Lögberg - 14.09.1944, Blaðsíða 1

PHONES 86 311
Seven Lines
1^V
avioé

prU
Cot 1

AíiGl
For Better
Dry Cleaning
and Laundry
57. ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. SEPTEMBER, 1944
NÚMER
Kærar þakkir,
landar góðir!
Minneapolis, Minn.
Um tveggja mánaða skeið hef
eg verið á ferðalagi um byggðir
Vestur-lslendinga í Bandaríkj-
unum og Canada. Nú líður brátt
að því, að eg setzt aftur um sinn
BenecLikt Gröndal
í helgan stein í skólanum mín-
um, Harvard, og helga mig
skruddum og skriftum.
Þessir tveir mánuðir munu
verða mér ógleymanlegir. Ferð-
in hefur ekki aðeins verið skemti
leg og ánægjuleg, heldur og
mjög lærdómsrík. Eg hafði, áð-
ur en eg kom vestur í byggðir
ykkar, verið meðal Ameríku-
manna tæplega árs skeið. Fyrir
þær sakir fannst mér eg hafa
nokkuð af hinu glögga auga
gestsins, er eg kom aftur meðal
Islendinga, og eg held að eg hafi
kynnzt íslenzku þjóðareðli, kost-
um þess og göllum, betur en áð-
ur, þótt hér búi það við aðrar
aðstæður en heima. Eg hef laus-
lega kynnzt baráttu frumbyggj-
anna af viðræðum við hina elztu
á meðal ykkar. Eg hef séð hina
yngri taka við, þar sem hinir
gömlu féllu frá, og berjast áfram
með þeim vopnum, sem þeir
hlutu í vöggugjöf, gáfum, þraut-
seigju og heiðarleik. Það er mér
mikil ánægja að geta sagt, að
báðum hefur vegnað vel, þeim
sem heima sátu í garríla landinu,
og þeim sem héldu til hinna
nýju landa.
Ætlun mín var að skrifa eitt-
hvað smávegis um líf og hagi
Vestur-íslendinga í blöð á ís-
landi og fá einhverja ykkar til
að tala á hljómplötur til útvarps
á íslandi. En efnið reyndist svo
þrotlaust, að <eg varð að láta
kylfu ráða kasti um það, hverjir
þar yrðu með, en hverjir ekki.
Er því alls ekki valið svo af
minni hendi, að gert sé upp á
milli manna eða flokka.
Eg sendi þakkir mínar fyrir
alla þá gestrisni og þann vinar-
hug sem þið Vestur-íslendingar
sýnduð mér á ferðum mínum.
Eg þakka húsmæðrunum fyrir
allt kaffið og skyrið og harð-
fiskinn. Eg þakka húsbændunum
fyrir allar spurningarnar og
greið svör við öllum spurning-
um mínum. Eg á þá ósk eina, að
eg geti heimsótt ykkur aftur
sem fyrst.
Benedikt Gröndal.
VANTAR KENNARA
Mikil ekla er nú á kennurum.
Þegar skólarnir opnuðust 4. sept.
vantaði 128 kennara fyrir slfóla
út í sveitum Manitoba fylkis.
Hon. J. C. Dryden sendi út á-
skorun til fyrverandi kennara,
að taka aftur að sér kenslu,
lægsta kaup væri $1.000 á ári.
Um 80 kennarar sendu umsóknir
en enn eru margir skólar lokaðir.
Jónas K. Jónasson
látinn
Síðastliðinn fimtudag lézt að
heimili dóttur sinnar 443 Victor
Street hér í borginni. Jónas K.
Jónasson, fyrrum óðalsbóndi og
kaupmaður að Vogar, Man., 82
ára að aldri, hinn gagnmerkasti
maður, er um langt skeið hafði
tekið giftudrjúgan þátt í íslenzk-
um mannfélagsmálum, beggja
vegna landamæranna; hann var
ættaður frá Hróarsdal í Skaga-
firði. Jónas heitinn kom hingað
til lands árið 1883. Hann lætur
eftir sig eftirgreind mannvæn-
leg börn: Mrs. A. J. Howardson,
Clargleigh; Mrs. George Som-
merville og Mrs. J. J. Czarkow-
ski„ báðar í Winnipeg; Mrs. B. G.
Johnson og Mrs. O. Johnson, bú-
settar að Vogar, Egil, Guðmund
forstjóra, Ólaf, Snorra og Jónas
sem heima eiga í Winnipeg og
Skúla, sem býr á föðurleyfð
sinni við Vogar.
Virðuleg minningarathöfn um
þennan mæta landnema. undir
forustu séra Valdimars J. Ey-
lands, fór fram í Fyrstu lútersku
kirkju kl. 10 árdegis á mánu-
daginn. Mr. Kerr Wilson söng
einsöng, en við hljóðfærið var
Miss Snjólaug Sigurðson Jarð-
sett var í Lundar grafreit, þar
sem séra Valdimar flutti einnig
kveðjumál og stjórnaði útfarar-
siðum. Fjölmenni mikið var á
báðum stöðum. Synir hins látna
landnema báru föður sinn til
moldar.
Víst má telja að þessa látna
og merka samferðamanns, verði
ýtarlega minst síðar.
Á RÁÐSTEFNU í QUEBEC
Þeir Roosevelt forseti og Churc
hill forsætisráðherra komu til
Quebec-borgar um síðustu helgi,
og eru nú önnum kafnir við
mikilvægar ráðstafanir viðvíkj-
andi stríðssókninni, sem og lút-
andi að skipulagningu friðarins
að stríðinu loknu; í för með þeim
Roosevelt og Churchill var margt
háttsettra stjórnmálamanna úr
hvoru landinu um sig og sérfræð
ingar á sviði hermála.
Ráðstefna þessi er enn ekki
það langt á veg komin, að ná-
kvæmar fregnir af henni séu við
hendi, þó víst megi telja, að
Kyrrahafsstríðið hafi komið til
alvarlegrar íhugunar, jafnframt
þátttöku brezka veldisins í því
eftir að Þjóðverjar hafa verið
yfirunnir.
UPPGÖTVAR LEYNIVOPN
Lieut.-Col. E. Árnason
í vikunni sem leið létu fregn-
ir frá Londlon þess getið, að
Lieut.-Col. Einar Árnason hefði
átt mikinn þátt í að uppgötva
kastkyndil, sem nú væri í notk-
un á Frakklandi í stríðinu við
Þjóðverja, og að vopn þetta hefði
reynst harla sigursælt.
Lieut.-Col. Árnason er út-
skrifaður í rafmagnsverkfræði
frá Manitoba háskólanum, og
hlaut margsinnis námsstyrk;
hann er sonur séra Guðmundar
heitins Árnasonar og eftirlifandi
ekkju hans, frú Sigríðar Ár'na-
son, sem nú er búsett hér í
borginni.
BRETAR OG CANADAMENN
TAKA LE HAVRE
Samkvæmt tilkynningu frá
hernaðarvöldum sameinuðu þjóð
anna á þriðjudaginn, höfðu brezk
ar og canadiskar hersveitir þá
nýlega tekið frönsku hafnarborg-
ina Le Havre, sem liggur við
Atlantshafið. Þjóðverjar höfðu
gert ítrekaðar tilraunir til þess
að halda borg þessari í lengstu
lög, en hér sem oftar í seinni
tíð, brást þeim algerlega boga-
listin, og það jafnvel löngu fyr
en þá varði.
LJÓSIN TENDRUÐ
Á BRETLANDI
Hinum ströngu myrkvunar-
reglum í fimm ár, verður nú loks
aflétt 17. sept. Æfingar varðliðs-
ins gegn innrás verða og lagðar
niður. Nú er það Þýzkaland, sem
er að búast til varnar gegn inn-
rás.
iffliiiiiiiiliiilllilllliillillilllliililiiiiliiiiliililiiiililllilliiiiliillliillllllllliiiiiiiiiiiiiliiiililllliiiiliiiiliii^^
Frú Guðbjörg Ingimundson
• p
Dóttir íslands gengin grafarveg!
Geislar ljóma minning þinni yfir,
sem að ávalt ung og ódauðleg
inst í brjósti vina þinna lifir,
tendrar upp hið mikla morgunveldi,
móðir jörð þó duftið sveipi feldi.
Vaggan inst í fjallafaðmi stóð, —
fegurð Islands brend í vitund þína;
trúin varð þitt æðsta lífsins ljóð,
lýsigull, sem ávalt náði að skína.
Þú varst bljúg og einlæg, kristin kona,
krossins merki fylling þinna vona.
Kona, móðir, hafðu hjartans þökk,
hugir vorir fylgja þér á sæinn;
oss þótt skilji misturmóða dökk,
minning þín er fléttuð inn í blæinn;
blæinn þann, er burtu svefninn hrekur
og blundað fræ til starfs að nýju vekur.
Einar P. Jónsson.
TAPA 326 ORUSTUFLUGVÉL-
UM Á 48 KLUKKUSTUNDUM
Fregnir frá London á miðviku-
dagsmorguninn herma, að á
tveimur sólarhringum seinnipart
vikunnar sem leið, hafi Þjóðverj-
ar tapað 326 fyrsta flokks or-
ustuflugvélum í viðureign við
brezkar og amerískar flugvélar
yfir helztu iðnborgum Þýzka-
lands.
RÚSSAR KOMNIR INN í
UNGVERJALAND
Það er engu líkara en alt verði
undan hinum harðsnúnu her-
skörum Rússa að láta, sem nú
eru komnir inn yfir landamæri
Ungverjalands, og eru farnir að
leggja undir sig ungversku slétt-
urnar með slíkum leifturhraða,
að ekkert stenzt fyrir.
•
BÚNAÐARBANKINN UNDIR-
BÝR BYGGINGU STÓRHÝSIS
VIÐ AUSTURSTRÆTI
Búnaðarjélag Islands verður
væntanlega einnig til húsa á
sama stað.
Búnaðarbanki íslands hefir
fyrirhugað að reisa stórbyggingu
fyrir starfsemi sína, þar sem
jafnframt yrði ætlað húsnæði
fyrir Búnaðarfélag íslands, bún-
aðarþing og ef til vill fleiri stofn-
anir. Hefir bankinn í því skyni
fest kaup á lóðunum Austur-
stræti 5 ög Hafnarstræti 6.
Farið er að vinna að teikningu
á húsi því, sem Búnaðarbankinn
hefir fyrirhugað að reisá. Verður
það vegleg fjögurra hæða bygg-
ing, og er gert ráð fyrir, að
verkið verði hafið á komandi
vori.
Búnaðarbankinn hefir ekki
hingað til búið við húsakost, er
væri til frambúðar. Hefir bank-
inn orðið að hafast við í leigu-
húsnæði, sem honum er að ýmsu
leyti óhentugt. Forráðamenn
bankans hafa því lengi haft í
huga að hann gæti eignazt sitt
eigið hús. /
Á síðastliðnum vetri tókst að
ná samkomulagi við Háskóla ís-
lands um kaup á lóðunum Aust-
urstræti 5 og Hafnarstræti 6,
en þar hafði háskólinn eitt sinn
áformað að reisa kvikmyndahús.
Er þessi staður einkar vel settur
fyrir starfsemi bankans. Hefir
bankinn áformað að reisa þarna
fjögurra hæða stórhýsi og er fyr-
ir nokkru síðan byrjað á teikn-
ingu af því. Er búist við, að
hægt verði að hefjast handa um
byggingarframkvæmdir á næsta
vori. Ætlast er til, að Búnaðar-
félag íslands fái nægilegt hús-
rými í þessari byggingu, en það
býr nú við algerlega ófullnægj-
andi húsakynni.
Alþbl. 14. júlí.
SEGJA RÚSSAR JAPÖNUM
STRÍÐ Á HENDUR?
Tíðræddara verður mönnum
nú um það en nokkru sinni fyr,
eftir því sem nær dregur loka-
þættinum í Norðurálfu styrjöld-
inni, hvaða afstöðu Rússar muni
taka til stríðssóknarinnar við
Japani, en fram að þessu hefir
nafnfriður haldist með þeim
þjóðum. Fleiri sýnast hallast á þá
sveif, að Rússar muni telja það
skynsamlegast, að segja Japön-
um stríð á hendur til þess að
flýta fyrir stríðslokum að fullu
og öllu með því að eigi verði
unt að skipuleggja Norðurálfu
frið fyr en bundinn hafi verið
endi á stríðið við Japani líka.
GETUR SÉR FRAMA
F.O. J. Guttormson
Frá því var skýrt nýlega, að
R.C.A.F. strandgæzluliðið við
ísland hefði í 10 daga harðri
sókn komið fyrir kattarnef þrem
ur þýzkum kafbátum, en 6 i alt
á ótilteknu tímabili. í sól«i þess-
ari tók þátt J. Guttormson, son-
ur þeirra Mr. og Mrs. B. Gutt-
ormson, 986 Minto St., hér i borg
inni, ungur maður og efnilegur.
BLAÐAFULLTRÚI
UTANRÍKISRÁÐUNEYTIS
ÍSLANDS
Lögberg vill vekja athygli les-
enda sinna á hinni ágætu um-
sögn hr. Bjarna Guðmundssonar
blaðafulltrúa utanríkisráðuneyt-
is íslands um móttöku hr. Sveins
Björnssonar forseta í New York;
er Bjarni víðmenntur ágætis-
maður, með brennandi áhuga á
velferðarmálum Islands.
Bjarni Guðmundsson er ættað-
ur úr Dölum, fæddur 1908; hann
lauk stúdentsprófi 1927, lagði
stund á norrænu um hríð, en
tók brátt að gefa sig við blaða-
mennsku og starfaði við Morgun
blaðið og Vísir. Árið 1941—’42
var hann starfsmaður B.B.C. í
London, en í síðastliðnum maí-
mánuði var hann skipaður blaða-
fulltrúi utanríkisráðuneytisins.
Bjarni er ljúfmenni í fram-
göngu og hinn mesti vinnuvík-
ingur.
FALLINN í HERÞJÓNUSTU
Rurik William Thorsteinsson
Þeim hjónunum, Mr. og Mrs.
A. Thorsteinson, 621 Maryland
St., hér í borginni, hafa borist
þau sorgartíðindi að sonur þeirra
Rurik William, hefði fallið í or-
ustu þann 8. ágúst s. 1.; hann var
í Fort Garry Horse herdeild-
inni. Rurik, sem var hinn mesti
efnismaður, var fæddur í Winni-
jpeg 13. september, 1922 og starf-
aði hjá Pioneer Grain félaginu
áður en hann gekk í herþjón-
ustu; þrír bræður þessa unga
manns, eru í herþjónustu hand-
an við höf.
Lögberg vottar Mr. og Mrs.
Thorsteinson innilega samúð í
þeirra þunga harmi.
JOHN BRAKEN
John Bracken forustumaður
Progressive Cönservatives flokks
ins, hefur tilkynnt að hann muni
gefa kost á sér til útnefningar
í Neepawa kjördæminu í Mani-
toba fylki. Síðan hann var kos-
inn foringi flokksins í desember
1S)42, hefur hann ekki átt sæti
á þingi. Núverandi þingmaður í
Neepawa er F. Donald Mac-
Kenzie, Liberal. Hann var kos-
inn 1935, og enduikosinn 1940
með 1,859 atkvæðum fram yfir
hina tvo gagnsækjendur sína
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIII
Guðmundur Ingi:
Bróðir minn
Bróðir minn var svikinn í sínum eigin bæ,
saklaus þegn á vald hins illa manns.
Osló heitir borgin við hinn bláa, kyrra sæ,
borgin réttarins og sannleikans.
Það er borgin, — það var borgin hans.
Farast vildi hann heldur en þola þrældómshnút,
því að hann var lýðræðinu trúr.
Svo var land hans fjötrað og frelsið rekið út.
Fastur er hann bak við þursamúr.
Hungurstofa er nú hans nægtabúr.
Bróðir minn er luktur bak við hræðilega hurð,
hann, sem treysti mannsins góðu þrá.
Harðstjórnarnir felldu þennan dimma dómsúrskurð:
Dagur frjálsra manna er liðinn hjá.
NÝRRI SKIPAN er nú komið á.
Hugsaðu ekki, bróðir minn, að hjarta mitt sé rótt.
horfi á kúgun þína dauft og sljótt.
Ekki skaltu halda eg hvílist vel í nótt,
hvíli og sofi þessa aprílnótt,
þína dauðadöpru kvalanótt.
Bráðum sigrast hamingjan á heimi elds og stáls,
hamingjan, sem leysir mannsins rétt.
Bráðum kemur stundin, þegar bróðir minn er frjáls,
Bodöy rís og Gulaþing er sett.
— Yfir hafið höndin mín er rétt.
I
(Kveðið 9. apríl). Samvinnan.
iiiiiiiiiiiiiiiiiimMiiBaiiiyiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiMiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiipiHiiiiiiiiiiiiiiiHiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiHiiiiiiiiwiiiiihiiiiiiiiiiiiiHM