Lögberg - 01.04.1943, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. APRÍL 1943,
3
“Þú grætur af engu, kæra
mín,” sagði Sesselja, lagðist við
hlið dóttur sinnar upp í rúmið,
og strauk glóbjarta hárið frá
heitu enninu, og skýrði henni
frá atburðunum síðustu stund-
'irnar. Hvernig þeim hefði öll-
um orðið ilt, frá ferðum þeirra
í baðherbergið, æfintýrinu í
ganginum, og hinni skjótu lækn-
ingu þessara meina, og áður en
langt var komið sögurmi, var
Lára hætt að gráta, en farin að
hlægja, að síðustu skilaði Sess-
elja orðsendingu Vilhjálms, og
bætti svo við, “það verður mik-
ill missir fyrir okkur Nikulás.”
Nú var það Lára, sem klapp-
aði á gráhært höfuð móður sinn-
ar.
“Vertu róleg mamma ” sagði
hún, “eg læt hann ekki fara.”
Þrem vikum seinna, sat Sess-
eija úti á palli og ruggaði sér
1 gamla ruggustólnum sínum.
Hún las “Heimskringlu” og
“Lögberg”. Hún hafði lesið eina
grgin upp aftur og aftur, sem
stóð nákvæmlega eins í báðum
hlöðunum, og hljóðaði þannigí
Þann 29. maí síðastliðinn, gaf
séra Friðrik saman í hjónaband,
þau ungfrú Láru Knútsson og
herra Vilhjálm Hjálmsson, fast-
eignasala; bæði til heimilis hér
1 borginni. Ungu hjónin lögðu
samdægurs af stað í skemtiferð
suður til Cliforniu. Framtíðar-
heimili þeirra verður í Vinni-
Peg.
Fagnandi bros lék um varii
Sesselju. Hún blessaði í huga
sinum fimm centa tómató-bauk,
°g horfði djarflega framundan
ser, eins og sá sem engu kvíðir.
Hann sá Jón Sigurðsson
í forsetastóli
Áttræður steinsmiður, Magnús
G. Guðnason, segir frá
Innanum slípaðar steinplötur
°g stöpla, í björtu verkstæði við
Gretisgötu situr maður fram við
§lugga og meitlar letur á stein,
Hann stendur hvatlega upp frá
verki sínu er eg kem inn, heilsar
°g býður mig velkominn. Eg var
hominn til þess að hafa tal af
^anni sem yrði áttræður eftir
uokkra daga, og hika við að
heilsa honum — sem slíkum.
Þetta var Magnús Guðnason
^einsmiður. Hann er um sextugt
útliti, en verður áttræður í
dag fæddur 25. okt. 1862.
Við göngum til stofu í íbúð
hans uppi á lofti. Hann sest þar
á^stólhnall, ekki til þess að hvíla
S1g, aðeins til þess að tala við
Áttræður steinhöggvari er
ekki þreyttur.
°g nú tökum við að rabba
Saman um löngu liðna daga, þe
ar hann árið 1867, 5 ára gams
mttist með foreldrum sínum f:
Lakkavelli í Rangárvallasýs
ingað til Reykjavíkur, og up
Vaxtarár hans hér, er hann
ara gamall byrjaði á eyrarvinr
, ®r 1 bænum. Það var erfitt fy
lr ekki eldri pilt. En ekki u
anr>að að gera, faðir hans }
dáinn fyrir nokkru frá 9 bör:
V1*1’ atvinnan stopul á eyrinr
ymist erfiðisvinna eða sendifer
lr"°g snúningar við verzlun, (
ekkert í aðra hönd.
1 þrjú sumur 12—15 ára, v;
kokkur á fiskiskútu og elda
. anda 19 manns, fékk 12 króm
1 mánaðarkaup og það sem <
ró af fiski. En það var ill æ
Vl eg var altaf sjóveikur.
i^^nn átti heima í Efra Hol
1 Skólavörðustíginn, þar se
j aidhías Matthíasson átti heim
^ngt fyrir ofan alla bygð. Þ;
ar grýtt og hrjóstrugt ur
verfi. En að því kom að far
ar að nota grjót.
aknaði við grjólvinnuna.
^agnús vaknaði á hverjum
. nrgni við að menn dreifðu sér
ópum um holtin og lömdu
^orgrýtið, klufu það niður í
^yggingarefni. Honum leiddist
j^rarvinnan og snúningarnir
^ann átti sér enga aðra ósk
eitari en að verða steinhöggv-
ari, reyna kraftana við grjótið.
Þetta var veturinn 1878—79.
En grjótið, sem verið var að
kljúfa, átti að fara í Alþingis-
húsið. Sú bygging markaði alla
starfsæfi hans síðan.
Magnús segir svo frá:
Þegar byrjað var að kljúfa og
draga saman grjót í Alþingis-
húsið, stóð Jakob Sveinsson fyrir
klofningunni. Eg hafði það af að
fara til hans og biðja hann um
að taka mig í vinnuna. “Já vinur
minn”, sagði hann, “þú verður
að reyna að fá þér hamar”. Það
var ekki merkilegt verkfæri.
Enda náði eg mér í hamarinn.
Þá kunni hér enginn neitt að
heitið gat, hvorki við múrverk
né steinsmíði. En einmitt við
byggingu Alþingishússins lærðu
menn hér að nota hin réttu
verkfæri.
— Hvar var efmð tekið í Al-
þingishúsið?
— Það var tekið á víð og dreií
um Þingholtin, en þó einkum í
kringum svonefndar Kvíaklapp-
ir. Um öll holtin voru feiknin
öll af stórgrýti, sem ekki var
jarðfast og á það gengið. En
nokkuð af stærsta grjótinu var
tekið úr Öskjuhlíð. Við sem
óvanir vorum, vorum látnir
höggVa rákir í grjótið og síðan
komu aðrir, sem meira kunnu
til verksins, er fleyguðu það og
klufu.
— Stóð Jakob Sveinsson fyrir
þessu?
— Hann var verkstjóri í holt-
inu. En yfirmaðurinn við grjót-
tökuna var fyrst Schou stein-
höggvari. En síðan kom Baldt
byggingarmeistari. Og þá kom
það upp úr kafinu að alt var
skakt sem Schou hafði látið
gera. Hann vissi ekki betur en
að húsið ætti að vera pússað að
utan, eins og hin eldri steinhús
sem hér eru, en ekki steinninn
ber. En grjótið sem Schou hafði
látið taka upp var alt notað í
milliveggi í húsinu. Þá fyrst átti
líka að reisa Alþingishúsið rétt
fyrir neðan hús Jóns Péturs-
sonar háyfirdómara, um það bi!
þar sem er hús Jóns Þorláks-
sonar. Þar var farið að grafa
fyrir grunninum. En sléttað var
yfir þann gröft, þegar fyrir-
ætluninni var breytt og ákveð-
ið að reisa húsið niður við Aust-
urvöll.
* s
8 krónur og mikið fyrir
íslending.
Með Baldt komu 4 steinsmiðir
frá Bornholm, er önnuðust grjót
upptökuna. Þeir tóku þetta að
sér í ákvæðisvinnu, og höfðu
margt manna í sinni þjónustu
fyrir ákveðið daugkaup. Við
unnum þar saman, ólafur heit-
in Sigurðsson og eg. Við vorum
lengi félagar síðan.
Als unnu við Alþingishúsið
um og yfir 100 manns. Svo mikil
vinna var þetta, að margir menn
komu úr nærsveitum til að taka
þátt í henni.
— Hvernig létu Bornhólmar
ar yfir grágrýtinu?
— Þeim líkaði það vel, enda
er það mýkra grjót að vinna
en granítið, sem þeir áttu að
venjast. Það er hart viðureignar,
enda skildist mér að þeir yrðu
alment ekki langlífir, er við
það fengust.
En okkur Ólafi' líkaði aftur á
móti ekki kaupið hjá Bornhólm-
urum, er við fréttum að þar
sem ynnu hjá Baldt niður við
húsið fengju 3 krónur á dag.
En Bornhólmarar borguðu kr.
1.75—2.00. Þá var ekki öllum
greitt jafnt kaup, eins og nú
tíðkast.
Það vár svo eitt laugardags-
kvöld að við Ólafur fórum niður
á Austurvöll, þegar búið var að
borga kaupið og sátum um að
ná tali af Baldt. Hann kom þar
að og spurði hvort við ætluðum
að tala við sig. Við kváðum
svo vera. Sögðum að Bornholm-
arar greiddu ekki nema tvær
krónur í dagkaup, en við hefð-
um heyrt að hann borgaði þrjár,
og hvort hann vildi ekki taka
okkur í vinnu hjá sér.
Baldt lofaði að athuga málið,
er hann færi upp í holt eftir
helgi til að mæla hjá þeim.
Þegar hann kom þangað á mánu
dag og ræddi við þá landa sína
heyrðum við álengdar að hann
sagði að' þeir yrðu sjálfir að sjá
sér fyrir verkamönnum og nú
færum við Ólafur frá þeim,
því þeir tímdu ekki að borga
okkur 3 krónur á dag. »
Baldt smelti okkur í ákvæðis-
vinnu og upp úr henni fengum
við 8 krónur á dag. En eftir
vikuna komu boð frá landshöfð-
ingja Hilmari Finsen til Baldt
og sagt að íslendingar mættu
ekki vinna fyrir svo háu kaupi.
Þá varð Baldt reiður, og við
ekki síður. En þetta varð svo að
vera. — Það sagði Baldt að sér
þætti sérstakt að landsmenn
mættu ekki fá það kaup, sem
þeir ynnu fyrir. En því hét hann
þá strax að þetta skyldum við
fá upp borið.
Alþingishúsið.
Við unnum nú við Alþingis-
húsið alt þangað til því var lok-
ið, vorið 1881. Alt gekk það
slysalaust, undir ágætri stjórn
Baldts. Hann var besti karl og
synir hans harðir og röskir strák
ar. Annar þeirra byggði íslands-
banka síðar. Verkamenn treystu
Baldt og báru virðing fyrir hon-
um. Eins og sagan bendir til um
manninn sem meiddi sig lítil-
lega í hendi og félagar hans
vildu fara með hann niður 1
Apóter. “Nei, ekki á Apótekið”,
sagði hann, “beint á Baldt”.
Varð það að orðtaki síðan.
Versta vinnan sem eg man
eftir við Alþingishúsið var það,
þegar við vorum að bera sjóð-
andi asfalt innan á alla veggina.
Það var soðið rétt utan við dyrn-
ar og urðum við að flýta okkur
með það sjóðheitt í fötum og
steypa því innan á veggina áðui
en það storknaði. En þar mátti
ekki vera eftir óhulinn blettur.
Því þá hefði allur veggurinn ver-
ið ónýtur.
Á þingi í Latínuskólanum.
— En úr því þér eruð svona
gamall og voruð við bygging
Alþingishússins dettux mér í
hug hvort þér hafið ekki ein-
hverntíma komið á þing meðan
það var haldið í Latínuskólan-
um?
— Jú, þar vorum við oft að
sníglast strákar, þegar þing var
haldið. Mér þótti svo gaman að
heyra til þingmannanna, þegar
þeir voru að rífast, þó ekkert
vit hefði eg á málufn. Það var
mín skemtun þá, eins og eg heí
mikla andstygð á öllu rifrildi
nú. Skrúfa fyrir útvarpið þegar
þeir fara að rífast, mennirnir
sem eiga að koma sér saman
um að vinna þessari fámennu
þjóð gagn. •
— Hverjir voru snarpastir í
rifrildinu í þiiigsal Latínuskól-
ans?
— Benedikt Sveinsson. Hann
var afskaplega harðskeyttur,
snillingur í munninum að okkur
strákunum fanst.
(— Hann hefði getað hugsað
sér að tala í útvarp.
— Já, eg er ekki frá því að
það hefði komið hugur í hann
fyrir framan hljóðnemann.
— Þér munið eftir Jóni Sig-
urðssyni?
— Já, eg man hann, þar sem
hann sat í forseta stól, hve fyr-
irmannlegur hann var. Eg fann
til þess þá, þó eg væri krakki,
hve mjög hann bar af öðrum
mönnum, og það sem hann
sagði, það varð svo að vera.
Mér varð starsýnt á hann hvar
sem hann fór.
Skjálfandafljólsbrúin.
— Hvað tók svo við þegar
þinghúsinu var lokið?
— Það var sumarið 1881.
Baldt tók að sér að byggja
Skjálfandafljótsbrúna gömlu.
Hann vildi fá okkur Ólaf til
að fara norður. En Tryggvi
Gunnarsson var tregur til að
kosta ferð okkar. Vildi fá menn
í héraðinu. Baldt sat við sinn
keip, og sagði okkur að vera
ferðbúna með ákveðinni skips-
ferð Tryggvi lét undan hálf-
tíma áður en skipið fór. Og vio
af stað.
En þegar við komum að norð-
an aftur voru komin steinsmíða
verkfæri frá Höfn, sem Baldt
sendi okkur að gjöf, sem upp-
bót fyrir að fá ekki að taka við
því kaupi sem okkur bar í
ákvæðisvinnunni.
Eg átti að fara norður að
Skjálfandafljóti næsta sumar, en
lagðist í mislingum um vorið
og var veikur alt sumarið.
Sjálfstæð atvinna.
Síðan fórum við Ólafur að
vinna upp á eigin spýtur. Við
tókum að okkur að gera kjallara
undir hús og þessháttar og
draga saman grjót úr holtinu héi
í kring. Það var oft harðsótt
á vetrum, því þá voru harðir
vetur.
Ólafur félagi minn dó fyrir
fjölda mörgum árum. En eg fór
að gefa mig að legsteinasmíði.
Það var ófullkomið til að byrja
með^Eg hafði ekki heldur verk-
færi til þess, nema ófullkomin
og seinvirk. En svo fór Ársæli
sonur minn til Þýzkalands og
var þar í 3Vz ár við steinsmíði.
Hann kom heim með sagir og
fullkomin áhöld til að slípa grá-
steininn. Nú slípum við hann og
sögum í hellur eftir vild. Og
nú er komið annað snið á verkið,
enda aðrir tímar, en þegar eg
kom með fyrsta ísoðna oddham-
arinn minn í vinnu hjá Jakob
Sveinssyni.
Húsmóðirin frú Steinunn
Ólafsdóttir, kemur inn til okkar
og býður kaffi. Við setjumst þar
og spjöllum áfram um eitt og
annað sem drifið hefir á daga
hins áttræða húsbónda, er altaf
fer á fætur á sama tíma og
samverkamenn hans. “Við erum
að reyna að fá hann til að
hvíla sig frameftir í skamm-
deginu”, segir frúin, þegar hann
brá sér frá að tala í síma, en
það er ekki hægt. Hann kann
ekki við það að hlífa sér nokkra
stund. Og í sumar hefir hann
unnið í eftirvinnu, vegna þess
hve mikið er að gera. En engan
má svíkja. Alt verður að standa
eins og stafur á bók.
Við tölum síðan um grágrýti
og gabbró, en grágrýtið hefir
verið aðal viðfangsefni Magnús-
ar í yfir 60 ár. Gabbróið úr
Hornafirði er harðara og sein-
unnara. En það versta er að ekki
eru tök á að fá af því nægilega
stóra steina eða plötur.
Þeir feðgar Magnús og Ársæll
sonur hans segja mér frá ýms-
um verkum sem þeir hafi unn-
ið. Frá stöplum undir standmynd
ir, sem þeir hafa gert, en flest-
allir slíkir stöplar hér í bæ eru
frá verkstæði þeirra.
Ennfremur tóku þeir að sér,
að saga og slípa grásteinshellur
á gólf og stiga í hinu stóra and-
dyri nýju Háskólabyggingarinn-
ar.
Og enn röbbum við um vinnu-
gleði, starfsþrótt og gott heilsu-
far og segir Magnús svo frá:
Eg gæti trúað því að eitt með
öðru sem bætt hafi heilsu mína,
og aukið starfsþrekið, hafi verið
hve mikið yndi eg hafði af því
fyrr á árum að koma á hest-
bak. Eg átti lengi góða reiðhesta
og notaði þá eins mikið og frek-
ast var tími til. Eg þurfti líka
að hafa dráttarhesta til grjót-
flutninga, svo það var lítil við-
(Framh. á bls. 7)
Blóm stundvíslega afgreidd
THE ROSERY ltd.
Stofnað 1905
427 Portage Ave.
Wfnnipeg.
VICTORY BOWLING
FIVE and TEN PINS
•
Símið 206 til þess að
tryggja aðgang
•
SELKIRK, MANITOBA
Business and Professional Cards
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
S. M. Backman, Sec. Treas.
Keystone Fisherles
Limited
325 Main St.
Wliolesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
H. A. BERGMAN, K.C.
islenzkur lögfrœðintjur
•
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 165C
Phones 95 052 og 39 043
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
íslenzkur lyfsali
Fólk getur pantað meðul og
annað með pósti.
Fljót afgreiðsla.
WINNIPEG CLINIC
Vaughan & St. Mary’s
Dr. P. H. T. Thorlakson
Phone 22 866
6 •
Rcs. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Director
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish.
.311 Chambers St.
Office Phone 86 651.
Res Phone 73 917.
Office Phone Res. Phone
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
1(09 MEDICAL ARTS RLDG
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment
Thorvaldson &
Eggertson
Tjöpfrœðingar
3 00 NANTON BLDG
Talsíml 97 02 4
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 12 4
Home Telephone 202 398
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
30 8 AVENUE BI.DG , WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgð.
bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNTPEG
•
pœgilegur og rólegur bústaOur
{ miSbiki borgarinnar
Herbergi $2.00 og þar yfir; með
baðkiefa $3.00 óg þar yfir
Ágætar máltlðir 4 0c—60c
Free Parking for Ouests
Peningar til útláns
Sölusamningar keyptir.
Bújaröir til sölu.
INTERNATIONAL LOAN
COMPANY
304 TRUST & LOAN BLDG.
Winnipeg
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
DR. B. J. BRANDSON A. S. BARDAL
216-220 Medical Arts Bldg. 848 SHERBROOK ST.
Cor. Graham og Kennedy Sts. Selur llkkistur og annast um út-
Phone 21 834—Office tímar 3-4.30 farir. Allur útbúnaður sá beztl.
• Ennfremur selur hann allskonar
Heimili: 214 WAVERLEY ST. minnisvarCa og legsteina.
Phone 403 288 Skrifstofu talslmi 86 607
Winnipeg, Manítoba Heimilis talsimi 501 562

Legsteinar DR. ROBERT BLACK
sem skara framúr Úrvals blágrýti og Manitoba marmari Sérfræðingur 1 eyrna, augna. nef og hálssjúkdómum
416 Medical Arts Bidg.
Skrifið eftir verðskrd Cor. Graham & Kennedv
GILLIS QUARRIES, LTD. Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 tll 5
1400 SPRUCE ST. Skrifstofusími 22 2 51
Winnipeg, Man. Heimilissími 401 991
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAD ARTS BLDG
Sími 22 296
Heimili: 108 Chataway
Sími 61 023
Gilhuly’s Drug Store
THE REXALL STORE
T.yfjasérfrœðingar
SELKIRK, MAN.
Slmi 100 Nætursfmi 25
E. G. EIRIKSSON
Lyfsali
CAVALIER, N. DAKOTA.
Simi 24
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBT STREET
(Beint suður af Banning)
Talsími 30 877
•
Viðtalstími 3—5 e. h.
j.A. Anderson, B A.,LL.B.
fíarrister and Solicitor
and 'Notary Public
Tryggingar af. öllurn tegundum.
ASHERN, MAN.
J. W. MORRISON & CO.
Oeneral Hardware
MAL og OLÍUR
"Sé )>að harðvara,
höfum við liana’’
SlMI 270 — SELKIRE, MAN.
Dr. K. I. JOHNSON
Physician and Surgeon
Sími 37
CENTRE ST„ GIMLI, MAN.
No. 1 Call 2
DR. M. C. FLATEN
Tannlœknir
EDINBURG, N. DAKOTA
S. E. Björnson, M,D.
Loeknir og lyfsali
ARBORG, MAN.
SINCLAIR’S
TEA ROOMS -
Staðurinn þar sem allir vinir
mœtast.
SELKIRK, MAN.