Lögberg - 23.09.1943, Blaðsíða 3

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 23. SEPTEMBER 1943.
3
ARNGRÍMUR FR. BJARNASON:
Bardaginn við botnvörpunginn
Viðureign Hannesar Hafsteins
við botnvörpunginn Royalist, Hull
428. 10. okt. 1899, þar sem þrír
Islendingar druknuðu.
1 sambandi viö viöureign varö-
skipsins Ægis viS brezka botnvörp-
unginn War Grey, sem nú nýlega
rændi stýrimanninum af Sæbjörgu,
komu fram í hugann minningar frá
sögulegustu viöuregin islenzkra stjórn-
arvalda og brezkra botnvörpunga, en
þaö er viðureign Hannesar Hafsteins
við brezka votnvörpunginn Royalist,
Hull 428, 10. okt.1899.
Frásögn um viðureignina er tekin
eftir blaðinu Ujóðviljinn ungi, sem
þá var eina blaðið er út kom á ísa-
firði. Eg hefi einnig farið yfir frá-
sagnir sunnlenzku blaðanna og tel að
frásögn Þjóðviljans unga sé nákvæm-
ari og fyllri. Eg hefi ekki átt þess
kost, að lesa yfir réttarhöldin i máli
þessu. Aftur á móti átti eg tal við
Jón Gunnarssonar frá Mýrum um at-
.burðina.
Að kvöldi 9. okt. 1899 kom hraðboði
frá Dýrafirði til ísafjarðar, Guðjón
iFriðriksson verzlunarmaður í Flauka-
dal í Dýrafirði, og tilkynti sýslumanni
Hannesi Hafstein að brezkt botn-
vörpuskip væri að veiðum inni á Dýra-
firði, rétt fyrir utan verzlunarstað-
inn í Haukadal, eða þar á móts við.
Hannes Hafstein brá þegar við, er
honum bárust boð þessi; lagði hann
af stað héðan frá ísafirði ásamt sendi-
manni kl. 4 að morgni þ. 10. okt.
Komu þeir að Mýrum í Dýrafirði um
nónbil sama dag. Hittist þá svo á,
að, botnvörpungurinn var að veiðum á
firðinum út og fram af Mýrum. Vil$li
sýslumaður strax komast út í botn-
vörpunginn og fékk lánaðan bát á
Mýrum og tvo menn, einn mann frá
Meira-Garði og einn mann frá Bersa-
stöðum, nýbýli skamt frá Mýrum.
lUrðu þannig alls 6 á bátnum. Voru
það þessir:
Hannes Hafstein, sýslumaður; Guð-
jón Friðriksson verzlunarmaður; Jón
Gunnarsson, vinnumaður á Mýrum;
Jón Þórðarson, vinnumaður í Meiri-
Garði; Jóhannes Guðmundsson, tómt-
húsniaður á Bersastöðum; Guðmund-
ur Jónsson, vinnumaður á' Mýrum.
Lagt var frá landi við svonefnd
Hrólfsnaust um eða laust fyrir kl. 4
um daginn. Var skamt að fara til
botnvörpungsins. Sigldu þeir félagar
nokkurn kipp fram á fjörðinn, en
feldu þá segl og greiddu róður að
skipinu; réru fjórir en einn stýrði.
Eögðu þeir að stjórnborðshlið botn-
vörpungsins. Kallaði sýslumaður upp
á skipið, að hann vildi hafa tal af
skipstjóra, en því var engu anzað, en
bátverjum skipað að hafa sig á brott.
Jafnframt sáu skipverjar að mikil
umferð var á þiljum botnvörpungsins
og einhver viðbúnaður. Voru barefli
reist upp við öldustokk. — Meðan á
þessu stóð, bar bátinn aftur með botn-
vörpungnum, sem var að veiðum og
togaði áfram inn og yfir fjörðinn.
Tóku bátverjar þá til ráðs, að gripa
' annan botnvörpustrenginn.
Þegar skipshöfnin á botnvörpungn-
uný varð þess vör, að bátverjum var
alvara að komast upp á skipið, varð
búti æ háværari og æpti til bátverja
og otaði að þeim bareflum. Sýlumað-
ur fletti þá frá sér yfirhöfninni og
sýndi þeim einkennisbúning sinn.
Krafðist hann á nú að fá að hafa tal
af skipstjóra og fá að sjá skipsskjölin.
En i sömu svifum var snögglega slak-
að á botnvörpustrengnum, sem bát-
verjar héldu í. Snerist þá báturinn og
fór vírstrengurinn undir framstefni
hans. Var virsttengurinn þá sam-
stundis dreginn inn með gufuafli með
feikna hraða, svo báturinn þrýstist
niður í sjóinn, fyrst skuturinn, en
varð brátt allur í kafi og allir bát-
verjar steyptust í sjóinn.
Bátnum skaut brátt upp aftur.
Komust tveir bátverjar á kjöl, þeir
Jón Gunnarsson og Guðjón Friðriks-
son; gátu þeir stöðugt haldið sér við
bátinn, þótt honum hvolfdi þrem sinn-
um. Sýslumaður bjargaði sér á sundi,
en varð þó erfitt, þar sem hann var
mikið klæddur og mæddur áður af
hroðu ferðalagi.
Menn á Mýrum og í Haukadal
höfðu fyglzt nákvæmlega með hvernig
bátverjum gengi. Er engu líkara en
menn hafi uggað, að eitthvað sögulegt
myndi gerast, en enginn mun þó hafa
búist við þeim ömurlegu tíðindum,
sem þarna gerðust. Þeir Friðrik
Bjarnason hreppstjóri á Mýrum og
Guðmundur Eggertsson ’í Höll í
(Haukadal fylgdust með því í sjón-
auka, hvað bátverjum leið. Sáu þeir
strax þegar bátnum hvolfdi. Voru
þá þegar mannaðir bátar frá Mýrum
og Haukadal til aðstoðar og hjálpar
bátverjum. Þegar skipshöfnin á
Royalist sá að fleiri bátar konm frá
landi gaf skipstjóri skipun um að
bjarga þeim þremur, sem voru að
velkjast í sjónum, upp í botnvörpung-
inn, en litt var þeim hjúkrað; voru
þeir þó allir þrekaðir og Hafstein
mest. Bar nú og brátt að bátana úr
Iandi. Voru þeir Hafstein og Guöjón
fluttir til Haukadals, en Jón Gunn-
arsson að Mýrum. Fengu þeir allir
beztu hjúkrun, þegar að landi kom
og náðu sér furðu fljótt.
Þrír bátverjanna druknuðu af völd-
um botnvörpungsins, þeir:
Jóhanncs Guðmundsson (Hall-
grímssonar) ; faðir Ingimundar kenn-
ara og skólaeftrilitsmanns. Hann var
38 ára gamall; kvongaður Solveigu
Þórðardóttur. Áttu þau 3 ung börn.
Jón bórðarson, kvæntur en barn-
laus, 47 ára gamall (bróðir Solveigar
konu Jóhannesar).
Guðmundur Jónsson, tæplega tví-
tugur, sonur Jóns Jónssonar tómthús-
manns á Bakka í Dýrafirði.
Eík Jóns Þórðarsonar fanst á floti
skamt frá botnvörpungnum. Voru
reyndar lífgunartilraunir, er á land
kom, en árangurslaust.
Lík Jóhannesar og Guðmundar
fundust þá ekki.
Bátur frá Sveinseyri í Dýrafirði
fann bát þeirra sýslumanns síðar um
daginn og flutti hann til lands.
Þegar Hafstein hafði náð sér eftir
sjóvolkið hóf liann réttarhöld um
veiðar botnvörpungsins og atburði þá,
sem sagt er frá að framan. Sann-
aðist við réttarhöldin, að skipið var
Royalist, Hull 428. Hafði skipið fyrst
komið til Dýrafjarðar 4. okt. og verið
þar að botnvörpuveiðum í tvo daga.
■Hvarf siðan brott og kom aftur 9.
októhpr. Sendu Haukdælir þá hrað-
boða til sýslumanns sem fyr segir. —
Einnig sannaðist í réttarhöldunum, að
skipverjar höfðu falsað nafn skips-
ins, dregið yfir stafina R—ist og yfir
You can’t extend your own hand to help our courageous seamen.
But you can be of help through the Navy League . . .
the organization devoted to the care and welfare of fighting and
. merchant seamen. Contributions of all sizes are welcomed.
the NAVY LEAGUE of Canada
Manitoba Division 364 Main Street, Winnipeg
This space contribured by THE DREWRYS LIMITED
MD102
tölustáfinn 8, svo lita skyldi út sem
skipið héti “Oyal 42.”
Þeir, sem af komust háru það í
réttarhöldunum, að þeir liafi ekki get-
að hetur séð, en að botnvórpungurinn
hafi sökt hátnum af ásettu ráði.
Einn íslendingur var á botnvörp-
ungnum, Valdimar Rögnvaldsson úr
Keflavik syðra; kvað hann liafa þekt
sýslumann og gert skipstjóra varan
við. Lagðist orðrómur á, að hann
hafi ekki verið mannasættir i atburð-
um þessum.
Þá segir Þjóðviljinn ungi svo frá:
“í prófunum kom það og fram, að
jKristján Andrésson í Meðaldal hafði
haft ýms mök eða vðiskifti við botn-
verpinga þessa og að einn hans manna
hafi um morguninn 10. þ. m. (þ. e.
okt.) sagt botnverpingum, að sýslu-
manns væri von. Mælist þetta að von-
um illa fyrir hjá almenningi, eins og
líka niakk það, sem fullyrt er að Gisli
bóndi Oddsson á Lækjarási hafi haft
við þessa þokkapilta. Sýnist það og
óþarft fyrir efnabændur, að vera að
seilast eftir viðskiftum við ránsmenn
þessa, sem eru að eyðileggja bjarg-
ræðisveg almennings, en fyrir slíkt
viðskifti tekur nú væntanlega bráð-
lega, ef stjórnin, sem vonandi er,
staðfestir lög þau, er afgreidd voru á
síðasta þingi.”
“Sem dæmi þess, hvílíkur óþjóða-
lýður hefir verið á skipi þessu, má
geta þess, að einn skipverja kastaði
ár, er stefndi á sýslumann, þegar bát-
ur hans var að sökkva, og þegar hann
var kominn upp á botnvörpuskipiö
mjög máttvana, var stolið frá honum
tyglihníf og skeiðum, er hann hafði
við belti sér.”
(Þjóðv. ungi, nr. 55, 1899)
Hannes Hafstein mun hafa farið
þess á leit, að ríkissjóður legði fram
hætur fyrir menn þá, er druknuðu í
þessari för, sérstaklega að ekkja Jó-
hannesar og börn fengju bætur nokkr-
ar. Fékkst loks 50 kr. árlega með
hverju barni Solveigar og Jóhannesar.
Manndómur þings og stjórnar varð
ekki meiri en svo.
Þess þarf að geta, að Royalist hélt
til hafs strax eftir atburði þá, sem
fyr er frá sagt, Spurðist ekkert til
hans um skeið. En strax og prófum
var lokið sendi Hafstein landshöfð-
ingja skýrslu um aðfarir hotnvörp-
ungsins og afrit af réttarprófunum.
Víkur nú sögu aftur til Royalist.
Danski fallbyssubáturinn Absalon,
sem annaðist strandgæzlu í Norður-
sjó, tók 7. nóv. 1988 botnvörpung að
landhelgiSveiðum við Jótlandsskaga
og flutti skipið til Friðrikshafnar.
iReyndist það vera Royalist 428 frá
Hull. 1 réttarhöldunum þóttist skip-
stjórinn heita Holmgreen; fékk hann
200 kr. sekt, en afli og veiðarfæri
voru gerð upptæk.
Skipstjóri greiddi sektina og þótt-
is teflaust hafa vel sloppið. En þegar
skip hans var um það hil að fara
af stað, barst lögreglustjóranum í
Friðrikshöfn hraðskeyti frá dóms-
málaráðuneytinu danska um aðfarir
og lögbrot botnvörpungsins á Dýra-
firði. Lét lögreglustjórinn i Friðriks-
liöfn bregða skjótt við og taka skip-
stjórann fastan. Játaði skipsjtóri eftir
nokkrar vífilengjur, að Royalist væri
sama s-kipið, sem óskundann gerði á
Djýrafirði; jafnframt lýsti Holmgreen
þvi yfir, að hann hefði logið því að
hann væri skipstjóri á skipinu. Hann
væri stýrimaður á því, en skipstjór-
inn héti Nilson (mun hafa verið
danskur ríkisborgari).
Lögreglustjórinn í Friðrikshöfn
|kvað því næst upp varðhaldsdóm yfir
INilson skipstjóra, Holmgreen stýri-
manni, báðum vélmeisturum og þrem-
ur öðrum skipverjum. Tveimur há-
setum, sem ráðist höfðu á skipið eftir
að það fór frá Dýrafirði þ. 10. okt.,
var slept við varðhaldsdóm. Jafn-
framt var eiganda skipsins sent sím-
skeyti til Hull um að ráða sér skip-
stjóra og nýja skipshöfn, til þess að
hirða skipið.
1 réttarhöldunum í Friðrikshöfn
héldu þeir Nilson skipstjóri og skip-
verjar hans því fram, að þeir ættu
enga sök á því, að bátnum hvolfdi á
Dýrafirði og mótmæltu yfirleitt öllu,
sem á þá var borið í réttarprófunum
héðan að heiman.
Voru þeir félagar all-lengi i varð-
haldi i Friðrikshöfn, en þar kom að
slept var öðrum skipverjum en Nilson
skipstjóra, Holmgreen stýrimanni, og
matsveininum. Sannaðist við prófun
í Friðrikshöfn, að matsveinninn hafði
stolið tyglihníf Hafsteins sýslumanns,
er hann var dreginn ósjálfbjarga upp
í botnvörpuskipið.
Eigendur skipsins i Hull fengu
skipið afhent gegn 6 þúsund króna
veði.
Nilson skipstjóri þrætti stöðugt, að
vera valdur að manntjóninu og kvaðst
ekki liafa baft hugmynd um að sýslu-
maður væri í bátnum.
Clt af staðhæfingum skipverja fyrir-
skipaði dómsmálaráðunevtið að taka
skyldi ný próf í málum þessum. Var
Einar Benediktsson skáld, þáv. cand.
jur., valinn til þess og fór hann þang-
að vestur í þessu skyni með póstskip-
inu Laura i febr. 1900. Tók fyrst við-
bótarskýrslu af sýslumanni Hannesi
■Hafstein og hélt síðan vestur til
Dýrafjarðar og tók þar ný próf um
fyrgreinda atburði.
1 undirrétti í Friðrikshöfn var
kveðinn upp svofeldur dómur í máli
þessu: Nilson skipstjóri var dæmdur
í eins árs betrunarhússvinnu; Holm-
green stýrimaður1 í fangelsi við vatn
og brauð í 2 sinnum 5 daga, og Bu-
gaard matsveinn í fangelsi við vatn
og brauð í 6 sinnum 5 daga. Þá
greiði Nilson skipstjóri 3 þúsund
króna sekt til landssjóðs og 200 krón-
ur til ríkissjóðs.
Dómur þessi var uppkveðinn í
janúar 1900, eða áður en ný próf voru
tekin í málinu. Þótti almenningi hér
á landi dómurinn vægur, eftir því sem
málstaður og málavextir lágu til.
Kenslubækur í íslenzku
Undanfarin ár hefir vöntun
kenslubóka í íslenzku hamlað
tilfinnanlega íslenzkukenslu á
heimilum og í Laugardagsskól-
um. Úr þessari þörf hefir nú
verið bætt. Þ.jóðraeknisfélagið
hefir fengið allmikið af þeim
bókum sem notaðar eru við
lestrarkenslu í barnaskólunum
á íslandi. Bækurnar eru flokk-
aðar (graded) þannig að börn-
in geta skrifast úr einum bekk
í annan upp í 6. bekk.
Eins og kunnugt er, er út-
gáfukostnaður á íslandi afar hár
á þessum tímum, við hann bæt-
ast flutningsgjöld og skattar.
Verð það sem lagt hefir verið
á bækurnar er eins lágt og
mögulegt er og svarar naum-
ast samanlögðum kostnaði. Að-
al takmarkið er að sem flestir
fái notið bókanna.
Gagn og gaman
Gula hænan I.,
Gula hænan II.,
Ungi litli I.,
Ungi litli II.,
Lestrarbók 1. fl.
Lestrarbók 1. fl.
Lestrarbók 1. fl.
Lestrarbók 2. fl.
Lestrarbók 4. fl.
Lestrarbók 4. fl.
Lestrarbók 5. fl.
Lestrarbók 5. fl.
Lestrarbók 5. fl.
Bækumar em þessar:
(stafrófskver) eftir ísak Jónsson . 45c.
Stgr. Arason tók saman . 25c.
— — — — 25c.
— — — — ......... 25c.
_____ 25c.
1. hefti Freyst. Gunnarsson tók saman 30c.
2. hefti — — — — 30c.
3. hefti — — — — 30c.
1. hefti — — — — 30c.
1. hefti — — — — 30c.
2. hefti — — — — 30c.
1. hefti — — — — 30c.
2. hefti — — — — 30c.
3. hefti — — — — 3Öc.
Pantanir og andvirði sendist
til Miss S. Eydal, 695 Sargent
Ave., Winnipeg.
Deildir félagsins verða látnar
ganga fyrir og eru þær því
beðnar að senda pantanir sínar
sem fyrst.
Fræðslumálan. Þjóðræknisfél.
S'röan var mál þeirra félaga þriggja
rekiö fyrir landsyfirrétti og hæsta-
rétti. Staöfesti hæstiréttur dóm lands-
yfirréttar en hann var sá, að Nilson
skipstjóri var dæmdur í tveggja ára
betrunarhússvinnu; þrjú þús. króna
sekt til landssjóös og 200 króna sekt
til ríkissjóösins danska og ennfrem-
ur til þessara skaðabótalúkninga: Til
Solveigar Þórðardóttur (ekkju Jó-
hannesar Guðmundssonar) 3,600 kr.,
Guðnýjar Jónsdóttur (ekkju Jóns
Þórðarsonar) 1100 krónur, til Haf-
steins sýslumanns 349 krónur, Guð-
jóns S. Friðrikssonar 525 krónur 25
aura, Jóns Gunnarssonar 125 krónur
og til Kristjás J. Ólafssonar í Meiri-
Garöi (húsbónda Jóns Þóröarsonar,
sem átti bátinn, sem farið var á) 42
krónur.
Þar sem Nilson reyndist öreigi,
urðu hinar tildæmdu bætur pappírs-
gagn eitt.
Eftir aö Nilson skipstjóri hafði tck-
ið út hegningu sína í Danmörku fór
hann til Englands aftur og fékk brátt
skip til stjórnar, þar sem hann var
mikill aflamaður. En stuttu síðar
fórst skip hans við Reykjanes — og
þar fórst Nilson skipstjóri. Rak lik
hans nokkru síðar. Var höfuðlaust,
en þektist af fötunum. Þótti það
guðsdómur í málum þessum.
—Vísir.
Business and Professional Cards
MEÐÖL við óteljandi
sjúkdómum
SkrlfiS
NIKKEL’S
SCIENTIFIC LABORATORY
CLARKLEIGH, MAN.
MANITOBA FISHERIES
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla í heíldsölu með nýjan og
frosinn fisk.
303 OWENA ST.
Skrifstofusími 25 355
Heimasími 55 463
Drummondville CottonCo.
LTD.
55 Arthur St., Winnipeg
Phone 21020
Manufacturers of
BLUENOSE Fish Nets
and Sein Twines
H. L. HANNESSON,
Branch Mgr.
Blóm stundvíslega afgreidd
THE R0SERY ltd.
Stofnað 1905
427 Portage Ave.
Winnipeg.
líXeifets
Stiulios xytd.
(argal Pfwtogawtuc OwuujaiumTh Ctuuuh
fej
ÓHONE
96 647
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
H. Page, Managing Director
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish.
311 Chambers St.
Office Phone 86 651.
Res Phone 73 917.
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
S. M. Baekman, Sec. Treas.
Keystone Fisheries
Limited
325 Main St.
Wholesale Distributors of
FRE8H AND FROZEN FI8H
Office Phone Res. Phone
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
H. A. BERGMAN, K.C.
islenzkur lögfrœSingur
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 165«
Phones 95 052 og 39 043
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
tslenzkur lyfsali
Fölk getur pantað meðul og
annað með pösti.
Fljöt afgreiðsla.
Dr. P. H. T. Thorlakson
Phone 22 866
•
WINNIPEG CLINIC
Vaughan & St. Mary’g
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG., WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgð.
bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
DR. B. J. BRANDSON
308 Medical Arts Bldg
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Offiee tlmar 3-4.30
•
Heimili: 2J4 WAVERIyEY ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
Legsleinar
sem skara framúr
Úrvals blágrýti
og Manitoba marmarl
SkrifiO eftir verOskrd
GILLIS QUARRIES, LTD.
1400 SPRUCE ST.
Winnlpeg, Man.
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Slmi 22 296
Heimili: 108 Chataway
Sími 61 023
ANDREWS, ANDREWS
THORVALDSON AND
EGGERTSON
LögfræOingar
209 Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
•
606 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 202 398
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
•
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur likkiatur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann aliskonar
minnlsvarða og legsteina.
Skrifstofu talsimi 86 607
Heimilis talslmi 501 562
DR. ROBERT BLACK
Sérfræðingur 1 eyrna, augna, nef
og hálssjúkdömum
416 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofusimi 22 251
Heimilisslmi 401 991
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suöur af Banning)
Talsími 30 877
•
Viðtalstími 3—5 e. h.