Lögberg - 28.01.1943, Síða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 28. JANÚAR, 1943.
5
heima í umdæmi samlagsbúsins
er gefið nýtt Ihús er það giftist,
sem heimili fyrir sig og væntan-
lega fjölskyldu sina.
Sameignarbúskapar fyrirkomu-
lagið, er blátt áfram búskpar
fyrirkomulag, þar sem allir
bændurnir vinna saman hver
öðrurn til styrks og veliferðar.
G. E. Eyford þýddi.
Menning íslands og
Bandaríkjanna
Stefán Einarsson prófessor gefur
Yfirlýsingu í Ballimore.
Stefán Einarsson prófessor,
hinn nýi ísl vararæðismaður í
Baltimore, gaf 6. okt. út ýfir-
lýsingu, þar sem hann sagði, að
velhepnuð vörn “Gíbraltar norð-
urhafa” sé mikilsvirði fyrir varð
veizlu hinnar gömlu menningar
og tungu Islendinga.
“Eg hefi kennt íslenzku við
Johns Hopkins háskólann í 15
ár, og hefi þannig eytt mörgum
árum til að efla menningarsam-
böndin milli föðurlands míns og
Bandaríkjanna.
Nú þegar föðurland mitt
hefir heiðrað mið með því að
trúa mér fyrir vararæðismanns
starfinu í Baltimore, mun eg að
sjálfsögðu leggja mig fram til
að bregðast ekki vonum þess.
Islendingar búa í landi, sem
er mikilvæg bækistöð fyrir
Bandamenn, en þeir eiga einn-
ig þúsund ára menningu og
varðveizla hennar hefir auð-
sjáanlega verið forlög íslands.
Það er þessi menning, sem
varðveizt hefir í fornbókment-
unum, sem gefið hefir Norður-
löndum sérkenni meðal annara
þjóða. Það er einnig vegna menn
ingar sinnar sem íslenzka er
kennd í um 30 háskólum og
skólum í Bandaríkjunum.
Fyrir íslendinga, er vörnin
ekki aðeins vörn Gíbraltar norð-
urhafa, heldur einnig vörn þjóð-
inni til handa og varðveizla á
hinu þúsund ára gamla máli og
menningu þess. Allir hugsandi
þjóðræknir íslendingar vilja
samvinnu við Bandaríkin og
hjálpa þeim til að ná þessu
takmarki. Ef Bandaríkjunum
heppnast í þessum framkvæmd-
um, munu íslendingar verða
þeim eilíflega þakklátir.
Stefán Einarsson prófessor er
nýkominn til John Hopkins frá
Cornellháskólanum í Ithaca N.
Y., þar sem hann hefir verið
í sumar að skrifa kennslubók
í íslenzku.
Alþbl.
Aðalfundur prestafélags
Austurlands
Fundurinn samþykkti að bind-
ast samtökum um að siðbæta
stjórnmálin.
Aðalfundur prestafélags Aust-
urlands var að þessu sinn-i hald-
inn að Ketilstöðum á Völlum
dagana 11.—12. okt. 1942.
Eftir byrjunarstörfin hóf séra
Sigurjón Jónsson frá Kirkjubæ
umræður um prestkosningalög-
in og eftir nokkrar umræður
samþykkti fundurinn einróma
svohljóðandi fundarályktun:
“Aðalfundur Prestafélags Aust
urlands telur núgildandi prest-
kosningalög algjörlega óviðun-
andi jafnt frá siðferðislegu sem
stéttlægu sjónarmiði séð.
Pundurjinn skorar því ein-
dregið á kirkjustjórnina að beita
sér fyrir því, að núgildandi
prestkosningarlög verði hið
fyrsta numin úr gildi. í þeirra
stað fái söfnuðir, er prestakall
losnar rétt til að kalla sér prest
og sé sú köllun bundin við vilja
meiri hluta safnðar.
Verði prestur við köllun, send-
ir biskup köllunarbréfið til ráðu-
neytisins og veitir þá þegar
embættið samkvæmt því. Hafi
söfnuði þar á móti ekki tekist
að kalla sér prest, skal biskup
setja prest til að þjóna presta-
kallinu 1 ár. Hafi köllun eigi
tekist innan þess tíma, skal
biskup auglýsa brauðið til um-
sóknar og veita það að öðru
jöfnu samkvæmt embættis-
aldri.”
Séra Pétur Magnússon að
Vallanesi hafði framsögu um
“Prestar og stjórnmál.”
Að umræðunum loknum var
samþykkt eftirfarandi fundar-
ályktun:
“Aðalfundur Prestafélags Aust
urlands lítur svo á, að nauðsyn
beri til þess að prestar lands-
ins bindist samtökum um raun-
hæfari aðgerðir að hálfu presta-
stéttarinnar en beitt hefir verið,
til þess að vinna gegn stjó^n-
málaspillingu þeirri, sem er nú
orðin ein mesta hindrun gegn
því, að starf prestanna fyrir
trú og siðgæði beri tilætlaðan
árangur.”
Þriðja umræðuefni fundarins
var “Húsvitjanir”.
Séra Jakob Einarsson pró-
fastur flutti fyrirlestur um þsér,
en að honum loknum var eftir-
farandi fundarályktun gerð að
undangengnum umræðum:
“Fundurinn telur húsvitjanir
presta til blessunar, séu þær
vel ræktar og telur sjálfsagt,
að prestaköllin séu ekki stærri
en svo, að þeir geti rækt þær
sem bezt.”
Alþbl.
Ekki batnar það enn
Ásóknarafl og varnarafl hafa
verið uppáhalds leikspil frá byrj-
un veraldar, og haldast i hendur
enn.
Þeim heiðvirðu herrum, sem
hlut eiga að máli viðvíkjandi
þessum vísnastefum, sem komu
á prent 10. september s.l., frá
herra Finnboga, eða sem svor
Eins og eg hefi getið um áður
kom mér ekki í hug að gera þetta
að kappsmáli á einn eða annan
hátt. En hitt finst mér réttlátt
að eg fái að gera grein fyrir máli
mínu til skýringar.
Eg bað i seinustu grein minni,
“Kveðjuorð” í þá átt, að hver
gæti skýrt frá, hver hefði frum-
ort þessi stef, og hvað þau væru
gömul, og einnig hvað mörgum
breytingum þau hefðu tekið síð-
an þau voru upphaflega ort.. En
rui bæti eg við: Ef þau hefðu
átt eins mörgum breytingum að
fagna i næstliðin fleiri hundruð
ár — (því þau eru að fullum lík-
indum frá söguöldinni), eins og
þau haifa nú orðið að verða fyr-
ir i næstliðna 4 mánuði, þá er
ekki að undra þó alt sé orðið á
ringulreið, hæði stefin og ráðn-
ing þeirra. Hver getur nú sagt
hvernig þau voru upplhaflega
ort? Nei, mínir kæru, það hefir
enginn ykkar sannað það, og að
fullum líkindum getur það eng-
inn, — það fylgir ekkert sann-
leiksgildi til fullnægingar því þó
eintj.°n þessi dembi þeim sleggju-
dóm, “svona lærði eg það, og
svona er það rétt ráðið, eg lærði
það fyrir 60 og 70 árum. Bara
segja eins og kerlingarnar forð-
um, sem sögðu: “Klipt var það
og skorið,” og stöguðust á því.
Alt þessháttar eru bara máttlaus
vindhögg út i bláinn, sem hafa
ekki nægilegt sönnunargildi til
verðlags í þessu máli enn. Alveg
er eins eð staðhæfinguna í Eiríks
Briems bókinni. {íirikur Briem
þurfti ekki að leggja langa
lykkju á teið sína til að yrkja
stöku, ef honum bauð svo við
að horfa, til varnar málstað sin-
um til fulltingis, enda ekki illa
í ætt skotið til þess, — og að
fulíum líkindum eins metorða-
gjarn, eins og mér finst flestir
heldri menn séu. Það er stór-
merkilegt að engum skuli hafa
dottið til hugar að geta hver
helmingurinn það var af öndinni,
sem átti að nota!! til fullrar skýr-
ingar, þó eg segi nú — til máls-
bótar minu máli — eg heyrði
þessi stef á barndómsárum mín-
um frá görnlum, greindum fræði-
manni, sem var talinn marg-
fróður um ýms efni. Eg man
vel að hann talaði um fingrarím,
gyllinital, hátttal, álnatal og
stjörnuheiti og fleira, en hann
talaði aldrei um hálfrar andar
fræði!! En eg man greinilega að
það var verið að ráða þetta völ-
undarverk svokallaða, og gátan
var ráðin án þess að raska tölu
titlinganna.
Þetta að framan sagða er vel
til varnar í máli mínu. En þó
er það ekki fullgildandi að
heldur, og þó eg hefði bækling
þann hinn fróðfega, sem var
prentaður í Viðeyjarklaustri 1830
fyrir hendi, til sannleiksgildis
framsögn minni, þá er það bara
svo langt aftur í tímann og ætti
að vera eins mikils virði og
Briems bókin. Svo samkvæmt
þ\d bezta sem eg kann skil á,
skoða eg frú Pálsson eiga heið-
urinn aif ráðningu gátunnar.
Auðvitað geng eg ekki að þvi
gruflandi að hún hefir farið í búr
til búanda síns, sem er ekkert út
á að setja. Mér sannast að segja
finst mjög aumkunarvert og
meira að segja hlægilegt örþrifa-
páð að skera í sundur lifandi
skepnu til úrlausnar máli sínu;
væri likara að 12 til 14 ára skóla-
nemi hefði gert svoleiðis axar-
skaft.
Bara í bróðerni verð eg nú að
isamgleðjast með ykkur ö.llum,
sem hafið þetta ótakmarkaða
skilningstré, að mata bæði sjálfa'
ykkur og aðra á. — Það verður
ekkert ágreiningsefni að ráða
eftirfylgjandi gátu: “Æti gekk
út af etanda og sætleiki út af
hinum sterka.” Ráðið þið hana
fljótt. Það má ei vera eins viinda
bert varðmálið i henni eins og
hinni.
Með vinsemd,
Jón halti.
Hroðalegt brunaslys
Hroðalegt slys af völdum bruna
varð hér í ibænum í gærmorgun
klukkan um 10. Ein kona
brendist svo mjög, að henni var
vart Ihugað liif í gærkveldi, er
Alþýðublaðið frétti siðast, en
önrnur kona brendist minna og
er ekki talin í lífshættu.
. Atburður þessi varð, eftir þvi
sem næst verður komist, með
þessum hætti:
Um klukkan 10 í gær morgun
fór Hólmfríður Eyjólfsdóttir,
sem bjó i kjallara hússin§ Fálka-
gata 26, inn í miðstöðvarherbergi
til þess að kveikja upp. Olía
hefir verið notuð við uppkveikju
í miðstöðinni, enda var þarna
fimm lítra brúsi sem næst fullur
af olíu. Hólmfríður mun hafa
skvett olíu í miðstöðvareldstóna,
en sennilega hefir leynst glóð í
öskunni, þvi að þarna varð
sprenging og hefir eldsloginn
staðið fram úr miðstöðinni og
kviknað samstundis i fötum
konunnar.
Hólmfríður hljóp óðara út og
kom þá henni til hjálpar kona,
sem líka býr þarna í húsinu,
Sólrún Elín Rögnvaldsdóttir að
nafni, en hún var að þvo þvott í
skúr, sem stendur þarna á lóð-
inni. Heyrði hún hljóðin i Hólm-
fríði og mætti henni í kjallara-
dyrunum, og loguðu þá á henni
öll fötin. Sólrún reyndi að
stöðva Hólmfriði, þvi að hún
vissi af sæng, sem verið var að
viðra og hékk þar á grindverki.
Ætlaði ihún að vefja sænginni
utan um Hólmfríði, en réði ekki
við konuna og varð að sleppa
henni. En við það að taka utan
um hana brendist Sólrún á báð-
um höndum, einkum þó á ann-
ari.
Maður Sólrúnar, ólafur Stef-
ánsson, heyrði hljóðin i konu
sinni og hljóp út. Sagði hún
honum þá hvers kyns var. Hann
greip strax sængina og fór á eftir
Hólmfríði og kom að henni, þeg-
ar hann komst fyrir húshornið.
Voru þá brunnjn af henni öll föt,
en líkami hennar var allur skað-
brendur. Sveipaði ólafur sæng-
inni utan um hana.
Meðan á þessu stóð hafði fólk,
sem var þarna i grend, hringt til
þess að reyna að ná í lækni, en
það reyndist ekki mögulegt.
ólafur hringdi þá á slökkvistöð-
ina og lögreglustöðina. Annar
maður þarna í húsinu bar Hólm-
fríði inn, en í þeim svifum kom
sjúkravagninn og var hún sam-
stundis flutt í Landsspítalann.
Var hún þá með meðvitund. Sól-
rún var flutt í Landakotsspítala
og hafði hún litið brenst nema
á höndum. Hólmfríður er 50
ára gömul. Hún bjó þarna í
kjallaranum ásamt fjórum börn-
um sinum, sem eru á aldrinum
6—16 ára.—Alþbl. 9. des.
Verksmiðja í Hamrahöll
Síðastliðið vor var krónprins
Svía viðstaddur vígslu nýstár-
legrar verksmiðju í Svíþjóð.
Verksmiðja þessi er bygð inn í
hamrahlíð og er það Bolinder
Munktell, hin kunna vólaverk-
smiðja, sem hefir látið gera hana.
f sænska hlaðinu “Utlands-
Svenskaren” isegir svo frá verk-
(smiðju þessari:
“Það sem Bolinder-Munktell
hefir látið gera hér er ekki aðeins
undravert, heldur er hér e. t. v.
um að ræða byltingu á sviði
byggingatækninnar. Með því að
sprengja bergið að innan og
koma Iþar fyrir verktækjunum
verður ihægt að vernda mikil
efnisleg verðmæti og veita starfs-
mönnum öryggi^ styrjaldartim-
uin. Þegar þar við bætist, að
verksmiðjubygging sem þessi
hefir ýmsa kosti fram yfir aðrar
verksiniðjur, jafnvel á friðartím-
um, þá er óhætt að fagna þessari
nýbreytni með sérstakri ánægju.
Þar sem nóg er af hamrahlíð-
um hér í Sviþjóð, þá verður í
raun og veru ekki dýrara að
sprengja verkstæði inn í hamr-
ana heldur en reisa þau á venju-
legan hátt. Það segir sig sjálft,
að viðhaldskostnaður hamra-
bygginga verður tiltölulega lítill.
Og sem salarkynni er óhætt að
gera ráð ifyrir, að verkstæðin
standi í þúsundir ára, — ef þau
ej'ðileggjast þá ekki í jarðskjálft-
u m.
Sérstakar ráðstafanir eru gerð-
ar til þess að verjast gashernaði,
en í þessum ráðstöfunum felst
einnig, að hægt er að koma í veg
fyrir, að nokkurt loft berist utan
að. Af þessu leiðir aftur á móti
að brunahættan verður mjög lít-
il. Vatn berst að verksmiðjunni
um brunn, sem sérstaklega hefir
verið borað fyrir með demants-
bor.
»
Oftlega reynast venjuleg verk-
stæði köld og næðingasöm um
vetur og heit og loftlítil á sumr-
in. Rakinn er mikill og óþægi-
legur fyrir starfsfólkið á sumrin.
En á þessu er ráðin bót í hamra-
byggingunum með sérstaklega
hentugum lofttemprunartækjum,
sem stilt eru þannig, að stöðugt
berst að nýtt loft, siað, temprað
og með vísindalega ákveðnum
raka, og sem dreift er algerlega
jafnt um vinnusalina. Ekki er
völ á tækjum, sem hentugri eru
til þess að vernda starfsliðið fyr-
ir eiturgasi á striðstimum. Jafn-
vel þótt gas hafi lagst yfir alt
umhverfið, getur starfsfólkið
verið algerlega óhult.
Fyrir ljósuin er séð á nýtísku
hátt. Notaðir eru svokallaðir
dagsljóss lampar, sem eru nokk-
uskonar sambland úr kvikasilf-
urskonar sambland úr kvikasilf-
Að vísu geta dagsljóss lamparn-
ir ekki komið í stað sólarljóssins,
en verkamennirnir búa heldur
ekki í vinnustöðvunum og það
er algert vafamál, hvort gildi
sólarljóssins sem heilsulindar sé
svo mikið i vinnustöðvum hér
hjá okkur, að ekki sé hægt án
þess að vera. Mikinn hluta árs-
ins kemst sólin ekki nema stutt-
an spöl yfir sjóndeildaPhringinn.
Einnig ber að ihafa í huga, að
heilsusamlegustu sólargeislarnir,
últrageislarnir, komast ekki í
gegnum venjulegt gluggagler.
Bolinder-Munktell félagið hef-
ir kvnt sér þetta og komist að
þeirri niðurstöðu ,að sólarljósið,
sem kemst inn i hin venjulegu
verkstæði okkar, er ekki merki-
legra í eðli sinu en það ljós, sem
hægt er að framleiða um tiltölu-
lega einföldum glóðarlömpum.
Enginn vafi er á því, að öll
úrlausnarefni, sem lúta að heil-
brigði og hreinlæti, hafa verið
leyst í hamrabyggingu Bolinder-
Munktell á fullkomlega viðun-
andi hátt. Hið sanna er, að Bo-
linder-Munktell hefir með ný-
lundu þessari tekist að skapa
vinnustað, sem er betur útbúinn
um alt, er lýtur að heilbrigði
rínnufólksins, heldur en á sér
stað í þúsundum annara vinnu-
stöðva.
En Bolinder-Munktell hefir
ekki aðeins haft iheilhrigði starfs-
fólks síns fyrir augum. Það hef-
ir einnig lagt alúð við að stuðla
að því, að starfsfólkið þrífist og
dafni. * Yinnustöðvarnar eru
klæddar að innan með ljósu
masonite. Vélarnar eru málaðar
með ljósum lit. Á veggjunum
eru hingað og þangað lítil, fer-
köntuð útskot, sérstaklega lýst
og með tilbúnum blómum og er
það undravert, hve mjög þau
Hkjast venjulegum gluggum með
útsýni út i bláan himingeiminn.
útvarpstækjum hefir verið kom-
ið fyrir, svo að verkamennirnir
fái notið tónleika við vinnu sína.
Og þegar á alt þetta er litið
verður að hafa það hugfast, að
kostnaðurinn við að ljúka verk-
stæði þessu varð ekki meiri held-
ur en við tilsvarandi “ofanjarð-
arverkstæði.”—Lesbók.

Innköllu nar men n LÖGBERGS
Amaranth, Man
Akra, N. Dakota
Árborg, Man
Árnes, Man Magnús Einarsson
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota ....Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash
Blaine, Wash
Brown, Man
Cavalier. N. Dakota B. S. Thorvaldson
Cypress River, Man
Dafoe, Sask -
Edinburg, N. Dakota
Elfros, Sask ..Mrs. J. H. Goodman
Foam Bake, Sask
Garöar, N. Dakota
Gerald, Sask I
Geysir, Man
Gimli, Man O. N. Kárdai
Glenboro, Jían
Hailson, N. Dakota
Hayland P.O., Man Magnús Jóhannesson
Hnausa, Man
Husavick, Man
Ivanhoe, Minn ..Miss Palina Bardal
Iiandahar, Sask
Gangruth, Man
I.eslie, Sask
Lundar, Man
IMlnneota, Mlnm. . . ■ - JMlss Pallna Bardal
Mountain, N. Dakota
Mozart, Sask •
Otto, Man
Point Roberts, Wash
Reykjavík, Man
Riverton, Man
Seattle, Wash J. J. Middal
Selkirk, Man S. W. Nordol
Siglunes P.O., Man Magnús Jóhannesson
Svold, N. Dakota B. S. Thorvardson
Tantalion, Sask
Upham, N. Dakota ..Einar J. Breiðfjörð

Vogar, Man .Magnús Jóhannesson
Westboume, Man
Winnipeg Beach, Man O N. Kárdai
Wynyard, Sask

royoYVT>yTWTVovYVVoyAVryiVO>WMVMyoK
^ERZLUNARSKÖLA
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli f
nú þegar.
XWAAWAWAAAWMMAAAAPAAAAMAWAMAAMMy