Lögberg - 30.03.1944, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 30. MARZ, 1944.
ymmwwwmtmwmmmmmmmmmi
IT
Abbé Conátantin
EFTIR
LODOVIC HALÉVY

Fransmaðurinn hefir einn munað — byltingar
- Stöðuglega og hyggilega býr hann sig undir
þær, hann veit vel að þær eru kostnaðarsamar,
en á sama tíma gefa þær tækifæri til stórgrööa.
Fransmaðurinn segir við sjálfan sig: “Latum
okkur safna! Látum okkur safna! Einhvern
morguninn brýst út bylting, og þá falla ríkis-
skuldabréfin um helming eða meira. Þá kaupi
eg. Úr því byltingar eru óhjákvæmilegar, þá
látum oss, að minsta kosti, gera þær hugsmuna-
legar.”
Þeir eru altaf að tala um fólk sem hefur orðið
öreigar í byltingum, en tilfellið er, að þeir eru
fleiri sem hafa grætt stórfé í hverri byltingu.
Ameríkufólkið nýtur í fyllsta mæli alls sem
París hefur að bjóða. Það er engin borg í heim-
inum, þar sem er auðveldara og þægilegra að
eyða miklum peningum, en í París. Margra
ástæðna vegna, bæði þjóðernis og uppruna, fanst
þeim, Mrs. Scott og Miss Percival að þær ættu
heima í París.
Flest allir afkomendur frönsku nýlendumann-
anna í nýlendum okkar í Canada, sem ekki
framar eru okkar, hafa varðveitt í hugum sín-
um og hjarta, viðkvæma og hlýja minningu
um fyrstu frönsku landnámsmennina, og heimili
þeirra í Montreal og víðar. Susie hafði notið
franskrar mentunar, og hún hafði alið systur
sína upp í sömu ást til Frakklands. Þær skoð-
uðu sig sem frnaskar, já, sem Parísar konur.
Undir eins og þeim tilféll þessi mikli auður,
greip þær báðar sama löngunin, að fara til
Frakklands, til Parísar, og vera þar. Þær skoð-
uðu Frakkland, eins og það væri þeirra föður-
land. Mr. Scott hafði dálítið á móti því að setjast
að á Frakklandi.
“Ef eg fer héðan,” sagði hann, “er hætt við
að hagsmuna ykkar hér, verði ekki eins vel
gætt.”
“Hvað gerir það til?” svaraði Susie. “Við
erum þegar rík — of rík. Þú gefur það eftir. Við
verðum svo hamingjusöm, svo sæl.”
Hann gaf það að síðustu eftir að þau settust
að á Frakklandi, og í byrjún janúarmánaðar,
1880 skrifaði Susie eftirfarandi bréf til vinkonu
sinnar, Katie Norton, sem' var búin að vera
nokkur ár í París.
“Sigur! Það er afráðið! Richard gaf eftir. Eg
kem í apríl, og verð aftur frönsk. Þú lofaðir
að sjá um allan undirbúning; og hafa allt til-
búið fyrir okkur þegar við komum til París.
Eg veit eg er að biðja þig mikils. Þegar eg
kem til París, vil eg geta notið þess sem best
er þar, og þurfa ekki að eyða fyrsta mánuðinum
í að útvega mér, húsgagnasmiði, vagnasmiði, eða
hestamenn. Eg vil, strax og eg kem á járnbraut-
arstöðina, að þar bíði mín, mínir eigin vagnar,
mínir keyrslumenn, mínir eigin hestar. Og sama
dag vil eg að þú borðir kvöldverð með mér á
mínu eigin heimili. Rentaðu, eða keiptu skraut-
hýsi, ráddu þjóna, veldu hesta, vagna og öku-
menn. Eg reiði mig algjörlega á þig. Vagnarnir
og búningur ökumannanna verður að vera blár,
Bettina biður um það.
Við komum bara með sjö manns með okkur.
Richard hefur sinn herbergisþjón, Bettina og
eg höfum tvær þjónustustúlkur, svo eru tvsér
• kennslukonur fyrir börnin, og auk þess eru
tveir drengir, Troby og Bobby, afbragðs hesta
og heiðmenn. Eg býst ekki við að þeirra líkar
finnist í París.
Allt annað, þjónustufólk og muni skiljum við
eftir. Nei, ekki alveg allt; eg hefi gleymt að
minnast á fjóra litla hesta, fjóra ofurlitla gim-
steina, svarta eins og blek. Við getum ekki
skilið þá við okkur; við ætlum að hafa þá fyrir
sólvagninum og keyra eins og Phaeton; það er
svo yndælt. Bæði Bettina og eg getum vel
keyrt með fjórum hestum fyrir. Má ekki kvenn-
fólk keyra með fjórum hestum fyrir, snemma
á morgnana í Bois? Hér er það vanalegt.
Umfram allt, kæra Katie, láttu ekki peninga
standa í vegi. Þú mátt eyða eins miklu og þú
vilt, mundu það.”
Sama daginn og Mrs. Norton fékk bréfið,
frétti hún, að maður að nafni Garneville, hefði
orðið gjaldþrota. Hann verzlaði með skulda-
bréf, og hafði keypt mikið af þeim í von um
stórgróða, en þau féllu í verði, rétt þegar hann
bjóst við að þau mundu stíga upp. Þessi Garne-
ville, hafði nýlega flutt í nýtt hús, sem bar
af öllum öðrum húsum, að stærð og skrauti.
Mrs. Norton fór á fund hans og fékk húsið
til leigu, fyrir 100.000 franka á ári, með réttind-
um til að kaupa það, ásamt öllum húsmunum
innan árs, fyrir 2 milljónir franka. Svo fékk
hún frægustu snillinga, hvern í sinni iðn, til
að laga og endurbæta, og auka við, allt það
skraut, og óhófs íburð sem þar var. v
Þegar því var lokið, var Mrs. Norton svo
heppin að ná í tvo fræga listamenn, án hverra
að viðhald og umgengni slíkrar hallar er ómögu-
leg. Annar, sem hafði verið aðal umsjónarmað-
ur, og siðvenju meistari í aðalsmannshúsi í
Faubourg St. Germain, en hætt þar, honum til
stórrar eftirsjár. Hann leit á sig sem stóran
herramann.
Hann sagði Mrs. Norton, að hann hefði aldrei
farið úr þjónustu Madame la DuChesse, ef hún
hefði haldið uppi sömu siðum og virðingu fyrir
heimilinu og áður; en Madame la Duchesse átti
fjögur börn — tvo sonu, sem voru talsverðir
sjarkarar, og tvær dætur, sem bráðum voru
komnar á giftingaraldur; þær þurfa víst að fá
heimanmund. Þess vegna verður Madame la
Duchesse að þrengja að sér, svo það hús er ekki
framar við mitt hæfi að þjóna í.
Mrs. Norton, þótti nóg um dramb þessa manns,
og var í dálitlum vafa hvort hún ætti að ráða
hann eða ekki. Hún vissi að hann var mjög
áreiðanlegur og skyldurækinn, en hann vildi
vita meira um tilvonandi húsbændur sína, og
kaupgjald, svo hann beiddi leyfis að síma til
New York. Eftir að hafa talað við Mrs. Scott,
samþykkti hann ráðninguna.
Hinn listamaðurinn var frægur hestatemjari,
sem var rétt að hætta starfi sínu, hafði grætt
offjár, og var stórríkur. Hann tók samt sem
áður að sér, fyrir þrábeiðni Mrs. Norton, að
hafa alla yfirsjón og umráð með hestana og
hesthúsið. Hann tók það fram í samningunum
að hann hefði fullt frelsi og rétt til að kaupa
þá hesta sem hann vildi, að hann bæri engan
þjóns ^einkennisbúning, að hann skyldi velja
ökumennina, hesta snirtarana, og alla sem innu
við hestana og hesthúsið; að hann hefði aldrei
minna eri fimtán hesta í hesthúsinu, að engin
samningur væri gerður við vagnasmiði, eða
söðlasmiði án hans samþykkis, og að hann
skyldi aldrei þurfa að fara upp í vagn, til að
gefa systrunum og börnunum tilsögn í keyrslu,
nema snemma á morgnana, og í óbreittum bún-
ingi.
Matreiðslumaðurinn, gerðist einvaldur yfir
eldhúsinu, og hestamaðurinn yfir hesthúsinu.
Allt annað var bara peningaspursfnál, og í sam-
bandi við það, notaði Mrs. Norton sitt ótakmark-
að vald. Hún hagaði gjörðum sínum samkvæmt
þeim fyrirskipunum sem henni voru gefnar.
Hún afkastaði undra verki á aðeins tveimur
m^nuðum, og hafði allt tilbúið eins og henni
var falið á hendur, 15. apríl 1880, daginn, sem
Mr. Scott, Susie og Bettina stigu út úr járn-
brautarlestinni sem kom frá Havre, klukkan hálf
fimm síðdegis. Mrs. Norton beið þeirra á St.
Lazare járnbrautarstöðinni. Eftir að hafa fagn-
að Mrs. Scott, sagði hún:
Vagninn þinn, tjaldaður yfir með ljósbláu
silki, stendur hérna inn í girðingunni; næst
honum stendur skrautvagn, fyrir börnin, og
þarnæst vagn fyrir þjónustufólkið. Á öllum
vögnunum er fangamark þitt í gullnu letri, þín-
ir eigin hestar fyrri hverjum vagni, og þínir
keyrslumenn, sem eru bæði æfðir og aðgætnir.
Húsnúmerið þitt er 24 Rue Murillo, og hér er
listinn yfir réttina sem þú hefir til kvöldverðar
í kvöld. Þú bauðst mér til þessa kvöldverðar
fyrir tveimur mánuðum, sem eg nú þygg með
þakklæti og stærstu ánægju, og vil jafnvel
nota mér til að bjóða svo sem 10 eða 12 vinum
mínum með mér. Eg skal leggja allt til, og
gestina líka. Láttu þér ekki bregða við; þú
þekkir þá alla, þeir eru allir sameiginlegir vinir
okkar, og í kvöld getum við dæmt um hæfi-
leika matreiðslumannsins þíns.”
Fyrsti Parísarmaðurinn, sem veittist sá heið-
ur og ánægja að sýna Mrs. Scott og Miss Perci-
val lotningu, var fimtán ára gamall drengur,
sem stóð við hliðið, í hvítum búningi, þegar
vagn Mrs. Scott lagði á stað frá járnbrautar-
stöðinni. Drengurinn blíndi hugfanginn á syst-
urnar, eins og hann hefði séð eitthvert nýtt
furðuverk, og hrópaði:
“Mazette!”
Þegar Madame Récamier, sá fyrst votta fyrir
hrukkum í andlitinu á sér, og varð vör við
fyrsta hvíta hárið á höfðinu á sér, sagði hún
við vinkonu sína:
“Æ, góða mín, það lýst engum framar á mig!
Síðan eg varð þess vör, að litli sótarinn, var
hættur að snúa við á strætinu til líta á mig, -
skildi eg að það væri allt búið meö mig.”
Það var allt öðru máli að gegna með þær,
Mrs. Scott og Miss Percival, það var ekki allt
búið með þær, þvert á móti, það var allt aðeins
að byrja.
Eftir fimm mínútur var vagn Mrs. Scott
kominn upp á Boulevard Haussmann; tveir
valdir gæðingar brokkuðu hægt, og með ná-
kvæmlega jöfnum fótaburði, fyrir vagninum
hennar.
Orðrómurinn um fegurð og auð Mrs. Scott
og Miss Percival, flaug út um borgina með vind-
blænum. Fríðleiks konur í París auglýstu sig
ekki eins og í London; þær láta ekki setja
myndir af sér í myndablöðin, eða leyfa að hafa
myndir af sér til sölu á hverju strætishorni. En
í París eru altaf valdar nokkrar konur, sem
eru sem sýnismynd, yndisleiks og fegurðar
Parísar kvenna. Eftir tíu ár, sem slíkar, verða
þær að draga sig í hlé, fyrir öðrum yngri, eins
og gamlir herforingjar. Susie og Bettina urðu
strax sjálfkjörnar í hóp þessa fríðleiks kvenna.
Þær urðu að gefa fólkinu tækifæri að sjá sig, og
vinna aðdáun þess, sem jókst með hverjum
degi. Þær urðu að skifta tímanum, eins og í
leiksýningu, í sett atriði: •
1. Útreiðar á morgnana í Bois, með tveimur
æfðum amerískum reiðmönnum.
2. Skemtiganga, klukkan sex að kvöldinu í
Állée des Acacias.
3. I sönghöllinni klukkan tíu að kvöldinu, í
stúku Mrs. Norton.
Þeim var brátt veitt eftirtekt, og dáðar eins
og þær áttu skilið, af þrjátíu eða fjörutíu mönn-
um, sem settu sig upp sem dularfulla fegurðar-
dómara, og úrskurður þeirra var tekinn sem
fullnaðardómur í öllu samkvæmislífinu í París.
Þessir fegurðardómarar hafa hvað eftir annað
úrskurðað, sumar konur fríðar, sem blátt áfram
voru ljótar, ef þær voru af háum stigum og
ríkar.
Fríðleiki systranna, var ómótmælanlegur. Á
morgnana var það yndisleiki þeirra, skraut og
sérkenni, sem vakti almenna aðdáun; að kvöld-
inu þegar þær fóru út fyrir skemtigöngu, vöktu
þær sérstaka aðdáun; fólkið sagði að þær gengju
svo fallega og léttilega, eins og gyðjur; í söng-
höllinni var bara ein ofsakæti yfir því, hversu
alfagrar og fullkomnar herðar þeirra væru.
Samkvæmis salurinn í húsi Mrs. Scott, varð
brátt að almennum samkomustað allra úr amer-
íska hverfinu. Fyrsta miðvikudaginn sem hún
var þar, hafði hún þrjú hundruð gesti; og margir
bættust við síðar; það var flest ameríku fólk,
en auk þess voru: Spánverjar, Italir, Ungverj-
ar, Rússar og jafnvel Persar.
Þegar Mrs. Scott hafði sagt Abbé Constantin
sögu sína, hafði hún ekki sagt allt — maður
segir aldrei allt. Sannleikurinn var sá, að hún
var hneigð til daðurs. Mr. Scott hafði hið full-
komnasta traust á henni, og lét hana alveg
sjálfráða. Hann lét lítið bera á sér, hann var
mjög heiðarlegur og siðfágaður maður, hann
var dálítið hissa á sér, að hafa gifst slíkri konu,
að hafa gifst slíkum óhemju auðæfum. Hann
var hneigður til starfsemi, honum var því stór
ánægja í að gefa sig allan við, stjórn og með-
höndlun þessara miklu auðæfa, sem voru að
öllu leyti undir hans umsjón, og sem stöðugt
jukust; og geta sagt á hverju ári við konu sína
og mágkonu:
“Þið eruð ríkari en þið voruð í fyrra.”
Honum var ekki nóg, að gæta og vaka yfir
með mestu aðgætni og dugnaði, hagsmunum sín-
um í Ameríku, heldur gaf hann sig og við stór-
feldri kaupsýslu á Frakklandi, og var engu síður
heppinn í París en hann hafði verið í Ameríku.
Fyrsta skilyrðið til að græða peninga, er að
þurfa þeirra ekki með.
Þeir voru margir, sem tjáðu Mrs. Scott að-
dáun sína, á frönsku, ítölsku, ensku og spönsku;
því hún kunni öll þessi fjögur tungumál, þar í
liggur hægðarauki sem þessir útlendingar hafa
fram yfir Parísar búa, sem vanalega kunna ekki
nema sitt móðurmál.
Auðvitað hrakti Mrs. Scott ekki þessa aðdá-
endur sína frá sér. Hún hafði tíu, tuttugu,
þrjátíu slíka aðdáendur í senn, en enginn þeirra
gat stært sig af því að vera tekinn öðrum frem-
ur; hún sýndi þeim öllum sama ástúðlega, glað-
væra wiðmótið, en hélt þeim öllum í hæfilegri
fjarlægð frá sér. Það var sjáanlegt að hún
hafði gaman af þessu, en hún tók það ekki al-
varlega. Mr. Scott, hafði aldrei neina áhyggju
út af því, og hann þurfti þess heldur ekki, hon-
um þótti vænt um að sjá alla þá aðdáun sem
hún naut, hann elskaði hana innilega, — ef til
vill meir en hún elskaði hann. Hún unni honum
mikið á sína vísu.
I kringum Bettinu var heill hópur af ungum
mönnum, sem smjöðruðu fyrir henni á allan
hátt. Slíkur auður! Þvílík fegurð! Miss Perci-
val kom til Parísar 15. apríl, og það var ekki
liðin hálfur mánuður áður en að biðlarnir fóru
að sækja að henni. Fyrsta árið sem hún var í
París, hefði hún getað, ef hún hefði viljað, gift
sig þrjátíu sinnum, og hvílíkt úrval af biðlum!
Ungir útlendir prinsar, sem voru í útlegð, en
bjuggust við að ná ríki forfeðranna og verða
konungar. Ungir franskir greifar, sem stóðu til
að verða í miklum metum á Frakklandi. Ungur
franskur prins, sem treysti því að konungs-
valdið yrði endurreist á Frakklandi, og hann
stæði þá næstur að erfa tignina. Einn af áhrifa-
mestu lýðræðisleiðtogum frakka, sem hafði unn-
ið sér stórt nafn, sem þingskörungur og mælsku-
maður.
Spánskur aðalsmaður, sem tilheyrði konungs-
fjölskyldunni, og sém stóð til að erfa stóreignir
á Spáni. Enskir og Austurrískir aðalsmenn báðu
hennar, sónur bankaeiganda í París, og sonur
Rússneska sendiherrans, báðu hennar, ítalskir
prinsar, og ýmsir ungir menn aðrir, sem voru
ekkert og áttu ekkert, hvorki tignarnafn, né
annað. En engin þeirra hafði snortið hjarta
hennar hið minsta, og svarið var það sama til
þeirra allra — “Nei! nei! og aftur nei! ávalt
nei!”
Eftir eina dansskemtunina í húsi Mrs. Scott
áttu systurnar langt samtal, um þetta eilífa
giftinga spursmál. Mrs. Scott hafði minst á
vissan mann, sem Miss Percival hafði hvað
ákveðnast neitað, Susie sagði, hiæjandi við
systur sína:
“En Bettina, .þú getur ekki haldið þessu
áfram, þú verður að giftast.”
“Já auðvitað, en eg get ekki hugsað til að
giftast, neinum, nema sem eg elska. Eg held,
áður en eg geri það, að eg verði komin hættu-
lega nærri því að verða piparmey, en eg er
ekkert nærri því ennþá.”
“Nei, ekki ennþá.”
“Við skulum bíða við. En á meðal allra þess-
ara ástsjúku manna, sem hafa sótt að þér eins
og flugur, síðast lðiið ár. Það eru margir þeirra
mjög efnilegir menn, mjög ástúðlegir, og það
er undarlegt ef enginn þeirra —”
“Enginn, Susie mín, enginn, algjörlega eng-
inn. Því ætti eg ekki að segja þér hreinskilnis-
lega eins og er. Er það þeim að kenna? Hafa
þeir verið klaufalegir, í framkomu? Mundi þeim
hafa verið nokkur greiðari vegur að hjarta
mínu, þó þeir hefðu reynt einhverjar aðrar leið-
ir? Eða er það mér að kenna? Það er kannske
vegna þess, að leiðin að hjarta mínu er, brött
og ógreiðfær, sem engin vill nokkurntíma leggja
á sig að komast? Er eg svo hræðilega þyrkings-
leg og köld, að eg þurfi að eyða æfinni, án
þess að njóta þess, að elska, og vera elskuð?
Eg vona ekki.”
“Eg vona það líka, en hingað til er það til-
fellið.”
“Nei, eg hef aldrei orðið snortin af neinu,
sem heitir ást. Þú ert að hlæja, og eg get gizkað
á af hverju þú ert að hlæja, þú ert að hugsa sem
svo: Ung stúlka eins og eg ímyndar sér að hún
viti hvað er að elska. Það er satt; eg veit það
ekki, en eg hefi býsna góða hugmynd um það.
Að elska — er það ekki að taka einn mann í
heiminum fram yfir alla aðra?”
* “Já, það er einmitt það.”
“Er það ekki að verða aldrei þreitt á að sjá
eða heyra þann mann? Er það ekki sama sem
að hætta að lifa, þegar hann er í burtu, en
undir eins að endurlifna, þegar hann kemur?”
“O, þetta er hugsjónaleg ást.”
“Jæja, það er sú ást sem mig dreymir um,
hugsa mér — og það er sú ást sem eg hefi aldrei
orðið vör við fyr — aldrei fyr en nú; og maður-
inn sem eg mundi kjósa mér fram yfir alla aðra
cr til.”
“Veistu hver það er?”
“Nei, eg veit það ekki, en eg hefi óljósa hug-
mynd um það.”
“Já, elsku systir mín, og það er ei til vill, þú,
sem gerir mig svo tilfinningarlausa og fráhrind-
andi í þeim málum. Eg elska þig of mikið; það
er ekki rúm fyrir ást til annara í hjarta mínu.
Tek engan fram yfir þig. Elska engan meir en
þig. Það er ómögulegt.”
“Ó jú, það kemur.”
“Nei, nei. Elska ef til vill á annan hátt, en
meir — hreint ekki. Hann þarf ekki að vona
það maðurinn, sem eg hefi í huga, og sem ekki
kemur.”
“Vertu ekki hrædd, Bettina mín, það er nóg
rúm í hjarta þínu, fyrir alla, sem þú vilt elska
— fyrir manninn þinn, fyrir börnin þín, og það
án þess að eldri systir þín missi neitt af ást
þinni. Hjartað er lítið, en það er líka stórt.”
Bettina hljóp upp í fangið á systur sinni og
faðmaði hana að sér, svo hallaði hún höfðinu
upp að brjósti hennar, og sagði:
“Ef þú ert orðin þreytt á að hafa mig með
þér, ef þú valt flýta fyrir því að losna við
mig, veistu þá hvað eg ætla að gera? Eg skrifa
nöfn tveggja biðlanna minna á miða, og læt
þá í kassa, og dreg svo annan miðann blind-
andi. Það eru tveir af þeim, eins og síðasta úr-
ræði, sem gætu komið til greina.”
“Hverjir eru það?”
“Gettu.”
“Prinse Romanelli.”
“Annar, en hinn?”
“Monsieur de Montesson?”
“Já, það eru þeir! Það eru einmitt þeir. Þessir
menn, hvor um sig, gætu komið til greina, en
svo er það ekki meira, það er ekki nóg.”
Það var vegna þessa, sem Bettina beið með
óþolinmæði þess dags, er þær gætu farið frá
París, og sest að í Longueval. Hún var orðin
þreytt á þessum uppihaldslausu skemtunum,
þessari endalausu aðdáun, og öllum þessum
biðlafjölda. Þegar hún kom til Parísar, lenti
hún strax inn í hringiðu skemtanalífsins, en
hún gat ekki losað sig aftur út úr því svo auð-
veldlega, hún hafði enga frístund, ekki einu
sinni svo mikið sem einn klukkutíma. Hún fann
til þarfarinnar til að hvíla sig, og njóta ofur-
lítils rnæðis, til að hugsa um og ráða fram úr
áhugamálum sínum í kyrð og rólegheitum —
í stuttu máli, að koma til sjálfrar sín aftur.
Bettina var glöð, og lék við hvern sinn fing-
ur af kæti 14. júní, þegar þær lögðu á stað
með járnbrautarlestinni til Longueval. Þegar
þær voru orðnar einar sér í járnbrautarvagnin-
um, sagði Bettina:
“Oh! hvað eg er sæl! Við skulum anda að
okkur fersku lofti í kyrð og rólegheitum sveita-
sælunnar, í nokkra daga. Nortons og Turners
koma ekki út hingað fyr en þann 25.. Eða býstu
við þeim fyr?”
“Nei, ekki fyr en 25.”