
Á leiðinni austur Siberíu frétti
hún um uppgjöf Frakka. Það
var versta áfallið. Frá Frökkum
hefir Evrópa fengið sína mestu
andans menn, sagði hún. Ef
úti er um Frakka, óttast eg að
eins faiT fyrir Evrópu.
í Rússlandi sýndist henni öll
þjóðin lifa við fátækt. Flestar
búðir lokaðar. Og sýnivörurnar
í búðargluggunum voru gerfi-
vörur. Svo lítið til af öllu.
í Vladivostock sá hún fólk
standa í langri biðröð fyrir fram-
an vefnaðarvörubúð til þess að
ná þar í skræpótt bómullartau,
sem var svb lélegt, að el' hún
hefði gefið það vinnustúlku sinni
i Noregi, hefði hún ekki talið
það ómaksins vert að hafa fyrir
að sauma úr því flík. En þessu
sóttust menn eftir þarna, og
fólkið beið rólegt í ausandi rign-
ingu úti fyrir búðinni. Einn
einasti af öllum fjöldanum, sem
beið, hafði regnhlíf.
f engu landi hafði hún séð
önnur eins óhreinindi og tötra
eins og í Rússlandi.
•
Sonur Sigrid Undset, sem féll
í Noregi, hét Anders og var 27
ára. Með henni til Ameriku fór
yngri sonur hennar, Hans, sem
er 21 árs að aldri.
—Lesb. Mbl. 1. des.
$UBÍrtC00
DR. B. H. OLSON
Phones: 35 076 ,. 906 047
Consult&tlon by Appointment
Only
•
Helmili: 6 ST. JAMES PLACE
Winnipegr, Manitoba
Dr. P. H. T. Thorlakson DR. B. J. BRANDSON
205 Medlcal Arts Bldg. 216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts. Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866 Phone 21 834—Oífice timar 3-4.30
• HeimiU: 214 WAVERLEY ST.
Res. 114 ORENFELL BLVD. Phone 403 288
Phone 62 200 Winnipeg, Manltoba
DRS. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar • 406 TORONTO GEN. TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONB 26 645 WINNIPEG DR. ROBERT BLACK SérfræCingrur 1 eyrna, augrna, nef og h&lssjúkdömum 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy ViOtalstlml — 11 til 1 og 2 tll 6 Skrifstofuslml 22 251 Héimlllsslml 401 991

■■ •■■ •• ■■ - - DR. A. V. JOHNSON Dr. S. J. Johannesson
Dentiat 806 BROADWAY
• Talaimi 30 877
506 SOMERSET BLDG. Telephone 88 124 Home Telephone 27 702 • ViOt&lstlmi 3—5 e. h.
DR. K. J. AUSTMANN
512 MEDICAL, ARTS. BLDG. *
Stundar elngrðngru, Augma-
Eyrna-, Nef og H&ls-
sjðkdöma.
ViCtalstlml 10—12 fyrir hftdegi
3—5 eftlr h&degi
Skrifrtofusími 80 887
Heimilissími 48 551
H. A. BERGMAN, K.C.
lalenzkur lÖQfrœfíinyur
•
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 1656
Phones 95 052 og 39 043
J. T. THORSON, K.C. ísle-nzkur lögfrœöint/ur • 800 GREAT WEST PERM. Bldg. Phone 94 668 A. S. BARDAL 848 SHERBROOOKE ST. Selur llkkistur og annast um út- farir. Allur ðtbúnaGur sá besti. Ennfremur selur hann allskonar mlnnlsvarOa og legsteina. Skrifstofu talslmi 86 607 Helmilis talsimi 501 662

J. J. SWANSON & CO. ST. REGIS HOTEL
LIMITED 285 SMITH ST„ WINNIPEG
308 AVENUE BLDG., WPEG. # PœgUegur og rólegur bústaður
• i miöbiki borgarinnar
Fastelgnasalar. Lelgja hús. Ot- Herbergi $2.00 og þar yftr; meO
vega peningalán og eldsábyrgð, baOkiefa $3.00 og þar yfir.
bifreiCaábyrgð o. s. frv. Ágætar máltíOir 40c—60c
PHONE 26 821 Free Farking for Oueata