Lögberg - 29.01.1942, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. JANÚAR, 1942
5
Eg komst að því að búningur
minn fylgdi ekki tízkunni og
skórnir áttu ekki við kvöldklæð-
in.
Einhvernveginn leið þó kvöld-
ið með þrautum þess. Ungu
stúlkurnr viku sér upp á loft
til að búast um fyrir dansinn, en
karlmenn lögðu af sér dökku
ytfirhaifnirnar og drógu hvita
fingravetlinga upp úr vösunum.
Brúni liturinn á fötunum mín-
um var æði áberandi.
Þú koimst ofan í hvítum kjól,
sem var skrautsaumaður með
silfri, og þú varst fegurri en
nokkru sinni fyrir og eftir.
Nokkrar af stúlkum fengu sig
keyrðar á vagni, “en eg vil held-
ur ganga,” sagðir þú, “eða er
nokkuð að því, Jim?” Eg /hefði
átt að hafa vísan eins hests leigu-
vagn, en enginn hafði bent mér
á það.
Dansinn átti að vera í leik-
fimisskólanum og þangað voru
aðeins tvær blokkir; við gengum
svo i tunglsskininu og þú hélzt
um handlegg minn. í fyrsta
dansinum tók eg eftir því, að
allar stúlkurnar höfðu blóm. Eg
hafði ekki keypt blóm handa þér,
og ekki gert ráð fyrir því.
“Mér þykir fyrir að hafa ekki
blóm,” sagði eg. Þú leizt til min
og mér sýndist tár glitra í aug-
unum. “Jim,” sagðir þú, “blóm
hafa enga þýðingu.” Eg — en
svo þrýstir þú höfðinu að öxl
mér. Eg hélt þér fastri augna-
blik og fann að þetta var byrj-
unin á endanum. ' Eg reyndi að
bera mig sem bezt eg gat um
kvöldið, og leitaðist við að tala
í sama anda og þínir vinir, og
ef það hepnaðist ekki, var það
sízt af viljaleysi, heldur af því
að eg í skólanum og bræðrafé-
fögunum og leikjunum hafði
ekki lært islíkt barnahjal.
Við dönsuðum saman, en þó
ekki eftir hljóðfæraslætti stjarn-
anna. Þegar alt var úti, sagðisl
þú ætla að fylgja mér á brautar-
stöðina. Á leiðinni þangað sagð-
ist eg vilja segja þér sem var,
að eg hefði ekki numið staðar i
hótelinu, heldur í leiguhúsi, og
að sumt af fötunum væri að láni,
o. s. ifrv.
Að því sögðu isvaraðir þú: “ó,
Jim! Eg ætlaðist til að þú
skemtir Iþér þetta kveld, en það
hefir ekki orðið.”
“Nei,” sagði eg, “það var yfir-
sjón. Eg — eg átti ekki þarna
heima.”
Við áttum eftir eina eður tvær
niínútur er við komuin á braut-
arstöðina, til þess við kæmum
auga á lestarljósin og sæjum
ljósgeislann kastast fram eftir
brautinni. Eg lagði lófana á axl-
ir þinar og sagði: “Ef það kæmi
fyrir í framtíðinni, að þú mynd-
ir eftir mér, elskan, viltu þá
einnig minnast þesk að eg elska
þig óumræðilega mikið.” —
Og þú lokaðir augunum og
hallaðist að mér og mæltir : “ó,
Jim, talaðu ekki svona.”
Eg hélt þú ættir við það, að
eg hefði ekki átt að segja að eg
elskaði þig, en — eg breiddi út
faðminn — því þetta var síðasta
minúta samverunnar — og þú
kornst í hann. Eg kysti þig og
þú brostir til mín gegnum tár
og sagðir: “Vertu sæll elskan.”
Næsta sunnudag eftir skrifaði
eg þér ákefðarlaust bróf, þakkaði
þér fyrir heimboðið á dansinn og
gat þess að eg myndi skilja þó
þú svaraðir ekki. Eg beið alla
vikuna eftir svarinu, en það kom
ekki. Hver vikan leið af annari,
en það kom ekki að heldur. Eg
hélt eftir aðeins endurminning-
unni.
Félagið sem eg vann hjá, sendi
mig til Chicago. Við héldum á-
íram tilraununuin og draumur-
inn varð að virkileika um að
hægt væri að senda hljóðfæra-
slátt gegnum loíftið. Eftir það
hreyttist hagur minn. Móðir
mín lagði niður fingurbjörgina
°g flutti til mín.
Manstu það, elskan? Árin
hafa iliðið tuttugu og sex alls —
°g á morgun höldum við 20 ára
hjónabands afmæli okkar, því
þegar eg kom aftur til að heim-
sækja þig og þú hafðir lokið há-
skólanáminu, þá hittumst við af
tilviljun á Barrett stræti, og dýr-
mætu orðin voru á vörum þín-
um eins og áður. Þarna stóðum
við á strætinu og eg endurtók
það, sem eg hafði sagt um kvöld-
ið er við skildum á’brautarstöð-
inni eftir dansinn: “Ef það kæmi
fyrir í framtíðinni ...”
Þú greip&t fram í með því að
hreiða út faðminn að helming
bæjarbúá ásjáandi. “Eg man
það að eg elska þig, elsku Jim!”
Við kystum hvort annað og
“hurdy gurdy” (ein tegund
hljóðfæra) þar á næstu gatna-
mótum, sendi frá sér þá óáheyri-
legustu t^na, er létu þó í eyrum
okkar sem yndislegasta lag eftir
Schubert.
Þú hefir áhyggjur af Betty,
elskan, samskonar áhýggjur og
móðir þín hafði einu sinni af þér.
Dóttir okkar er nú 18 ára og
helidur að hún beri ást til Bill
McKim. Eg bið þig að lofa henni
að hafa vilja sinn. Þú getur
ráðið fram úr þessu með Bill
þegar þú hefir lesið þessa stirðu
tilraun til að endurvekja okkar
tilhugatif. Þetta er ársgjöfin mín
ti'l þín. Eg skil hana eftir í
herberginu þar isem þú sefur.
Eg held við gætum boðið Bill
til iniðdagSverðar á Country
Glub. Skeð getur að honum falli
ekki að vera með Pulitzer Prize
æfisagnahöfundi, konu sem er
þingmaður og öðrum gestum.
Skeð getur einnig að hann verði
í lánuðum kveldklæðum, og
kunni ekki sem bezt að hagræða
orðum sínum.
En fyrir löngu síðan bauðst
þú fátækum pilti á háskóladans.
Manstu það, elskan?”
—(World Digest. — E. G.).
--------V--------
Á Möðruvöllum
Þegar foreldrr minir fluttu til
Vestur'heims árið 1876, urðum
við tvö eldri börnin eftir á Is-
Iandi, een hin yngri tvö tóku þau
með sér. Við hin ieldri áttum
nú að sjá fyrir okkur sjálf. Eg
var þá fimtán ára, en bróðir
minn tólf ára. Bróðir minn fór
sem vinnudrengur og smali að
Skáldalæk í Svarfaðardal, en eg
fór að Möðruvöllum í Hörgárdal,
hinum þjóðkunna kirkjustað og
gamla amtmannssetri Norður
lands. Reisulegt íveruhús hafði
verið reist á Möðruvöllum seint
á 18 öld, sem Dana-konungur
gaf landinu sem amtmannssetur,
og kallað var Friðriks gáfa. Þar
bjuggu amtmenn landsins hver
fram af öðrum. öldruð kona, er
eg þekti í æsku, sagði mér hún
hefði verið vel kunnug amt-
mannshjónunum Bjarna Thor-
arensen og konu hans. Eg var
kunnug ljóðabók Bjarna og
hafði gaman af kvæðum hans.
“Eldgamla fsafold, ástkæra fóst-
urmold, Fjallkonan fríð,” mun
lengi halda við minning Bjarna
hjá þjóðinni. Eg hafði gaman
af kvæðinu Karlaraup, “ungur
þótti eg með söng yndi vekja i
sveina glaumi.” Fyrstu orðin i
niðurlags vísunni eru þessi:
“Ungur syng þú mest sem mátt,
með hljóð þín fagurt gjalla.”
Konan sagði mér að Bjarni hefði
verið mesta ljúfmenni og flug-
gáfaður og kona hans sérlega
góð og hjálpisöm við fátæíka.
Gamli Sölvi Helgason var þar
með köflum, þ%ú Bjarni vorkendi
drengnum; hann fann einkenni-
legar og miklar gáfur í Sölva, en
það lánaðist ekki, því eitthvað
var við Sölva sem skemdi gáf-
urnar. Þá sagði Bjarni: “Ska!
nokkur geta tamið hann; mér er
það tvíls. Sölvi hafði það i'yrir
vana að hverfa, án þess að segja
nokkrum hvert hann fór; kom
svo til baka efftir nokkra daga
með teikningar og uppdrátt, sem
Bjarni gat ekki annað en dáðst
að. Eitt sinn gekk smalinn fram
á Sölva í Jaut upp undir öræf-
um teiknandi sveitina, fjöllin,
himininn og mlðnætursólina,
sem sló purpuraljóma yfir land
og sjá. Sagði smalinn að aldrei
mundi hann sjá fegurra lista-
verk. “Hvar færðu þessa fögru
liti?” spurði smalinn. “Eg stel
þeim frá stúlkum,” svaraði Sölvi
‘^þegar þær eru að lita.” Þessi
þjóðkunni umferðamaður var að
upplagi snyrtimenni og drátt-
listarmaður; hann brúkaði marga
gullhringa. Vonandi er að þjóð-
in eigi eitthvað af listaverkum
Sölva í fórum sinum.
Nokkru séinna var Pétur Haf-
stein amtmaður á Möðruvöllum,
og svo Kristján, en þá kom það
slys fyrir, að amtmannssetrið
brann til kaldra kola um nótt að
vetrarlagi, en allir komust lífs
af; var það Guðs mildi að bær-
inn fór ekki líka, sem stóð fáa
ifaðma norðan við stofuna, en
vindurinn var á norðan, svo log-
ann lagði suður. Nokkrum ár-
um seinna var búnaðarskólinn
reistur þar sem stofan stóð; var
það mikið framfarastig fyrir
landið.
Á Möðruvöilum bjuggu nú hin
alkunnu merkishjón Jónas
Gunnlaugsson og Þórdís Jó-
hannsdóttir; þau höfðu stórt bú
og nægtir alf öllu; höfðu þau
hjón byrjað búskap með litlum
efnum, tóku hálfa jörðina móti
Pétri amtmanni, en þegar amt-
mannshjónin fluttu burtu, tóku
þau alla jörðina og Möðruvellir
eru með stærstu jörðum lands-
ins, eftir þvi er umhverfið fagurl
og tignarlegt, sléttar grasivaxnar
grundir og engjar óþrjótandi
niður á nesi og eyrum. Hún
gamla Hörgá rennur þar gegn-
um dalinn og sveitina spegilslétt
eins og breiður silfurborði. Lítill
bær er þar nálægt, sem Nunnu-
hóll heitir, ná túnin saman; þar
bjuggu nunnur í fornöld, en
munkaklaustrið var á Möðru-
völlum. Frá þeim tíma er til
munnmælasaga af munki og
nunnu sem elskuðust og fundust
á kveldin við litla lækinn, sem
rann sunnan við klaustrið. Þar
stóðu þau og töluðust við, hún
stóð sunnan við lækinn, en hann
að norðan. Eitt kvöld segir
hann við nunnuna: “Gaman
væri nú að drekka af unaðslind
kossanna eins og maður drekkur
tæra vatnið úr læknum.” Hún
svaraði: “Við eigum helga kossa
í andanum, sem endast til eilífð-
ar.” En þá stóð kardínálinn að
liaki munksins og heyrði á sain-
talið. “Við erum saklaus eins
og blessuð glaða stjarnan, sem
brosir til okkar frá himninum,”
sagði nunnan. Eftir þetta var
settur vörður á kvöldin hjá lækn-
um, sem sá um að fundum sleit,
og ætíð fanst mér einhver friður
og farsæld hvila yfir þessum
Nunnuhól.
Pétur amtmaður flutti að
Skjaldarvík frá Möðruvöllum.
Man eg að frú hans og börn
komu til kirkju að Möðruvöll-
um; leizt okkur vel á Hannes
Hafstein, fallega og gá.fulega
drenginn, fanst inér hann helzt
líkur Tryggva Gunnarssyni móð-
urbróður sínum. Tók eg eftir
þvd hvð innileg elsika og sam-
eining var með systkinum þess-
um, enda áttu þau þá beztu móð-
ur sem hugsast gat. Frú Krist-
jana var afbragðs kona að gáf-
um og geðprýði. Á Möðruvöll-
um var margt af ungu og glað-
lyndu ifóiki; var oft glatt á
hjalla, en piltar kváðu rímur og
lásu sögur á vetrarkvöldum; eg
hafði gaman af mörgu, sem þar
kom fram. Reimars rimur þóttu
mér afbragð, þar sem kóngs-
dóttirin náði Reimari í körfuna
á múmum, þegar átti að taka
hann af lífi. Það þótti mér sönn
kona að viti og hugrekki. En
Bertholds rímur þóttu mér bera
af öllum rímum; þar sá eg hönd
Drottins hjálpandi og blessandi.
Seinna sá eg að hinar ýmsu
rímur máttu missa sig, þær voru
alt of grófgerðar til að bæta
hugsanalíf fólksins, enda sló
formyrkvan yfir þær með lof-
söngvum Matthíasar og fegurð
og djúpsæi Steingríms og hinum
kjarngóðu gleðiljóðum Hannes-
ar.
Hjónin á Möðruvöllum áttu
fimin börn, fjórar dætur og einn
son. Eg passaði yngstu börnin.
Elzta stúlkan, Jóhanna, og eg
vorusm góðir máta'r, og setturn
saman hendingar og sögðuin
okkur sögur af skritnum við-
burðum, sem við krydduðum
með okkar eigin huginyndasmíð.
Man eg hvað mér þótti gaman
að klæða börnin í falleg föt á
sunnudagsmorgna, áður en fólk-
ið kom til messunnar. Séra
Davíð prófastur var þá sóknar-
prestur, ágætis ræðumaður og
valmenni. Fyrir jólin var kirkj-
an hreingerð og prýddj ljósa-
hjáimar fágaðir og ljósadýrðin
ffanst okkur óviðjafnanleg. Gamli
Þorsteinn á Lóni sá um alt sem
kirkjan útheimti til viðhalds og
prýði, enda var hann eins konar
kirkjufaðir, smíðaði margar aff
þeim. Vil eg fara nokkrum orð-
um um þennan bændaskörung
og fyrirmyndar mann, því þegar
vér lesum um alla þá menning
og framför, sem nú á sér stað
á íslandi, koma manni í hug
mikilmenni fyrri tíma. Einn aí
mönnum þessum var Þorsteinn
Daníelsson á Skipalóni við Eyja-
fjörð, sem var heilli öld á undan
samtíð sinni í menning og íVam-
fföruin. Þorsteinn Daníelsson var
hinn mesti aðkvæðamaður í
dugnaði og framkvæmdum; hann
var listasmiður, hagsýnn gróða-
maður og hélt prýðilegt heimili.
Timburhúsið á Lóni var orðlagt
fyrir smekkvísi og' þrifnað.
Smíðahúsið gamla mannsins var
stórt og reisulegt, hann smíðaði
Möðruvalla-kirkju, sem var feg-
ursta kirkja landsins á þeim
tíma. Stórhýsi og íveruhús
smiðaði hann mörg á Akureyri.
Þilskip smíðaði hann, báta og
byttur. Húsgögn af öllum teg-
undum smíðaði hann og alls
konar verklfæri og áhöld fyrii
heimilin; seldi hann smiðar sin-
ar á báðar hendur og græddi á
tá og fingri sem kallað var.
Umboðsmaður eigna konungs i
sýslunni var hann um fjölda ára,
gerði túnasléttur, framskurð á
mýrum og vegabætur; hanu
skildi verklægni og gerði alt sem
hentugast. Me|nning í öllum
greinum var hans markmið
Fjölda af lærisveinum við smíð-
ar hafði hann lengst af, og þeir
sem lærðu hjá Daníelsson þóttu
afbragðs smiðir að útsjón og
fögrum smekk. Á unga aldri fór
Þorsteinn til Hafnar að læra
smíðar; þar tók hann eftir
manndáð og menning, sem átti
við hans stórhugaða sinni. Kona
hans, Margrét Þorláksdóttir,
merkiskona, var manni sínum
samhent í forstandi, hreinlæti,
dáð og drift. Mörg fósturbörn
höfðu þau hjón efnileg, og lán-
uðust vel. Þeim var kent að
vinna og læra það sem þarflegl
er. Ein af fósturdætrum þeirra
var alla tíð heima, að nafni
Ragnheiður; hún var eþkja með
unga dóttur, sem ætíð var kölluð
Lauga litla á Lóni, einkar mynd-
arleg stúlka; mun hún og maður
hennar, Þorsteinn Daníelsson
yngri, frændi Þorsteins á Lóni,
hafa tekið við þessu höfuðbóii
norðanlands að hinum látnum,
og kanske búa þar enn. Vistin
á Lóni var ágæt, allir töldu sig
hepna að komast að Lóni, matar-
skamtur góður og miklll og nota-
legt heimili; til dæmis voru
aldrei brúkaðir rúggrautar á
Lóni, heldur grjónamjölsgrautar
og sinjir itil viðbitis, sem víða
var brúkað afrensli á þeim tíma.
Líka var sagt að kaupgjald fólks-
ins á Lóni væri meira eti alment
gerðist, enda voru stúlkurnar á
Lóni klæddar eins og kaupstaða-
dömur þegar þær komu til kirkju
að Möðruvöllum, en eins og allir
miklir menn, sem skara fram úr
i dugnaði, þótti hann vinnu-
ýtinn, en fólkið á Lóni fór sínu
fram, því sjálfur var hann allur
við smíðar, en halfði ráðsmann
fyrir búinu, svo fólkið á Lóni
hafði það frjálslegt án þess þó
að slá slöku við nokkru, sem
þurfti að gerast, þvi bú var
stórt. Æðarvarp var þar i fögr-
um Hólma í hinni gömlu Hörgá,
sem /tilheyrði Lóni. En Þor-
steini sárnaði deyfðin og dáð-
leysið í landinu; hann sá ekki
að þjóðin var reirð í ófrelsis- og
örbirgðarbönd um margar aldir,
þó ffáeinir menn, sem framúr-
skarandi hugarþreki og likams-
atgerfi væru færir um að ihefja
sig yfir þrengsli ófrelsisins og
skína eins og blóm á öræfum.
Hann brá mörguin um letir og
ódugnað. Dugandi menn til
framkvæmda voru honum kærir.
Sjálfur var hann rnesti fjörmað-
ur, uppi á hverjum morgni ffyrir
allar aldir; en framúrskarandi
menn eins og hann var, eru
aldrei metnir né virtir að verð-
leikum af samtíð sinni; þeir eru
eins konar spáinenn, sem sjá
í anda að mannliffið þarf ekki
að búa við sult og seiru; forsjón-
in hefir ekki ætlast til þess,
heldur er mönnum ætlað að lifa
réttlátu hugsanafrelsi og lífs-
þægindum, sem náttúran veitir
með aukinni þekking og víðsýni
frelsisins’. Nú er það komiö
fram, sem Þorsteinn sá i anda;
þekking og ffrelsi er fengið og
með þvi ný öld af möguleikum
til viðreisnar og menningar,
bjargar og blessunar á sjó og
landi.
Eg var unglingur á Möðru-
völlum, eg var þar fjögur síð-
ustu árin á íslandi, eða frá 1876
-—1880. Hjónin á Lóni voru þá
um áttrætt, því þau fylgdu öld-
inni, sem kallað var. Þau komu
til kirkju að Möðruvöllum.
Gamli maðurinn var þá ærið
heyrnardaufur, stóð hann þá
upp við einn píláran, sem að-
skildi kórinn frá fframkirkjunni,
meðan stóð á ræðu prestsins.
Mér fanst eg sjá gleði trúarinn-
ar skína um andlit hans.
Daníelsson var meðal maður
á hæð, þrekinn og vel vaxinn,
höfðinglegur og friður, snjall i
má'li og hugsaði ljóst um menn-
ing og framfarir, að endurskapa
landið, vekja þjóðina til nýrra
dáða, var hans ósk og von. Eg
dáðist að menning Þorsteins, og
óskaði að sem flest heimili á
íslandi væru lik heimilinu á
Lóni, þó eg ekki skildi þá hvað
menn eins og hann eru mikils
Virði fyrir þjóðina, eru fyrir-
mynd og teggja grundvöllinn að
almennings menningunni. Þegar
eg var ungiiligur, var það elztu
fólkið, sem mundi sögur af
Daníelsson og hans dugnaðar
(Pramh. á bls. 8)
0
The Business College
of To-Morrow . . .
TO-DAY
WE CANNOT MEET THE DEMAND FOR OFFICE HELP,
AND THE DEMAND IS STEADILY INCREASING.
We now feel confident in stating that any average boy or
girl can feel sure of a position at the end of his or her course.
In addition to the private demand for office help the
Dominion Government is engaging large numbers of clerks
and stenographers for the Civil Service.
The MANITOBA is especially well known for its training
for Civil Service positions.
Day and Evening
Classes
Evenings:
Mondays and
Thursdays
7.30 to 10 p.m.
m
flniTOBfl
comm€RcmL
COLLCGC
Pfemises giving
the most spacious
accommodation
.per student in
Western Canada.
Originators of Grade XI Admission Standard
334 PORTAGE AVE. ™XNCJ, 4TtoD>?sOR PHone 2 63 63