Lögberg - 17.08.1944, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. ÁGÚST, 1944
i ^ Xögfatrg -j
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
) 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskriít ritstjórans: 1
EDITOR LÍKJBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
! Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg" is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Glæsileg og
tilkomumikil hátíð
íslendingadagurinn, sem haldinn var á Gimii
þann 7. yfirstandandi mánaðar, bar því fagurt
vitni, hve þjóðræknissamtök vor mega sín enn
mikils meðal fólks vors, og standa föstum fót-
um í gróðurvænlegum jarðvegi; á fjórða þús-
und manns fylktu liði um sameiginlegar menn-
ingarerfðir í hinum vingjarnlega og fagur-
skreytta garði Gimli-bæjar þenna áminsta dag
og nutu í einingu hinnar prýðilegu skemtiskrár,
sem einn maður, sem ein sál; yfir hátíðinni
hvíldi hið yndislegasta samræmi; einmuna
veðurblíða ríkti frá morgni til kvölds; og verður
því ekki annað sagt, en guð veðurfarsins væri
næsta hliðhollur þeim glæsilegu mannfylking-
um, er hátíðina sóttu; að kynningargiidi Isiend-
inga hefði eigi rýrnað frá því í fyrra, mátti
ljóslega marka af þéttum handtökum og kveðj-
unni vinmildu: “Þökk fyrir síðast,” Á tiltekn-
um tíma, setti forseti nefndarinnar, Hannes
Pétursson samkomuna með ávarpi, sem birt
var hér í blaðinu í fyrri viku; fórst honum
samkomustjórn hið snyrtilegasta úr hendi.
Heiðursgestir íslendingadagsins að þessu
sinni, voru íslenzku fylkisþingmennirnir þrír,
þeir Skúli Sigfússon, G. S. Thorvaldson og Paul
Bardal; tveir hinir fyrnefndu fluttu prýðileg
ávörp á hátíðinni, en Mr. Bardal fékk eigi komið
því við, að sækja þenna virðulega mannfagnað;
nokkrum öðrum mannfélagshöfðingjum hafði
og boðið verið á hátíðina, er eigi gátu sótt hana
vegna anna. Eins og að líkum ræður, beið fólk
þess með eftirvæntingu að fá að hlusta á sendi-
fulltrúa Vestur-íslendinga, Dr. Richard Beck,
nýkominn heim úr sigurför sinni um ísland; það
var heldur engin hætta á því að fólk þetta yrði
fyrir vonbrigðum. Dr. Beck skilaði hinum fögru
kveðjum að heiman eins og sá, sem vald héfir,
og fundu þær skjótt viðkvæman hljómgrunn í
hjörtum mannfjöldans; að Island væri enn sem
fyr hið undrunarverða óskaland, varð eigi um
vilst.
Það var hressandi að heyra hve vel og fagur-
lega Dr. Beck bar stofnþjóð vorri söguna; hve
áræðin hún væri og þrungin af björtum sigur-
vonum; hve framfarir hennar á öllum sviðum
væru risavaxnar, og hve djarfmannleg og sam-
stilt hin síðustu átök hennar hefði verið um
fullnaðarlausn sjálfstæðismálsins; ræða Dr.
Becks á Gimli, verður ekki birt í heild, en
megininntak hennar, er að finna í viðtali hans
við Benedikt Gröndal blaðamann, því, sem í
Lögbergi birtist í vikunni, sem leið. Benedikt
Gröndal, er ungur stúdent úr Reykjavík, sem
stundar blaðamennskunám við Harvard há-
skólann; hann var staddur á íslendingadeginum
og flutti þar mergjað ávarp, er í sér fól kveðjur
frá íslenzkum stúdentum, sem nú dvelja við
nám við ýmissar æðstu menntastofnanir þessa
mikla meginlands.
Karl B. Thorkelsson, skólastjóri frá Morden,
flutti ræðu fyrir minni Canada; var ræðan hin
gagnmerkasta um margt, og hafði mikinn sögu-
legan og stjórnarfarslegan fróðleik til brunns
að bera.
Hátíðarkór Sigurbjörns Sigurðssonar, sá er
gat sér frægðarorð á lýðveldissamkomunni í
Fyrstu lútersku kirkju þann 16. júní s. 1.,
skemti á Gimli með miklum og prýðilega sam-
ræmdum söng blandaðra radda. 1 l^ginu “Þú
bláfjalla geimur”, aðstoðaði frú Alma Gíslason
kórinn með einsöng; rödd hennar er mjúk, og
tær; tvær slaghörpur veittu kórnum ágætan
stuðning í höndum þeirra fræknanna, Snjó-
laugar og Agnesar Sigurðson. Söngflokkurinn
setti virðulegan svip á hátíðina, er jók mjög á
yndisleik hennar.
Eitthvað heyrðum vér stungið saman nefjum
um það, að söngurinn hefði eigi verið nægilega
sterkur, og að betur myndi hafa farið á því,
að flokkurinn hefði gert sér gott af gjallar-
hornum, þó ótrúlegt sé, að margir taki hávaða,
eða jafnvel öskur, fram yfir ótruflað heildfir-
samræmi samstiltra hljóma; og víst er um það,
að hinn ágæti söngstjóri kórsins er manna dóm-
bærastur um það hvernig syngja skuli, og
hvernig ekki eigi að syngja.
Einna tilkomumestan svip setti þó vitanlega
á þessa glæsilegu hátíð, Fjallkonan, táknræn
ímynd Islands, er öndvegi skipaði með prúðar
hirðmeyja sitt til hvorrar hliðar. Fjallkonan,
frú Sofía Wathne, flutti faguryrt og skáldlegt
ávarp, er hún sjálf hafði samið, sem nú hefir
að tilstuðlan Benedikts Gröndals, blaðamanns
verið talað á hljómplötu og verður sent til
íslands til endurútvarps þar.
Kvæðin, sem þeir Gísli Jónsson og Vigfús J.
Guttormsson fluttu á Gimli, hafa þegar verið
birt í íslenzku vikublöðunum, en ræða Karls
B. Thorkelsonar verður birt við fyrstu hentug-
leika, verði ekki unt að ætla henni rúm í Lög-
bergi þessa viku.
Rétt þykir, að þess sé getið, að eins og und-
anfarin ár, lagði Fjallkonan blómsveig á minnis-
varða íslenzkra frumherja á Gimli, að viðstöddu
miklu fjölmenni, og var söngflokkurinn þar
einnig til taks.
Tvær stórhátíðir hafa haldnar verið í Nýja ís-
landi á yfirstandandi sumri, báðar fjölsóttar, og
frumbyggðum íslendinga við Winnipeg vatn til
margháttaðrar sæmdar.
Þörf og íhyglisverð
uppáátunga
Á móttökufagnaði þeim, sem framkvæmdar-
nefnd Þjóðræknisfélagsins hélt í fyrri viku
vegna heimkomu Dr. Becks, vakti ræðismaður
íslands, Grettir L. Jóhannsson máls á því, hver
nauðsyn bæri til að Þjóðræknisfélagið kæmi á
fót upplýsingaskrifstofu, eða réði fastan skrifara,
eins og viðgengst um önnur norræn félög í þess-
ari álfu; virk athöfn í þessa átt, gæti vafalaust
orðið til góðrar styrktar hinu andlega sambandi
milli íslendinga austan hafs og vestan.
Margir íslendingar heima láta sér ant um að
fregna af ættingjum og vinum vestra, en eiga
jafnaðarlegast óhægt um vik, og vita ekki í
rauninni hvert á að snúa sér; stundum hafa
vestur-íslenzku blöðin greitt eitthvað lítilshátt-
ar fyrir í þessu efni, þó ritstjórar þeirra, oft og
einatt ofhlaðnir störfum, hafa öðrum
hnöppum að hneppa. Hér er um verkefni að
ræða, sem Þjóðræknisfélagið ætti að beita sér
fyrir; það er hvergi nærri fullnægjandi. að fé-
lagið haldi eitt ársþing og stofni til nokkurra
framkvæmdarnefndarfunda; virk starfsemi af
hálfu þess allan ársins hring, verður að komast
á ef vel á að vera, er beiti sér sýkt og heilagt
fyrir um útbreiðslumálin og íslenzkukennsluna,
því eigi megum vér við því í þjóðræknislegum
skilningi, að sofna svefni hinna andvaralausu.
Þjóðræknisfélagið þarfnast Þjóðræknislegs
trúboða, er heimsótt fái hverja einustu og einu
nýbyggð vora, stóra sem smáa, beggja megin
landamæranna, er hvetji fólk vort til athafna
og veiti því aðstoð við skipulagningu íslenzku-
kennslunnar.
Kveðja frá biskupi
íslands til Islendinga-.
dagsins að Gimli
íslendingar í Vesturheimi!
Kæru vinir!
Fagrar og viðkvæmar hugsanir vakna mér í
brjósti, er eg ávarpa yður. Dagarnir, sem eg
dvaldi hjá yður eru meðal hinna fegurstu og
beztu daga, sem eg hefi lifað. í Vesturheimi á
eg sólfögur minningalönd. í Vesturheimi horfi
eg í anda á fylkingu góðra og göfugra vina.
Eg færi yður öllum mínar hjartanlegustu
þakkir fyrir ástúð og sæmd, er þér sýnduð mér
við komu mína til yðar á þessu ári. í handtaki
yðar fann eg yl og ást til íslands, í orðum yðar,
er þér rædduð um landið, heyrði eg hjörtu yðar
slá.
Þér hinir ágætu borgarar úti í stóra heimin-
um, gleymduð Islandi ekki. Hvar, sem eg fór á
meðal yðar, sannfærðist eg um það. En vér
sem austan hafsins erum, munum yður einnig.
Vér minnumst yðar í kærleika og með þakk-
læti.
Þér, glöddust á þeim degi, er vér endurheimt-
um frelsi vors lands, 17. júní heyrðum vér sam-
fögnuð yðar í orðum ágæts fulltrúa yðar.
“Vér höldum allir hópinn
þótt hafið skilji löndin”.
Þá drengilegu kveðju létuð þér ristá á fagra
og smekklega gjöf yðar til íslenzku þjóðarinnar.
Sú kveðja berst aftur með austanblænum til
yðar, hún endurómar frá hjörtum þúsundanna
heima á Islandi.
Vér þráum öll frelsi og frið. Mættu hinir
ungu vinir yðar koma heilir heim af vígvöllun-
um með sigurgleði í huga, sem sigurvegarar í
þjónustu hinna fegurstu hugsjóna, frelsis, rétt-
lætis, friðar og bræðralags.
Mætti friðarsólin sem fyrst ljóma um Vestur-
heim og veröld alla og Guðs friður búa í hjört-
um mannanna. Hjartans kveðjur mínar til yðar
allra.
7. ágúst — verður fyrst og fremst helgaður
yður í huga mínum. Þar búa óskir um bjarta
framtíð yður til handa og blessun Guðs.
Sigurgeir Sigurðsson.
Þú skalt ekki . . .
Eftir Pálma.
Þarna stóð þá samviska mín
yfir mér dauðum. Hún var í
hvítum klæðum og alvarleg á
svipinn. Líkami minn var fölur
og kinnafallinn í rúminu þar sem
hún hafði skilið við hann. Hon-
um leið vel. Hann var feginn að
hafa losnað við allan þennan
óróa og aðfinslur, sem hún hafði
fyllt hann af, og ausið yfir hann
við öll tækifæri. Friðurinn var
góður því nú stóð honum á sama
um alla hluti. En, þá fór sam-
vizkan að brosa, og svo beygði
hún sig yfir líkamann og kysti
hann viðkvæmislega á ennið:
“Þú varst í raun og veru góður
félagi”, sagði hún. “það hryggir
mig nú í raun og veru, að eg
ónáðaði þig margsinnis um of,
fyrir syndir sem þú hafðir aldrei
ástæður til að drýgja!”----
Eg vaknaði við það, að gust-
ur leið yfir andlit mitt frá glugg-
anum sem hafði staðið opinn við
höfðalagið á rúminu mínu, sem
hafði sveiflað gluggatjöldunum
til og frá, sem birtust mér nú,
hálfsofandi, sem dansleikur
draumkendrar vofu.
En nú fór eg að hugsa um
þennan draum, og í sambandi
við hann, um konu eins vinar
míns, hana Alice José. Hún hafði
altaf verið mér mikið áhyggju-
efni og því lengur sem eg þekti
hana, því ljósara varð mér, að
mótspyrna hafði enga þýðingu,
því eg var farinn að fljóta fyrir
straumi og vindum atvikanna
eins og þau komu fyrir frá degi
til dags, hvað hana snerti.
Eftir skemtiferðina um Ohio-
fljótið, hafði hún verið, svo að
segja, daglegur gestur á við-
skiftastofunni minni. Hún var
vön ^að líta inn til mín þegar
degi hallaði; hún hjálpaði mér
stundum við vinnu mína, og lag-
færði alt sem henni þótti í ólagi
í herbergjum mínum. Hún gaf
jafnvel skipanir til afgreiðslu-
stúlkunnar, sem vann þar fyrir
mig. Þetta virtist verða af-
greiðslustúlkunni til mikillar
skapraunar, og lét hún það í ljós
við míg, með orðum og látbragði.
“Þessar félagslífs stúlkur, sem
hafa ekkert að gera, þreyta sig
á því, að reka nefið inn í við-
skiptahring annara kvenna, var
hún vön að segja við mig, í
laumi, um leið og hún reyndi til
að breyta um allar lagfærslurn-
ar sem Mrs. José hafði gert og
láta alt líta út eins og það hefði
áður verið.
En þegar Mrs. José varð vör
við þessar endurlagfærslur,
breytti hún öllu aftur, með þegj-
andi yfirlætissvip um leið og hún
hvíslaði að mér:
“Þessar þjónustustúlkur eru
allar eins — svo hræðilega
smekklausar.”
Þessar daglegu heimsóknir af
Mrs. José, á viðskiptastofuna
mína, leiddu til þess, að eg svo
að segja yfirgaf klúbbinn, en í
þess stað, eyddi eg kvöldstund-
um mínum í félagsskap með
henni. Þrátt fyrir sjálfsávítanir
mínar, um það, að vera svona
handgenginn konu vinar míns,
leyndist mér það ekki, að mér
leið ekki vel, ef einhver dagur
leið svo hjá, að Mrs. José liti
ekki inn til mín. Alskonar hug-
myndir um það, hvar hún væri
og í hvaða félagsskap, þyrptust
að huga mínum og leiddu til
getgátu sem oftast var algerlega
í lausu lofti bygð. Þetta ósjálf-
ræði og óvissa, leiddi svo beint
til þess, að eg ásetti mér, að láta
til skarar skríða, svo að eg gæti
skapað sjálfum mér áætlanir sem
eitthvað væri á að byggja. En
dagarnir liðu eins og draumur og
urðu að vikum og vikur að mán-
uðum.
Svo var það einu sinni að hún
kom til afgreiðslustofunnar
minnar eftir lokunartíma. Eg
hafði búist við því, að hún mundi
líta inn til mín það kvöld, og
þess vegna hafði eg ekki lokað
stofunni en sat þar við lestur
dagblaðanna. Eg hafði ekki þurft
lengi að bíða, því bráðlega kom
Mrs. José inn á stofuna og lit-
aðist um. Eg sá fljótt, að fram-
koma hennar lýsti ákafa og jafn-
vel hræðslu. Þegar hún kom
auga á mig þar sem eg sat á legu-
bekknum, sagði hún hikandi:
“Eg gat ekki að því gert, —
eg varð að líta inn til þín í kvöld.
Eg hafði ásett mér að gera það
ekki — en hér er eg þrátt fyrir
það.”
Hún leit í kringum sig og
spurði svo í lágum rómi:
“Ertu einn — eg verð að tala
við þig.”
Svo snéri hún sér að dyrun-
um og lokaði hurðinni með ör-
yggislokunni og fullvissaði sig
um það, að alt væri í lagi, og að
hurðin væri í raun og veru tví-
læst. Svo hallaði hún sér, alvar-
lega, að hurðinni um leið og hún
spurði.
“Hvar er skammbyssan sem þú
tókst af Joe á skemtibátnum?
Hefur þú hana í fórum þínum?”
Eg hafði lagt dagblöðin frá
mér og staðið upp. Svo gekk eg
til hennar og leiddi hana þegj-
andi til sætis á legubekknum,
þar sem eg hafði verið og svo
settist eg niður hjá henni. Og
nú byrjaði hún á því, að skýra
mér frá öllum málavöxtum í sam
bandi við komu hennar til mín
þetta kvöld.
Nokkrum dögum áður en við
höfðum verið á skemtibáts-
ferðinni um fljótið, höfðu blöð-
in verið iull af fréttum um morð,
sem framið hafði verið þar í
borginni. Tvær kúlur höfðu ver-
ið dregnar út úr hinum myrta
manni. Við rannsókn kom í ljós,
að þessar kúlur voru af sams-
konar gerð og kúlur, sem höfðu
fundist í líkama af öðrum manni
sem hafði fundist dauður utan-
vert við borgina, nokkrum mán-
uðum áður. Lögreglan hafði því
fullar sannanir fyrir því, að
bæði þessi morð höfðu verið
framin með þeirri sömu bvssu.
Það voru því líkur til þess, að
sá sem hefði þessa skammbyssu
undir höndum, væri að einhverju
leyti riðinn við þessi morð. Auð-
vitað voru þeir Kohne’s félagar
undir grunsemd. Eg hafði einmitt
verið að lesa um það, að einn af
félögum hans, hefð; verið tek-
inn fastur, en að lögreglan hefði
í raun og vera engar sannanir,
sem ábyggilegar væru til þess að
styðjast við.
En þarna sat nú Mrs. José við
hliðina á mér, og var að útleggja
það fyrir mér, að ef að skamm-
byssan sem eg tók af Joe, félaga
Kohne’s á skemtisiglingunni um
fljótið, væri í mínum höndum,
að eg væri í hræðilegri hættu,
því að sannanir sem studdust við
líkur, gætu oft leitt til sakaáfellis
jafnvel við saklausa menn. Hún
benti á það, að allar líkur væru
til þess, að Joe væri morðing-
inn og að hann hefði notað þessa
byssu við bæði morðin.
“En hvernig getur þú látið þér
detta til hugar, að byssan sé í
mínum höndum. Þú veist, að þeg-
ar eg var tekinn fastur, eftir
skemtibátsferðina, að þetta morð
vopn var ekki fundið á mér,”
sagði eg.
“Eg veit það”, sagði hún. “og
eg veit það líka, að vinur þinn
Dunn, hefir haft þessa byssu
undir höndum. Hann hefir marg
sinnis sýnt hana í klúbbnum, og
margsinnis hefir hann sagt sög-
una um það, þegar þú barðir
Joe í hausinn með stólnum. Mað-
urinn minn sagði mér í morgun,
að Dunn hefði fyrir löngu síðan,
látið þessa byssu af hendi við þig,
og að þú hafir tekið hana heim
með þér. Vinir þínir í klúbbn-
um voru að tala um það, þegar
það kom upp að Joe hefði verið
tekinn fastur, að*þessi byssa gæti
haft mikla þýðingu honum til
áfellis, sérstaklega ef það kæmi
í ljós, að kúlunum sem fundust í
líkama hins myrta manns hefði
verið skotið úr þessari byssu.”
Eg fór að hlægja, eg gat séð
það, að lögmaðurinn Harris,
vinur minn, hefði að öllum lík-
indum átt einhvern þátt í því,
að útbreiða álit af þessu tagi í
klúbbnum. Eg vissi að það var
satt, að eg hefði tekið byssuna
heim með mér eitt kvöld. Eg
hafði farið á viðskiptastofuna
mína með hana og eg hafði lagt
hana á skrifborðið mitt og svo
hafði eg lagt mig til svefns á
legubekknum mínum og þar
hafði eg svo sofið alla nóttina.
Morguninn eftir, gat eg ekki fund
ið byssuna á skrifborðinu og þar
sem eg hafði drukkið talsvert
mikið um kvöldið áður, var minni
mitt ekki vel skýrt í sambandi
við þetta efni. Eg hafði svo með
sjálfum mér sætt mig við það,
að eg hefði tapað byssunni á
leið til herbergja minna. Það, að
eg hafði sofið þarna á legubekkn-
um alla nóttina var mér nægi-
leg sönnun um það, að eg hefði
verið um of drukkinn til þess
að leggja af stað til svefnher-
bergja minna sem voru á öðrum
stað í borginni og að eg, þess
vegna, hefði gert mér legubekk-
inn að góðu. En nú fór eg að
útskýra það fyrir Mrs. José, að
í raun og veru væri engin líkindi
til þess, að eg mundi verða fyrir
óþægindum, jafnvel þó að þessi
byssa fyndist í mínum fórum, því
að eg hefði allgóðar sannanir
um það, hvernig eg hefði tekið
hana af Joe, en á hinn bóginn
væri enginn efi á því, að eins
og sakir stæðu, gæti þessi byssa
orðið þeim Kohne’s félögum
hættuleg sönnun um sakir þeirra,
og því væri eg hryggur yfir
því, að eg hafði týnt þessu ágæta
sönnunargagni. En Mrs. José var
mjög alvarleg og hugsandi. Hún
tók dálítinn pennahníf sem var
á skrifborðinu mínu, og fór að
kasta honum upp og í hvert
skifti sem hann kom niður við
hæð hennar, þar sem hún sat á
legubekknum, greip hún skaft
hans mjög fimlega og kastaði
honum svo aftur upp og greip
hann svo aftur á sama hátt og
áður. Eg dáðist mjög mikið að
þessu, því hreyfing fingra henn-
ar og úlnliða virtust vera mjög
töfrandi. En svo hætti hún þess-
um leik skyndilega og leit á mig
áhyggjufull.
“En ef að þú hefðir þessa
byssu, eða ef að þú fyndir hana
aftur þá mundir þú gefa lögregl-
unni hana sem sönnunargagn, er
það rétt?”
“Auðvitað”, sagði eg blátt á-
fram. “Eg mundi glaðlega að-
stoða. lögregluna í því að hengja
alla þessa Kohne’s félaga og sér-
staklega hann sjálfan.”
En nú fór hún aftur að leika
sér að pennahnífnum, um leið og
hún sagði eins og við sjálfa sig;
hvað eftir annað: “Og hann sjálf-
an, og hann sjálfan.”
Alt látbragð hennar var mjög
óútreiknanlegt.
Sjálfur var eg í einkennilegu
skapi. Eg hafði hugsað mér að
tala við hana um sambúð okkar
og þá framtíð sem gæti verið
væntanleg fyrir okkur bæði. Eg
hafði haft fulla ástæðu til þess
að hugsa að það væri efst í huga
hennar, en þarna var hún sjáan-
lega við hugsanir, sem voru langt
frá því efni. Ep hún hafði altaf
verið eins dularfull og nóttin.
“En ef að byssan kæmist nú í
hendur lögreglunnar, þá mundir
þú og Dunn verða að bera um
það sem vitni, að þetta sé byssan
sem þið tókuð af Joe á skipinu.
Það gæti haft illar afleiðingar
fyrir Kohne sjálfan”.
Svo það var þá þetta sem vakti
fyrir henni. Mr. Kohne sjálfur
var í hættu ef byssan kæmist
sem sönnunargagn í hendur lög-
reglunnar.
“En ef að þú hefðir þessa byssu
í þínum höndum, — hvað mund-
ir þú gera við hana?” spurði
eg hikandi.
“Eg mundi gefa Kohne byss-
una.”
“Hvað þá — gefa morðvopnið
til morðingjans,” hrópaði eg.
Hún hló og hélt áfram að leika
sér að hnífnum.