Lögberg - 17.08.1944, Blaðsíða 6

6
%1‘WWM‘W'mmmwwmwwwwwMWA
Dómar mannanna
Eftir A. Sergeant
I2H
'íliv'íiWémf áV'f
Dora varð mest hissa á því, að frú Mendal,
hafði miklu meiri áhuga fyrir því sem Hr.
Harkort hafði sagt og gert, en peninga missin-
um.
“Og kom hann til þín, og borgaði fyrir þig?”
spurði frú Mendal.
“Já, var það ekki fallegt og göfugmannlegt af
honum?” spurði Dora.
“Jú, vissulega barnið mitt. Og hann lét af-
greiðslumennina biðja þig forláts fyrir ókurt-
eisina, sem þeir sýndu þér.”
“Já, hann var reiður og hótaði þeim að fara
til forstjórans, og láta reka þá strax úr búðinni.
Þeir urðu býsna hræddir, hann leit svo fallega
og fyrirmannlega út, að þeir sáu, að hann var
maður sem mundi mega sín mikils.”
“Hvort hann er svo fallegur, veit eg ekki,”
sagði frú Mendal, “en hann er prúðmenni frá
hvirfli til ylja.”
“Ekki fallegur,” sagði Dora og lyfti höfðinu
frá brjósti vinkonu sinnar. “Mér sýnist hann
mjög fallegur. Eg hef aldrei séð mann, sem
mér lýst betur á.”
“Virkilega ekki? Jú, hann er mjög góðmann-
legur á svipinn.”
“Mér líður svo illa út af því að missa pen-
ingana þína,” sagði Dora hnuggin.
“Ef þú vilt vera svo góð við mig, og bíða
þangað til í september, þá skaltu taka það af
kaupinu mínp.”
“Elsku barnið mitt, taktu þér þessa smámuni
ekki svona nærri. Það gerir mér ekkert tii að
missa fjögur sterlingspund, og þó það væri
fjörutíu, fyrir það málefni, sem mér — sem
mér — virðist að hafi unnist með því.”
Dóra roðnaði, en lést ekki skilia hvað frú
Mendal meinti með þessum orðum. Henni fanst
að frú Mendal gæti verið stundum ómild í orð-
um; en það var bara á yfirborðinu því hjarta
hennar var fullt mildi og kærleika.
Eftir fyrsta samtal þeirra, féll frú Mendal,
ekki eitt einasta orð út úr Doru þessu máli við-
víkjandi. Hún sagði ekki frá því að Hr. Har-
kort hefði boðið henni peningana, til þess að
bæta henni peninga tapið, þessa stórmensku
geymdi hún með sjálfri sér.
Nokkru síðar varð hún þess vör, að frú Men-
dal hafði sagt jómfrú Sandon, alla söguna.
“Nú — hvað heldurðu um það?” sagði gamla
frúin að síðustu við jómfrú Sandon.
“Hef eg ekki altaf sagt a hún mundi fá marga
aðdáendur, og verða elskuleg kona?”
“En kæra frú Mendal,” svaraði Theresa, stein-
hissa. “Finst þér ekki að þetta sé nokkuð fljót-
færnisleg ályktun hjá þér? Það er mjög ólík-
legt að Hr. Harkort hugsi til að giftast barn-
ungri stúlku, sem henni þó hann hafi, af mann-
gæsku sinni hjálpað henni út úr vandræðum.”
“Það er eg nú ekki alveg viss um,” sagði frú
Mendal, og kinkaði kolli.
“Hefir hann sagt nokkuð við þig, sem bendir
í þá átt?” spurði Theresa. í lágum róm. Hún
hafði verið búin, meir en einu sinni að neita
bónorði Hr. Harkorts, en þó var langt frá. því
að henni væri sama um að hann gæfi annari
stúlku ást sína. Þetta var veiklun í hug hennar,
sem hún gat ekki yfirstigið.
“Nei, að því leyti sem eg veit, hefur hann
ekki sagt neitt ákveðið í því máli, en sjáðu
bara alla þá alúð og umhyggju sem hann sýndi
henni. Hann bauð henni með sér fyrir te og
kökur, hann vílaði ekki fyrir sér að neyða af-
greiðslumennina að biðja hana fyrirgefningar.
Mér virist þetta nægileg sönnun, góða mín, þú
munt komast að raun um það, að eg þefi rétt
fyrir mér.”
“Kæra frú Mendal, minstu ekki á þetta við
Doru — komdu ekki þeirri flugu í höfuð hennar,
það væri ekki vel gert.”
“Það er nokkuð sem eg þarf ekki að gera,
það er þar, ef eg fer ekki mjög vilt,” svaraði
frú Mendal. Það þarf ekki annað en sjá hvað
fljótt hún roðnar, bara ef hann er nefndur á
nafn.”
Theresa var þessu óviðbúin og gat engu
svarað.
13. KAFLl.
Dora sat hjá bróður sínum upp í þakherbergi
hans. Hún hafði fengið leyfi til að heimsækja
hann, og þetta var í annað sinn, sem hún hafði
heimsótt hann. Þau voru bæði í dálítilli geðs-
hræringu.
“Það er alveg ómögulegt, Dora,” sagði Rich-
ard, ákveðið. “Eg vil ekki mæta Harkort aftur
fyrir allt, sem heimurinn hefur að bjóða, og
enn síður að hann viti hvar eg er, eða hvað
eg geri.”
“Eg skil ekki hvers vegna,” hvíslaði Dora.
“Heldur þú að hann muni þegja yfir leyndar-
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. ÁGÚST, 1944
máli okkar? Hann mundi strax fara til vinnu-
veitanda míns og segja honum hver eg væri, og
sömlueiðis mundi hann segja frú Mendal, hver
þú ert. Þú mátt vera viss um að staða okkar,
og það sem við höfum komist áfram, væri
okkur samstundis tapað, svo við mættum byrja
á nýjan leik.”
“Það er líklega,” svaraði Dora með hægð, en
hún leit ekki út fyrir að vera sannfærð^um
það sem I^ichard sagi.
“Og svo allar þær skammir sem mundu dynja
á okkur, fyrir að hafa komist inn hjá ærlegu
fólki undir fölsku nafni.”
Dora fölnaði í andliti, og varirnar skulfu.
“Eg veit ekki hvað yrði sagt um þig,” hélt
Richard áfram í bitrum róm, “fólk mundi kann-
ske segja: Vesalings stúlkan! bróðir hennar
kom henni til að ganga undir fölsku nafni, og
svo yrði þér kannske fyrirfefið, en vinnuveit-
andi minn mundi líta öðruvísi á það.”
“Meinar þú að hann mundi láta þig fara,
Richard?”
“Já, á sömu stundu og hann yrði þess var,
það er alveg áreiðanlegt,” svaraði hann.
Eftir stutta þögn sagði hann í mildari róm:
“Eg veit að eg er sjálfselskur. Eg ætti ekki að
hugsa um sjálfan mig, ef það kemur í veg fyrir
að uppfylla einhverja ósk þína eða þrá. En eg
hef hugsað — kæra systir mín, — að við strídd-
um saman, og sigruðum, eða þá biðum bæði
ósigur. En eg sé það nú, að það er óskynsam-
leg hugsun.”
“Nei, Richard, nei, það er ekki óskynsamlegt
að við höldum saman í blíðu og stríðu, það er
mín ósk og von að við gerum,” sagði Dora,
með tárin í augunum.
“Samt sem áður er það óskynsamlegt,” sagði
Richard. “Þú ert ung stúlka og getur ekki ein
þíns liðs staðist gegn örlögunum. Þú verður
að njóta styrks einhvers sem þú getur hallað
þér að, sem er þér styrkur og traust. Það get
eg ekki verið til þín, en eg er nógu sterkur
til að standa á mínum eigin fótum. Það er
ekki nauðsynlegt að við stöndum í vegi fyrir
því, ef annaðhvort okkar hefur tækifæri fyrir
betri framtíð og lífskjör.”
Dora var næstum búin að hljóða upp yfir
sig, hún varð hrædd, og gat ekki gert sér grein
fyrir hvað Richard meinti, annað en að hann
vildi slíta allt samband við sig.
En Richard hélt áfram rólegur: “Það er
mjög eðlilegt að þú eignist vin, sem getur verið
þér til meiri styrktar en eg. Eg held Dora, að
við séum að komast að því marki, þar sem
vegir okkar verða að skilja. Ekki fyrir það að
eg elski þig minna en áður, en það verður best
fyrir okkur bæði. Það er best fyrir þig að
segja vinum þínum, að þú vitir ekkert um
mig, og að eg muni fara héðan af landi burt.”
“Er þetta satt, Richard?” spurði Dora ótta-
slegin.
Richard hikaði við að svara, sem snöggvast.
“Það hefur verið talað um að senda mig til
Hollands,” en hann gat ekki sagt henni hvenær
hann færi, “en það verður svo bráðlega, að
við sjáumst ekki aftur áður en eg fer. Ef þú
hefur tækifæri til að bæta kjör þín, þá notaðu
það, og hugsaðu ekki,um mig.”
Það lá við að Richard viknaði við það sem
hann sagði, og þegar hann sá hversu Dora tók
það nærri sér.
“Eg meina það ekki kæra systir mín, að
þú skulir gleyma mér,” sagði hann eins og
hughreystandi. “Auðvitað hugsar þú til mín —
manst eftir mér — þykir vænt um mig, en
eg vil ekki vera í*vegi fyrir hamingju þinni.
Ef þú vilt segja Harkort hver þú ert, þá gjörðu
það; barajninstu ekki á mig, eg verð að vera
utan við.”
“Nei, Richard, eg vil ekkert gera, sem þú getur
ekki tekið þátt í.”
Richard leit á hana, þunglyndislega, það mátti
sjá, að upp á síðkastið, var kominn sorgarblær
á andlit hans.
“Það er ómögulegt fyrir þig að binda þig
slíkri ákvörðun. Eg þú til dæmis giftir þig —”
“Já, hvað um það, en eg er ekki að hugsa
um það,” svarðaði Dora, og roðnaði við.
“Kannske ekki ennþá, en eg er viss um að
það kemur að því. Þú verður að segja mann-
inum þínum hver þú ert, en þú þarft ekki að
nefna mig.”
“Eg vil ekki giftast neinum sem ekki vill vera
vinur þinn.”
“Þú segir það núna,” svaraði Richard, og
brosti, “en ástin blindar augu vor, og vér sjá-
um allt frá öðru sjónarmiði.”
Hann stundi við, og Dora horfði undrandi
á hann.
“Ertu ástfanginn í einhverri stúlku, Rich-
ard?”
“Eg, hvaða fásinna! Eins og það væri til
nokkurs,” svaraði hann biturlega. “Nei, Guði
sé lof Það ólán hefir ekki ennþá komið yfir
mig, og eg vona að eg verði frí frá því.”
“Eg vona að við eigum eftir að verða ham-
ingjusöm, einhverntíma,” sagði Dora, blíðlega.
Richard tók hana í faðm sér og kysti hana.
“Þú verður hamingjusöm,” sagði hann, “en
það er allt öðru máli að gegna með mig.”
“Þú heldur að þú verðir aldrei hamingju-
samur — aldrei eins lengi og þú lifir! Ó, segðu
það ekki Richard!”
“Kæra systir mín, eg verð hammgjusamur,
samkvæmt því sem eg verðskulda það,“ svaraði
Richard. “Það er alt öðru máli að gegna fyrir
þig Dora. Karlmenn hafa aðra hugsun um ham-
ingju en kvennfólk. Þeir stunda atvinnu sína,
og finna hamingju sína í því, að geta séð sem
bezt fyrir konu sinni og börnum.”
Richard talaði svo alvarlega, að Dora varð
rólegri. Hún gat ekki skilið hvað lá að baki
þess, sem Richard sagði, þá áköfu löngun, eftir
von og gleði, sem hann reyndi á allan hátt að
bæla niður í huga sér.
Hann var ungur og hraustur. Honum fanst
það stundum býsna hart, að hann var eins og
útilokaður frá öðrum, og gat ekki sem aðrir
ungir menn hugsað til að koma sér upp heimili,
og fá sér konu, og eignast börn, sem honum
virtist vera hámark veraldlegrar blessunar og
hamingju. Þessar hugsanir í huga sínum, kæfði
hann stöðugt niður, þrátt fyrir það, að hann
vissi að ef freistingin næði yfirtökunum á sér,
að þá mundi hann leggja allt í sölurnar til þess
að verða aðnjótandi þessarar ímynduðu ham-
ingju.
Þau þögðu um stund, og söktu sér niður í
hugsanir sínar, og á meðan kom Rosa með
teið til þeirra.
Rósa var óvenjulega vel búin og snyrt. Hún
hafði sett fallega gulleita hárið sitt í fagurlega
gerðan krans um höfuðið, sem gaf andlitinu svo
unaðslegan sólskinsblæ. Hún hafði blátt band
um hálsinn, og framan á sér hafði hún hvíta
svuntu. Hennar mjúku kinnar voru rjóðar, og
augun tindrandi og skær.
Þegar hún var farin út, spurði Dora hvort
þessi stúlka væri þjónustustúlka eða skyld hús-
móðurinni.
“Eg veit ekki mikið um það, eg held hún
sé skyld húsmóðurinni,” svaraði Richard.
“Hún lítur vel út,” sagði Dora, meinleisislega.
“Lítur vel út!” Richard vissi ekki hvernig á
því stóð, að þessi dómur um Rósu móðgaði
hann. Dora hafði verið mjög eftirtökuiaus, ef
hún hefði ekki séð að Rósa var óvenjulega fríð
stúlka.
Richard hugsaði sem svo að kvenfólkið væri
allt sjálfu sér líkt, í því, að horfa á allt sem
bæri á sér einhvern frábrugðin blæ, eitthvað
sem léti vel í augum. Rósa hafði auðvitað sett
á sig þessa hvítu svuntu til að þóknast leigjend-
um föðursystur sinnar, honum fanst það óþarfi
af systur sinni að viðurkenna fríðleik hennar
Rósu.
Hann ansaði ekki því sem Dora sagði, svo
hún misskildi þögnina.
“Finst þér það ekki líka?” spurði hún.
“Eg man eftir því að þú dæmdir aldrei rétt
um kvenlega fegurð þegar við vorum í Clopham
kom okkur aldrei samum um það.”
“Að minsta kosti ekki oft,” svaraði Richard.
“Ferst henni vel úr hendi að gera þjónustu-
störf sín?” spurði Dora, án þess að vita hvað
Richard voru svona spurningar ógeðfeldar.
“Er hún umhyggjusöm? Eg sé að herbergið
þitt er miklu hreinlegra, en það var, seinast
er eg kom til þín.”
“Ó-já, hún gengur mjög vel um herbergið,”
svaraði Richard, stutt. “Ef þú ætlar að drekka
te-ið, Dora, þá verður þú að flýta þér, annars
kemur þú of seint heim.”
“Hvað vesalings Richard líður illa,” hugsaði
Dora, “en það er ekki undarlegt, hann hefur
svo mikið að bera.”
Hún settist við borðið, og skenkti te-ið í
bollana, án þess að segja meira. Að lítilli stundu
liðinni varð Richard glaðari og talaði og spaug-
aði við hana, eins og hann var vanur.
Dora hugsaði, hvað mennirnir gætu glaðst
barnalega yfir ekki betri máltíð, en var á
borðinu. Hann hlaut að hafa verið orðinn svang-
ur, en hún misskildi hann.
Skömmu síðar fór Dora heim til sín, og Rich-
ard fylgdi henni þar til þau sáu hús frú Sandon.
Þegar þau skildu endurtók Richard það sem
hann hafði beðið hana, að minnast ekki á
sig.
“Mundu það Dora, að það er ekki nauðsyn-
legt að segja neinum neitt um skyldleika okkar.
Ef frú Mendal, Hr. Harkort eða einhver annar
af vinum þínum, spyrja um mig, þá bara segðu
þeim að eg skipti mér ekkert af þér, eða hvað
þú gerir, og segðu þeim að eg fan til annara
landa.”
“En þú lætur mig þó altaf vita um þig, og
hvar þú verður?” sagði Dora.
“Já, auðvitað, þú mátt bara ekki segja öðr-
um frá því. Og reyndu aldrei til að njósna um
mig, né reyna til að hjálpa mér. Segðu vinum
þínum að eg sjái um mig sjálfur, og þurfi
engrar hjálpar með.”
“Nú veit eg að minsta kosti hvað eg á að
segja, þegar fólk spyr mig um þig. Eg vil ó-
gjarnan segja ósatt,” sagði Dora.
“Nei, það eru engin ósannindi,” sagði Rich-
ard og hló kuldahlátur. “Þú getur sagt til um
ætt þína, þegar þú vilt, en nefndu mig ekki.”
Hann sá að Dora fór að gráta, og sagði í mild-
ari málróm.
“Fyrirgefðu mér elsku systir mín, eg mei.ia
ekki að vera harður við þig, en hugsaðu um að
það gæti verið mér til stórs óhags, ef mitt
rétta nafn yrði opinberað.”
“Já, Richard,” sagði Dora. Hún hafði fengið
þá ímyndun af orðum hans, að hann vildi losna
við hana með öllu, og hrygðist við þá tilhugs-
un. Hún hafði enga hugmynd um þau atvik
sem bráðlega mundu beina lífi Richards inn á
annað svið.
Richard flýtti sér heim til að halda áfram
með skrifstofustörf sín, sem hann vann stöð-
ugt að á hverju kveldi. Þegar hann kom heim,
var ekki búið að taka af borðinu eftir kvöld-
verðinn, og allt í óreglu í herberginu, sem hon-
um gramdist mjög.
Hann hringdi bjöllunni, en enginn kom, svo
hann varð að hringja þrisvar, þar til Rósa
kom inn.
“Viltu ekki gera svo vel og taka bollana af
borðinu?” spurði hann, án þess að líta á hana,
“eg þarf að fara að skrifa.”
Rósa svaraði ekki, og hreifði sig ekki úr
stað. Richard sneri sér að henni til að sjá hvað
að henni væri. Hann sá að Rosa stóð á milli
hurðarinnar og borðsins, hún leit út, sem eitt-
hvað hræðilegt hefði komið fyrir hana, andlit
hennar bar merki sársauka og vonleysis. Það
var auðséð að hún hafði grátið, því tárin stóðu
enn í augum hennar.
“Hvað hefir komið fyrir þig?” spurði Rich-
ard. Rósa ansaði honum ekki, og hreifði sig
ekki.
“Hefur frú Seton skammað þig núna? Þú
mátt ekki taka það svona nærri þér, hún
gleymir því strax aftur,” sagði Richard hug-
hreystandi. “Vertu nú bara góð stúlka og taktu
þetta af borðinu, svo eg geti farið að skrifa.”
Nú skall ofviðrið á.
“Þú sérð engan nema systur þína. Eg hélt
að þú mundir taka eitthvert tillit til vesalings
stúlkunnar — sem altaf hefur gert sitt ýtrasta
til að gera herbergið þitt eins vistlegt og hægt
er — án, þess að eg fái eitt einasta vingjarnlegt
viðurkenningarorð fyrir það. En úr því að þér
er alveg sama um það, þá get eg láúð mér sama
um það líka.”
Hún brast í sáran grát. “Hér eftir geri eg ekki
neitt fyrir þig — mér er sama hvað um mig
verður, eg treysti aldrei framar nokkri mann-
eskju!” Það sem hún vildi segja meira, kafn-
aði í táraflóði.
“Rósa”, sagði Richard, sem vissi ekki hvaðan
á sig stóð veðrið. “Eg skil ekki hvað þú mein-
ar.”
Hann kendi í brjósti um hana, og fann sárt
til með einstæðingsskap hennar, en hann var
sér þess meðvitandi að hann hafði ekki gjört
neitt sem valdið gæti þessari takmarkalausu
hugaræsingu.
“Komdu hingað, og segðu mér hvað þetta á
að þýða. Eg hefi oft þakkað þér fyrir hirðing-
una á herberginu, og talað vingjarnlega til þín.”
“Já, sagði Rósa, og saup hvelpur. “En þú
skammaðist þín fyrir að gera það, þegar systir
þín var hérna.”
Richard hló að þessari skýringu.
“Hvað svo sem hefði eg átt að gera?” spurði
hann glaðlega, og lagði hendina á öxl hennar.
“Eg hafði vonast til,” sagði hún og vildi ýta
hendi hans af sér, “að þú mundir segja systur
þinni — að eg — að eg — gerði mér auka fyrir-
höfn — til að gera allt svo þægilegt í herberg-
inu þínu, svo þér gæti liðið sem best —”
“Eg hef viðurkent það,” svaraði Richard.
“Hún spurði mig um þig, og veitti því eftirtekt
að þú ert falleg stúlka.”
Við þessi orð brá sem snöggvast fyrir ofur-
litlum gleðibjarma í augum hennar sem hvarf
jafnfljótt aftur.
“Eg hugsaði að hún mundi kannske taia til
mín. Eg veit það var barnaleg hugsun, en þú
skilur ekki hvað það er að vinna dag eftir dag,
og heyra aldrei eitt einasta vingjarnlegt orð frá
nokkurri manneskju.”
“Þú heldur að eg viti það hreint ekki?” sagði
hann eins og utan við sig. Það var einmitt
það sem hann hafði sjálfur liðið mest fyrir.
“Fólk kærir sig ekki mikið um það,” hélt
hún áfram í ásakandi róm. “Eg hélt hún mundi
kannske segja eitthvað við mig, — og að þú
hefðir sagt henni — en það stendur kannske
á sama. Það er öllum sama um mig.”
Tárin runnu í straum ofan eftir kinnunum
á henni, og Richard gat ekki annað en sýnt
henni samúð, og talað hughreystandi til henn-
ar.
“Jú, það er áreiðanlega einhver sem lætur
sér ekki vera sama um þig,” sagði hann vin-
gjarnlega.
“Eg — tildæmis.”
“Þú”, og gleði brá fyrir í augum hennar, en
hún leit á hann.
“Já, auðvitað eg. Það er einungis þín vegna,
sem eg hefi verið hér, annars væri eg fyrxr
löngu farinn úr þessu herbergi. Þú hefur haldið
öllu svo hreinu og þrifalegu hér, og mér hefur
liðið svo vel þess vegna.”
“Það er ekki það, sem eg meinti,” sagði Rósa
vonsvikin.
“Hvað þá?”
Hún þagði og fór að gráta, en hún lyfti ekki
hendinni til að þurka tárin af andliti sér. Hún
stóð þar orðlaus og ráðalaus.