Lögberg - 30.10.1941, Blaðsíða 7

Lögberg - 30.10.1941, Blaðsíða 7
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 30. OKTÓBER, 1941 7 Fornminjar og örnefni í Innsveit veátra Eftir Árna Óla. Það er talið að Þorskfirðinga- saga, í þeirri mynd, sem hún nú er, sé færð i letur um árið 1300, eða þremur öldum eftir að gerð- ust atburðir þeir, er hún segir frá. Þó er getið um Þorskfirð- ingasögu i Landnámsbók, og er það qptlan flestra, að hún hafi þá þegar verið skráð og því snemma í letur færð, en muni nú glötuð. Sú saga, er vér höfum, eða sögu- brot, er sett saman eftir munn- mælum um örnefni, og er merki- leg að þvi leyti, að hún segir frá því hver fyrstur bygði á hverj- um stað. En bæjanöfn haldasl flest óbreytt enn i dag. Sum eru að vísii týnd. Svo er og um ýms örnefni, að þau hafa gleymst eða færst til, og mun vikið að sumum þeirra siðar. Gerði eg mér það til garaans í sumar að athuga þarna staðháttu og ýmis örnefni, sem getið er í Þorskfirðingasögu. Askmannsstaðir. Á meðal þeirra bæjarnafna, er sagan getur um, og nú munu týnd, má nefna Askmannsstaði. -Að vísu segir Matthías Jcohums- son í “Söguköflum” að nfanið geymist enn, en enginn, er eg spurði um það þar vestra, kunni mér frá því að segja. Brynjólfur Jónsson frá Minna- Núpi var þarna í rannsóknarer- indum 1898 með Daniel Bruun, og ritaði um það í Árbók forn- leifafélagsins. Hann segir um Askmannsstaði: “Sá bær hefir verið þar sem nú heitir Seljadal- ur, milli Skóga og Kinnarstaða, en bæjarrústin verður eigi að- greind frá seltóftum, og munu sumar þeirra settar ofan á hana.” Eftir orðalaginu virðist það á- giskun ein hjá Brynjólfi, að Ask- mannsstaðir hafi verið þarna, því að ekki getur hann þess, að sér hafi verið bent á það af kunnugum mönnum. Býst eg við að hann hafi misskilið frá- sögn Þorskfirðingasögu. En hún segir svo frá um Askmann: “Hann bjó'á Askmannsstöðum lit frá Skógum.” Eins og þetta er skráð í sög- unni, verður flestum á að ætla, að bær Askmanns hafi verið skamt frá hænum Skógum. En þetta hygg eg að sé rangt. “Skóg- um’' á ekki að standa þarna með stórum staf sem eiginnafn, held- ur með litlum staf sem sameign- arheiti. f fornöld hét enginn bær Skógar í Þorskafirði. Sá bær, sem nú ber það nafn, hét fyrst Uppsalir. Svo segir í sög- unni: “Oddur skrauti hét maður, er út kom vestur í Vaðli; hann var sonur Hlöðvés konungs af Gaul- landi og Véru hinnar þungu, Guðbrandsdóttur af Járnbera- landi. Oddur kaupir lendur i Þorskafjarðarskógum að Þuríði drikkinni, ok bjó að Uppsölum.” Frásögn sögunnar um bústað Askmanns ber því að mínu viti að skilja svo, að hann hafi verið út frá Þoéskafjarðarskógum. Nú er “út” venjulega haft um stefn- una til hafs (út fjörðinn, út með firði) og ber því að leita að Ask- mannsstöðum lengra út með firði, heldur en Þorskafjarðar- skógar hafa náð. En allar líkur benda til að samfeldur skógur hafi verið innan frá Kollabúðum og út að Beykjanesfjalli, og náð ofan í Berufjörð. Verður því að leita Askmarinsstaða annaðhvort lengra út með Þorskafirði, eða út með Berufirði. Og hinn síðari fjörðurinn er miklu líklegri til þess af ýmsum ástæðum. i Beru- firði er vötlendi nokkuð og hefir þar í mesta lagi verið lítið kjarr, eða smárunnar, líkt ,og sagan getur um að hafi verið i mýr- inni fyrir neðan Hríshól. Aftur á móti hefir verið skógur í Hafrafelli, og hafa þeir skógar slitnað þarna sundur við mýr- arnar í Berufirði. Það væri því laukrétt málvenja að segja um bæ sem stæði undir Hafrafelli út með firðinum, að hann væri “út frá Þórskafjarðarskógum.” Nú vill svo til, að vestan undir Hafrafelli eVu fornar bæjarrúst- ir, sem enginn veit nafn á. Þær eru nú að vísu kallaðar Auðunn- arkot, en það nafn er ekki gam- alt. Var það fyrir nokkrum ár- um, að maður reisti þarna nýbýii (þó ekki á hinum fornu bæj- artóftum) og var það kallað Auðunnarkot. En brátt lagðist það í eyði, og var um kent draugagangi. Þetta eyðihýli. er ekki sýnt á uppdrætti herfor- ingjaiúðsins. En eru þá fleiri líkur til þess, að Askmannsstaðir haifi verið þarna? Já, sagan virðist sjálf benda til þess. Hún segir frá því að Holmgöngu-Kýlan hafi búið að Hafrafelli. Sá bær stendur undir fellinu að suðaust- an, Króksifjarðar megin. Af sög- unni má einnig ráða, að þeir Kýlan og Askmaður hafi verið félagar. Hallur, sem hjó á Hofsstöðum í Þorskafirði, fékk þá Askmann og Kýlan til að drepa Má Hallvarðsson á Hrís- hóli. Hann var fósthróðir Gull- Þóris, og fyrir það drap Gull- Þórir þá báða. Segir svo frá i sögunni: “En litlu síðar fóru Þórir og Kjetilbjörn og Kinnarsynir ti! Hafrafells og fundu Kýlan í dyr- um úti. Þeir beiddu bóta fj¥' ir víg Más; en hann svarar illu og rak aftur hurðina í klofa. Þeir tóku stokk og brutu upp hurð- ina, óg fundu hvergi Kýlan, en fundu laundyr á bak húsunum. Hlupu þeir út og sá, að Kýlan var kominn upp í fjall. Þeir runnu eftir honum, og þar til, er vatn varð fyrir þeim. Þar hljóp Kýlan á út. En Þórir skaui eftir honum spjótinu, því er fað- ir hans hafði gefið honum, og kom í milli herða Kýlan og kom hvárki upp siðan. Eftir það fóru þeir heim. Þá ræddi Þórir um, að hann vildi finna Askmann, og er þeir komu á bæ hans, voru aftur hurðir. Þar voru lítil hús. Viðköstur var fyrir dyrum. Þeir Þórir ruddu viðunum á hurðina og báru eld í. Tóku húsin skjótt að brenna, og er fallin voru flest húsin og menn gengu út, þeir er grið voru gefin, sá þeir Þórir, að svín tvö hlupu eins vegar frá húsunum, gyltur og gríss. Þórir þreif einn raft úr eldinum og skaut logbrandinum á lær galt- arins og brotnuðu báðir lærlegg- irnir, og fell hann þegar. En er Þórir kom að, sá hann, að þar var Askmaður. Gekk Þórir af honum dauðum, en gylturin hljóp í skóg, og var það Ivatla. Hún kom til Uppsala og sagði Þorbirni tíðindin; en hann fór þegar á fund Halls og segir hon- um. Þeir Þórir tóku fé alt, það er Askmaður hafði átt og fluttu heim ineð sér á Þórisstaði.” Það sem sagan segir hér um flótta Kýlans, að hann hljóp upp í fjall og ætlaði að hlaupa þvert yfir það, bendir til þess, að hann hafi átt von liðveislu og vina hinum megin fjallsins. Og hvað er þá liklegra en að sá vinur hafi einmitt verið Askmaður félagi hans? Gat Kýlan gengið það hvorttveggja til að vara hann við ófriði, og að leita trausts hjá honum. Nú komst Kýlan ekki alla leið, svo að það verður ekki séð af sögunni hvern hann ætlaði að hitta hinum megin fjallsins. Það er rétt, sem sagan segir, að vatn er uppi á fjallinu, og heitir það enn í dag Kýlansvatn. Þar hafa þeir Þórir króað hann, svo að hann hefir ekki séð annað fangaráð, en reyna að synda yfjr vatnið'. Var þá skamt yfir á vesturbrún fjallsins, en þar niður undan stóð bærinn. Þegar Kýlan er dauður, segir sagan að þeir Þórir hafi farið heim. Það nær ekki neinni átt að halda að þeir hafi farið heim til Þórisstaða, og siðan gert aðr.i ferð til þess að ná í Askmann. Er það ja-fn ótrúlegt, hvort sem Askmaður hefir búið undir Hafrafelli eða í Seljadal, því að þá þurftu þeir að ríða fram hjá bæ hans á leið sinni heim (leið- inni inn að Vaðilseyri). Ef til vill ber að skilja þetta svo,'að þeir hafi aftur farið heim til Kýlans, að Hafrafelli, til þess að láta greipar sópa um eignir hans, eins og þeir tóku alt (kvikt) féj það er Askmaður átti. En eðli- legast væri að sleppa þessari setningu og segja frá þvi þegar eftir víg Kýlans, að þá vildi Þórir finna Askmann, og svo hafi þeir steypt sér niður af fell- inu, komið að bak húsum, öllum að óvörum og brent bæinn eins og segir í sögunni. Má vera að bærinn hafi aldrei verið bvgður eftir það. Hinar fornu bæjarrústir undir Hafrafelli eru mjög greinilegar. Hefir bærinn staðið á harðbala og er þar harðbali enn, og vatn hvergi skemt mannvirkin. Svo háttar þarna til, sem víðast við Þorskafjörð, Berufjörð og Króks- fjörð, að hjallar eru i hliðum allbreiðir. Telur Þorvaldur Thor- oddsen að hjallar þessir sé gaml- ar sjávarminjar og hafi brim höggvið þá í fast berg, en síðan hulið þá með hnullungum. Segir hann hjalla þessa vera i 124 og 229 feta hæð yfir sjávarmál eins og það er nú. Bæjarrústirnar eru á neðri hjallanum. Hefir þar verið slétt og mikið tún og sér enn víðá móta fyrir túngarði. Niður af hjallanum eru skógi vaxnar brekkur, og eins mun skógur áður hafa verið í brekk- unum fyrir ofan, en þar eru nú víða grjóturðir. Vatn hefir verið sótt alllangan veg inn með hlíð- inni í læk þann, er rennur úr Kýlansvatni. Aðaltóftin snýr eftir brekk- unni frá norðri til suðurs og er um 48 fet á lengd og 8 fet á breidd. Undirstöðuhleðslur eru enn mjög greinilegar. Tvennai dyr hafa verið á húsi þessu niót vestri, aðrar nyrzt við stafn, en hinar nokkuð frá suðurstafni. Milligerðir hafa verið í húsinu, og virðist því hafa verið skift i fernt. Er nyrzta hólfið 10 fet á lengd, það næsta 18 fet, þriðja 9 fet og hið syðsta 11 fet. Tel eg að þessat rústir sé svo merki- legar, að rétt væri að rannsaka þær. Og ef það skyldi svo koma í ljós við rannsókn, að bærinn hefði brunnið, þá væri það enn ein sönnun þess, að hér hefði Askmannsstaðir verið. Sólheimakot. Aðrar fornar bæjarrústir eru vestan á Borgarnesi upp af vík þeirri, sem er á milli Brandseyr- ar og Brandseyrarbjargs. Þær eru nú nefndar Sólheimakot, en í sögunni er hvorki getið Sól- heima né Sólheimakots, og má þó vera, að þeir bæir hafi báðir verið nefndir í þeim köflum hennar, sem nú eru glataðir. Þessar rústir eru líka á hjalla. Er þarna fagurt bæjarstæði, sól- rikt og skjólsamt. Sézt glögg- lega'móta fyrir túngarði alt um kring, en túnið hefir verið lítið, ekki nema um 6 dagsláttur, og minnir það frekar á gerði. Nú er túnið ekki annað en lyngmóar, en tóftirnar vallgrónar. Eru þær nokkuð margar á svo litlum bletti, og sennilegt að þær sé misjafnlega gamlar. En aðal- tóftin er með fornu skálalagi. Snýr hún þvert á hjallann aust- ur og vestur og er stærri heldur en tóftin undir Hafrafelli. Verð- ur nú ekki séð hvernig húsa- kynnum hefir verið þar háttað, nema með því að grafa upp rúst- irnar. Fyrir framan túnið er grasi gróin brekka niður á sjáv- arhamra, en í hlíðinni hið efra eru klettaborgir alt um kring. Hlýtur hér að vera veðursæld og óvíða jafn góður staður til akur yrkju. Þorskafjarðarþingstaður. Á Kollabúðareyrum inst í Þorskafirði er hinn forni þing- staður. Tvær ár renna í Þorska- fjarðarbotn. Heitir önnur Þorska- fjarðará, en hin Músará. Hin síðarnefnda hefir hvað eftir ann- að breytt um farveg eftir að hún kom niður á eyrarnar, og hefir meðal annars hlaupið yfir þing- staðinn og uinturnað honum. Sjáist nú ekki nema nokkrar tættur hinna fornu búða. Sig- urður Vigfússon rannsakaði þennan stað 1889 og Daniel Bruun 1898. Hafa báðir lýst þingstaðnum í Árbók fornleifa- félagsins, og er þar engu við að bæta. En fyrir tæpum 100 árum var reist þarna stór búð fyrir hina svokölluðu Kollabúðafundi, jæg- ar Vestfirðingar ætluðu að end- urreisa hið forna Þorskafjarðar- þing. — Munu þá hafa verið gerð nokkur spjöll á hinurn fornu búðatóftum. , Þingstaðurinn hefir verið ljómandi fallegur, sléttar grund- ir undir hárri grasbrekku með klettabrún. Er enn fallegt um að litast þarna. . B jartmarssteinn. Fremst á nesinu milli Króks- fjarðar óg Berufjarðar, sem Þor- valdur Thoroddsen kallar Borg- arnes, en nú er í daglegu tali aðeins nefnt Borgirnar, er sér- staður hár klettur, sem nefnist Bjartmarssteinn. Ekki vita menn af hverju hann dregur nafn sitt og eltki er hans getið í Þorskfirð- ingasögu. Klettur þessi er úr stuðlabergi og hallast stuðlarnir alla vega. Stundum liggja þeir þvers um, og standa endar þeirra út úr drangnum, stundum eru þeir skáhallir og eru þá gang- arnir snúnir, en sumsstaðar standa stuðlarnir beinir. “Steinn- inn’ er mikill um sig og ber mik- ið á honum tilsýndar. Er hann eins og risavaxinn útvörður þarna á nesinu. Ketilbjarnarstigur og Ásmundarhóll. Sagan segir að þeir Steinólfur lági í Fagradal og Hallur á Hof- stöðum hafi ætlað að brenna þá Ketilbjörn Gillason og Ásmund Naðursson, fóstbræður Þóris, inni i Tungu (sem nú heitir Munaðstunga). Þeir fóstbræður komust út og voru eltir. Ás- mundur komst á hól nokkurn og varðist þar um hríð, en féll að lokum; “var hann þar dysjaður og heitir þar ÁsmundarhváU.” Gegnt munaðartungu—hinum megin dalsins, sem Laxá renn- ur um — er hár hóll, eða öllu heldur fell, sem enn í dag er kallaður Ásmundarhóll. Hyggur Brynjólfur á Minna-Núpi að vera megi að Ásmundur hafi verið heygður þar og getur um lausa- grjót nkkuð, sem kunni aS hafa verið úr djTs. Er það þó fremur ólíklegt, samkvæmt sögunni, að Ásmundur hafi komist alla þessa leið, og þykir mér sennilegast, að nafnið hafi fluzt til. Um Ketilbjarnarhlaup, er sag- an getur um, er það að segja, að það örnefni finst nú hvergi. í sögunni segir: “Ketilbjörn hljóp út til árinnar; en þar var svo háttað að steinn stóð í ánni og var Ketilbjörn þar vanur að hlaupa á steininn og þaðan yfir ána, en það var eig'i annara manna hlaup. Það heitir síðan Ketilbjarnarhlaup. Þeir Stein- olfur runnu eftir honum til ár- innar. Ketilbjörn hljðp á stein- inn, og gat eigi festan sig á steininum; hljóp hann þá aftur yfir ána og í því kom Steinolfur að, hjó á fótinn svo að af tók í öklaliðnum. Ketilbjörn fell eigt við höggið og hnekti þá í mól þeim og vá tvo áður en hann fell.” Hvar þetta hefir skeð, vita menn nú eigi. En drjúgan kipp upp með ánni og handan við hana, er klettaröðull nokltur, sem í daglegu tali er nefndur Ketil- bjarnarstigur. — Hann er á mel, spottakorn frá ánni; eru brúnir hans rúmlega hnéhár, en klett- urinn sléttur að ofan og flatur. Nær efri enda hans er djúp hola Námsskeið! Námsskeið! Nú er sá timi árs, sem ungt fólk fer að svipast um eftir aðgangi að verzlunarskólum borgarinnar; enda sannast þar hið fornkveðna, að ekki er ráð nema i tíma sé tekið. Það borgar sig fyrir yður að finna oss að máli eða skrifa oss viðvíkjandi verzlunarskóla námsskeiðum; vér getum veitt yður þau hlunnindi, sem í hag koma. Símið eða skrifið við fyrstu hentug- leika. Upplýsingar á skrifstofu Lögbergs! THE COLUMBIA PRESS LIMITED 695 SABGENT AVENUE, WINNIPEG í laginu eins og spor eftir mann, sem hefir stigið í krap. Skamt frá hinum endanum er kringlótt hola, djúp, jafnvíð og ekki meiri um sig en svo, að þar má vei seilast með hendi niður. Nú segir sagan, sem fylgir þessu ör- nefni, að stóra sporið sé eftir Ketilbjörn er hann kom niður úr stökkinu, en um leið hafi hægri fóturinn verið höggvinn af honum og hann-komið ni^ur á stúfinn og myndað holuna. Já, þungt hefir nú verið stigið til jarðar, að vaða grjótið þannig eins og krap, eigi aðeins með heila fætinum, heldur einnig ineð blæðandi stúfnum! Og stórstigur .hefir hann verið, þvi að 6 metrar eru á milli spor- anna! Þessi klettur kemur sög- unni auðvitað ekkert við, en mönnum hafa þótt holur þessar einkennilegar, og svo hefir þjóð- trúin skýrt upruna þeirra á sinn hátt. Sennilega hafa þá sporin verið nefnd “Ketilbjarnarstig,” en það síðan breyzt í Ketilbjarn- arstig. Brynjólfur Jónsson bendir á það að sagan segi, að Ketilbjörn haíi hlaupið “út” til árinnar, en Ketilbjarnarstígur er “inn” ineð ánni. Getur því ekki verið, að Ketilbjarnarhlaup sé þar. Er og sennilegt, að hann hafi hlaup- ið “út” til árinnar og ætlað til Hríshóls, næsta bæjar. Þá til- gátu styður og það, að í flóanum út með ánni er klöpp, sem enn í dag er nefnd Ketilbjarnarleiði. Má vera að hann hafi verið dysj- aður þar, þótt sagan nefni það eigi. Þess má hér geta, að Naður- dalur, sem er skamt frá Munaðs- tungu, er nú kallaður Hnaðdalur og áin Hnaðdalsá. En á upp- drætti íslands er gömlu nöfnun- um haldið. f þessum dal er nú enginn hær, en nokkrar rústir. Verður nú eigi sagt hvar bær- inn hefir verið, því að sel hafa verið þarna síðar. Alifiskahekur. Hann heldur enn nafni sinu. Um upptök þess segir sagan svo, að Þórir óg fóstbræður hans tóku fiska úr Berufjarðarvatni “og báru í læk þann, er þar er nær og fæddust þeir þar, sá heitir nú Alifiskalækur. Þar var í veiði mikil og taldi Hof-Hallur sér veiðina, en Þuríður drikkinn taldi sér og sínu landi og frelsti hún sveinunum.” Það verður nú ekki séð, að nokkuru sinni hafi verið neitt þ\i til fyrirstöðu að silungur færi sjálfkrafa úr vatn- inu upp í lækinn, því að hvergi er foss í honum. En vera má, að þeir hafi flutt silungana i hylji í læknuim og hlaðið grjóti i lækinn og haft þá þannig í sjálf- heldu. Seinni hluti frásagnar- innar er óljós, en virðist benda til þess að Hallur á Hofstöðuni hafi ætlað að taka silungana af piltunum, en Þuríður drikkinn helgað sér veiðina í vatninu og gefið jieim leyfi til að hafa sér þetta til gamans. “Þar var í veiði mikil” getur skilist á tvennan hátt. í fyrsta lagi, að piltarnir hafi flutt mikla veiði í lækinn) eða þá í öðru lagi að orðið “þar” eigi við um Beru- fjarðarvatn, því að ekki kemur til mála að silungurinn hafi timg- ast svo í læknuim, að þar hafi orðið mikil veiðistöð. Steinolfsdalur. Steinollur hinn lági á Fagra- dal sölsaði undir sig úr land- námi Þórarins króks, er nam Króksfjörð, dal þann, er við hann var kendur og nefndur Steinolfsdalur. Reisti hann bú í Bæ og bygði vinum sínuin dal- inn. “Grámur frændi hans bjó á Völlurn.” Dalurinn er nú kallaður Bæj- ardalur. En bærinn Vellir er horfinn. Miklar líkur eru þó til að Vellir sé sami bær og nú heitir Mýrartunga. Hann er hin- urn megin við ána, sem um dal- inn rennur gagnt Bæ. Má vera, að þar hafi verið vellir í forn- öld þar sem nú eru melar og mýrar. Getur landslagið hæg- lega hafa breyst þanng. Er og líklegt, úr því að Steinólfur tók dalinn ránshendi og sendi þang- að nokkurs konar landvarna- menn, að býlin hafi verið sitt hvorum megin árinnar, sem rennur fram úr dalnum. Forndysjar við Berufjörð. Sumarið 1898 rannsökuðu þeir Brynjólfur Jónsson og Daniel Bruun fornar dysjar i Berufirði. Fundu þeir þar 16 dysjar á fjór- um stöðum við fjarðarbotninn, og taldi Brynjólfur að þar gæti verið fleiri. Dysjar þessar voru frá heiðni, en lítið fanst í þeim. Höfðu og þeir Snæbjörn í Her- gilsey og Stefán bóndi í Beru- firði grafið í nokkrar þeirra sumarið áður að gamni sinu, og fundið þar einhverjar fornminj-' ar. En það, sem þeir Bruun fundu, var ekki annað en manns- bein i einni dys, og leifar af axarblaði, leifar af hestbeinum i annari og glertölu í hinni þriðju. Hyggur Brynjólfur, að grafið hafi verið i allar dysjarnar fyrir löngu og þær rændar, hafi þar nokkuð verðmætt verið. En þótt svo tækist til um rann- sóknina á þessum stað, þá hafa fundist hér á landi ýmsar merki- legar gratir frá heiðni nú á seinni árum. Og slíkar gra.fir geta altaf fundist. En það cr nauðsynlegt, ef einhver hyggur að hann hafi rekist á slíka gröf, að hann fari ekki sjálfur að um- turna henni fyrir forvitni sakir, heldur að hann tilkynni yfirvaldi fund sinn þegar í stað, svo að hægt sé að rannsaka grafreitinn á réttan hátt. Með þvi geta menn gert fornfræðirannsóknum mikið gagn. En á hinn bóginn geta þeir unnið mikið og óbæt- anlegt ógagn, ef þeir taka sjálíir að sér rannsóknina án þess að hafa þá fengið neinar leiðbein- ingar um það, hvernig hún skuli framkvæmd. —(Lesb. Mbl.). ♦♦♦♦♦♦♦♦^♦^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦+»*♦♦♦♦♦+*♦*+♦* SENDIÐ FATNAÐ YÐAB TIL ÞURHREINSUNA R TIL PERTIi’S pér sparifl tlma og peninga. Alt vort verk ábyrgst að vera hið bezta í borginni. Símið 37 2*1 eftir ökumanni vorum I ^inkennisbúntngi. PctíKs Cleaners - Uyers - Uaunderers ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.