Lögberg - 27.08.1942, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. ÁGÚST, 1942
Munich
Munich — þetta illræmda
nafn — birtist enn á ný í frétt-
um stórblaðanna. Anthony Eden
hefir gjört heyrum kunnugt að
engir atburðir er gjörst hafi um
eða eftir 1938 breyti neinu um
sjálfstæði eða landamæri Tékko-
slovakíu á komandi tíma.
Mr. Churchill tilkynti í októ-
ber 1940, að Munich samning-
arnir svokölluðu hefðu algjör-
lega verið numdir úr gildi, þeg-
ar Þýzkaland hóf þetta stríð.
Sú staðfesting með formlegri
tilkynningu í brezka þinginu,
að England viðurkenni stjórn
Tékka í Lundúnum fullvalda og
verkhæfa, hefir vafalaust verið
gjörð í sérstöku augnamiði
vegna afstöðu Dr. Benes og fé-
laga hans.
Það var naumast nauðsynleg
yfirlýsing til umheimsins að
Munich með öllu því sem við
það nafn er tengt, væri afneit-
að af ensku þjóðinni og for-
ráðamönnum hennar; sú blað-
síða hefir verið að fullu og öllu
rifin úr stjórnmálasögu Breta.
Þá háðung og auðmýking er það
plagg olli, er þegar friðþægt
fyrir með slíkum fórnfæringum
og hetjudáðum að slíks eru fá
eða engin dæmi í sögu mann-
kynsins.
Munich samningarnir voru á
sínum tíma varðir með þeim
röksemdum að Tékkóslóvakía
hefði borgað fyrir varanlegan
frið fyrir okkar kynslóð og
sparað líf ótaldra ungra manna.
Kaldhæðnin í þessum fullyrð-
ingum á sér engin dæmi í ver-
aldarsögunni ef litið er til baka
um tæp fjöfur ár.
Þegar Mr. Chamberlain til-
kynti 21. sept. 1938, að hann
hefði verið boðaður til Munich,
segir viðstaddur fréttaritari að
þeim boðskap hafi þingheimur
fagnað með æðistryltum húrra-
ópum, fagnaðarlátum og fóta-
sparki. Þegar Chamberlain
steig upp í flugvélina á Heste
flugvellinum, ávarpaði hann
hinn fagnandi lýð er fylgdi hon-
um til dyra, á þessa leið: “Þeg-
ar pg kem til baka, vona eg að
geta tekið upp orð Hotspur í
“Hinrik áttunda” “úr þessum
hættulega illgresisreit las eg eitt
smáblóm — öryggi og frið.”
Eftir Munich uppgjöfina og
áður en hann tók faraleyfi
heim, sagði Chamberlain: “Eg
hefi ætíð haft í huga að friður
í Tékkóslóvakíu mundi opna
leið til samninga um Evrópu-
málin, nú vona eg augljósar ráð-
stafanir verði hafnar til al-
gjörrar afvopnunar.
Eftir heimkomu sína talaði
hann til múgsins frá svölunum
á Downing stræti 10, svofeldum
orðum: “Vinir mínir, þetta er í
annað sinn í allri okkar sögu
að friður með fullri sæmd er
fluttur frá Þýzkalandi, til þessa
staðar er við nú stöndum á; eg
trúi því, að sá friður sé fyrir
alla okkar tíð.
Lárviðarskáldið John Mase-
field taldi kraftaverkið verðugt
eftirfarandi fjögurra ljóðlína: í
As Priam to Achilles for his son,
So you, into the night divinely
led,
To ask that young men’s bodies
not yet dead
Be given from the battle not
begun.
Nokkur minnihluta andmæli
komu brátt í ljós, en nægileg
til að frelsa hina brezku sál.
Duff-Cooper gekk úr ráðuneyt-
inu með svohljóðandi ummæl-
um: “Eg hefi reynt að tæma
þennan beiska biskar, en eg get
það ekki og set hann því frá
mér; með því hefi eg ef til vill
fyrirgjört stjórnmálaframtíð
minni, en eg hefi nokkuð, sem
enginn getur frá mér tekið —
eg þarf hvergi að lúta höfði
fyrir blygðunarsakir út af þess-
um málum.”
Cranborne lávarður sagði að
“friður með sæmd” væri óguð-
legt spott í þessu tilfelli. Þegar
Churchill sá að öll hans bar-
átta í þarfir friðarmálanna vai
dauðadæmd og alt varnarsam-
starf andað í ógæfu og slysurn,
mælti hann þessi alvöruþrungnu'
orð: “Eg verð að segja hér það
sem allir óska að láta ósagt, en
verður þrátt fyrir það að stað-
hæfast, að við höfum beðið full-
kominn og algjöran ósigur í
þessum málum; fram undan er
ógæfan í öllum sínum hræði-
lega mikilleik fyrir Bretland og
Frakkland. Látum okkur nú
að lokum sjá hlutina í réttu
ljósi.”
Sá “friður” er átti að spara
líf ungu mannanna og vara okk-
ar tíð, náðist með loforði og á-
byrgð Hitlers, gegn því að Eng-
land og Frakkland létu sig örlög
Tékkóslóvakíu engu skifta þeg-
ar sá dómsdagur rynni upp.
Chamberlain ritaði Hitler á
þessa leið: “Þú getur ekki efast
um að stjórnarvöld Breta og
Frakka séu megnug þess að á-
byrgjast uppfyllingu allra gef-
inna loforða.”
Samkvæmt skyldu sinni, til-
kyntu tveir fulltrúar Breta —
þeir Horace Wilson og Ashton
Gnatkin — fulltrúum Tékkó-
slóvakíu, er biðu með öndina í
hálsinum í hliðarherbergjum
samningahallarinnar í Munich,
að landamæralínur Mið-Evrópu
hefði nú verið endurskoðaðar af
Englandi, Frakklandi, Þýzka-
landi og ítalíu, og þeim breytt
allverulega. Að endingu mælti
Ashton Gwatkin svo: “Ef þið
ekki fallist á þessar niðurstöður
nú þegar, verðið þið einir að
jafna sakir við Þýzkaland í
framtíðinni. Frakkar munu ef
til vill tilkynna ykkur þetta á
mildari hátt, en trúið mér, í
þessu efni er hugur þeirra sami
og okkar, þeir munu láta þessi
mál afskiftalaus.
Síðar voru fulltrúar Tékka
kallaðir inn á ráðstefnu og gefn-
ar ákveðnar fyrirskipanir; þetta
gjörðist að morgni hins 30. sept-
ember; tuttugu og fjórum
klukkutímum síðar hóf Hitler
innreið sína yfir landamærin
“án þess að beita valdi.” Þannig
voru ráðstafanir gjörðar til að
kveikja í púðurbyngnum, er
sprengdi Evrópu í loft upp
ellefu mánuðum síðar og inn-
leiddi þá blóðugustu og örlaga-
ríkustu styrjöld yfir alt mann-
kyn er sögur fara af.
Af hendingu er verður að inn-
færast í siðferðisdálk þessa
máls, tilkynnir Anthony Eden
fyrir hönd stjórnarinnar, að
Munich samningarnir frá 29.
sept. 1938 séu úr gildi numdir,
sem voru þó fyrir löngu rifnir í
tætlur á orustuvöllum lofts og
láðs.
Þessi yfirlýsing Mr Edens var
í raun og veru ekki nauðsynleg
til að kunngjöra stefnubreytingu
Breta í þessum málum, heldur
af hinu, að þessu ógæfutilfelli
verður ekki vikið til hliðar og
grafið í gleymsku í þögn: Hann
markaði þar línu er höfð mun
hliðsjón af við endurbyggingu
og upprisu Mið-Evrópu að þess-
ari eldskírn afstaðinni.
Munich verður að minnast í
framtíðinni sem aðvörun gegn
þeirri stefnu er rændi heiminn
réttlátum friði og gjörði al-
heimsstríð óumflýjanlegt.
Munich og Manchuria eiga að
vera viðvörunar merkin á næstu
friðarþingum fyrir komandi
kynslóðir.
Laus taumur' árásargjarnra
þjóða, hefir ákveðnar sögulegar
afleiðingar eins og reynslan
sýnir; þær þjóðir er leita hins
svokallaða friðar á þann hátt,
þurfa að læra að hlýða alþjóða
lögum.
Á þessum tímum er skamt á
milli orsaka og afleiðinga;
Munich er aðeins í fjögurra ára
fjarlægð en stendur til minnis
og viðvörunar okkur og öllum
þjóðum á öllum ókomnum tím-
um.
(Ritstjórnargrein úr Free Press).
Jónbjörn Gíslason.
Bjarni Lyngholt
Hinn 31. marz síðastliðinn,
andaðist hér í Blaine einn okkar
fjölhæfari og íslenzkasti Vestur-
íslendingur, Bjarni Lyngholt,
rúmlega 70 ára að aldri. 3
Bjarni var fæddur ^ júní
1871, í Bjálmholti, í Marteins-
tunguhreppi, í Rangárvallasýslu.
Foreldrar hans voru: Sigurður
Björnsson og Rannveig Bjarna-
dóttir, búandi hjón í Bjálmholti.
Var hann yngstur af 6 systkin-
um, sem nú eru öll dáin. 19.
janúar, árið 1901, giftist hann
Önnu Margréti Jónsdóttur, ætt-
aðri úr Norður-Múlasýslu. Þau
giftust á Eskifirði og lifir hún
mann sinn og er búsett í Blaine,
Washington. Þau hjónin eign-
uðust tvö börn, pilt og stúlku.
Dóttirina mistu þau fjögurra
mánaða gamla og drenginn síð-
ar, á fjórða ári. Til Ameríku
fluttu þau, frá Akureyri, sum-
arið 1903. Settust þau fyrst að
í Manitoba, Canada, og dvöldu
þar fyrstu fjögur árin. Fluttu
þau þá vestur að Kyrrahafi og
bjuggu á ýmsum stöðum í Brit-
ish Columbia frá 1907 til 1929.
Þá fluttu þau til Point Roberts,
Washington, þar sem þau bjuggu
þar til fyrir nærri ári síðan, að
þau fluttu til Blaine.
Eins og vikið er að hér að
ofan var Bjarni óvanalega fjöl-
hæfur maður. Ungur lærði hann
undir skóla hjá séra Ólafi Ólafs-
syni, hinum velþekta fríkirkju-
presti í Reykjavík. Var það
löngun hans og ásetningur, að
“ganga skólaveginn,” en um
þessar mundir dó móðir hans
og varð hann þá að hætta skóla-
námi. Lærði hann þá járnsmíði
og síðar skósmíði. Stundaði
hann hina síðarnefndu handiðn
á Akureyri, síðustu árin sem
hann var á Islandi. Bjarni var
frjálslyndur í trúarskoðunum.
og skömmu eftir komu hans
vestur um haf, kyntist hann
Ú n í t a r a-hreyfingunni meðal
landa sinna. Ásetti hann sér
þá að taka upp guðfræðinám
við einhvern af skólum þeirra
og búa sig undir kennimanns-
starf meðal landa sinna. En
aftur tóku atvikin í taumana og
varð hann að hverfa frá þessari
fyrirætlan sinni.
Sérstaka unun hafði hann af
músík, ljóðum og leiklist. Bar
hann gott skyn á þessar íþróttir,
enda iðkaði hann sjálfur talsvert
tvær hinar síðasttöldu. Gjörði
hann sér þær aldrei að féþúfu,
en notaði þær óspart og endur-
gjaldslaust til að vekja gleði
meðal landa sina og prýða sam-
kvæmislíf þeirra. Voru víst
færri íslenzkir mannfundir í
hans bygðarlagi (hvar sem hann
bjó) þar sem Bjarni var ekki á
skemtiskránni, með leiksýning
kvæði eða ræðu — því hann var
mjög vel máli farinn. Hann
þýddi allmarga gamanleiki úr
dönsku og stjórnaði oftast leik-
sýningum í sinni bygð.
íslendingur var Bjarni alla
sína æfi, eins og fram er tekið
í upphafi þessarar æfiminning-
ar. Varð hann í raun og veru
aldrei Ameríkumaður, því hug-
RECRUITS
are urgently required for Canada's
ACTIVE ARMY
It Needs EVERY FIT MAN
belween I8V2 and 45 years of age
VETERAN’S GUARD (Active)
Wants Veterans of 1914-1918 up to age 55
See your LOCAL RECRUITING REPRESENTATIVE
urinn varð að meir en hálfu
leyti eftir “heima.” Bera ljóð
hans þess greinilegan vott.
“Minni Islands,” orkt fyrir
Miðsumarmót íslendinga í
Blaine, 28. júlí, 1935, er gott
sýnishorn af ljóðagerð hans og
af ást hans til lands og þjóðar.
Felli eg það því hér inn í þessa
æfiminning:
Landið, sem mig ungan ól
Upp við brattra fjalla rætur,
Norðurljósa breiðaból
Með bárufald við jökulstól
Klettasnös og kvíaból
Kólgu él og sólskins nætur.
Landið, sem mig ungan ól
Inst við sínar hjartarætur.
Gamla landið — landið mitt —
Landið minna æskuvona:
Heima kjósa hver 'má sitt,
Hjá þér verður ávalt mitt.
Heyrast bezt vði brjóstið þitt
Bænir þinna dætra’ og sona. '
Ljúfa ísland — landið mitt —
Landið minna hæztu vona.
Megi eilíft Alvalds ráð
Öllu þér til gæfu snúa,
Breyta hverjum draum í dáð.
Drottinn blessi vog og láð,
Veiti heill og hjálpar-ráð
Hverjum, sem að hjá þér búa.
Megi eilíft Alvalds ráð
Öllu þér til gæfu snúa.
Bjarni var bókavinur og las
góðar bækur sér til gagns og
uppbyggingar, enda átti hann
sjálfur talsvert af ágætum bók-
um. Það má hiklaust segja um
hann, að hann lagði á flest
gjörva hönd og, að andi hans var
síleitandi og kannaði ýmsa
heima. Á síðari árum æfi sinn-
ar hneigðist hugur hans allmik-
ið að andatrú. Lagði hann
mikla alúð við rannsókn þeirra
hluta, enda kvað hann hafa ver-
ið gæddur óvenjulegri miðils-
gáfu. Varð hann að lokum
fullkomlega sannfærður um
framhald lífsins eftir dauðann
og um möguleikann fyrir sam-
liandi milli látinna og lifandi.
Fer því vel á því, að enda þess-
ar línur með broti úr kvæði, er
hann orkti ekki alls fyrir löngu:
Eftit liðinn lúa daginn
Ljúft er nú sér hvíld að taka;
Þegar sígur sól í æginn
Sumarfuglar hjá þér vaka.
Allir draumar eiga að rætast —
Oft er skamt á milli funda—
Þar sem kvöld og morgun mæt-
ast,
Mörgum verður ljúft að blunda.
í Guðs friði, góður Islendingur!
ÆEEDTIMEF*
OAUÍ
’HARVEST'
Bt
Dr. K. W. Neatby
Dinltr, Atricvtturai Drparlmrnt
North-W«»t Llne Elevator* Aaaodatioa
TOUGH GRAIN
Tough or damp grain is like
the flu in that the sooner you.
can get rid of it, the better.
The farmer with tough grain
will be in a tough (!) position
this year. Due to the conges-
tion in public storage, accomo-
dation for tough grain will be
extremely limited or entirely
lacking.
The volume of tough grain is
likely to be increased this year
as a result of the more.general
use of combines, particularly
in the hands of inexperienced
operators who may start har-
vesting before the crop is ready.
The following suggestions are
reproduced from a statement
issued by the Manitoba Depart-
ment of Agriculture. They have
equal significance for Alberta
and Saskatchewan farmers.
To Avoid Loss from
Tough Grain
Allow grain in stook or swath
to become thoroughly dry after
a rain or heavy dew before
threshing or combining.
Allow standing grain to be-
come fully ripened before
straight combining.
Weedy crops should be swath-
ed before combining. Straight
combining such crops adds to
the moisture content of the
threshed grain.
Farm Storage Suggestions
Weed seeds and other foreign
material should be removed by
cleaning before final storage.
The larger the bin, the
greater the risk of spoilage.
Where grain must be stored
on earth or concrete floors, a
foot of straw covered with
building or waterproof paper
will assist in preventing spoil-
age. (Avoid use of tar paper).
Avoid leaky roofs. Exclude
drifting snow.
Where labour permits, grain
too moist to be threshed may
often be stacked and carried
over satisfactorily to thresh at
a later date.
There are no práctical ways
of drying tough grain on the
farm.
Further particulars on farm
storage of grain may be had by
writing to your Provincial De-
partment of Agriculture.
Vinarkveðjur til
biskups landsins
Biskupi landsins hafa borist
nýlega vinarkveðjur frá útlönd-
um.
1. Forseti Þjóðræknisfélags ís-
lendinga í Vesturheimi, dr.
Richard Beck, þakkar biskupi
jólakveðju hans, sem hann tal-
aði á hljómplötu. En hljóm-
platan var leikin í báðum ís-
lenzku kirkjunum í Winnipeg á
jólunum og henni útvarpað
skömmu síð’ar. Þessi kveðja
biskups til Vestur-íslendinga
var einnig prentuð í báðum
vikublöðunum þeirra. “Hefir
hún áreiðanlega,” segir forset-
inn, “vakið almennan fögnuð
meðal Islendinga í landi hér
og drjúgum orðið til þes$ að
styrkja bræðraböndin milli vor
og heimaþjóðarinnar.”
2. Erkibiskup Kantaraborgar
þakkar í nafni kirkju Englands
og sínu fyrir þá vinsemd, sem
ensku prestarnir hafi notið hjá
íslenzku kirkjunni og þá eink-
lím það, að þeir hafi fengið að
halda guðsþjónustur í Dóm-
kirkjunni í Reykjavík og fleiri
kirkjum. Biður erkibiskup
blessunar Guðs yfir kirkju Is-
lands og alt starf hennar.
3. Þriðja kveðjan er símskeyti
frá erkibiskupi Svía, á þessa
leið:
“Biskupar Svíaríkis, saman
komnir á ársfundi sínum, senda
bróður sínum, hinum íslenzka,
innilega friðarkveðju. Guð er
vort hæli og vor styrkur.
Eidem.”
Biskup vor sendi þegar um
hæl svarskeyti: “Þakka bróður-
kveðju. Guð blessi kirkju Svía-
ríkis. I þögn og von skal hreysti
yðar vera (In silentio et in spe
erit fortitudo vestra).
—(Kirkjuritið).
Þrír skólapiltar, einn úr Há-
skólanum, annar úr mentaskól-
anum og áá þriðji úr Samvinnu-
skólanum voru samankomnir í
húsi einu, þegar fín frú kom
inn til þeirra. Stúdentinn spurði
letilega hvort einhver vildi ekki
bjóða frúnni sæti. Mentaskóla-
nemandinn ýtti stól til hennar
— en Samvinnuskólapilturinn
settist á hann.
* * *
“Lítil kona er hættuleg,” seg-
ir máltæki — hvað skyldi stór
kona vera?
BORÐA MAUK -
OG FELLUR ÞAÐ!
“Eg segi f jölskyldunni að meðan Jack
sé handan við haf, skulum við borða
mauk með góðri lyst.”
44VéR EIGUM í stríði. Það koslar mikið
að sigra. Mér dettur því ekki í hug að segja,
að þó við verðum bráðum að sæia skyldu-
sparnaði: "Þá er svona komið." Eitthvað
annað. herra minn! Sumir þarfnast skyldu-
sparnaðar vegna eigin velferðar. Það er það
allra minsta. Eg ætla að spara eftir megni
til þess að kaupa Stríðssparnaðarskírteini og
Sparimerki til þess að flýta fyrir sigri, og
eiga nokkura innstæðu fyrir þá tíma, er vér
þurfum ekki að neyta allra þessara átaka
og aukavinnu."
“Eg hefi skírt úrgangskönnuna
“Hiitler,” og verið viss um, að
finnur þar ekki margt fémætt.”
Kaupið StriOssparimerki hjá lyfsölum,
bönkum, pósthúsum, deildabúðum, mai-
vörubúðum, tóbaksbúðum oq í öðrum
smásölubúðum. Skírteini má kaupa og
fá þau um lcið, $5, .$10, -25 hjá bönk-
um, trust-félögum og pósthúsum.
Nation War Finance Committee
Sparnaður
er
Þjónusta
é