Lögberg - 07.05.1942, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. MAÍ, 1942
3
þreii'anlega, að ekki hafa öll boð
verið hetur haldin þá en nú.
♦
Vegna þess hve Bergen varð
íljótt þýðingarmikil borg, varð
hún tljótt miðdepill nonska kon-
ungsrikisins og það vita menn
að Eisteinn konungur, bróðir
Sigurðar Jórsalafara, byggir þar
konungshöll rétt eftrr 1100. Var
það timburhús mikið og þótti hið
fegursta er gert hafði verið í
Noregi. Þessi höll Eysteins stóð
um 100 ár, þar til hún hrann
1200 og þótti það hinn mesti
skaði, er hinn rauði hani gól
yfir henni.
Eftir daga Eysteins lét Ingi
konungur Bárðarson endurreisa
konungsgarðinn og voru þar a
uiieðal tvær tilkomumiklar hali-
lr, Sumarhöllin og Jólahöllin.
En um þessar mundir óx Bergen
nijög að íbúum og auðæfum og
að því kom fljótt, að kóngsgarð-
ur Inga nægði hvergi nærri sem
a<5setursstaður æðsta manns rik-
•sins, hvað stærð og íburð snerti.
þar við bættist, að sem vígi
Var konungsgarður þessi óhæfur.
i hvert sinn sem óvini bar að
'höndum í liergen varð konungur
að halda þaðan til Sverrisborgar.
Þá kemur Hákon Hákonarson
sögunnar. Það er talið að
Vehli Noregs hafi staðið með
Uiesturn blóma á ríkisstjórnar-
arum hans og harla fróðlegt að
iesa um það í sögu Hákonar. sem
^turla Pórðarson ritaði. Hákon
iét endurreisa Postulakirkju, úr
steini, í stað hinnar fyrri, er
hafði brunnið, og árið 1247 kem-
Ur Vilhjálmur kardínáli af
Sabina til Bergen til að vígja
kirkjuna. Stóð þá og til hátiðleg
krýning Hákonar, er kardínáli
skyldi framkvæma um leið.
“Kardínáli kom siglandi skipi
smu á Björgvinarvog, síðdags.
En um morguninn er sungnar
'°ru tíðir, gekk konungur til
skijisins, það var hálfþrítugt að
eúmmáli og með gyltum höfðum
°g allvel liúið — segir Sturla —.
Eekk konungur þar á við liirð
S1na, allir sýslumenn réru og út
skipuin sínuin, fann konúngur
kardínála og voru allbliðai
Eveðjur og fóru svo inn að
f>ryggjuin. Gerðu kennimenn
^agra prócessíu á móti kardí-
nála.”
Er mjög fróðlegt að lesa frá-
s°gn Sturlu, um viðburði þessa
^aga í Bergen, hann var þá við
hnð Hákonar konungs og því
augnvitni að því er fram fór og
Vel eftirtektasamur, um það vitn-
ar saga hans. Hákon var allra
konunga voldugastur og áleit sig
vera konung af guðs náð og
hafði verið konungur Noregs i 30
ar þegar þessir atburðir gerðust.
Var nú ákveðið að krýningin
skyldi fram fara á ólafsvökudag.
Eergen hefir lengi verið fræg
^yrir hve þar er úrkomusaml.
^egir Slurla, að þann tíma er
k^ýningin skyldi fram fara “var
hörð veðrátta fyrir regna sakir,
sv° að ekki inátti úti um búast.”
hví var konungi ráðlagt að halda
krýningarhátíðina i höllum
kóngsgarðsins, en við athugun
k°m í ljós að það 'húsrúm nægði
hvergi nærri fyrir gestina.
En svo stóð á, að “Hákon kon-
Ungur hafði látið gera hús mik-
lð, undir knörruna, og ætlaði að
afa það fyrir skipanaust, það
var 90 álna langt en 60 álna
>reitt.” Spurði konungur kardí-
nála hvort honum væri á móti
skapi ag krýningin færi fram
har. Hann kvað sér bezt lítast a
Us þetta, af þeim siem um var
að velja og var þá ákveðið að
har skyldi veizlan haldin, þvi
onungur þóttist hvergi geta hafl
Jafnniargt manna hjá sér eins
og þar. Var skijianaustið síðan
húið
svo vel sem hægt var og
átiðin fór þar fram mieð inikilli
viðhöfn, svo sem lesa má um i
Hakonarsögu, en ekki verður
rakið hér.
En það er haft fyrir satt, að
þessir atburðir hafi orðið til þess
að Hákon konungur ákvað og
ófst handa um að reisa veglega
konungshöll úr síeini í Bergen,
höll, sem fullnægði kröfum tím-
ans, samboðna virðingu kon-
ungsvaldsins, svo að eigi þyrfti
að halda til í skipanaustum er
stórveizlur skyldi halda, og taka
á móti erlendum þjóðhöfðingj-
uin og öðrum tignum gestum.
Hann kallar til sín færustu smiði
í hinni unggotnesku byggingar-
list, og þeir hafa ekki fengið að
“liggja á lötu hliðinni,” þvi 14
áruin síðar, 1261 er kórtgshölliu
ifullgerð. Þá stóð til önnur meiii
háttar veizla, s:em sé brúðkauj)
Magnúsar Hákonarsonar og Ingi-
bjargar dóttur Danakonungs. Var
Magnús um leið krýndur, því nú
skyldi hann stjórna rikinu með
föður sínum.
Sextán hundruö gestir sátu
veizluna, 11. sepíember 1261, og
er það talin hin mesta veisla
sem þá hafði verið haldin í
Noregi og lengi síðan. Mátti
hver velja það er hann vildi
drekka og skorti vín eigi frekar
en annan drykk, að því er Sturla
segir. í steinhöllinni sátu kóng-
arnir, erkibiskup og biskupar,
Knútur jarl, lendir menn, hirð-
menn og annað stórmenni. i
timburhöllinni sátu drottningar,
ásamt fylgdarliði sínu, en kaup-
inenn, erlendir inefin og borg-
arar Björgynjar sátu í jólahöll-
inni.
Þetta var vígsla Hákonarhall-
arinnar, en síðar er getið um
margar veizlur og stórar, sem
þar voru haldnar, ekki sízt brúð-
kaup, þvi Hákon konungur átti
útgiengilegar dætur. Var ein
þeirra Cecilia, er átti Harald Suð-
ureyjakonung. En samvist Jæirra
varð stutt, því skip það, er
flutti þau heimleiðis, týndist með
allri áhöfn og þótti það hinn
mesti mannskaði. önnur dóttir
hans var Kiristín, sem giftist
Filippusi konungi á Spáni. Segir
Sturla ýtarlega frá ferð hennar
þangað suður, yfir sjó og land,
með fjölmörgu fylgdarliði, undir
forustu séra Ferants og Þórlaugs
bósa. Kemur sú frásögn Sturlu
naikið við sögu hallarinnar, eins
og síðar verður vikið að. Um
langt skeið mátti segja að Há-
konarhöll væri nokkurs konar
miðdepill ríkisins norska, við
hátíðleg tækifæri.
En tíminn stendur aldrei kyr
og alt er breytingum undirorpið.
Smátt og smátt færðist þyngdar-
punktur ríkisins austur á við og
Osló varð aðal borgin. Og að
síðustu komst Noregur undir
vald Danakonunga. Kóngsgarð-
urinn í Bergen stóð eftir auður
og forfallinn og Hákonarhöllin
níddist niður. Um 1600 fellur
þakið og annar gaflinn hrynur,
en nokkuru síðar er hinn gaflinn
rifinn. Höllin var gerð að nokk-
urskonar vigi og fallbyssum
komið þar fyrir. Hundrað árum
síðar er hún þó aítur koinin
undir þak. Þá er hún notuð til
korngeymslu, sem “pakkhús,” —
á okkar máli sagt —, og neðri
hæðin sem dýhlissa. Saga henn-
ar er þá með öllu gleyind og eng-
inn lifandi maður vieit að hin
forna frægð, sem nú var fallin i
gleymsku og dá, þar eins og hér,
hefði fyrrum átt heima innan
þessara köldu gráu alsvörtu
veggja. Er harla undarlegt að
hugsa til þess að konungshöll,
stærsta hús fjölmennrar höfuð-
borgar, skuli geta “týnst” og
glieymst í nálega þrjár aldir.
> ;
Eftir 1814 tekur Noregur að
rumska að nýju og Norðmenn
fara að hugsa um fyrri frægð og
sögu þjóðarinnar eftir lestur
konungasagna Snorra og Sturlu.
Árið 1839 finst svo hin týnda
Hákonarhöll aftur.
Þá um sumarið var listmálar-
inn I. C. Dahl staddur í Bergen
og gekk uin göturnar og skoðaði
húsin og borgina, ásamt kennara
sínum Lyder-.Sagen. Honum
varð starsýnt á gamla pakkhús-
ræfilinn og þurfti iekki lengi á
það að horfa, lil að fullvissa sig
um, að veggir þess voru bygðir
1 ung-gotneskum stil og um, að
hér væri um merkilega byggingu
að ræða, sem þekt hefði betri
daga fyrrum. Af þeim gögnum,
sem fyrir lágu í hinum gömlu
veggjum og af rökum er gamlar
sögur geymdu, sem íslendingar
hölðu — góðu heilli —- skrásett,
dró hann fram þá fullyrðingu,
að hér væri hin gamla höll er
Hákon konungur lét reisa á ár-
unum frá 1247—61, á mestu
veldistímum norska ríkisins.
Um þessa uppgötvun sína
skrifuðu þeir Dahl og Lyder
Sagen í tímaritið Urð og tveim
árum síðar kemur Dahl fram
með tillögu um viðgerð á hinni
gömlu konungshöll í Bergen.
Vakti sú tillaga ekki mikla eftii -
tekt til að byrja mieð, en smátl
og smátt óx henni fylgi meðal
skörunga þjóðarinnar. öndvegis-
skáld Norðmanna, Wergeland,
lagði henni lið sitt og ennfrem-
ur Henrik Ibsen. En til fram-
kvæmda þurfti mikið fé, þvi
höllin var illa mieð farin. Hér
þurfti að rifa viðbætur síðarl
tíma og færa höllina í sína fornu
mynd, en það var kleift, þvi
gotneska byggingarlistin hvílir
á grundvelli strangra stærðfræði-
legra reglna. Verkið var þó ekki
hafið fyr en 1880, undir umsjón
þriggja byggingameistara. 1895
var viðgerðinni lokið og hafði
hún kostað 250 þúsund krónur.
Nú stóð þar höll Hákonar
kamla á ný, í stað pakkhússins,
fögur og eimföld að sjá hið ytra,
stærsta hús Noregs, þegar frá
er talin dómkirkjan í Þránd-
heimi.
Fin hvernig var hún að sjá
þegar inn var komið?
Það urðu mörgum vonbrigði.
Inni var bert og kuldalegt, eins
og salurinn væri auður og tómur.
Veggirnir hvitkalkaðir, en
gluggaumgerðirnar úr blágráum
tálgusteini. “Svona hefir höllin
verið,” sögðu menn er þeir sáu
hana að utan. En “svona hefir
hún ekki verið,” hugsuðu marg-
ir þegar þeir komu inn. Nú
vita inenn, að hallarkynni voru
áður búin allskonar skrauti.
“Húsið var alt tjaldað með
steindum klæðum og góðum
kulltum með silki og pellum
gullskotnum,” segir Sturla Þórð-
arson, um hús það, sem Hákon
konungur gekk í að aflokinni
krýningu sinni. Og ekki mun
þurfa að draga í efa að hann
muni hafa látið skreyta höll sina
fagurlega er hann vildi sýna inn-
lendum og erlendum mönnum
ljóma og veldi konungdæmis
síns.
Allir voru sammála um að
svona ber og köld mátti höll Há-
konar ekki standa.
átti úr að bæta?
Kom þá fram uppástunga um
að leita til málarans Gerhard
Munthiers og fá hann til að klæða
höllina að innan og láta hann
einan öllu ráða. Hann var þá
orðinn víðkunnur listamaður,
sefn hafði valið sér mörg við-
fangsefni úr fornum sögnum
norsku þjóðarinnar og leyst svo
úr þeim að af bar. Einkum þótti
mjög til þeirra skrautmálverka
koma, sem ihann hafði gert og
bygt á grundvelli norskra þjóð-
sagna. Gerhard Munthie mættu
margir kannast við hér á landi
vegna allra þeirra mynda, sem
hann hefir teiknað í útgáfu
Norðmanna og konungasögum
Snorra Sturlusonar.
Munthe tók verkið að sér.
Hann tjaldaði höllina innan með
sinum stilvissu litfögru málverk-
um og sagði fyrir um alt fyrir-
komulag. Hann skildi glögt
hvers gotnieski stillinn krafðist, i
linum og litum og var jafnvígur
á olíuliti og hið samsetta litaða
gler, tréskurð, járnsmíði, vefnað
og allskonar skraut, sem verða
mætti höllinni til prýðis. Honum
tókst að búa til salarkynni, sem
allir hljóta að dást að, sem þau
sjá. Nú er höllin ekki lengur
dauð og köld, þvi andi hinna
fornu tíma lifir þar inni — í
verkum listamannsins. Fyrir-
myndirnar tók hann hvar sein
hann fann þær, i gömlum bygg-
En hvernig
ingum, á söfnum, en einkum þó
frá Hákonarsögu Sturlu Þórðar-
sonar. Hið ríka, skapandi
ímyndunarafl málaransblés nýju
lífi í hinar gömlu sagnir.
Meðfram langveggjum hallar-
innar eru 12 myndir sem segja
frá brúðkaupsferð Kristínar Há-
konardóttur suður á Spán. Fer
málarinn þar eftir frásögn Há-
konarsögu, byrjar á því er sendi-
menn Spánarkonungs ganga fyr-
ir Hákon konung, er hann situr
í hásæti með beztu menn ríkis-
ins sér við hlið. önnur og
þriðja mynd sýna hvar verið er
að ganga frá heimanmundi Krist-
ínar og flytja til skij»anna, en
þar var gull og brent silfur, hvit
og grá vara og aðrar gereemar,
svo miklar-að enginn vissi þess
dæmi að svipað hefði verið flutl
fyr með nokkurri konungsdóttur
frá Nioregi. Fjórða myndin sýnir
hvar Hákon kveður dóttur sína
við skipshlið. fimta og sjöbta
segja frá sjóferðinni — en 12. og
siðasta myndin greinir frá brúð-
kaupinu, sem var haldið með
allri þeirri viðhöfn, er Spánn
hafði að bjóða.
f giuggum hallarinnar eru
tnyndir úr lituðu gLeri af ólafi
helga, Magnúsi berfætta og Sig
urði Jórsalafara og á veggjum
allskonar skraut, útskorið tré og
slegið járn. Við annan gaflinn
er hásæti konungs og drotningar,
len við hinn er upphækkaður
pallur ifyrir hljómlistamenn,
forkunnar fagur. En að segja
frá einstökum atriðum yrði hér
og langt mál.
En bæði fyrir aldurs sakir og
vegna stærðar sinnar; og vegna
verka Gerhard Munthes er Há-
konarhöll leitt hið merkilegasta
hús Norðurlanda og þar ætti
hver íslendingur sem um Bergen
fer, að koma. Þar mæta liðnir
tímar líðandi stund og því er
þar gott að vera. —(Vísir).
SEEDTÍMB
4íf\Y cvnd
HARVEST'
By
Dr. K. W. Neatby -'ígj
*" > DirtHir, Affrievllurat Departuurú
North-Weat Line Blevatore Association
WHEAT STEM SAWFLY
AGAIN
Last January sve drew the
atbention of our readers to a
Dominion Government circular
entitled “Gontrol of Wheat Stem
Sawfly.” The Division of En-
tomology, Ottawa, has recently
prepared a coloured map which
shows the extent of sawfly in-
festation in the prairie j>rovinces.
The colours on the map are very
bright; but the prospect rather
gloomy. Sawfly is present over
an area bounded by a line ex-
tending from the international
boundary approximately through
Winnipeg, Kamsack, Prince Al-
bert, Edmonton, Calgary and
Cardston. Obviously this leaves
a comparatively small j>ropor-
tion of our wheat growing area
entirely free from infestation.
On the back of the sawfly map
will be found a summary of the
problem and brief descriptions
of control measures. The fol-
lowing statement is made:
“Pians must be made im-
miediately to start sawfly con-
trol on infested farms. No
farmer who suffered loss in
1941 should continue farming
without recognizing the prob-
lem and taking steps to re-
duae the loss caused by this
insect.”
In order to consult the sawfly
map and information provided
therewith, farmers have only to
call on grain buyers in any of
the line elevators associated with
the work of the Agricultural De-
pantment of The North-West
Line Elevators Association. Grain
buyers also have copies of thc
excellent bulletin, written bv
Dr. C. W. Farstad, to which re-
ference was made in our January
articlie.
For further information, wrrite
to the Dominion Entomological
Laboratory at Lethbridge, Saska-
toon or Brandon; or to the De-
partment of Agriculture, Edmon-
ton, Regina or Winnipeg.
Hinir frægu “Valentine” skriðdrekar, sem Bretar nú fá sam-
einiiðu þjáðunum til afnota; þessir skriðdrekar eru notaðir
svo að srgja á öllum arustusvæðum hinna sameinuðu þjáða,
hefir mikið af þeim vcrið sent til Rússlands, og er það mjög
á orði haft, hve vel þeir hafi reynst; löt Stalin i Ijási i bréfi
til hcrgagnaráðherrans brezka, ánægju sína yfir kostum
þessara sterkbygðu og afarfullkomnu skriðdreka.
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
tslenzkur lyfsali
Fólk getur pantað meðul og
annað með pósti.
Fljót afgreiðsla.
SELKIRK LUMBER
Company
Verzla með
HúsaviS og allar tegundir af
byggingarefni
Kostnaðaráætlanir veittar ókeypis
Slmi 254 P.O. Box 362
SELKIRK, MAN.
Peningar til útláns
Sölusamningar keyptir.
Bújarðir til sölu.
INTERNATIONAL LOAN
COMPANY
304 TRUST & LOAN BLDG.
Winnipeg
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
•
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office tímar 3-4.30
Heimili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNIPEG
• ’
Pœgilegur og rólegur bústaSur
i miSbiki borgarinnar
Herbergi $2.00 og þar yfir; með
baðklefa $3.00 og þar yfir
Ágætar Tnftltiðir 40c—60e
Frce Parking for Guests
Legsteinar
sem skara framúr
Úrvals blágrýti
og Manitoba marmari
SkrifiS eftir verSskrá
GILLIS QUARRIES, LTD.
1400 SPRUCE ST.
Winnipeg, Man.
Thorvaldson &
Eggertson
LögfrœSingar
300 NANTON BLDG.
Talsími 97 024
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG., WPG.
Fasteignasalar. Leiffja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgð,
bifreiðaAbyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 27 702
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur líkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskcmar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talslmi 86 607
Heimilis talslmi 501 562
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Slmi 22 296
Heimili: 108 Chataway
Sími 61 023
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suður af Banning)
Talsími 30 877
Viðtalstlmi 3-
-5 e. h.
H. A. BERGMAN, K.C.
islenzkur lögfrœSingur
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 1656
Phones 95 052 og 39 043
DR. ROBERT BLACK
Sórfræðingur I eyrna, augna, nef
og hálssjúkdómum
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofusími 22 251
Heimilissími 401 991
Arthur R. Birt, M.D.
605 MEDICAL ARTS BLDG.
Winnipeg
Lækningastofu-slmi 23 703
Heimilisstmi 46 341
SérfrœSingur í öllu, er að
húSsjúkdómum iytur
Viðtalstlmi: 12-1 og 2.30 til 6 ö. h.
Office Phone
87 293
Res. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment