Lögberg - 02.10.1941, Blaðsíða 4

4
LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 2. OKTÓBER, 1941
------------Högbcrg----------------------
QefiB út hvern fimtudag af
THK COIiUMBIA PRESS, IiIMITKI)
••5 Sargent Ave., Wtnnipeg, Manitoba
Utanáakrift ritatjórans:
EDITOR LÖGBERG, 69 5 Sargent Ave.,
Winnipeg. Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Ver6 $3.00 um áriö — Bopgist fyrirfram
The "Lögberg" is printea and publlshed by
The Columbia Presa, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Alvörumál
íslenzku vikublöðin hafa verið sá vígði
þáttur, er haldið hefir uppi þjóðræknissam-
tökum vorum vestan hafs nokkuð á sjötta
áratug; þó skiftar sé skoðanir um margt,
skiftast þær naumast um það, að án blaðanna
hefði lítið orðið úr félagslegum samtökum
vor á meðal, ef þau þá hefði ekki reynst með
öllu ókleif. Islenzkir menn, er vestan hafs
ala aldur sinn, geta því engan veginn látið
sér í léttu rúmi liggja, hvernig til skipist um
blöðin í framtíðinni, því þó viðhorfin sé á
margan hátt breytt, eiga blöð vor, enn sem
fyr, mikilvægt erindi út á meðal almennings,
því enn eru þau vor fyrsta varnarlína í vest-
rænni dreifingu fólks vors af íslenzkum
stofni; menn verða að kaupa blöðin, greiða
andvirði þeirra í tæka tíð, og vinna að út-
breislu þeirra eftir megni; á þeim vettvangi
er árvakurra sjálfboða þörf í hverri einustu
nýbygð vorri, hvort heldur hún er fámenn
eða fjölmenn.
Að enn láti margir sér hugarhaldið um
viðhald íslenzkunnar og þjóðernislegar
menningarerfðir, verður. ekki dregið í efa;
þó verður það aldrei um of brýnt fyrir ís-
lenzkum almenningi hve nauðsynlegt það sé,
að vaka á verði yfir velferð blaðanna, og
sýna þeim í verki fulla hollustu. Það, sem
menn leggja á sig vegna málefna, er próf-
steinn á einlægni og manngildi hlutaðeig-
enda; trúmenskan við íslenzkt þjóðerni,
markast glög.gvar af fórnum en fagurgala.—
íslendingar vestan liafs, hafa frá upp-
hafi landnáms síns, keypt mikið af bókum
og blöðum að heiman; svo átti það líka að
vera; svo þarf það að vera, og á ávalt að
vera um langa fra«ntíð; en á þessu sviði sem
öðrum sviðum mannlegra athafna, er skyn-
samlegra gagmskifta þörf; einhæfni má þar
ekki koma til greina. Heimaþjóðin gæti
mikið létt undir með þjóðræknisbaráttu vorri
ef hún léti sér fyllilega skiljast, að barátta
vor í þjóðræknisefnum, er jafnframt háð
hennar vegna, og henni til raunverulegra
hagsbóta; hún á að vinna að útbreiðslu vest-
anblaðanna heima svo raunverulega muni
um; mjmdi slíkt verða í fræmkvæmd báðum
aðiljum til gagns og gleði, og stvrkja brúna
yfir hin breiðu höf.
Eggjan er holl og sjálfsögð, með hlið-
sjón af framtíð íslenzku vikublaðanna vestan
hafs; en nú gagnar ekkert minna en lög-
eggjan; útbreiðsla blaðanna þarf að aukast,
og hana verður að knýja fram með einhverj-
um ráðum; það verður ef til vill ekki um-
flúið, að þröngva mörgum þeim, sem ekki
tala íslenzku, en' skilja hana að emhverju
leyti, til þess að kaupa blöðin, eins og Jónas
alþingismaður Jónsson komst að orði í heim-
sókn sinni meðal íslendinga vestra fyrir
nokkrum árum, er hann mintist afkomenda
íslenzkra frumherja í Spanish Fork, og á
öðrum stöðum í Utah-ríkinu, sem hann átti
samtal við.
Prýðilegur bœklingur
Lögbergi hefir borist í hendur til um-
sagnar, einkar laglegur bæklingur, eftir rit-
höfundinn John Murray Gibbon; titill bækl-
ingsins er: “The New Canadian Loyalists.”
Er hér í stuttu máli skýrt frá þeim þjóð-
flokkum, öðrum en brezkum og frönskum, er
land þetta byggja, og sannað hafa með lífi
sínu og starfi þá þegnhollustu, er jafnan
mun talin verða til fyrirmyndar.
Mr. Gibbon bendir réttilega á það, að
hinir nýju borgarar af ýmsum þjóðemum,
hafi ekki átt minni þátt í því að byggja upp
Vesturlandið en albrezkir menn, og þeim
hafi af skiljanlegum ástæðum fallið það illa
að vera kallaðir útlendingar í stað jiess að
vera nefndir nýborgarar af erlendum stofni.
Mr. Gibbon telur Islendinga með þeim
allra áhrifamestu nýbyggjum þessa lands,
og ver tiltölulega langtum meira rúmi um
þá í bæklingnum, en aðra þjóðflokka; er
þarna meðal, annars ítarleg greinargerð fyr-
ir Thorson ráðherra, glæsilegum ferli hans,
og þróunarsögu íslenzka þjóðflokksins yfir
höfuð í þessu landi. MacMillans félagið
gefur út þenna bækling.
Að loknum leátri
Eftir dr. Richard Beck.
I.
Jóns Sigurðssonar félagið í Winnipeg
(Jon Sigurdson Chapter of the Imperiai
Order Daughters of the Empire) átti aldar-
fjórðungsafmæli á síðastliðnu vori, og var
afmælið, eins og verðugt var, haldið hátíðlegt
með fjölmennri og virðulegri samkomu. 1
tilefni af afmælinu hefir félagið einnig gefið
út einkar snoturt minningarrit; þess hefir
að sönnu þegar verið vinsamlega getið í báð-
um íslenzku vikublöðunum hérlendis, en þar
sem mér var sent það til umsagnar, og í hlut
á jafn merkur félagsskapur og Jóns Sigurðs-
sonar félagið er, er mér ljúft að draga at-
hygli að ritinu með' nokkrum orðum.
1 ritinu, sem er prýtt mjög góðum mynd-
um og að öllu leyti hið vandaðasta, er starfs-
saga félagsins rakin í höfuð'atriðum bæði á
ensku og íslenzku og skýrt frá tildrögum
stofnunar þess; segir Mrs. L. A. Sigurdsson
sögu félagsins á ensku, en skáldkonan Guð-
' rún H. Finnsdóttir (Mrs. Gísli Jónsson) rit-
ar hana á íslenzku; hefir þeim báðum tekist
að gera frásögnina greinargóða og læsilega
að sama skapi. Félagið' sem stofnað var
árið 1916, á hinum örlagaþyngstu tímum
hinnar fyrri Heimsstyrjaldar, hefir unnið
hið merkilegasta og þakkarverðasta verk
með margþættri líknar- og hjálparstarfsemi
sinni, þó eigi verði henni nánar lýst hér; þá
hefir félagið einnig látið sig skifta ýms
menningarmál meðal Islendinga í landi hér;
en þar sem Canada-þjóðin á nú aftur í stríði,
hefir’ hjálpar-starfsemin í þágu hermanna af
íslenzkum stofni á ný orðið megin-viðfangs-
efni félagsins. Þó félagið hafi þannig, á
sviði líknar- og mannúðarmálanna, unnið
margt merkilegt og ágætt, þá er það þó eitt
verk þess, sem lengst mun halda nafni þess
á lofti, en það er útgáfa hins mikla merkis-
rits: Minningarrit íslenzk ra Ilermanna
(1923); var þar í mikið ráðist, en tókst mjög
giptusamlega, og mun ritið jafnan teljast
merkur skerfur til sögu Islendinga vestan
hafsins. Hér var um beint þjóðræknisverk
að ræða, og sama má með sanni segja um
margt annað', sem félagið hefir haft með
höndum. Guðrún skáldkona hefir því alvcg
rétt að mæla, er hún segir í yfirliti sínu yfir
sögu félagsins: “Jóns Sigurðssonar félagið
var stofnað og er 'starfrækt af íslenzkun>
konum hér í borginni. Starf þess hefir ver-
ið meðal Islendinga og vinna þess hefir ver-
ið til styrktar íslenzku fólki. Sé starf fé-
lagsins athugað, frá þjóðræknislegu sjónar-
miði, hefir það lagt sinn skerf til þeirra
mála og hann eigi lítinn.”
Mrs. J. B. Skaptason er núverandi for-
seti félagsins, og var einnig fyrsti forseti
þess, en auk hennar voru í afmælisnefndinni
þær Mrs. O. Stephensen og Mrs. B. S. Ben-
son, er var formaður (convener) nefndarinn-
ar; fylgir hún ritinu úr hlaði með skilmerki-
legum formála.
II.
Eins og alkunnugt er, var snemma á
þessu sumri haldin fjölþætt og eftirminnileg
hátíð í Winnipeg í tilefni af hálfrar aklar
afmæli Fyrsta sambandssafnaðar (Únitara
og nýguðfræðinga) þar í borg. Hefir stjórn-
arnefnd safnaðarins auk þess gefið út prýð-
isfallegt og vandað minningarrit í sambandi
við þessi merku tímamót í sögu hans, og fór
mjög vel á því. Nefnist minningarrit þetta:
Fimmtíu ára afmæli frjálstrúarsafnaðarins í
Winnipeg 1891-1941.
I ritinu er að finna ágætar myndir af
kirkjum safnaðarins og prestum hans frá
byrjun og fram á þennan dag; í þessari
stuttu umgetningu gerist engin þörf að telja
upp nöfn þeirra, því að þau eru öllum al-
menningi löngu kunn, enda hefir þar verið
um að ræða merkis- og gáfumenn, sem komið
hafa mjög við sögu vora um lengri eða
skemri skeið, og ýmsir þeirra verið þar
áhrifamiklir forystumenn á ýmsum sviðum.
Þá er hér einnig prentuð skrá yfir núlifandi
stofnendur safnaðarins og núverandi stjóm-
arnefnd hans, en forseti hans er herra Berg-
thor Emil Johnson.
Verðmætasti þáttur þessa minningarrits
er þó “Stutt ágrip af sögu safnaðarins”
eftir séra Guðmund Árnason, forseta Hins
Sameinaða Kirkjufélags Islendinga í Vestur-
heimi, og grein sama efnis á ensku, “Fifty
Years of Liberal Religion,” eftir núverandi
prest safnaðarins, séra Philip M. Pétursson.
Grein séra Guðmundar, sem er skil-
merkileg t>g læsileg vel, eins og hans var
von og vísa, segir í stórum dráttum sögu
safnaðarins; en eins og hann tekur fram,
þá hefir honum verið svo takmarkað rúm,
að hann fær aðeins stiklað á allra stærstu
og þýðingarmestu atburðum; hefði því verið
æskilegt, að hann hefði haft meira syigrúm
í frásögn sinni og getað víðar við komið og
f'arið ítarlegar í sakirnar. Engu að síður
er frásögn hans fróðleg og glögg eins langt
og hún nær, og gefur glögglega í skyn gildi
og áhrif þeirrar trúarlegu hreyf-
ingar, sem hér er um að ræða, í
íslenzku menningar- og kirkjulífi
í Vestuijieimi. Um þjóðræknis-
legu hliðina á starfsemi um-
rædds safnaðar verð eg að láta
nægja það, sem eg sagði um það
efni í ávarpi því, er eg flutti á
minningarhátíðinni, og þegar
hefir prentað verið í vikublöð-
um vorum.
Hin enska grein séra Philips
fer ennþá fljótar yfir sögu, en
gefur þó næsta ljósa mynd af
þýðingarmestu viðburðunum og
tildrögum hreyfingarinnar. Teng-
ir hann stofnun safnaðarins við
starfsemi Menningarfélagsins í
Norður Dakota, og mun það rétt
athugað, að þangað megi þá
þræði rekja. Fór vel á því, að
saga safnaðarins var hér einnig
rituð, þó í stuttu máli sé, á
enska tungu.
III.
Þá bárust mér fyrir stuttu síð-
an í hendur tvö hefti af fjölrit-
uðu riti, sem nefnist Tlie Golden
Boy (apríl og júní 1940), og gef-
ið er út af þeirri undirdeild
Mentamáladeildarinnar i Mani-
toba, er bréflega fræðslu veitir í
ýmsum greinum (Correspondence
Branch). Ritstjórinn er landi
vor Wilhelin Kristjánson kenn-
ari. Hefir hann áður sýnt það,
að hann er inaður vel penna-
fær og smekkvís á slíka hluti.
Hann á einnig ýmsar góðar
greinar í þessum heftum, svo
sem ferðalýsingu “In the Red
River Valley” ( Rauðárdalnum),
sem hefir eigi líinn sögulegan
fróðleik að geyina, því að höf-
undur fléttar inn í þessa ferða-
lýsingu sína sögulegar frásagnir
um hina ýmsu staði, sem þar
greinir frá.
Canadiskt námsfólk af íslenzk-
um stofni leggur einnig nokkurn
skerf til ritsins. Sveinn Svein-
son, í 10. bekk, á grein (essay)
í apríl-heftinu, er hann nefnir
“A Winter Walk,” laglega og
lipurlega samda ritsmíð, sein er
auðsjáanlega bygð á eigin
reynslu og blessunarlega laus við
alla tilgerð í stíl. í júní-heftinu
er smákvæði “Spring” (Vor)
eftir Harald Vidal að Hnausa,
Manitoba. Þó að það sé ekki
neitt sérlega frumlegt, enda slíks
vart að vænta, bregður það upp
skýrri mynd, er ber vitni næmri
eftirtekt hins unga höfundar;
seinna erindi þessa smákvæðis
sýnir sérstaklega, a'o honum er
ekki erfitt um að ríma:
“The birds will build while lilacs
bloom,
And gentle zephyrs banish gloom.
Soon sunset’s glow will flood the
sky
With myriad hues as night
draws nigh.”
Ritið er annars fjölbreytt að
efni, miðað við stærð þess, og
lýsir vel áhugaefnum námsfólks-
ins og alúð kennara þess. Rík
fróðleikshneigð, ást á bókment-
um, á fegurð í hinni ytri náttúru,
og um annað fram, djúpstæð
ættjarðarást, einkenna bæði hið
bundna og óbundna mál. Og
hvað sem öðru líður, þá munu
kennarar, hvar sem þeir eru í
sveit settir, sammála um það, að
sælir eru þeir, sem mega eiga
samleið með æskunni og hlynna
að þroska hennar.
--------V---------
Blóm til þeirra
lifandi
Eg er stödd á einu af merlc-
asta heimilum í Árborg, og hug-
ur minn hvarflar oft til þeirra,
sem að bygðu þetta heimili, en
sem eru nú ekki lengur hér. Mig
langar til að skrifa lítið ágrip af
xeru þeirra hér, þó að lýsing
mín verði mjög ófullkomin, að
gera grein fyrir hvað mikla þýð-
ingu starf þeirra hafði fyrir
þessa bygð. Hjónin, sem að hug-
ur minn vefur þannig hlýjustu
öldum úr djúpi minninganna
heita Sigurjón og Jóna Sigurdson
og búa nú á 39 Alloway Ave. í
Wiflnipegborg.
Eg ætla að fara þó nokkuð
langt aftur í tímann. Búðin
hans Sigurjóns var bygð og byrj-
aði að starfa strax þegar járn-
brautin kom alla leið norður til
Árdalsbygðarinnar, eins og hún
var kölluð þá. Mr. Sigurdson
kom einsamall fyrst, til þess að
undirbúa undir komu fjölskyld-
unnar. Eftir skamman tima kom
Mrs. Sigurdson með litlu dreng-
ina, Arthur og Franklin, og lengi
vel bjuggu þau upp á loftinu
yfir búðinni.
Strax kom það í ljós, að þessi
ungu hjón voru fær um að upp-
fylla skyldur sínar, og meira en
það, gagnvart hinu nýja bæjar-
lífi, sem að þá var sækja í sig
móðinn. Bæði höfðu þau sér-
stakar gáfur til að gerast fyrir-
liðar í öllum félagsskap, sem
stefndi til framþróunar og
þroska í hinni nýju bygð.
Mr. Sigurdson var einn af þeim
friðustu mönnum, sem nokkurn
tíma hefir lifað hér, og öll fram-
koma hans var svo aðlaðandi,
að allir dáðu hann og vildu vera
í návist haps. Honum var svo
margt til lista lagt. Hann var
og er enn höfðinglegur heim að
sækja og skrafhreyfinn og
skemtilegur í vinahóp; hann
hafði fagra söngrödd, hann var
sjálfsagður forseti á öllum gleði-
mótum, því að lipurð hans og
lægni samstilti hina margvíslegu
tóna í sálum samkomugesta, svo
að þeir höfðu sem bezt not af
hvaða skemtun, sem kvöldið
hafði að bjóða. Og ekki aðeins
á mannfagnaðarmótum, heldur
einnig á öðrum fundum var hann
leiðtoginn, eða að minsta kosti
einn af nefndarmönnum í öllum
félagsskap, sem stofnaður var til
uppbyggingar og velferðar bygð-
arbúum. Kirkj usaf naðar f orseti
var hann árum saman og var
mest að þakka hans árvekni og
konunnar hans, hvað mikið líf
og fjör og áhugi var á meðal
áafnaðarmeðlima Árdalskirkju
hér fyr meir. Þannig gaf hann
stöðugt stóran skerf af lífi sínu i
þarfir almennings. Svoleiðis
starfsemi er sjaldan metin að
verðleikum, einkanlega þegar
hún er framkvæmd með hóg-
hófværð og göfuglyndi, en er það
ekki æðsta skylda mannanna að
gefa eins mikið af sjálfum sér
fyrir aðra eins og mögulegt er?
Maðurinn er fullkominn að svo
miklu leyti sem að honum tekst
það. Og það sem ef til vill
hreif fólk mest var snild Sigur-
jóns Sigurdsonar í fílóní-spili.
Þar kom í ljós þrá draumsjóna-
mannsins að lifa trúr því æðsta
og bezta i sálarlífi hans, og ást
hans á öllu því fagra og góða,
sem lífið hefir að bjóða. í
Og konan hans sáði líka djúpt
í gróðrarakur bygðarinnar okkar,
þó að fyrst framan af bæri
minna á henni, eins og það gerir
vanalega hvað húsmæður snert-
ir, sérstaklega ef að þær eru trú-
ar sínum heimilisskyldum. Fólk
á oft bágt með að átta sig á því
að þegar heimilisfaðirinn er
þróttmikill þáttakandi í öllum
velferðarmálum bygðarinnar, þá
er það mjög líklegt að konan
hans, þótt hún sýnist leika miklu
smærri hlut, sé það oft á bak
við tjöldin sem skapar honum
möguleikana til þess að geta
beitt sér svo kröftuglega í safn-
aðarlífinu.
En Mrs. Sigurdson, þótt hún
hefði þungum heimilisstörfum að
sinna, starfaði einnig af megni
utan heimilisins. Hún var drif-
fjöðrin í kirkjusöngflokknum
um lengri tíma; hún var for-
stöðukona sunnudagaskólans í
mörg ár, og kendi í honum
næstum stöðugt þar til hún
flutti héðan. f lúterska safnað-
arkvenfélaginu hefir hún starfað
öll þessi ár, lengst af þeim tíma
var hún i stjórnarnefnd þess fé-
lágsskapar, annaðhvort forseti
eða skrifari mest af timanum.
Hún hefir tekið drjúgan þátt í
starfsemi annara félaga og fyrir-
tækja, og er ,held eg, eina konan
sem starfað hefir í skólanefnd
þessa héraðs. Og það var fyrir
henni eins og manninum henn-
ar, bæði unnu þau látlaust og oft
í kyrþey. Alt þeirra starf bar
vott um dæmafáa sjálfsafneitun
og sterkan áhuga fyrir mann-
félags og kristilegum málum.
Þau hjón bygðu sér myndar-
heimili, og gerðist það miðpunkt-
ur alls mannfagnaðar, og út frá
því streymdu ótal margir straum-
ar, sem mótuðu alt það bezta í
lífi hinnar ungu bygðar. Þau
Sigurdsons hjónin eru bæði söng-
elsk og þess vegna var það eðli-
legt og einnig með tímanum á-
litið sjálfsagt, að margt af því
sem borið var fram fyrir almenn-
ing á skemtisamkomum ætti
uppruna sinn hjá þeim. Þannig
atvikaðist það, til dæmis, að ís-
lenzk leiklist fékk svo góða und-
irstöðu í Árborg. Mrs. Sigurdson
hafði i mörg ár umsjón með öll-
um leikjum sem sýndir voru
fyrir hönd kvenfélagsins.
Og börnin þeirra urðu fimm,
þrír drengir, Arnthor, Franklin
og Carl, og tvær stúlkur, Snjó-
laug og Margaret. Elzti dreng-
urinn Arnthór, var aðeins ungl-
ingur, er faðir hans veiktist
hastarlega. Var hann rúmfastur
um tvö ár, og þó að hann næði
sér að nokkru leyti, þá hefir
hann aldrei náð fullum bata.
Margir hörmuðu hin þungu kjör
mannsins, sem hafði lagt svo
mikið af kröftum sínum i þarfir
annara, en fáir sýndu það í orði
eða verki að þeir skulduðu hon-
um neitt. Það vill oft svo til, að
þó að fólk finni til djúprar hlut-
tekningar þá dylur það of oft til-
finningar sínar. Svo verzlun
Sigurjóns Sigurdsonar gekk í
hendur annara, en Arnthór sonur
hans, þó ungur væri, gerðist
verzlunarstjóri og hefir haft það
starf með höndum síðan.
Á meðan á þessum reynslu-
tíina stóð dróg Mrs. Sigurdson
sig í hlé frá almennum störf-
um. Kröfur heimilisins voru nii
afar harðar um hríð, en hún lét
þær ekki verða sér um megn,
heldur kallaði hún fram alla þá
sálarkrafta, sem að hún bjó yfir
til þess að halda við heimilinu,
og til þess að gera börnununi
það mögulegt að ganga menta-
veginn. Oft hefir henni hlotið
að finnast að lífsbaráttan mundi
IN THE WESTERN DESERT FIGHTING
CAPTURED GERMAN MATERIAL
Men of a British tank regiment are seen examining a German
armoured car which was captured during the fighting at Sollum
and Fort Capuzzo in the Western Desert.