Lögberg - 22.11.1945, Page 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. NÓVEMBER, 1945
5
ÁHLIGAA4AL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Hver ertilgangur námsips?
Er tilgangur skólagöngu og
mentunar nútímans aðallega sá,
að gera nemendur sem hæfasta
til þess að afla sér daglegs
brauðs? Það er eftirtektarvert
að bæði fyrverandi yfirmaður
Manitoba háskólans Sidney
Smith og eftirmaður hans, Mr.
Trueman, hafa opinberlega dreg-
ið athygli að því hve margfalt
fleiri námsmenn innritast í
“Science” deildirnar en í “Arts”
deildirnar. Telja þeir að þetla
ástand, sem einnig mun- ríkja í
öðrum háskólum landsins, spái
ekki góðu fyrir framtíð þjóðar-
innar. “Ef að þessu heldur á-
fram,” segir Dr. Smith, “mun
Canada fá frá háskólunum, ár
eftir ár, duglega starfsmenn fyr-
ir lærðu stéttirnar og leikna liðs-
menn fyrir iðnaðinn og verzl-
unarviðskiftin, en menn sem
munu lítið vit hafa á þeim mann-
félags og siðferðislegu vanda-
málum, sem há samtíðinni; menn
sem hafa lítinn skilning á þeim
hugmyndum og hugsjónum, sem
ígrunda verður frá sjónarmiði
þess sígilda og algilda, — þessi
gamla siðmenning okkar lömuð
af styrjöldinni, þarfnast forustu
manna og kvenna, sem þekkja
inn á lögmál mannanna eins og
þau eru aðgreind frá lögmáli
hlutanna — efnisins” — — Ef
við ætlum að verða að mang-
araþjóð, þá óttast eg um
forustuna, og fylgjendurna líka.”
(Maclean’s Magazine, Jan. 1, ’45.)
í þessu sambandi mætti minn-
ast á þann skilning, sem forn-
Grikkir lögðu í tilgang mentun-
arinnar. Sem kunnugt er, gerðu
Grikkir mikinn greinarmun á
þrælum og frjálsum mönnum.
Ekki var mikið skeytt um ment-
un veslings þrælanna annað en
það, að þeir urðu að læra að
vinna og vinna duglega og vel;
hinsvegar var álitið að frjálsir
menn ættu að kunna eitthvað
meira en það, að afla sér daglegs
brauðs — að sjá fyrir sér; þeir
yrðu að fá þá mentun, sem gæfi
þeim kost á að þroska hæfileika
sína og atgerfi þannig, að þeir
yrði að sem fullkomnustum
mönnum. Tilgangur mentunar-
innar var sá að skapa menn, að
þroska manngildið.
Hinn gríski námsmaður var
látinn þjálfa líkama sinn til þess
að hann yrði hraustur og sterk-
ur, hefði styrka hönd og skarpa
sjón; honum var kent að þekkja,
að skilja og að hugsa, hafa ein-
hverja hugmynd um hvað heim-
urinn er, og hvað mennirnir hafa
gert og hafa verið og geta orðið;
honum var innrætt það að þroska
siðferði sitt með því að iðka dygð-
irnar. Þannig var takmark
mentunarinnar þríþætt: að
þroska líkamann, skynsemina og
karakterinn.
Því fer fjarri að nokkuð sé at-
hugavert við það að stunda nám
til þess að undirbúa sig til að
taka að sér einhverja sérstaka
atvinnu, en það er varhugavert,
ef alt námið beinist aðeins að því
takmarki. Það gerir mikinn mun
hversvegna maðurinn gerir eða
lærir þetta eða hitt. Sá maður,
sem lærir annarar þjóðar tungu-
mál til þess að geta notað það í
viðskiftalífi þeirrar þjóðar, hefir
aðeins í huga að auka atvinnu
möguleika sína; en sá maður, sem
lærir málið í þeim tilgangi einnig
að kynnast hugsunum, sögu og
menningu þjóðarinnar, nær
miklu meiri þroska gegnum nám
sitt; hann er að stunda nám sitt
á þann hátt, sem Grikkir töldu
sæma jrjálsum mönnum.
Hvernig er baksvipurinn ?
Þú ert búin að skoða þig í
speglinum í margar mínútur; já,
víst er nýi kjóllinn þinn falleg-
ur og þér virðist hann fara ljóm-
andi vel. Og hárið uppgreitt
samkvæmt nýjustu tízku, fer vel
með nýja hattinum þínum. Þú
ert vel ánægð með sjálfa þig og
ætlar út til þess að heimsækja
vinkonu þína. En bíddu augna-
blik; gáðirðu nokkuð að því
hvernig kjóllinn fer á bakið.
Fólk tekur mikl-u meira eftir
því hvernig baksvipurinn er
heldur en framhliðin, þegar þú
ert að tala við fólk, þá tekur það
ekki eftir því hvernig þú ert
klædd, því þá horfir það í augu
þín eða á varir þínar; það er að
hlusta á það, sem þú segir og
hefir því ekki eins hugan á
klæðnaði þínum eða útliti. En
svo gengur þú í burtu og þá get-
ur það athugað þig frá hvirfli
til ilja, og hvernig lítur þú þá út
í augum þess?
Þú hefir uppgreitt hárið að
aftan. Hanga kanske stuttu hár-
in niður um háls þér; það er nú
alls ekki fallegt að veifa hár-
druslum í allar áttir. Og hvernig
er kjóllinn. Er hann lengri að
aftan en að framan og hrukkast
kanske treyjan að aftan? Svo
eru e. t. v. sokkarnir snúnir, og
saumurinn ekki beinn, eins og
hann á að vera; en verst er þó ef
skórnir þínir eru hælaskakkir og
þú verður að víxlast einhvern
veginn áfram. Blessuð góða,
láttu strax rétta hælana, annars
getur þú snúið á þér öklana, að
eg tali nú ekki um hvað skakkir
hælar fara illa með fæturna og
gera göngulag þitt afskaplega
ljótt.
Já, athugaðu vel baksvip þinn
engu síður en framhliðina, áður
en þú leggur af stað í heimsókn
þína. —(Stytt og þýtt).
-f -f
Æskuminningar
Eftir Kristínu í Watertown.
VII.
Stundum var mér lofað að fara
að finna ömmu mína í Selá, hana
Rakel. Hún var svo góð við
okkur og kunni svo margar fall-
egar sögur; eg hlakkaði til að
heyra þær. Sumar af þeim voru
af henni sjálfri þegar hún var
ung. Ein þessi saga er sem fylg-
ir:
“Eg var átta ára,” sagði amma,
“mér var sagt að sækja kýrnar;
þær voru vestan við lækinn, úti
á eyrum. Eg flýtti mér að reka
þær saman með hundinum okk-
ar, sem var kallaður Spakur,
stór og vitur skepna. Við kom-
um þeim yfir lækinn, en þá tók
eg eftir því að lækurinn hafði
vaxið svo mikið meðan við vor-
um að smala kúnum, að eg gat
ekki komist yfir hann, enda
rigndi mikið um daginn. Vatnið
hefði náð mér upp í höku; eg
treysti mér ekki en varð hrædd
og hljóp upp og niður bakkann
grátandi. Svo settist eg niður og
fór að lesa bænina mína; þá
kemur Spakur aftur að mér,
grípur í öxlina á kjólnum mín-
um með stóru tönnunum sínum
og dregur mig niður í vatnið og
syndir með mig yfir lækinn; en
eg hélt dauðahaldi um hálsinn á
honum. Við náðum landi; þá
slepti hann takinu; eg þakkaði
honum margfaldlega, og strauk
hann allan þó blautur væri.
“Þetta var vel gjört af hundi,”
sagði pabbi minn, þegar við
komum heim, “enda er Spakur
vitur skepna.”
En meðan mamma mín var að
hjálpa mér að skifta um föt, seg-
ir hún: “Þú varst í hættu stödd,
barnið mitt góða, og þér var
hjálpað, því Drottinn er alstað-
ar nálægur með hjálp sína. Þú
verður að lofast til að vera góð
og aldrei að skrökva og ekki tala
ljótt.” Þessu lofaði eg og hefi
nokkuð vel passað mig að þessu
leyti, en oft hefi eg þótt opinská
eða of hreinskilin, en ekki hefi eg
iðrast þess.” Þetta er sagan
hennar ömmu.
Hún kunni líka margar fall-
egar vísur eftir Jón skáld á
Bægisá, frænda okkar; lærði eg
sumt af þeim. Eitt sinn segir
séra Jón við frænku sína:
Segðu mér það svanni hreinn,
svar hvort myndir veita,
ef sextugur yngissveinn
ætlaði þín að leita?
Hún þekti manninn, sem hann
átti við og svaraði:
Ef mín beiddi Ólafur hér,
ætla eg lán ósvikið;
fram úr greiddist fyrir mér
furðanlega mikið.
1
Þetta rættist.
Amma kunni margar lausa-
vísur, gátur og þulur. Stundum
kvað hún þessar vísur:
í
Vertu af hjarta velkominn;
við höfum margt að ræða.
Komdu snart í inniðinh,
eitlhvað þarftu að snæða.
Allar tíðir unni þér
englar, menn og skepnur,
hauðrið fríða, himnarnir,
hafsins þýðu vindarnir.
. i
Ein gátan hennar ömmu er
þessi:
“Gekk eg og granni minn, kona
hans og kona mín, dóttir hans
og dóttir mín, fundum fimm egg
í heiðri, tókum sitt hver, og þá
var eftir eitt.”
Við spreyttum okkur á að ráða
gátuna. “Þetta er flókin gáta,”
sögðum við, “það er bara hepni
ef nokkur ræður hana.” “Takið
þá eftir því, sem eg segi,” sagði
amma; “annar granninn segir við
hinn, þú ert giftur dóttur minni,
en konan mín er dóttir þín.”
Amma sagði mér lífca að Ingi-
mundur, afi minn, hefði verið vel
hagmæltur, en farið leynt með
það, vildi helzt að enginn vissi
uin það. Allir muna eftir sum-
argjöfunum á íslandi, sem þá
tíðkuðust, og hvað fólkið pukraði
með þær. En Ingimundur hafði
gaman af öllu, sem var skrítið
og orkti þá vísu um það. Hér
er vísnaflokkur, sem hann orkti
um sumargjafir:
I
Seint á góu svo til bar,
sat eg á beizla vaði,
mig að einu býli bar;
bóndinn stóð á'hlaði.
Heilsa gerði eg horskum rekk;
hann tók kveðju minni,
mig afsíðis með svo gekk
að maura skemmu sinni.
]
Upp tók flösku og í mig trað,'
inn eg setti sopann;
að honum rétti, en hann kvað,
“Annan hafðu sopann.”
I
“Ekkert meira ofan í mig,”
andsvar eg til lagði.
“Bónar vildi eg biðja þig,”
bóndinn aftur sagði.
i
“Fyrir sumars fyrsta dag
forklæði (svuntu) mér seldu;
í það litinn, alt með slag,
einhvem bezta veldu.
I
Kvenstaf einn eg kýs mér þó,
með kostum bið eg vanda;
fangamarkið “í” og “Ó”
á honum láttu standa.”
t
í því bili að kom drós,
með eina fötu í hendi;
eg hugði hún vildi fara í fjós;
fljótt hún til mín vendi.
“Vandað, blátt, mér vaðmál sel,
í vesti þarna á drenginn;
um það tala vil eg vel,
vita má það enginn.
1 tvenna sokka ull eg á,
einhver tætir hana;
í hjáverkunum hefi eg þá,
hnoðum eftir vana.”‘
Hún ætlaði að borga vaðmálið
með sokkum.
Oft var glatt á Fróni á sumar-
daginn fyrsta; allir voru með
gleðibrosi; fólkið söng og spilaði
fögru sálmana og kvæðin. Engin
þjóð á jafnfögur sumarkvæði og
landar á Fróni; þeir tóku sum-
arið í faðm sér og blessuðu það;
hú voru þeir lausir við erfiði og
ónot vetrarins. Það söng með
fögnuði:
i
Nú er vetur úr bæ,
rann í sefgrænan sæ
og þar sefur í djúpinu væra;
en sumarið blítt
kemur fagurt og frítt
meður fjörgjafa ljósinu skæra.
Framh.
Feikna jökulhlaup í
Klifandi
Aðfaranótt fimtudags s.l. kom
feikna jökulhlaup í ána Klifandi
í Mýrdal og brauzt hún úr far-
vegi sínum og beljaði fram aur-
ana fyrir norðan og vestan Pét-
ursey. Stöðvaðist þar öll bílaum-
ferð.
Brandur Stefánsson umsjónar-
maður þjóðveganna í Mýrdal,
varð fyrstur manna var við þessi
umbrot í gærmorgun. — Hann
fór í bíl frá Vík og ætlaði vestur
að Jökulsá á Sólheimasandi og
athuga hvort nokkur breyting
væri á orðin þar. Þegar Brandur
kemur vestur að Pétursey, er
þar ljótt um að litast.
Feikna vatn flæðir þar yfir
alla aura og er íshrönn og jakar
til og frá á aurunum.
Brandur sér strax hvað um
er að vera. Áin Klifandi hafði
brotist úr farvegi sínum og belj-
aði nú þarna fram. Var vatnið
svo mikið, að ekki var viðlit að
komast yfir á bílnum.
Umbrot í jöklinum.
Brandur heldur nú upp aur-
ana, eins langt og komist verður,
til þess að athuga, hvernig um-
horfs er, þar sem áin hefir brotist
út úr fargveginum.
Svo stórkostlegt er þar um að
litast, sagði Brandur, að engu er
líkara en að vatnsflóð hafi
sprengt úr skriðjöklinum, stíflað
farveginn og síðan rutt öllu
burtu, þ. á. m. öflugum varnar-
garði, sem bygður var til þess að
varna ánni vestur.
Stórrigningar hafa verið í Mýr-
dal að undanförnu. En hér hefir
bersýnilega eitthvað annað og
meira skeð, áður óþekt. Annað-
hvort, að vatn hefir stíflast inni
í jöklinum (líkt og við Jökulsá)
og síðan sprengt jökulinn, eða
þá að einhver önnur umbrot hafi
orðið í jöklinUm og orsakað þetta
hlaup.
Skemdir við Hafursá.
Þegar unnið var að því fyrir
nokkrum árum, að koma á ak-
vegasambandi í Mýrdal var horf-
ið að því ráði, að sameina tvær
aðal-jökulárnar, Hafursá og Klif-
andi og brúa þær á einum stað,
austan Péturseyjar. Með öflug-
um garði tókst að veita Hafursá
í farveg Klifandi. Sú fyrirhleðsla
var feikna mannvirki.
1 vatnsflóðinu nú braut Hafurs-
á um 30 metra skarð í garðinn,
en þó ruddi hún sér ekki braut
þar fram. Var það mikið happ,
því að erfitt hefði verið að stífla
ána að nýju, ef hún hefði grafið
sér farveg þar eystra. Hjálpaði
það, að farvegurinn ofan garðs
var mjög niðurgrafinn og tók
hann aðal-vatnsflauminn.
...
Canada og Bandaríkja menn af
íslenzkum átofni, er fórnuðu lífi
í heimsátyrjöldinni frá 1939
iiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiffi
Minningarorð
F.O. Haraldur J. Davíðson
Þessi ungi og vinsæli maður
kom eigi til baka úr flugferð, er
hann lagði upp í frá Egyptalandi,
þann 26. október, 1944, og var
þá talinn af; hann var fæddur í
Winnipeg "þann 1. ágúst, 1912,
og kvæntist 11. maí 1938 konu
af enskum ættum, Berthu Ben-
sted að nafni; þau eignuðust eina
dóttur, sem Diane heitir, og er
nú um það bil þriggja ára* að
aldri. Flying Officer Davíðson
var í þjónustu T- Eaton verzl-
unarfélagsins frá þeim tíma, er
hann lauk prófi við Daniel Mc
Intyre menntastofnunina hér í
borginni, þá sextán ára, og þar
til hann innritaðist í canadiska
flugherinn; vann hann í ýmsum
deildum áminstrar verzlunar, en
síðast á líftryggingarskrifstofu
hennar, því hann var ágætur
reikningsmaður og listaskrifari.
Þessi fallni hermaður var
félagslyndur umfram það, sem
almennt gerist; hann kendi end-
urgjaldslaust leikfimi og líkams-
æfingar við Knowles drengja-
heimilið, Young peoples Club í
Knox og Westminster kirkju-
söfnuðunum, og eins Y.M.C.A.
Einnig var hann meðlimur í
Eaton’s Hockey og Baseball
flokknum svo árum skipti; hvar,
sem leið hans lá aflaði hann sér
vinsælda og trausts.
Foreldrar Haraldar heitins,
sem bæði eru á lífi, og búa í
Winnipeg, eru Haraldur F. og
kona hans Ragnheiður Davíðson;
er heimili þeirra að 639Lang-
side St., orðlagt fyrir hjálpfýsi
og gestrisni; auk foreldra sinna
ekkju og dóttur, lætur Haraldur
eftir sig tvö systkini, Öldu í
heimahúsum og Charles Vern-
hard, sem starfar á skrifstofu
Central Patricia námufélagsins
í Ontario.
Flying Officer Davíðson, inn-
ritaðist í flugherinn í ágústmán-
uði 1940, og var við nám og æf-
ingar á ýmsum stöðum; fulln-
aðarprófi sínu í fluglistinni lauk
hann með heiðri 1941, og fór
austur um haf í október það
sama ár; þaðan fór hann til
Egyptalands snemma á árinu
1942 og frá Cairo lagði hann upp
í langferðina hinztu.
Með fráfalli þessa vinsæla og
prúða manns, er þungur harm-
ur kveðinn að sifjaliði hans, og
fjölmennum hópi trúnaðarvina;
um minningu hans mun jafnan
bjart verða, eins og þeirra ann-
ara ágætu, ungu manna, er af
fúsum og frjálsum vilja, fórnuðu
lífi sínu fyrir frelsi og fósturjörð.
Fjarað í Klifandi.
1 gærkvöldi var mikið farið að
fjara í Klifandi. Var hægt að
komast á bíl yfir vatnið, enda
rennur áin mjög dreift á aurun-
um. Verður strax hafist handa,
að byggja nýjan varnargarð fyr-
ir Klifandi og veita ánni aftur
austur. Taldi Brandur Stefáns-
son að það myndi takast, að áin
fjaraði og ef ekki kæmi nýtt
hlaup í hana.
t
Við Jökulsá.
Enn er feikna vatn í Jökulsá
á Sólheimasandi. Fjarar áin lít-
ið, enda altaf stórrigningar.
Þá hafði minkað það mikið í
ánni í gær, að tveir menn riðu
yfir áustasta álinn, sem rennur
fyrir austan brúna. Var hann á
bóghnútu. Ekki var viðlit að
komast yfir vestari álana; vant-
aði mikið á, að þeir væru reiðir.
Eftir því sem útlitið var í gær <
morgun eru horfur á, að lítið vatn |
verði í álnum austan brúarinn-j
ar, ef einhverntíma fjaraði að
ráði í ánni. Og ef svo reyndist,
myndi verða miklu auðveldara
að lagfæra skemdirnar. Yrði þá
fylt upp austan brúarinnar og
lyft upp austustu brúnni, sem er
talsvert sigin. Þetta ætti að geta
gengið greiðlega.
Vesrt er, að áin er enn svo
mikil, að ekki er viðlit að eiga
neitt við hana eins og stendur.
Meðan svo er, er altaf hætta á,
að hún grafi sig niður í álnum
austan við brúna og þá yrði alt
erfiðaa viðureignar.
Á MýrdalssandL
Þar er enn mikið vatn. Þó
tókst Valmundi Björnssyni brú-
arsmið í gær að komast í bíl
austur yfir sandinn, austur í
Álftaver. Var þetta mikill og
traustur bíll, keyptur af hernum.
Ætlaði Valmundur að reyna að
komast áfram, upp í Skaftár-
tungu, en ekki hafði fréttst í gær-
kveldi, hvort þetta hefir tekist.
—Mbl. 15. sept.
Winnipeg þarf nýja barnaskóla
VEGNA HVERS? — Vegna aukinna barnsfæðinga síðan 1939.
Nú eru 6,000 fleiri börn í Winnipeg innan við sex ára aldur,
en viðgekst fyrir sex árum.
Þetta veldur árlegri fjölgun barnaskólanemenda, og innan sex
ára nemur sú fjölgun 6,000 umfram það, sém nú er■
HVAR? — í River Hights, Suður-Fort Rouge, Vesturbænum,
Norð-vestur Winnipeg og í eystri hluta Elmwood. Á öllum
svæðum Winnipegborgar, hafa nálega 3,000 heimili verið
reist frá því að síðasti skólinn var reistur, og á þessum stöð-
um eru skólar troðfullir og meira en það. Nema því aðeins, að
nýir skólar verði reistir, verða börn á þessum svæðum án
skólafræðslu.
Winnipeg verður að veita börnum sínum greiðan aðgang að
fullkomnum skólum. Skólaráðsmenn yðar eru einhuga um það
að þessara skóla sé þörf, og að fjárveitingin þurfi að vera
samþykt.
GREIÐIÐ ATKVÆÐI MEÐ SKÓLAFJÁRVEITINGUNNI
á föstudaginn 23. nóvember.
FOR the by-law X
AGAINST the by-law