Lögberg - 09.09.1943, Blaðsíða 3

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 9. SEPTEMBER 1943.
3
Norskn leikkonan Gerd Grieg
Frelsisþráin, listgáfan og löng-
unin til göfugra dáða, eru skvld
fyrirbrigði. Þau má stundum
greina samtímis í lífi sömu ætta,
mann fram af manni. Svo er
um ætt norsku leikkonunnar
Gerd Grieg Egede-Nissen, sem
uú í tvö skipti hefir heimsótt
ísland til þess að bregða ljóma
yfir leiksvið höfuðborgarinnar.
í fyrra skiptið með snildarleg-
um leik sínum í sjónleik Ibsens,
Hedda Gabler. í síðara skiptið
ttieð leikstjórn sinni á öðrum
sjónleik eftir sama höfund,
Veislunni á Sólhaugum, sem
Norræna félagði hér hafði for-
göngu um', að sýndur hefir verið
á leiksviði Reykjavíkur á þessu
vori.
Fyrir rúmum 200 árum gerð-
ist einn af ættfeðrum frú Grieg
í föðurætt sóknarprestur í
Vaagen, einni af Lofotenevjun-
um, þá nýlega orðinn kandídat
í guðfræði. En hann hafði ekki
lengi gengt því starfi, þegar
greip hann áköf þrá til að fara
til Grænlands og boða þar trú.
Svo fór, að honum héldu engin
bönd heima í Noregi, og 3. júlí
1721 sté hann fæti á land á
vesturströnd Grænlanos og
gerðist þar kristniboði og le’ð-
togi Grænlendinga um margra
ára skeið. Þessi maður var Hans
Paulsen Egede, hinn ágæti
“postuli Grænlands”, sem svo
hefur verið nefndur með réttu,
en nafn hans munu flestir is-
lendingar þekkja og fórnarstar,f
hans á Grænlandi einnig að ein
hverju leyti. í honum og son-
um hans fór saman fórnfýsi og
þrá til frelsis fyrir þá þjóð,
sem hann hafði verið kailaður
til að leiða til meiri þroska. En
samfara þessu tvennu var rík
listhneigð, sem meðal annars
birtist í framúrskarandi hæfileik
um til tungumálanáms, enda
nam Egede grænlenzku og
samdi á þeirri tungu kennslubók
í kristnum fræðum, en sondr
hans,,Páll, þýddi Nýja-testament
ið á grænlenzku. Um moður-
sett frú Grieg er sama að segja
og föðurættina. Þar gætir hinna
sömu einkenna í ríkum mæli.
Má þaðan t. d. nefna hinn nafn
fræga biskup í Bergensbiskups-
dæmi, John Nordahl Biun, og
koma þar saman ættir leikkon-
unnar Gerd Grieg og skálds-
ins Nordahls Grieg, manns
hennar, sem heitir fullu nafni
Johan Nordahl Brun Griek.
Nordahl biskup var ekki aðeins
framúrskarandi prédikari, he'd-
ur og nafnfrægt ljóð- og le^k-
ritaskáld. Ætt þessi hefur því
verið og er gædd ríkari list-
gáfu, sem hefur meðal arnars
opinberast á glæsilegan hátt í
tónverkum Edvards Grieg, enda
hefur nafn þessa meðlims Nor-
dahls-ættarinnar fyrir löngu hlot
ið heimsfrægð.
Að þessu athuguðu skýrast að
Ookkru rökin til hins víðtæka
starfs frú Gerd Grieg í þágu
Hstarinnar. — Og hver veit
noma að einmitt ljóminn af
fónsnilli hins fræga frænda
bennar, Edvards Grieg, hafi
beint hug hennar í æsku inn í
sevintýraheima söngs og tóna.
Svo mikið er víst, að sjö ára
Sómul byrjar hún að iæra á
fiðlu, lýkur prófi frá Linde-
^ttannssönglistaskó.la aðeins tólf
ara gömul og leikur um sömu
^óundir og síðar opinberlega
Verk eftir Grieg, Chopin og
^ach. En þó varð það önnur
§rein listarinnar en tónlistin,
Sem átti að verða höfuðviðfangs
efnið í lifi og starfi hinnar
Ungu listakonu. Sú grein var
feiklistin. Fjórtán ára gömul tek-
ór Gerd Egede-Nissen sína
fyrstu vígslu á leiksviði þjóð-
feikhússins norska. Það var í
aðal-kvenhlutverki ævintýaleiks
“Kongens hjerte” eftir
n°rsku skáldkonuna Barbra
^ng. Þegar eftir fyrsta kvöldið
Var það ljóst, að hin kornunga
^eikkona var gædd mikilli list-
§afu. Hinn barnslegi yndis-
þokki og hrífandi framkoma
vakti óblandinn fögnuð áhorf-
enda. Á þessa leið voru um-
mæli leikdómenda, og frumraun
leikkonunnar hafði lyktað með
sigri. Eftir þetta rak hvert hlut-
verkið annað, óg það er eftir-
tektarvert, að áður en frú Grieg
nær átján ára aldri, er hún orð-
in nafnfræg leikkona, hefur
leikið mörg og stór hlutverk og
hlotið miklar vinsældir. Hún
hefur þá meðal annars leikið
aðalkvenhlutverkin í sumum
leikritum Ibsens og Bernards
Shaw.
Þeir, sem sáu frú Gerd Grieg
leika hlutverk Heddu Tesman
í sjónleik Ibsens, Heddu Gabler,
hér í fyrra og höfðu áður :éð
aðrar leikkonur leika sama hlut
verk, munu hafa veitt því eftir-
tekt, að frú Grieg lagði nokkuð
sérstæðan og frumlegan skiln-
ing í hlutverk sitt, allólíkan því,
sem menn höfðli áður kynnst.
Sjálfstæður skilningur hennar á
hlutverkunum hefur stundum
leitt til þess, að hún hefur þótt
brjóta freklega í bág við ríkj-
andi hefðir um meðferð slíkra
hlutverka. Hún hefur með því
sýnt sjálfstæði og krufið til
mergjar hlutverk sín óháð öll-
um eldri fyrirmyndum og með
því sýnt persónur leiksins í nýju
ljósi. Hún hefur leikið sum
erfiðustu kvenhlutverkin, sem til
eru í leikritaskáldskap heimsips
en skilað þeim með nýjum ein-
kennum og yfirbragði sjálfstæðr
ar túlkunar, sem hvarvetna
aflaði henni fullrar viðurkenn-
ingar og sigurs að lokum. Mana
Stuart í samnefndu leikriti
Schillers og sama hlutverk í
samnefndu leikriti Björnsons tel
ur hún meðal þeirra hlutverka,
sem mest hafi heillað sig .— og
þó ef til vill ekkert eins og
aðal-kvenhlutverkið í “Den
vegelsindede” eftir Holberg.
Frú Gerd Grieg hefur leikið
sem gestur bæði í Kaupmanna-
höfn, Stokkhólmi og víðar, hef-
ur meðal annars leikið á móti
Páli Peumert á Dagmarleikhús-
inu í Kaupmannahöfn. Einrig
lék hún um skeið í kvikmyndum
hjá Nordisk Film Company.
Hún hefur einnig lagt stund á
leiklist, söng og hljóðfæraleik í
Frakklandi, Þýzkalandii, Eng-
landi og víðar erlendis, en þó
alltaf verið tengd traustum bönd
um þjóðleikhúsinu í Osló, þar
sem hún hefur leikið hvert
stórhlutverkið eftir annað, unz
hinir örlagaríku atburðir vors-
ins 1940 rufu þau bönd og
frelsisþrá ættarinnar knúði hana
til að hverfa úr landi um ó-
ákveðinn tíma. En það er önnur
og átakanleg saga.
Það var íslandsdeild Norræna
félagsins, sem gekkst fyrir því
að fá frú Gerd Grieg hmgað
til lands á þessu vori til þess
að annast stjórn á leik Ibsens,
Veizlan á Sólhaugum. En Nor-
ræna félagið vinnur að gagn-
kvæmri kynningu á menningu
og þjóðlífi Norðurlandaþjóð-
anna fimm, sem svo eru venju-
lega taldar. Frú Grieg he^ur
því að þessu sinni starfað hér
sem leikstjóri eingöngu. Undir
leikstjórn getur verið meira
komið en sjálfum leikendunum,
og varla er það tilviljun em,
hve allur heildarsvipur Veizl-
unnar á Sólhaugum var lýta-
lítill undir leikstjórn hinnar
þaulreyndu leikkonu. Sérstaka
athygli vakti leikur frú Softiu
Guðlaugsdóttur í aðalhlut.verk-
inu. Þó að frú Soffía hafi margt
áður vel gert á leiksviði Revkja-
víkur, var leikur hennar að
þessu sinni svo heilsteyptur, að
af bar. Leiksviðsútbúnaður all-
ur, svo og tónsmíði Páls ísólfs-
sonar við leikinn, gerði sitt til
að auka á áhrif hans. Frú Grieg
hafði fengið norskan sviðskrevti,
Ferdinant Finne að nafni, srm
áður hafði verið starfsmaður við
Þjóðleikhúsið í Osló, til þess að
gera teikningar af leiksviðinu
og búningum leikenda, og reynd
ist þetta því vel af hendi leyst.
Páll ísólfsson náði í lögum þeim,
er hann samdi við leikinn, þeirri
þjóðvísnarómantík, sem sjálfur
leikurinn er þrunginn af frá
höfundarins hendi. Undiitónn
þessara lagasmíða var að vísu í
anda íslenzkra þjóðvísna, en það
spillti á engan hátt áhrifunum,
heldur sannaði áheyrendum
skyldleikann milli norsks og
íslenzks þjóðareðlis. Ibsen læt-
ur leikinn gerast á 14. öld, og
var enn færra, sem skildi þjóð-
irnar að þá en nú.
1 tilefni af komu Grieg hingað
á vegum íslandsdeildar Nor-
ræna félagsins og leikstiórn
hennar hér, átti eg við hana
samtal um hlutverk og gildi
leiklistarinnar. Það duldist ekki,
að leiklistin er, að hennar áliti,
máttugt tæki til að lyfta mönn-
unum á æðra og fullkomnara
stig. Það var sama skoðunin og
Indriði heitinn Einarsson iét
stundum í ljós, þegar tíðrætt
varð um leiklistina. Leiksviðið
og kirkjan hafa sama hlutverk
og takmark: að göfga mennina
og glæða hið fagra í mannlífniu.
Og vitaskuld er það þetta, sem
er hlutverk og takmark allrar
listar, í hvaða formi sem hun
birtist. Það er ekki hægt að
einangra listarviðleitnina frá
sjálfu lífinu, fegurð þess, sið-
gæði og trú. Allar tilraunir í þá
átt eru unnar fyrir gýg.
Þegar eg spurði frú Grieg
hvað hún teldi fyrsta skilvrðið
til þess að geta orðið góður leik-
ari, svaraði hún hiklaust: Vinna,
þrotlaus vinna og ást á starfiuu.
Hún lét í ljós óblandna gleði
yfir komu sinni hingað til lands,
fór aðdáunarorðum um hæfi-
leika og dugnað ýmsra leikenda
vorra, sem hún hafði kvnnst
og unnið með hér, og spáði
góðu um framtíð íslenzkrar
leiklistar með bættum skilyrð-
um, þegar þjóðleikhúsið vænt-
anlega gæti tekið til starfa. Ást
hennar og áhugi á leiklistinni
hefur ekki kulnað við hættur
styrjaldarinnar.
Annars var það þegjandi sam-
komulag að minnast ekki á
styrjöldina í viðtali mínu við
frú Grieg. Hið óeigingjarna
starf hennar í þágu norsku sjó-
mannanna lýsir betur en nokk-
ur orð fá lýst hinum sterka
vilja til að fórna sér fyrir þá
og málstað Noregs á þessum
tímum neyðarinnar. Hljóðleik-
inn og helgin um þetta hjartans
mál ber þess dýrastan vottinn,
að það er endurheimt Noregs og
frelsi, sem nú skiptir svo oer.d-
anlega meira máli en allt annað.
Sveinn Sigurðsson
Elimreiðin.
í borg einni á vesturströnd Banda-
rikjanna hefir maöur einn æft hana
í kapphlaupi. f>eir hlaupa af stað
þegar slegiö er i “gong-gong'' og að
ööru leyti. eru þeir ekki hvattir á
neinn hátt til hlaupanna. Er taliö aö
þessir veöhlaupahanar sé einu dýr,
sem látin eru hlaupa í kapp, án þess
að þeim sé stjórnaö til þess, hvött eöa
tæld, eins og t. d. þegar um veðreiðar
eöa hundahlaup er að ræöa.
Edmund Kean
Nú eru um eltefu áratugir síðan
Edmund Kean dó. En hann var fræg-
asti leikari Englands annar en David
Garrick. Æfi hans var eins og söng-
leikur.
Nótt í marz 1787 var tjaldið dregið
frá, þegar hin dökkeyga, snotra en
gáfnalausa farandleikkona Nancy
Carev fæddi son í heiminn. Þaö var í
Lundúnum.
Fyrst var drengurinn kallaður Ed-
mund Carey en svo fékk hann eftir-
nafn fööur síns og var nefndur Kean.
Faðir hans var skrifstofumaöur og
var álitinn stórgortari.
Nokkrum árum eftir að sonur hans
fæddist stökk hann ofan af húsþaki í
brjálæðiskasti og rotaöist.
Móöirin vanrækti Kean. En hann
óx upp viö umönnun liinnar fögru
leikkonu Miss Tidswell.
Og fjögra ára gamall kom hann
fram sem Cupido, á Drury Lane leik-
húsinu undir vernd Miss Tidswell.
Kringum tíu ára aldur gekk hann
alla leiö til Portsmouth og- komst á
skip um tíma.
Síöan lærði hann dans, söng og
skylmingar á Drury Lane leikhúsinu.,
í hringleikahúsi Sanders reið hann ó-
tömdum bráðólmum gæöingum og
varð frábær línudansari. Sextán ára
ferðaöist hann unt sveitahéruðin og
lék ýms viðfangsefni alt frá Hamlet
til Harlekin.
Næstu árin truflaðist starfsemi lians
oft af langvinnum sulti. Þegar hann
var 2J árs fékk hann lánaðar tiu
krónur, til þess aö standast útgjöldin
viö giftingu sína, er hann giftist Mary
Chambers, sem þá var þritug. “Hann
stritaði og stritaði,” sagði kona hans,
“og stundum gekk hann mílu vegar
meðan hann liföi sig inn í hluverk
sin.”
En'oft sást hann í háværutn hópi í
drykkjukránum. Og minsta kosti einu
sinni varö að setja hann undir vatns-
bunu, áöur en hann gæti sýnt sig á
leiksviðinu.
En 26. janúar 1814 lék hann hinn
bláfátæka Shylock í Drury Lane.
Blöðin buöu hann velkominn, eins og
nýfundna stjörnu, og fólkið þyrptist
í leikhúsið. Og þegar hann lék hinn
kryppuvaxna Richard III. 12. febrúar
rigndi • yfir hann aödáunaróputn frá
troöfullum áhorfendabekkjum.
Meö sgiurhrósi sneri “bezti leikari
Englands” heim aftur,* þangaö sent
hann hafði orðiö að svelta nokkrum
vikum áður.
Næstu 0 árin lék hann hvert snild-
arhlutverkið öðru betur., en frægastur
er hann fyrir Harnlet, Othello og
Jago.
Árið 1820 fór hann til Ameriku og
lék þar. í New York voru mytidir
af honum í ýmsum hlutverkum seldar
á uppboöi. Og tekjur leikhússins
urðu meiri á einu kvöldi, en áður á
viku.
Til 1825 var Kean alt af álitinn
bezti leikari Englands. En svo fór
spilaborgin a ðhaggast. Alt komst upp
um samband ltans við gifta konu, sem
hafði verið borin í yfirliði inn í bún-
ingsklefa hans. Þegar Kean sýndi sig
í fyrsta skifti eftir það í gerfi
Richards III. rigndi yfir hann appel-
sínuhýði og þess háttar drasli frá
æpandi og skrækjandi áhorfendum.
Sýningunni lauk þó — sem bendinga-
leik.
Nokkru síðar fór Kean í leikferða-
lag, en framdi þá alls konar stráka-
pör, sagði fram heilar romsur, setn
hvergi voru í leikritunum og talaði
beint til áhorfendanna.
Hann fór aðra ferð til Ameríku,
en var klappaður niður viða, en sutn
staðar dáður sem fyr. Hann kotn til
Englands aftur ofurlítið hughraust-
ari, en þegar hann fór.
En þessi smávaxni stolti maður var
alveg beygður.
Síðast lék hann i Covent Garden
leikhúsinu 25. marz 1833. Þá lék
liann Othello, en fékk slag á tneðan
-á sýningunni stóð, og dó tveint mán-
uðum siðar.—Heimilisblaðið.
Fyrsta loftárás, sem gerð var i
Bandaríkjunum, var gerð 12. nóvent-
ber 1926 nærri borginni Herrin í
Illinois-fylki. Tvö félög bruggara og
leynivínsala höfðu eldað grátt silfur
um langa hrið og náði stríðið ntilli
þeirra hámarki með því, að annað_fé-
lagið leigði flugvél og var varpað úr
ltenni þrent sprengjum á bóndabæintt
þar sem hitt félagið hafði bækistöð
sína. Engin sprengjanna sprakk og
enginn maður slasaðist, en þeir sem
fvrir árásinni urðu, töldu hyggilegast
að blanda lögreglunni ekki í málið og
kærðu því ekki árásina.
Business and Professional Cards
NITAI
can biast
.fý WBREAK /
^ ENKMVl
-a DONT DELAY-
Gather
^ Every Bit of
SCRAP METAL
• AND lAKE TO YOUR NEAREST
~ TOBfN SALVAGE COMMITTEE
This space contributed by THE DREWRYS LIMITED
MEÐÖL
Skrlfið
NIICK FI N
SCIENTIFIC LABORaTORY
CLARKLEIGH, MAN.
Drummondville CottonCo.
LTD.
55 Arthur St., VVinnipeg
Phone 21020
Manufacturers of
BLUENOSE Fish Nets
and Sein Twines
H. L. HANNESSON,
Branch Mgr.
Blóm stundvíslega afgreidd
THE
ROSERY
StofnaB 1905
427 Portage Ave.
Winnipeg.
LTÐ.
G. F Jonasson, Pres. & Man. Dir'.
S. M. Backman, Sec.. Treas.
Keystone Fisheries
Limited
325 Main St.
Wholesale Distributors of
FRE8H AND FROZEN FISH
H. A. BERGMAN, K.C
islenzkur lögfrœOingur
Skrifstofa: Room 811 McArthui
Building, Portage Ave
P.O. Box 165C
Phones 95 052 og 39 043
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
Islenzkur lyfsali
Fólk getur pantað meðui og
annað með pðsti.
Fljðt afgreiðsla.
Dr. P. H. T. Thorlakson
Phone 22 866
*
WINNIPEG CLINIC
Vaughan & St. Mary’s
Rts. 114 GRENFELL BLVD
Phone 62 200
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG., WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgð.
bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
DR. B. J. BRANDSON
308 Medical Arts Bldg
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office timar 3-4.30
Heimili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Wlnnipeg, Manitoba
Legsleinar
sem skara framúr
Úrvals blágrýti
og Manitoba marmari
SkrifiO eftir verOskrá
GILLIS QUARRIES, LTD.
1400 SPRITCE ST.
Winnipeg, Man.
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG
Slmi 22 296
Heimili: 108 Chataway
Simi 61 023
MANITOBA FISHERIES
WINNIPKG, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla i heildsölu með nýjan og
frosinn fisk.
303 OWENA ST.
Skrifstofusími 25 355
Heimastmi 55 463
Hleitets
Situlios fid.
(arfed PMot/ctirhic OiyanitaítmVi Ctutada
224 Notre Dame-
•r-i
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. Tt Paoe. Managing Dlrector
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Ií'ish.
311 Chambers St.
Office Phone 86 651.
Res Phone 73 917.
Office Phone
87 293
Res. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and hy appointment
ANDREWS, ANDREWS
THORV ALDSON AND
EGGERTSON
LögfrœOingar
209 Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
606 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 202 398
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlæknar
•
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDINÖ
Cor. Portage Ave. og Smlth St
PHONE 26 545 WINNIPEO
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talsimi 86 607
Heimilis talsimi 501 562
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suður af Banning)
Talsfmi 20 877
Vriðtalstfmi 3—6 e. h.
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingur t eyrna, augna, nef
og hálssjúkdðmum
416 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedv
Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofusfmi 22 2 51
Heimilissími 401 991
J.A.Anderson.B A.,IL.B.
Barrister and Solidtor
and Notary Publlc
Trygg-ingar af öllum tegundum.
ASHERN, MAN.