Lögberg - 31.12.1942, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. DESEMBER, 1942.
Öreiga bankinn
er lánar peninga vaxtalaust því
fólki, sem halt-randi fæti stendur
á skeiðvelli lifsins, svo fokið
virðist fijrir því í hvert algengt
sk jól.
Eftir STEVEN E. BLAIRE
Eftir að litli roskni maðurinn
lauk frásögn sinni varð stundar-
þögn, meðan hinn unglegi skrif-
ari Frílánsbanka félagsins he-
brezka íihugaði sögu gamla
mannsins, er hann hafði hlust-
að á og sem i stuttu máli var
svona:
Maðurinn hafði undanfarna
þrjá mánuði notið bæjarstyrks.
Hann var þaulæfður klæðskeri og
hugði, að ef hann fengi 275 dala
lán, gæti hann stofnstett sína eig-
in verkst<)fu. Skrifarinn lét i
Ijös þá skoðun sina, að lánið
myndi verða honum veitt, og
litli maðurinn fór glaður á burt
sína leið. — Frá þeim tima gekk
starf Jitla mannsins eins og í
sögu. Hann byrjaði á því að búa
til hálsbmdi heima í setustofu
sinni. Brtátt jókst um'setningin
svo mikið hjá honum að hann
gat teigt sér litla búð í verzlun-
arhverfinu. Hann hætti að njóta
bæjarstyrksins, borgaði lánið og
innvann sér nóg til þess að láta
sér og sínum liða sæmilega vel.
Og enn á ný hafði Hebr. Friláns-
félagið fært sönnur á gagnsemi
þes§ að hjálpa mönnum til sjálf-
stæðs athafnalifs. Þvi, eins og
einn forstöðumaður stofnunar-
innar orðaði það: “Geifir þú
manni ölmusu, gerir þú hann að
þurfamanni; én lánir þú honum
starfsfé — jafnvel án vaxta —
færir þú umhverfinu hann aftur
sem sjálfráðan og óháðan borg-
ara.”
í flestum stærri bæjum Banda-
ríkjanna og Canada er að finna
skrifstofur Fríláns-félaga. Þau
eru óháð borgarhverfa-fyrirtæki,
studd til hjálparstarfsemi af
fjárframlögum einstaklinga hvers
umhverfis fyrir sig, og á engan
hátt tengd hvert öðru. Aðal-
starf þeirra er að veita lán fátæku
fólki — vanaléga í upphæðum
alt frá $5 til $500 — er borgast
má smámsaman á margra mán-
aða tímabilum. Lánsþeginn þarf
ekki að borga vexti af skuldinni,
hann er ekki beðinn að leggja
fram nokkra gullgilda eign til
tryggingar láninu; né er heldur
grenslast eftir um fyrri láns-
traustsferil hans. Tilgangur
lánstökunnar getur verið nærri
þvi hvað sem er, og lánsþegar
eru Gyðingar og ekki-Gyðingar,
úr öllum þektum lífsstöðum. Á
hverju árstimabili eru nú milj-
ónir dollara lánaðir þúsundum
einstaklinga.
I New York starfar hinn elzti
slíkra Fríláns-banka i Ameriku.
Árið 1892 hugkvæmdist tiu
Gvðinga kaupmönnum þar að
hefja þetta starf í anda vers eins
í gamla testamentinu, þar sem
svo er að orði komist: “Ef þú
lánar peninga fólki minu, hinum
fátæka, sem hjá þér er, þá skaltu
ekki leggja á hann neina láns-
gróða-kvöð.” Þeir stofnuðu þá í
upphafi um eins hundraðs doll-
ara sjóð, sem fátæklingar gæti
fengið lán úr þeim að kostnað-
árlausu.
Hinir harðdrægu og eigin-
gjörnu samborgarar þeirra hædd-
ust að þessu óalgfenga líknar-
starfs-fyrirtæki. Sögðu að líkn-
arstarf og verzlunarviðiskifti gæti
ekki unnið saman. Sá maður,
sem bankarnir gæti ekki treyst,
og sem ekki mætti við því að
borga lteigu af láni sinu, væri
mjög viðsjárverður og ekki
treystandi. Þeir töldu öhjá-
kvæmilegt að fyrir endalok
þessa hjákátlega lianka-fyrir-
tækis hlyti að sjást innan þriggja
inánaða tilveru hans.
Það, sem hrakspár spsking-
anna gleymdu að taka ineð í
reikning sinn var hin meðskap-
aða þakklætis- og ráðverndnis-
einknnn, sem fel.st inst í hjart-
ans leynum sérhV?rrar mann-
veru. Að loknu ársstarfi Fríláns-
bankans hafði sannast öfugsýni
hæðnishrafnanna. Meira en 220
manns hafði notið aðstoðar bank-
ans og fengið þar $1,200 saman-
lagt. Og hvert eitt einasta þess-
ara lána var þá borgað að fullu.
Þégar hjálpin hafði blessast sér-
lega vel, lagði lánþeginn bank-
anum til nokkurt fé i þakklæt-
isskyni fvrir aðstoðina.
Frá hinu upþhaflega hundrað
dollara stofnfé Frílánsbanka Gyð-
ingakaupmannanna tíu í New
York árið 1892, hefir nú árlegur
starfrækslukostnaður við hann
vaxið upp í $40,000. Og til enda
ársins 1939 höfðu 100,000 mannis
fengið lán hjá bankanum, 'er
nam 30 milj. dala. Vegna hins
góða gengis Frílánsbankans i
New York, breiddist þessi ó-
venjulega hjálparstarfshugmynd
óðfluga út til umhverfa víðsveg-
ar um öll Bandaríkin og Canada.
Við heimsókn í skrifstofu Fri-
lánsbankans í margmennu um-
hverfi fær inaður nokkra hug-
mynd um ihið margskonar fólk,
er þangað leitar til lántöku. 1
biðstofunni hittir maður fyrir
fátæklega klædda verkamenn,
snyrtilega búna sérfræðinga og
alskeggjaða götusala. Það er
ekkert óalgengt að hitta þar fyr-
ir í senn iðnrekendur, skófægj-
ara, hárskera, trésmiði, hljóð-
færaileikara, og i raun og veru
nokkurrar annarar stéttar mann
er manni gæti til hugar komið.
Samkvæmt þeirri hugsjón að
all-ríflegt penirtgalán í einu lagi
komi að meiri notum, en fárra
dollara hjélparskamtur látinn af
hendi við og við, þá hefir lánfé-
laginu á þann hátt h'eppnast að
gera lánþegann sjálfstæðan á
þjóðmegunarlegrar starfsemi. Til
dæmis mætti minnast á Louis
Freeman. f mörg ár hafði hann
unnið sem aðstoðarmaður á
vöruflutningabifreið. V'egna veik-
inda í fjöilskyldu Freemans höfðu
hlaðist á hann margar skuldir,
og til þess að geta losnað við þær
sá hann óumflýjanlegt að geta
aukið inntektir sínar. Friláns-
stofnunin lánaði honum $325 til
kaupa á iflutningsbil, er hann
hefði sjátfur umráð yfir og þeg-
ar Freeman lét seinast frá sér
hevra höfðu inntektir hans þvi-
nær tvöifaldast.
Margur aðþrengdur kaupmað-
ur hefir brotist gegnum erfið-
leika sína með aðstoð Fríláns-fé-
lagsins. .Smákaupmaðurinn marg-
ur lánar oft viðskiftavinum sín-
um þar til hann fær ekki lokið
eigin skuldum. Hann þarf að
fá lán, þótt ekki sé nema til
fárra vikna, til þess að geta
halldið verzluninni gangandi. Hjá
bönkunum á hann ekkert at-
hvarf, né heldur mátti hann við
því að borga Vexti. En Fríláns-
félagið hleypur undir bagga með
honum.
«
En það er ekki einungis á sviði
verzilunarstarfsins, sem F'rínJáns-
félagið veitir aðstoð sína. Ekki
alls fyrir löngu kom hugsjóna-
rikur myndhöggvari allslaus
heiman frá Ervópu til New York.
Honum var lánað fé till þess að
leigja sér starfsstofu, til áhalda
og efniiskaiupa. Margt skólafólk
notar sér friláns hjálpina. Það
verður iðulega i fjárþröng er líð-
ur að lokum skólaársins, eða
þarf hjálpar við að haustinu,
þegar kenslugjald og annað þarf
að borgast alt i einu lagi. Það,
fær styrk hjá Friláns-félaginu,
sem það borgar smámsaman
vikul'ega af fé því er það vinnur
sér inn með kvöldvinnu og á
frídögum. Margir ailþektir vís-
ifndamenn og rannisóknar, lög-
menn, læknar og fleiri slikir hafa
lokið öllu háskólanámi sínu með
fríláns-styrk.
Stór 'hluti lánanna er veittur
til varnar gegn yfirvofandi. vand-
ræðum. Algengt er, að fjölskyldu-
faðir komi í skriístofu félagsins
með raunasögu svipaða þessu:
“Við skuldum þriggja mánaða
húsaleigu; ihafi eg ekki $80 til
reiðu um hádegið á morgun,
verðum við rekin út á strætið.”
Eða margir bera fram þá sögu,
að “Bærinn vill fá $200 borgun
á skattinum. Geti eg ekki staðið
í skilum, missi eg heimilið mitt
eftir að eg hefi þó stórfé i það
lagt.” f öllum slikum raunakjör-
um er lánið veitt.
Stofnunin leikur oft hetjunnar
hlutverk, þegar um er að ræða
lif og dauða. Holskurðir, fæð-
ingar og heilsubótar-tilraunir
hafa i þúsundatali notið hjálpar.
Friláns-samtakanna. Eitt sinn
kom maður þjótandi inn í aðal-
9krifstofu eins öflugasta þessara
félaga í Bandarikjunum og sagð-
ist þurfa að fá $150 tafarlaust.
Það væri uim líf eða dauða að
ræða. Meðan hann skýrði frá
þessu lá hin litla dóttir hans og
háði vonlausa baráttu giegn dauð-
anum Vegna sjaldgæfrar “strep-
tococcus” ofsýkingar. Læknir-
inn sagði honum að harnið hans
ætti ekki nema eitt tækifæri af
hundrðai um batavon. f noklc-
urra hundraða mílna fjarlægð
væri litil stúlka, sem lifað hefði
af þessa sömu veiki; ef að vatni
blandinn skerfur úr blóði ihenn-
ar næðist að sjúkrabeði dótlur
hans innan 24 klukkustunda,
hefði hún ef till vildi ofurlitið
tækifæri til afturbata. Saga
mannsins var rannsökuð og inn-
an fárra klukkustunda voru hin-
um dauðihrædda föður aflhentir
peningarnir. Tveim vikum seinna
kom hann í skrifstofuna og til-
kynti með breiðu brosi á andlit-
inu, að litla stúlikan hans væri
allareiðu risin úr sæng sinni og
farin að ganga um í stofunni.
Aðferðin við að hljóta lánið
er einföld. ögn mismunandi í
hinum ýmsu umhverfum, en i
öllum lánstöðunum auðkend af
hinum sama hjálpfýsis-, hrað-
virknis- og launungaranda. f
venjulegri skrifstofu lánfélags-
ins segir lánsbiðjandi æfðum
skrifstofuþjóni sögu sína, fyllir
inn ofurliítið beiðnis-eyðublað,
sem á er tekin frain upphæð
lánsins er hann þarfnist og nöfn
tveggja ábyrgðarmanna er vilj-
ugir sé að viðurkenna skuJdina.
Svo er beiðninni skilað í hendur
lánsnefndar. Það kemur mjög
sjaldan fyrir að um Jánið sé
neitað. Venjulega líða aðeins
fjórir eða fimm dagar frá þvi um
lánið er beðið þangað til pening-
arnir koma lánþega i hendur.
Þegar um bráða hjálp er að ræða
getur félagið uppfylt lánbeiðn-
ina innan fárra klukkustunda,
ein,s og áður hefir verið skýrt
frá.
Viðskiftaskrár Hebrezka Frí-
láns-félagsins eru sem lokuð bók.
Engin upplýsing er gefin út um
lánþega þeiss. f New York er
hulliðshjúpurinn einna þykkast-
ur. Félagið þar ritar aðeins
reikningsnúmer á ávísanir sín-
ar svo að lánþeginn þurfi ekfci
að brennimerkjast sem skulda-
ræfill þar sem hann vísar fram
ávísaninni.
Forslöðumenn Fríláns-stofn-
unarinnar hafa háleita skoðun
um ráðvendnisinnræti mannsins.
Skrifari félagsins í einum af
stærri bæjum Canada sagði
greinarhöf. að það hefði iekki
tapað einum einasta dollar í sið-
asíliðin fimm ár. í New York,
þar sem félagið lánar lít miljónir
dolllara till ótölulegra þúsunda
einstaklinga, hefir tapið til jafn-
aðar aldrei numið mieira en
helmingi af 1%. Aðeins 2% af
áibyrgðarmönnum eru beðnir að
gera skiil fyrir lánþega, er brugð-
ist hafa trausti félagsins.
Lánþegar er aumlegast voru
staddir, en komið hafa ár sinni
aftur fyrir borð með aðstoð fé-
lagsins, hafa ekki hikað við að
sýna viðurkenning sína. í einum
stórbænum fann einn forstöðu-
manna Fníllánsfélagsins þar í
morgunpósti sínum þúsund doll-
ara ávísun; á umslaginu var
verzllunarmerki einnar stærstu
ritfanga og skrLfpappírsljúðarinn-
ar í aðal viðskiftahverfi bæjarins.
Hann mintiist þess þá, að sex ár-
um áður hafði ungum manni
verið lánaðir $300 til að geta fest
kaup í hálfeign dálítillar verzl-
unar. Annar smáupphæðar lán-
þegi varð að lokum eigandi að
keðju stórra gistihalla í austur-
hluta Bandaríkjanna. Stundum
staðnæmast skrautlegar einka-
bifreiðar framan við Fríláns-
skrifstofuna, og fyrrum iánþegi
$25 eða $100 skilur þar eftir ríf-
lega gjöf. Brosandi foreldrar
koma með nýfædd börn sín, en
læknar og lögmenn koma til að
tala um nýjar bifreiðar sínar og
heimili — er bera vitni um við-
gang þeirra frá þeim tíma er þeir
voru svo illa staddir að þeir urðu
að leita láns hjá félaginu.
Sú staðreynd, að Frílánsfélög-
in hafa getað starfað svona Iengi
og standa enn i fu'llum blóma,
er góð sönnun um velsæmis- og
ráðvendnishugarþel alls almenn-
ings, karls og konu. Það fólk
hefir sýnt sig verðugt hjálpar-
innar frá þessum óvenjubundna
Frilánsbanka, sem hæðst var að
af harðdrægum eigingirnis tudd-
um fyrir 50 árum siiðan.
—(Lausilega þýtt úr Magazine
Digest)—s.
0UR C0NTRIBUTI0N T0
THE WAR EFF0RT...
THE BREWERS and HOTELKEEPERS of
MANITOBA WAR FUND
The Fund is administered by Five Trustees: Mr.
Justice A. K. Dysart, Chairman; Hon. W. J. Tupper,
K.C.; Mr. Justice W. J. Major, K.C.; John T. Boyd
and the President of the Manitoba Hotel Assoc-
iation.
Contributions are collected monthly by the Gov-
ernment Liquor Control Commission, and approx-
imate $3,100 per month. i
Drewrys
MD83
5555*£Í5$55S55555Í5$S$55555S5555S555555Í$5555Í5$5Í$Í$SÍÍÍÍÍÍÍÍ$Í5$555555555555S;
Reyna má það
Þó þið drepið draumamenn,
drápinu hyskið fagni,
það hefir, góði, orðið enn
ekki að miklu gagni.
Hugsjón borin hérna er,
— hana á vængjum morgna,
framtíð ung í fangi sér
finnur endurborna.
T. T. Kalman.
Kvöldfegurð dalsins
Dökkt er austur dagur hnígur
dauða fanginn stjarna braut,
vestri að enn sólin sígur
svipfögur í geymsins skaut.
Mætast hátt á himinboga,
húm og birtan vestri frá.
I sólar bjarma lítil loga
lausáský við fjalla brá.
Skuggar léttir líða um dalinn,
leita fyrst í hæða drög.
Fylgir nætur ferski svalinn,
fljót ei bíða tímans slög.
Austan nón á himni háum
húmar altaf meir og meir,
fæðast ljós á feldi bláum
þá fold náttmála skinið deyr.
Óðum dimmir yfir færist,
unaðs blíða nætur ró,
varla lauf á limi bærist,
lítill niður heyrist þó.
Hvíslar blærinn ástar óði,
iðgræn titra blöðin smá,
eins og móðir barni bjóði,
blíðu þegar sofna á.
f hæða öndvegi Óðins sæti,
enn við blasir sjónum manns.
Hreiðra sig að fjalla fæti,
friðsæl býli landyrkjans.
Hér hafa sterkar hendur unnið,
hér eru sporin dáða rík,
heilla þætti hafa spunnið,
Hallson, Akra, Garðar, Vík.
Þræddu landnáms þrauta vegi,
þrekmenn góðum stofni af,
birti fljótt af betri degi,
borgun starfs þeim jörðin gaf.
Reistu traustar verndar varnir,
að vernda framtíð arfþegans,
eru þeir nú flestir farnir,
fögru að djúpi kvöldroðans.
Æfikvöldsins röðul roði,
reifar geislum farna braut,
þeirra er föstu fylgdu boði,
fundu ráð að sigra þraut.
Endurskinið breiðir bjarma,
bjartan unga kynslóð á,
greiðir vegi glæðir varma,
góður arfur hetjum frá.
Sýn er horfin dáinn dagur,
drótt í fallin værð á ný.
Á norðurlofti logi fagur,
leikur titrar bylgjum í
Norðurljósa blysin breiða,
birtu yfir frjálsa grund,
á bautasteina lágra leiða,
Hvar liggur hreysti í værum blund.
Hreystin mun frá rótum rísa,
ef röðul frelsis skyggir á.
Andinn frjálsi veginn vísa,
vekja það sem féll í dá.
Ennþá bunar blóð í æðum,
. blóð með þor og hetju dug,
enn er orka í þeim glæðum,
sem áður lýstu drengja hug.
Tryggvi.
5SÍSSÍÍÍÍ5ÍÍSSÍÍÍÍÍÍÍÍÍMÍÍÍÍÍÍ55ÍÍ4ÍÍ5ÍSÍÍÍÍMÍÍÍ545MÍ5ÍÍÍÍ5Í*ÍÍÍ*MÍSM«*«;

./YVWvwvwvwvwvwvwvwvwvvwwwwwvwvwá
\erzlunarskola
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli t
nú þegari
^AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMAAAAAAAAAAMy