Lögberg - 15.03.1945, Blaðsíða 4

4
t---------- Xögtierg--------------------*
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjúrans:
EDITOR LÖGBERG,
69» Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and publishea by
The Columbia Press, I.imitcd, 69 5 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 21 804
f—-— ---------------------------— ----- ■ >
Siiiii^S^SiSSiSSiiSSSiiliaiSiS
Úlfaþytur í herbúðum
Sósíaliáta
illEiillllllllillEfe
Úlfaþyts nokkurs, eða jafnvel pólitísks
reimleika, hefir orðið vart í herbúðum C.C.F.
flokksins upp á síðkastið, og kom þetta vafa-
laust flatt upp á.margan manninn, er í mesta
grannleysi hafði ekki látið sér annað til hug-
ar koma, en að á þeim vettvangi hagaði jafnan
þannig til, að þar færi saman orð og athöfn í
einingu andans og bandi friðarins; út af þessu
brá þó nokkuð alveg nýverið, er tveir þingmenn
flokksins í Manitoba þinginu, þeir Dr. Johnson
frá Brandon og Mr. Richards frá Pas, létu í ljósi
ýmissar aðfinslur við aðgerðir miðstjórnarinn-
ar, eða öldungaráðsins, eins og sú pólitíska
broddborgaranefnd hefir stundum verið svo
hnyttilega kölluð; þeir báru miðstjórninni það á
brýn, að hún væri steinrunnin og einhæf, og að
stefnuskrá flokksins í alþjóðarmálum væri orðin
á eftir tímanum; þeim fanst þar rasað fyrir
ráð fram, er miðstjórn flokksins tók ein upp á
sig þá ábyrgð, að láta útnefna þingmannsefni
í hverju einasta sambandskjördæmi, án nokk-
urrar minstu hliðsjónar af því, hvort verið sé að
senda frambjóðendurna út í opinn dauðann eða
ekki; hitt fanst þeim langtum skynsamlegra, að
rannsaka gaumgæfilega allar aðstæður, og út-
nefna aðeins í þeim kjördæmum, sem nokkur
von væri um sigursæl úrslit; þá höfðu þeir
fóstbræður eitt og annað við þá ákvörðun mið-
stjórnarinnar að athuga, að þvertaka fyrir sam-
vinnu við aðra flokka að kosningum afstöðnum,
hvernig svo sem til hagaði og hvað, sem lægi
við, og verða þeir naumast einir um þá skoðun,
er öll kurl koma til grafar. Ef svona löguð þjóð-
rækni, svona lagaður sjálfbyrgingsháttur, er
ekki neðan við hina margumræddu dollars þjóð-
rækni, hvað er hún þá?
Það væri annars engan veginn ófróðlegt, að
fá lítilsháttar vitneskju um það, hvaða erindi
öldungaráð þeirra C.C.F.-manna á í heiminn,
ef það viíl ekkert samneyti eiga við góða og
gilda þegna þessa lands, þó til annara flokka
teljist, og jafnvel áfellist sína eigin flokks-
bræður fyrir það, að þeir vilji eigi skilyrðis-
laust kyssa á vöndinn. “Miklir menn erum við
Hrólfur minn”, stendur þar!
Eigi höfðu þeir Dr. Johnsonog Mr. Richards
fyr lokið máli sínu í þingsalnum um áminst
efni, en þingforingja þeirra, Mr. Farmer, sem
um eitt skeið hafði gengið á mála hjá Mr.
Bracken, hljóp kapp í kinn; fyr mátti nú rota
en dauðrota! Að hugsa sér annað eins og það,
að óbrotnir sveinstaular, viðvaningar í meðferð
opinberra mála, skyldu leyfa sér aðra eins ó-
hæfu og þá, að fetta fingur út í óskeikular og
ófrávíkjanlegar ákvárðanir yfirboðara sinna,
sem einir manna hefðu ávalt björgunarbátinn
til taks, ef þjóðin lenti í pólitískum sjóhrakn-
ingum; og það var svo sem ekki heldur í annað
hús að venda; nei, ónei! í stað þess að leita
véfrétta hjá öldungaráðinu, voru þeir Dr. John-
son og Mr. Richards þegar á eitt sáttir um það,
að leita álits kjósenda sinna, þeirra manna og
þeirra kvenna, er veitt höfðu þeim í almennum
kosningum umboð til fulltingis mála sinna á
þingi; og þeim var báðum, er heim kom, fagnað
forkunnar vel; og nú hafa þeir báðir lýst yfir
því, að verði þeir gerðir flokksrækir, muni þeir
framvegis skipa sæti sín á þingi án flokkslegra
tengsla.
í ræðu, sem Mr. Richards flutti nýverið utan
þings, benti hann á fleiri veilur í stefnuskrá
C.C.F. flokksins, og forustu hans en þær, sem
þegar hefir verið vikið að, svo sem barlóminn,
bölsýnið og úrræðaleysissónarsönginn, er átakan
lega mintu á mannsköpuðu kreppuna síðustu í
þessu landi, í stað þess að brynjast til átaka
í tæka tíð til varnar gegn því, að slíkur óvina-
fagnaður endurtæki sig í nokkurri mynd; þetta
er karlmannlega hugsað og drengilega mælt, og
vel takandi til fylztu eftirbreytni; með öðrum
orðum, þá er Mr. Richards, og fóstbróðir hans
Dr. Johnson á þeirri skoðun, að nú sé kominn
meira en tími til, að taka að minsta kosti ofan af
einhverjum glugganum á herbúðum yfirboðara
sinna, þannig, að lítilsháttar skíma fengi, þó
ekki væri nema að örlitlu leyti, hreinsað and-
rúmsloftið og birt upp bæinn.
í millitíðinni verður öldungaráðið að sætta
sig við það, hvort sem því fellur betur'eða ver,
að deila örlögum við marga Liberala, Bracken
jlOGBERG, FIMTUDAGINN, 15. MARZ, 1945
og Drew, Tim Buck, og Blackmore, því enn
verður þess langt að bíða, að það ráði ríkjum
á Parliament Hill í Ottawa.
Og nú hefir teningnum verið kastað, því
síðastliðinn laugardag voru þeir Dr. Johnson og
Mr. Richard, reknir með harðri hendi úr C.C.F.
flokknum, sem vegnir og léttvægir fundnir,
fyrir þá einu sök, að því er bezt verður séð, að
þeir samvizku sinnar vegna, sættu sig ekki við
að vera bundnir á klafa.
Hvernig geðjast háttvirtum kjósendum, að
þeim stjórnmálaflokki, sem sekur gerist opin-
berlega um tilraun í þá átt, að múlbinda félags-
bræður sína, segi þeir ekki auðsveipir já og
amen við hverri firru frá hinum hærri stöðum,
eða kyssi með lotningu á vöndinn?
illllllllllllllllllllllllliriil::!llllllllllllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllll!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Bókmenntir
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson: Björninn úr
Bjarmalandi, 183 bls., útgefendur: J. Th.
Beck og Ásgeir Guðjohnsen, prentuð hjá
Columbia Press, Ltd., Winnipeg, 1945.
Bók þessi fjallar að mestu leyti um tuttugu
og fimm ára þróunarsögu rússnesku ráðstjórnar-
ríkjanna frá tíð Lenins og fram til þessa dags,
þótt hún á hinn bóginn grípi inn í margt fleira
varðandi heimsmálin yfirleitt; höfundurinn vill-
ir ekki á sér heimildir; hann er hreinræktaður
aðdáandi Stalins, og hatursmaður auðvaldsins í
hvaða mynd, sem það kemur til dyra; hann
kemur til dyranna eins og hann er klæddur, og
verður slíkt aldrei nógsamlega þakkað á þeirri
yfirklórs og kattarþvottsöld í ritmennsku, sem
vér nú búum við.
Á Islandi hefir mikið verið ritað og rætt um
rússnesku málin, og útgáfufyrirtæki Máls og
Menningar ekki látið sinn hlut eftir liggja í því
atriði; tiltölulega lítið hefir verið ritað um
rússnesku nýsköpunina meðal íslendinga vest-
an hafs, að undanskildum nokkrum ágætum
greinum, þýddum af Jónbirni Gíslasyni, sem
birst hafa í Lögbergi; en með þessari nýju bók
Þorsteins skálds, fær íslenzkur almenningur
vestan hafs, aðgang að ljósu heildaryfirliti yfir
þá strauma, er öðrum fremur svipmerkja hina
risavöxnu þróun ráðstjórnarríkjanna, jafnt í
friði sem stríði, sem sett hefir met í frelsis-
baráttu kynslóðanna frá þeim tíma, er sagna-
ritun fyrst hófst. Allmikið af heimildum sínum
sækir höfundur í Emil Ludwig, og munu þær
yfir höfuð standast próf hinnar ströngustu
gagnrýni.
Persónulýsingin á Stalin, bls. 31, er með þess-
um hætti:
“Stalin, segir Ludwig, að sé mjög hverdags-
legur maður og blátt áfram, óskrafhreifinn að
upplagi og jafnvel fár við ókunnuga, og horfi
sjaldan í augu þess, sem hann talar við. Hann
er góður meðalmaður á hæð. Fötin óbrotin en
snotur. Hárið mikið, hrafnsvart, mjög lítið hæru-
skotið, rís yfir lágu enni. Röddin er hæg og
dul. Svörin róleg, glögg, bera vott um óbilandi
sjálfstraust. Hann er þéttur fyrir og rökréttur í
samræðum, en ófáanlegur til þess að víkja um
þumlung frá skoðunum sínum.
Stalin er maður fálátur og dulur, einmana-
legur og þungbúinn, en ákveðinn mjög og ein-
beittur. Hann gerir alt hægt og bítandi og
varlega, og þannig er málfærið, hreyfingarnar,
göngulagið.”
Það liggur í augum uppi, að jafnan sé nokkur
gróði í því, að kynnast helztu skapgerðarsér-
kennum þjóðhöfðingja og mikilla valdamanna,
því við það verða athafnir þeirra langtum auð-
skildari, en ella myndi verið hafa.
Það væri synd að segja, að höfundurinn kæmi
ekki víða við í þessari nýjustu bók sinni; hann
lýsir Karli Marz og byltingarkerfi hans; hann
lítur Grænland augum með Sigurði Breiðbjörð;
hann víkur að þeim “nýríku” á Islandi, og sem-
ur bráðskemmtilegan kafla um lífið í Ameríku;
alt er þetta gott aflestrar, því höfundi lætur
prýðilega að segja frá, og málfarið er yfirleitt
blæfagurt og kjarnyrt; það skiptir minstu máli
hvort lesandinn er höfundi samdóma eða ekki;
bókin er jafn skemmtileg aflestrar fyrir því.
Tilgangi bókarinnar er mæta vel lýst með
eftirgreindum orðum í níðurlagskaflanum:
“Björninn úr Bjarmalandi, er búinn að sýna
heiminum mátt samvinnu alþjóðar: Kraftaverk
nútímans. En hann hefir einnig sýnt misfellurn-
ar, sem fylgja breyzkum mönnum í bölvísum
heimi, og að andi þjóðanna þarf að komast á
hærra þroskastig góðmenskunnar, ef fullur jöfn-
uður og bræðralag á að ríkja í mannheimum.
Er þar alger heimsfriður fyrsta stigið, því hvert
stórstríð færir mannkynið marga tugi ára aftur
á bak og niður á við, í öllu góðu.
Hver sem örlög Rússlands verða í framtíð-
ínni, þá er heimurinn sælli fyrir það, að hafa
eignast hina ungu og miklu sögu sameinaðra
þjóða þess, sem ekki voru útvaldar né kallaðar,
en sköpuðu sér forlög sjálfar. Þangað sækja
ókomnar kynslóðir um öll lönd, ekki síður en
nútíðin, von og trú á upprisumátt sinn til betra
sambýlis og sælla lífs á þessari jörð.”
Áminst bók er höfundi og útgefendum til
mikils sóma, og eftir því verði,
sem nú er algengt á íslenzkum
bókum er hún sérlega ódýr; selzt
í góðri kápu á aðeins $2,50, í lag-
legu bandi á $3,25, að viðbættu
tíu centa burðargjaldi.
Pantanir ásamt andvirði, send-
ist til Columbia Press Ltd., 695
Sargent Ave., eða Björnsson’s
Book Store, 702 Sargent Ave.,
Winnipeg.
Grikklandsmálin
Eftir A. C. CUMMINGS
Lauslega þýtt af
Jónbirni Gíslasyni
LONDON — Friður Hkir í
Grikklandi — í bili. Bráðabyrgð-
arstjórnin og hin hrakyrta frelsis
hreyfing hafa jafnað sakir og
sættst á deilumál. I ráðagerð er:
uppgjöf saka, afvopnun, frjálsar
kosningar, lýðveldisstjórn með
eða án Georgs konungs, alt eftir
ósk og viljaVþjóðarinnar.
Fáar pólitískar deilur slíks kot-
ríkis, hafa orsakað aðra eins há-
reysti um víða veröld. í Bret-
landi og sambandsríkjum þess,
Bandaríkjunum, Frakklandi og
sérstaklega í endurleystum ríkj-
um meginlandsins, hafa atburð-
irnir í Grikklandi vakið eldheita
fullyrðingu og afneitanir á víxl;
stórfeldar deilur án mikils kunn-
leika; ákærur gegn vissum máls-
aðila er nefndur var “morðingjar
og þrælmenni”; endalausar blaða
deilur fréttaskýrara er ekki vissu
glögg skil á þeim hugsjónum er
E.L.A.S gjörði að sínum málstað.
Nú þegar dimmasta gjörninga-
hríðin er liðin hjá, er fróðlegt að
litast um og leita sannleikans í
þessum málum; hér er hann
eins og næst verður komist:
Þegar Bretar komu inn í Grikk
land, ríkti þar algjör pólitísk upp
lausn og stjórnleysi. Borgara-
styrjöld hafði geysað milli kon-
ungssinna og lýðveldismanna;
fangelsanir frelsissinna höfðu
farið fram í gríska sjóhernum í
Egyptalandi; nasista sinnuð
stjórn sat í Aþenuborg; grískir
herforingjar drukku “dús” með
þýzkum innrásarmönnum; gjör-
spilt lögregla gjörði málstað ó-
vinanna að sínum og hinn svo-
kallaði þjóðarher hlaut mála sinn
úr pyngju nasista og sviku og
drápu sína eigin þjóðbræður.
Hungursneyð, tortryggni og dauð
ans ótti bygði öndvegið. Þýzkir
njósnarar og æsingamenn marg-
földuðu ógæfuna. Fangelsin voru
yfirfull.
Foringjar hinnar leynilegu
frelsishreyfingar söfnuðu undir
merki sitt gegn nasistum og kon-
ungssinnum, öllum frjálslyndum
mönnum: bændum, sósíalistum
og kommúnistum. Þeim voru
gefin ensk vopn til baráttu gegn
nasistum. Þúsundir þessara
manna höfðu sætt alskonar of-
sóknum undir einræðisstjórn
Metaxas og margir höfðu ógoldna
blóðreikninga að borga. Þar var
vitanlega eins og annarsstaðar,
misjafn sauður í mörgu fé, og
því ýmsir með glæpsamlegum
hneigðum.
Til andstöðu gegn frjálslyndu
flokkunum stóðu auðvitað íhalds
menn, er óttuðust kommúnism-
ann framar öllu öðru, þeir hlust-
uðu glöggt til þess áróðurs
Goebbels, að í kjölfar sigurvinn-
inga Rússa mundi fylgja upp-
sigling þeirrar stefnu um gjörv-
alt meginland Evrópu. Þeir ósk-
uðu að enski herinn berðist fyrir
þá og tæki þeirra pólitísku and-
stæðinga úr umferð fyrir fullt
og allt.
1 Grikklandi var í stuttu máli,
nægilegt sprengiefni samansafn-
að til hálfrar tylftar borgara-
styrjalda, þegar Bretar gengu þar
á land og tóku Aþenu.
Með fullri vissu um allar máls-
ástæður, höfðu yfirmenn Breta
gjört tilraun til að sameina þessi
ólíku öfl á samtalsfundi í Leban-
on, til þess að lögleg stjórn yrði
mynduð. Niðurstaðan varð sú að
allir þessir flokkar mynduðu
aandalag og Papandreou varð
forsætisráðherra.
Þegar þessi nýskipaða stjórn
kom til Aþenu, voru skæruflokk-
arnir sammála herforingja Breta
um að draga sig til baka úr höf-
uðborginni. En þá kom í ljós að
stjórnin flutti með sér frá ítalíu
herstyrk konungsinna og aðra
flokka með sama marki; það
sannaði skæruhernum að hann
var svikinn í trygðum og einnig
hitt, að ef þeir afvopnuðust,
mundu þeir sjálfir verða skotnir
eða fangelsaðir af þeirra póli-
tísku óvinum.
Papandrou upplýsti þá um að
Bretar hefðu hindrað það áform
hans að afvopna “the Mountain
Brigade”. Þá gaf hershöfðingi
Breta út þá úrslitaskipun, að
E.L.A.S. yrði að afvopnast skil-
málalaust. í þessum umsvifum
gleymdi grísk lögregla svo
skyldu sinni og köllun, að hún
skaut til bana óvopnaða kröfu-
göngumenn á götum höfuðborg-
arinnar. Samtímis þessum atburð
um óð fasistasinnaður þorpara-
lýður uppi og gjörði ýms skemd-
arverk.
Þegar skæruherinn varð þess
var að hann átti að verða fórnar-
dýrið, galt hann líku líkt. Það
kom í ljós að aðeins örfáum af
samverkamönnum nasista hafði
verið refsað og lýðveldismenn
grunuðu konungssinna um þá
fyrirætlun að flytja hinn afdank-
aða konung heim aftur, í skjóli
jafn falsaðra almennra kosninga
og þær síðustu höfðu verið. Þeir
trúðu því fastlega að Mr. Churc-
hill væri trygðavinur konungs-
ins, s^m þeir fyrirlitu svo inni-
lega. Þeir uppgötvuðu að nafna-
skrá yfir liðsforingja fyrir þjóð-
arherinn, er voru fjandsamlegir
fram^óknarstefnunni, var fjrrir-
fram útbúin og jafnvel fölsuð.
1 þessu eitraða andrúmslofti,
haturs, ótta og undirhyggju,
neitaði E.L.A.S. að afvopnast,
þar til trygt væri að íhaldsflokk-
urinn mundi ekki eyðileggja þá.
Það tilfelli að kommúnistar sam-
þykktu að hafa fulltrúa í stjórn-
inni, en var hafnað, staðfesti hinn
versta grun E.L.A.S. Samkvæmt
því og þess vegna, tóku þeir
tafarlaust gisla. Þeir börðust við
og drápu, jafnt Breta sem Grikki.
Þeir hótuðu borgarastríði um
þvert og endilangt landið og
ýmsir glæpamenn myrtu í stór-
um stíl og gjörðu mörg spell-
virki.
Þegar ensku hermennirnir sáu
hverju fram fór, vaknaði hjá
þeim hatur til E.L.A.S. og allra
þeirra málefna, meðal annars af
því að þeir töldu þá ekki berjast
drengilega. En þegar þess er gætt
að bardagaaðferð skæruherjanna
hafði árum saman verið sú, að
koma að óvinum sínum óvörum
og drepa þá leynilega hvar sem
var, er síst að undra þá þeir
áttuðu sig ekki í svipinn á, hvað
Bretar meintu með því að berjast
“drengilega”. ’ i
Grimdarverk eins eða tveggja
hópa af E.L.A.S. hafa vafalaust
verið voðaleg, ekkert getur rétt-
lætt þau, en sum þeirra voru
vafalaust dómar og refsing á
njósnurum og þýzk sinnuðum ein
staklingum, einnig í sumum til-
fellum persónulegur fjandskap-
ur frá einræðistímabilinu. Gaml-
ar blóðhefndir hafa efalaust sett
sinn stimpil á baráttuna og ein-
hver illvirki framin, aðeins fyrir
ánægjuna af þeirri athöfn.
Samtímis þessu voru hendur
lögreglunnar ekki hreinar, hún
fylti fangelsin grunsömu fólki og
enskir fréttaritarar fundu það
þar, hálfdautt úr hungri og fros-
ið á steingólfunum, handtökur
námu iðulega 150 á dag.
Vegna þess að stjórnin hafði
umráð og eftirlit með öllum
fréttaskeytum, vissi umheimur-
inn ekkert um stjórnsemi og
hegðun lögreglunnar, heldur að-
eins margfaldaða tölu yfir ill-
virki E.L.A.S.
Þegar kommúnista leiðtoginn
Siantos — sá er undirritaði sam-
komulagssamninga fyrir hönd
meirihluta skæruherjanna — var
krafinn sagna af erlendum frétta
riturum, hvers vegna öll þessi
barátta og allar þessar skelfing-
ar hefðu átt sér stað, svaraði
hann því, að E.L.A.S. hefði fast-
ráðið að hafa fulla samvinnu
með stjórninni, þar til þeir sáu
að samverkamönnum nasista og
nasistum sjálfum var í engu refs-
að, að fascistar héldu stöðum
sínum og atvinnu hjá stjórninni
eins og ekkert hefði í skorist, og
íhaldshernum var leift að halda
vopnum sínum, samtímis því er
hinum var skipað að afvopnast.
“Við ætluðum aldrei að gjöra
stjórnarbyltingu með valdi”, full
yrti hann, “við óskuðum aðeins
eftir stofnun reglulegs þjóðar-
hers og afvopnunar skæruherj-
anna samtímis, en stjórnin var
ófáanleg til að afvopna sína
menn.”
Úr Winnipeg Tribune.
Vinsamleg tilmæli
Svo hefir ráðist, að eg undir-
ritaður hefi tekið að mér að búa
undir prentun heildarútgáfu af
kviðlingum og kvæðum K. N.
Júlíusar skálds, sem ætlast er til
að gefin verði út á íslandi seinni
part þessa árs. Er það Bókfells-
útgáfan í Reykjavík, sem gefur
bókina út, og er öllum, sem að
henni standa, annt um það, að
hún verði sem best úr garði gerð
hvað innihald snertir eigi síður
en hæfandi frágang.
Vil eg því fyrir hönd útgef-
enda og í eigin nafni biðja alla
þá, sem kunna að eiga í fórum
sínum vísur eða kvæði eftir K.
N. skáld, að gera svo vel og
senda mér afrit af þeim til notk-
unar í umræddri heildarútgáfu.
Sömuleiðis vil eg mælast til þess,
að þeir, sem kunna skil á frá-
sögnum, sem skýra uppruna vísn
anna og kvæðanna, eða eru
þeim til skýringar að öðru leyti,
geri einnig svo vel og láta mér
slíkar upplýsingar í té. Verður
viðurkenning veitt fyrir alla
slíka aðstoð í formála útgáfunn-
ar; einnig verður umbeðið efni
endursent, ef þess er óskað, þeg-
ar það hefir verið athugað eða
notað, eftir því sem á stendur.
Með fyrirfram þökk.
Richard Beck,
University Station,
Grand Forks, North Dakota.
SKILJIÐ VÖXT YÐAR
Áður en þér pantið kjóla, næríöt, yfir-
hafnir eða alklæðnaði, skuluð þér at-
huga vextarlag yðar. Kynnið yður
myndirnar þessu viðvíkjandi á bls. 336
I EATON verðskrá. Til hvers af þeim
sex flokkum teljist þér?
Hér fylgja skýringar til stuðnings:
(a) Telpur—krakkalegar 5’ 3” og lægri.
(b) Stúlkur — unglingslegar 5’ 4” til
5’ 8” á hæð.
(c) Smáar konur—vel þroskaðar 5' 3’’
eða lægri.
(d) McOal konur—algengt vaxtarlag
5' 3” til 5’ 8” á hæð.
(e) preknar konur lágvaxnar—Full-
þroska í vexti 5’ 3” eða lægri.
(g) Full stœrS—hin stóra teinrétta fyr-
irmynd, 5’ 4” til 6' á hæð.
Vegna fegurra útlits, sem vel sniðnum
fötum er samfara, skuluð þér gæta
vandlega vaxtar yðar áður en þér send-
ið pöntun.
^T. EATON C?.,.
WINNIPEG CANADA
EATON’S