Lögberg - 15.04.1943, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 15. APRJL 1943.
I
-----------IbStierg---------------------
Geíið út hvern fimtirdag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Bögberg” is printed and publishea by
The Columbia Press, Dimited, 695 Sargent Avenue
( Winnipeg. Míinitoba
PHOXE S6 327
forustu hans um allmörg undangengin ár;
hann er þjóðkunnur maður, sem haft hefir með
höndum fyrir hönd sambandsstjórnar yfireftir-
lit með vistabirgðum þjóðarinnar, og skipar
torsæti í þeirri nefnd, sem um útflutning
svínakjöts fjallar. Mr. Taggart er aldrei myrkur
í máli; hann gerskilur kjör vestrænna bænda,
og krefst ekki annars af þeim en þess, sem
sanngjarnt er; það verður því ekki .annað
sagt, en forstöðunefnd Sigurlánsins í Manitoba
hafi tekist vel til, er hún fékk Mr. Taggart
til þess að ríða á vaðið, að því er viðkemur
þessari miklu og alveg óumflýjanlegu fjár-
söfnun.
Hans Klaufi:
Dr dagbók
Högna Jónmundar
Mánudaginn 15. des. 1941.
Eg kom heim af spítalanum
í gær. Þegar tekið er. tillit til
als, þá er það hreinasta krafta-
verk, hve mikil mannsmynd er
á mér eftir þetta allt saman.
Þó skal því ekki neitað, að enn
þá er sálin vesæl og bágborin.
Oryggismálin
heima fyrir
0
Þó naumast verði deildar meiningar um það,
hve óumflýjanlegt það sé í “frelsandi fram-
tíðarnafni”, að láta hvergi bilbug á sér finna
unz stríðssókninni er lokið af vorri hálfu með
fullnaðarsigri, þá má það þó ekki undir rtein-
um kringumstæðum viðgangast, að sjálfsögð-
um umbótum á vettvangi öryggismála vorra
heima fyrir sé slegið á frest. Á sambandsþingi
voru er nú meira rætt um þjóðfélagsöryggi á
sviði efnahagslegrar og heilsufarslegrar af-
komu Canadisku þjóðarinnar, en ven^a hefir
veríð áður til, og miðar slíkt óneitanlega í rétta
átt; engu að síður hafa þó komið fram raddir
um það, að áminstum umbótum ætti að fresta
fram yfir stríðslok, eða þangað til að víst væri
að þjóðin yrði þess umkomin, að hrinda þeim
{ framkvæmd; ein slík -rödd hefir gert vart
við sig í blaðinu Montreal Star; rödd, sem
vonandi fær “formælendur fá”, eins og hið
íornkveðna segir.
Þó það sé vitanlega margt, sem aðkallar um
þessar mundir og í mörg horn að líta, þá er
það að minsta kosti deginum ljósara, að hækk-
un á ellistyrk, né styrk tií blindra, má ekki
lengur slá á frest; slíkt yrði ósamboðið sæmd
þjóðarinnar. í ýmsum fylkjum Bandaríkjanna
nemur ellistyrkurinn, eða réttara sagt eftirlaun
‘ sólsetursbarnanna” 40 dollurum á mánuði; á
þeirri upphæð er unt að lifa sæmilegu lífi,
og njóta að nokkru verðskuldaðs öryggis eftir
langt ævistarf; þar er styrkurinn miðaður við
65 ár, í stað þess sem hið aldraða fólk vort
í ýmsum fylkjum þessa unga, auðuga lands,
verður að sætta sig við að draga fram lífið á
25 eða liðlega 26 dollurum um mánuðinn, og
getur eigi fyr orðið styrksins aðnjótandi, en
það hefir fylt sjöunda tuginn; það liggur í
augum uppi, hvernig aðbúð þess fólks sé hátt-
að, sem þannig er ástatt með; enda vita þeir
það, er til þekkja, að þetta fólk fer svo að
segja alls á mis, og horfist í augu við vestræn-
an fimbulvetur illa fætt og fátæklega klætt.
Og sé um einhverja stjórnskipulegra árekstra
að ræða milli sambandsstjórnar og stjórna
hinna einstöku fylkja, er staðið hafi í vegi fyrir
skynsamlegri úrlausn þessa mikilvæga mann-
úðarmáls, verður að ryðja þeim úr vegi um-
svifalaust.
Nokkrar líkur eru á, að lagt verði fyrir sam-
bandsþing að þessu sinni frumvarp til laga um
almennar heilsutryggingar; er hér um slíkt
r.auðsynjamál áð ræða, sem varðar allar stétt-
ir þjóðfélagsins jafnt, að gera má sér vonir
um, að reipdháttur þingflokkanna verði því
ekki að fótakefli.
Dýrmætasta innstæða hvers lands, er fólkið
sjálft; hugstælt og heilbrigt fólk, sem kvíðir
ekki komandi degi.
Sigurlánið
Eins og þegar er vitað, kemur hið fjórða
sigurlán Canadisku þjóðarinnar til útboðs á
mánudaginn þann 26. yfirstandandi mánaðar.
Upphæðin, sem farið ér fram á nemur $1,100,
000,000, en skerfi*r Manitoba er miðaður við
75 miljónir. Undirbúningur að þessari miklu
og óumflýjanlegu fjársöfnun er þegar hafinn
frá strönd til strandar.
Hon J. G. Taggart, landbúnaðarráðherra
Saskatcftewan-fylkis, fylgir Manitoba-söfnun-
inni úr hlaði með ræðu, sem hann flytur í
Kiwanisklúbbnum hér í borginni daginn, sem
salan hefst, og verður ræðunni útvarpað yfir
CJRC útvarpsstöðina kl. 1,15 e. h. þann dag.
Umtalsefni hans nefnist “The Farmers Place
in the War’' (Aðstaða bænda á tímum stríðs-
ins). Það er í raun og veru óþarft, að kynna
Mr. Taggart bændum þessa lands; allra sízt
bændum vestanlands, sem1 notið hafa ágætrar
Framhalds samstarf
óhjákvæmilegt
Roosevelt forseti hefir fyrir skömmu látið
þannig um. mælt, að ágreiningsefni innan vé-
banda sameinuðu þjóðanna næmi aðeins fimm
.af hundraði; í svipaðan streng tók Mr. Eden
meðan hann dvaldi í Ottawa fyrir fáum dög-
um; að efast um dómgreind þessara merku
manna, kemur víst fáum til hugar, og að því er
því viðkemur, að flýta fyrir hruni Nazismans
þýzka, má vel ætla, að hér sé um hárréttu
áætlun ágreiningsefna að ræða. En sé nú ein-
drægni hinna sameinuðu þjóða í öllum efnum
slík, sem þessi mikilsmetnu stjórnmálaleið-
togar í sameiningu skýra frá, hlýtur Stalin að
hafa tekið allmiklum andlegum sinnaskiptum
síðan hann gaf Rauða heTnum það til vitundar,
að rússneska þjóðin bæri í raun og veru ein
þýngstu byrðar stríðsins. Sé um að ræða 95
af hundraði eindrægni stríðssókninni viðvíkj-
andi meðal hinna sameinuðu þjóða, þá ætti
hver aðilji um sig, að njóta réttmætrar viður-
kenningar fyrir þær fórnir, sem hann hefir
innt af hendi í þágu sameiginlegrar frelsis-
baráttu, og ætti slíkt þá að koma að góðu
haldi, er til þess kemur að semja um frið.
Það væri engan veginn rétt, að halda því
íram, að hinar vestrænu þjóðir hefðu auðsýnt
Kússum tómlætið eitt; þær hafa dáð hetjulun'd
rússnesku hersveitanna á vígvelli og undrast
þol þeirra í hinum bitrustu mannraunum; þær
vita að þakkarskuld þeirra við rússnesku þjóð-
ina er í rauninni ómælileg, því án hennar
styrku og sameinuðu átaka, gat svo hafa farið,
að Hitler væri nú yfirdrottnari mannheima,
að undanskildu Rússlandi og vesturhveli jarð-
ar; á hinn bóginn ber þess að gæta, að ef
eigi hefði verið vegna átaka hinna samein-
uðu þjóða í lofti, á sjó og á landi, er engan
veginn óhugsandi, að svo hefði skipast til að
stjórnaraðsetur Rússa væri nú hinumegin Úral-
fjalla; þetta mál, engu síður en önnur mál,
verður að skoðast frá öllum hliðum.
Samstarf sameinuðu þjóðanna meðan á stríð-
inu stendur, er vitaskuld mikilvægt; en það
verður engu síður mikilvægt'er til þess kemur
að leggja grundvöllinn að framtíðarfriði; þéim
friði, sem vér verðum að vinna, engu síður en
stríðið sjálft.
((ci * f *”
okinraxi
Slíkt er nafn á Tímariti Ungmennafélags
Islands, sem Eiríkur J. Eiríksson sóknarprestur
að Núpi í Dýrafirði, er ritstjóri að. Desember
heftið 1942, hefir Lögbergi nýverið borist til
umsagnar, og verður ekki annað sagt en það
sé vel úr garði gert, og innihaldi nytsaman
íróðleik.
Veigamesta ritgerðin, sem hefti þetta flytur,
er sú um Einar Jónsson myndhöggvara, eftir
séra Jakob Jónsson; er hún í viðtalsformi, og
fjallar um háleitustu lífsskoðanir þessa sér-
stæða listamanns; ellefu myndir prýða ritgerð
þessa, er auka allverulega á gildi hennar.
“Kveðja til hlutlauss vinar”, er fyrirsögn á
ágætu kvæði eftir Borgfirðingaskáldið Guð-
mund Böðvarsson; ljóð þetta er í fjórum smá-
köflum, og fer hér á eftir sá síðasti:
‘ Nú brjótast í svefnrofum barnungir tímar
við bylting og hergöngulag.
Það er hamingja þín, eða hamingjuleysi,
þessi hending: að lifa í dag.
Þú ert hamingjubarn, ef þú brosir að hótun
þá mun hugleysið verða þín gröf,
og þá tapast þér frajntíð og tilveruréttur,
þá tapast þér lönd þín og höf.
Þú ert hamingjulaus, ef þú brosir að hótun
þíns böðuls um útlegð frá sól,
en kvikar ei hársbreidd frá köllun þíns hjarta
í kúgarans pyntingastól.”
Að öllu samanlögðu, er tímarit þetta* hið
eigulegasta,. og mætti vel njóta útbreiðslu
nokkurrar meðal íslendinga vestan hafs.
Læknaneminn, sem stundaði
mig, eða réttara sagt, æfði sig
á mér, talaði mikið við mig um
ameiáska úrvalsliðið. Hann spáði
því, að á tiltölulega skömmum
tíma myndi þeim takast að
fækka hinum íslenzku hræðum
um helming, með áframhald-
andi dugnaði. Þó sagðist hann
ekki kvarta persónulega, því að
svona hvalreki hefði verið lækna
stéttinni nauðsynlegur, eftir að
Sjúkrasamlagið kom til skjal-
anná. 1 fyrstu var mér það
1 hulin ráðgáta, hvers vegna vesa-
lings maðurinn rausaði allt þetta
yfir mér, en svo komst eg að
því hjá vökukonunni, að Karó-
lína hafði sagt þeim á spítal-
anum, að eg hefði orðið fyrir
árás öflugrar^ amerískrar her-
deildar. Þetta hefir víst verið
mjög sennileg saga, því að það
er haft eftir hjúkrunarkonunni,
sem var á vakt, þegar komið
var með mig, að það hefði svo
sem verið auðsætt, að hér hefði
heilt herfylki verið að verki við
skemdarstarfsemina. Það veit
enginn, hvað hún Karólína get-
ur verið dugleg, þegar hún
tekur sig til. Þegar eg kom
heim, tók hún ótrúlega vel á
móti mér, og var afar þægileg
í viðmóti. Jafnblíð hefir hún
aldrei verið, síðan hún var að
draga sig eftir mér, fyrir rúm-
um tuttugu árum. Eg var þá
lærlingur hjá Jóni í Kóinu, en
hún var í fisk hjá Duus. Eg
eg gleymi aldrei, hvað hún var
fljót að breyta um átt, eftir að
séta Jóhann var búinn að splæsa
okkur saman. Þótt skömm sé
frá að segja, þá hefir mér ávalt
verið dálítið í nöp við blessað-
an prestinn síðan, þó að hann
eigi auðvitað enga sök á því.
Maður gekk út í þetta alsjáandi
og getur sjálfum sér um kennt.
Mig grunaði strax við heim-,
komuna, að eitthvað byggi und-
ir þessari óvæntu blíðu, enda
kom það á daginn, áður' en
langt um leið. Um kvöldið kom
Karólína og settist á rúmstokk-
inn hjá mér, með handavinn-
una sína. Handavinnan er salla-
fínn kaffidúkur, sem hún hefir
verið að níðast á síðustu fjögur
árin. Hún var óskaplega mann-
eskjuleg og talaði við mig rétt
eins og eg væri lifandi vera,
gædd holdi, blóði og mannleg-
um tilfinningum. Hún talaði við
mig um undirbúning jólanna,
“ástandið”, stríðið, veðráttuna,
stjórnmálamennina og yfirleitt
allar hugsanlegar plágur. Hún
hagræddi. mér í rúminu og
spurði, hvort eg vildi ekki hærra
undir höfuðið. Hún lofaði, að
eg skyldi fá signa grásleppu til
miðdags næstkomandi laugar-
dag. Það var uppáhaldsmatur-
inn minn, grásleppa. Hún vissi
auðsjáanlega ekki, hvað hún
ætti að gera mér til geðs. En
að lokum kom það, sem henni
lá þyngst á hjarta. Hún stakk
upp á því, að við leigðum út
litla vesturherbergið. Það er
það, sem eg hef eiginlega kallað
mitt “prívat”, og þar hef eg
fengið að sofa, þegar eg hef'
verið dálítið hátt uppi, eða ekki
rúmhæfur, eins og hún kallar
það. Hún sagði, að Vigdís, vin-
kona sín, hefði komið með
brezkan setuliðsmann, meðan eg
var á spítalanum, og farið þess
á leit, að við leigðum honum
litla herbergið. Hún sagði, að
þefta væri háttsettur liðsforingi,
korpóral, hélt hún helzt, afar
prúður og stilltur. Hún sagði
enn fremur, að þetta væri bæði
föður- og móðurlaus einstæðing-
ÁSTRÍK MINNING
um Pál Magnússon, er andaðisl 1. apríl 1942.
Hann þjáðist lengi þó með ró
Hann þungan sjúkdóm bar
unz drottinn honum bústað bjó,
þá búið stríð hans var.
Við skildum ei hans þungu þraut,
ó, því er alt svo hljótt?
þú horfinn ert af hérlífs braut
í helgri þögn sof rótt.
Kona þín Anna, móðir og faðir,' munu ávalt minnast þín.
ur, sem hvergi hefði höfði sínu
að að halla, og það væri hrein-
asta mannkærleikaverk að
skjóta skjólhúsi yfir hann. Eg
gleymdi mér rétt sem snöggv-
ast og spurði, hvort þessi
munaðarleysingi ætti svo að
halla höfði sínu að henni, en þá
sleppti hún sér alveg. Hún helti
úr skálum reiði sinnar yfir mig
og sagði, að alltaf væri eg jafn
nápúkalegur og hugsaði aldrei
um neitt nema sjálfan mig.
Mig sárlangaði til þess að svara
ofurlítið fyrir mig, en eg þorði
það ekki, enda var hún ekki
árennileg. Alt í einu færðist
lymskulegt bros yfir andlit
hennar, og hún sagði:
“Já, það er líka alveg satt,
eg var næstum búinn að gleyma
að segja þér, að það kom bréf
til þín, meðan þú varst á spít-
alanum.”
Hún horfði glottandi á mig, en
það sló út um mig köldum svita.
Það hafa ef til vill verið eðli-
legar afleiðingar áfallsins á dög-
unum. Svo hélt hún áfranr
*
“Eg opnaði bréfið í ógáti ”
Það lá við, að eg óskaði þess,
að. hún slægi mig í rot. Eftir
drykklanga stund fékk eg stun-
ið upp:
“Hvar er bréfið, og frá hverj-
um er það?”
Nú gottaði hún sig grimmi
lega.
“Það er undirskrifað af ein-
hverri kvenpersónu, sem kallar
sig Guðrúnu Teitsdóttur. Eg
hefði gaman af að vita, hvort
þú kannast nokkuð við hana?”
“Aldrei heyrt hana nefnda,”
hvíslaði eg.
“Það gleður mig sannarlega,”
sagði hún, og augu hennax
brenndu sig inn í veiklaðan lík-
ama minn.
Eg lokaði augunum, en ekk-
ert skeði, enda var eg nýkom-
inn heim af spítalanum. Eftir
nokkra þögn mælti Karólína:
“Nú, hvað segir þú svo um að
leigja setuliðsmanninum her-
bergið?”
Án minnstu umhugsunar svar-
aði eg:
“Alveg guðvelkomið.”
“Mikið var,” sagði hún.
Það stendur ekki á henni
Karólínu, ef hún getur gert
góðverk; það má hún eiga.
Samtíðin.
Undir halastjörnum
Ljósgeislar merla svell frá sjónarstóli
stjarnkonungs þess, er næturhimni ræður.
Ungfrævin blunda bljúg í mjallarskjóli.
Bláloftin vefja norðurljósaslæður.
Sólskrikjan kúrir, vetrarörmum varin,
vordraumageislum lýsir næturtrafið.
Síðbúinn þröstur syrgir burtu farinn
söngbræðraflokk, er kvaddi hann fram við hafið.
Mannsandinn baðar vonavængjum þöndum,
veglausa geiminn hugarsjónum spannar.
Leitandans þrá, í holdsins fjötur færð,
keppir að verða fleyg að furðuströndum
fjarlægsta draumsins, þar, er sér og kannar
eindanna smæð og alverunnar stærð.
Sofandi barn á móðurarmi minnist
morgunsins fyrsta, þegar ljósið glóði.
Fullorðins þroska sagan óskráð innist
atvikaskýr í draumsins þagnarljóði.
Fortíðin segir sögu blóði ritna.
Síspurul nútíð hlustar eftir svörum.
Framtíðm krefur vægðarlausra vitna
valdið, sem ræður lífsins þrautakjörum.
Framtíðarherir dauðalausra dáða
djarfhuga svipta tímans rökkurhjúpi,
fagnaðarsöngvum örva lífsins æð.
Alúðarblærinn hressir særða og hrjáða.
Hrímfaxi laugar mön í yzta djúpi.
Skinfaxi stikar himinblámans hæð.
Draumheimatákn, sem engin vaka eyðir,
yfirlit hugans, framar þekktum slóðum,
skyn þitt er vald, sem opnar luktar leiðir
langvegu fjær því, sem við áður stóðum.
Blóðferill, genginn ótal aldaröðum,
auga það skelfir, sem til baka lítur,
vorsagan skráð á haustsins bleiku blöðum,
blekkingalíf, sem einskis þroska nýtur.
Lífsmyndir þær, sem andinn skynjar ofar
og utan þessum heli vígðu brautum,
eg sé í nálægð setja ragnadóm.
Þar brennur allt, sem engum þroska lofar,
en askur lífsins vex að himinskautum,
unz dauðans erfð er endurminning tóm.
Pétur Benleinsson frá Grafardal.