Lögberg - 20.12.1945, Blaðsíða 2

18
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. DESEMBER, 1945
“SOLON ISLANDUS”
Ejtir G. J. Oleson.
Þó að eg sé ekki fæddur á Is-
landi, og hafi aldrei stigið þang-
að fæti, og eigi það sennilega
ekki eftir, þá held eg mér sé
óhætt að segja að eg er með Is-
ienzku marki brendur. Eg hefi
lesið Islenzkar bókmentir all-
nokkuð, eftir því sem að ástæður
hér leyfa alþýðu manni. Eg var
í öndverðu hrifinn af gullaldar
bókmentunum og ljóða skáld-
skap 19. aldarinnar. Þær bók-
mentir brugðu upp fyrir augum
mér fagurri mynd af íslandi, ís-
lenzkri þjóð og Islenzku mann-
lífi. Þessar bókmentir eru skrif-
aðar í listrænum stíl með feg-
urðarsmekk og heilbrigðum
anda. Þar er ekki Klám eða
klækisyrði sem eru orðin svo
altíð hjá ýmsum hinum yngri
rithöfundum samtíðarinnar. Eg
hefi á seinni árum lesið nokkuð
af íslenzkum skáldsögum og hef-
ir mér fundist fátt um margar
þeirra, þó hrósað sé þeim á hvert
reipi af ýmswn nafnkunnum rit-
höfundum. Fyrstu íslenzku
skáldsögurnar sem eg las voru
auðvitað “Piltur og Stúlka” og
“Maður og Kona” eftir Jón skáld
Thóroddsen, og man eg eftir
hvað mér og okkur þótti gaman
að þeim. Þær voru liðugar, fjör-
ugar, listlega skrifaðar að mörgu
leiti, þó ekki væru þær galla-
lausar, en um fram alt voru þær
heilbrigðar. Efast eg um að
nokkuð sem út kom á þeirri tíð
á Islandi hafi skemt fólki betur
en þær gjörðu, og kent fólki
að meta lífið betur en þær gjörðu,
og það sem mér fanst um þessar
sögur þá, er í fullu gildi enn,
þrátt fyjrir nýmóðins söguirit-
unina. Þá las eg sögur Gests
Pálssonar, sem eru að vísu skrif-
aðar í öðrum anda en þær eru
nú sérstakar í sinni röð, — með
því meistaralegasta og fegursta
sem ísl. söguskáld hafa skrifað.
Á síðari árum hefi eg lesið ^þó
nokkuð af ísl. skáldsögum, og
kennir þar að vísu margra grasa.
Eru þær margar forsvaranlegar,
en um margar þeirra hefur mér
fundist harla fátt, og þá sérstak-
lega sögur Laxness, sem ýmsir
stórspámenn ísl. þjóðarinnar
hampa nú sem mestu fyrirmynd
í söguritun, og hefi eg minna
álit á íslenzkri bókmentaiðju, ef
sú ritmenska á að vera sem höf-
uðeinkenni og fyrirmynd.
Mér finst í söguritun Laxness
og þeirra sém hafa tekið hann
sér til fyrirmyndar, og á ýmsum
sviðum ísl. ritmensku líti svo út
sem farið sé í grafgötum með
það að grafa í sorphauga mann-
lífsins, halda hinni myrku ógeðs-
legu hlið lífsins fram, í staðinn
fyrir það að dra ga upp fagrar
mannlífs myndir sem til eftir-
breytni geti orðið í lífinu, nota
ógeðsleg orðatiltæki og hrogna-
mál í staðinn fyrir hina hreinu
og heilsteyptu tungu Jónasar
Hallgrímssonar og annara hans
líka, sem samsvarar og er í fullu
samræmi við hina heiðskýru og
hreinu himinsins lind norðursins
þar sem heilbrigður frjáls andi
á að ráða. Þá er það og nokkuð
móðins orðið að æsa upp lægri
eðlishvatir manna og kvenna og
gjöra það nærri dýrðlegt—(að
vísu er blót og klám um of í ís-
lenzkt eðli runnið), en slíkt er
nú.nokkuð líkt á komið með og
víndrykkjuna, að það þarf ekki
nauðsynlega “propaganda” eða á-
róður til þess að halda þeim eldi
lifandi, en tilgangurinn virðist
vera að æsa upp það auðvirði-
legasta í fari manna. Verður
manni að spyrja: er^svona skrif-
að af því að svona varnings er
krafist af almenningi? Óefað
eigi ýmsar hættulegar róttækar
stefnur sem hafa verið að grafa
um sig í þjóðlífinu sinn þátt í
þessu.
Seinasta íslenzka skáldsagan
sem eg keypti var “Ljós Heims-
ins” eftir Laxness, og fleygði eg
henni frá mér áður en eg gat
klárað hana og hét eg þá að
kaupa aldrei framar ísl. skáld-
sögu. En nu rétt nýlega frétti
eg að von væri á nýrri skáld-
sögu frá Davíð Stefánssyni í
Fagraskógi, lista ljóðskáldinu
góða, hann er það hjá íslenzku
þjóðinni nú sem Jónas Hall-
grímsson var fyrir öld síðan.
Island á mikið af skáldum, en
færri, sem eru það af Guðs náð.
Það kom í mig sterk ílöngun þeg-
ar eg frétti um þessa sögu, Sólon
Islandus. Ef nokkur skrifar
skáldsögur austan hafs eins og
sá, sem vald hefir, þá er það
Davíð Stefánsson, hugsaði eg
mér. Ef marka skal nokkuð af
ljóðum hans, því þau eru þrung-
in fegurð og spámannsgáfu, og
hvatning til manndóms og dygða.
Hjá honum er sólgeisladýrð og
fegurð og dygðir mannanna sett-
ar í forsæti, en ekki það auð-
virðilegasta sem mannlífið á til.
Nú hefi eg lesið söguna Sólon
Islandus, og þótti mér mikið til
um að lesa hana; hún er stórskor-
in og tilþrifamikil. Þegar mað-
ur byrjar að lesa, verður maður
að lesa hana til enda. Sagan er
stórvirki frá vissu sjónarmiði, en
ekki eins fögur og maður hefði
kosið; hefir óefað verið ofið til
hennar um langa tíð og heimild-
um safnað um lífsferil Sölva
Helgasonar, þessa höfuð oln-
bogabarns íslenzku þjóðarinnar.
Hvað mikið er hér virkilegur
sannleikur um Sölva og hvað
mikið er skáldskapur, er mér
ekki ljóst, en margt er þar virki-
legur sannleikur og margt óefað
skáldskapur.
Sagan byrjar á því að segja frá
foreldrum hans og heimilislífi
þeirra, og þá von bráðar dauða
föður hans (meðan Sölvi er enn
á bernskuskeiði) og svo vinnu-
mannsins, sem fer sem ráðsmað-
ur til móðurinnar og giftist henni
síðar, er allgreinilega sagt frá
basli þeirra hjónanna og upp-
vaxtarárum Sölva, er hann verð-
ur að hrekjast frá móður sinni
til móðurbróður síns (sem var
fremur ærulítill, eins og margar
söguhetjurnar), og flótta hans
heim til móður sinnar; er með
átakanlegum orðum lýst heim-
þránni og tilhlökkun unglings-
ins að finna aftur móður sína, er
það einn fegursti þáttur sögunn-
ar, að Sölvi mat og elskaði móð-
ur sína sem í raun og veru var
manndómsfull og mannkostum
búin, þótt menn hennar báðir
væru bæði hrakmenni og ónytj-
ungar. En þegar Sölvi kemur
heim með hjartað fult af von og
þrá, liggur móðir hans á líkbör-
unum. Þetta verður það reiðar-
slag fyrir hann, sem skáldin
jafnvel geta tæplega lýst, og
upphaf að ógæfuferli hans, og
verður hann síðan höfuðsmaður
íslenzkra landshornamanna og
er hans æfiferli vel og greinilega
lýst. Var ógæfan hans fylgikona
allan lífsferilinn og skildi ekki
við hann fyr en hafi hún 'gjórt
það í dauðanum.
Kynning hans fyrsta við Júlí-
önu og dvöl hans á því heimili
og frásögnin af bóndanum þar,
sem átti nú víst ekki að vera með
öllum mjalla, en bar svo mikla
ást til Jesú Krists að hann lét
reisa kross á fjallinu og lét þar
síðar líf sitt (fraus til dauðs við
krossins helga tré) er átakanleg-
»>eiete!e>6te«cteiete«!etetc;ietc!e!e!ete!e«!cie«
VICTOR
Matvöruverslun
og nýir ávextir
687 SARGENT AVE.
JÓLA 06 NÝÁRSÓSKIR
TIL VORRA ISLENZKV
VIÐSKIFTAVINA
lk>lS»)9>»>»)9)9)S)a»3)3)9}9)9)9)3l»%9)3».3l«
ur þáttur. Þá er dvöl hans á
amtmannssetrinu, för hans til
Austurlands, kynning hans og
Jósefínu prestsdóttur, passa-föls-
unin, síðar hýðingin og dómur
til fangavistar erlendis, aftur-
koma hans, æfintýrið með Júlí-
önu, nóttin í skaflinum, og sann-
færing hans um helga og ákveðna
köllun í því að verða frelsari
sinnar þjóðar, er sagt frá á þrótt-
mikinn og dramatískan hátt. Þá
er samtal hans við Þorleif ríka
og bóndann á Hólsfjöllum meist-
aralegt frá hendi skáldsins, þrátt
fyrir það þó sagan sé hrífandi
aflestrar, þá verður maður að
kannast við það, að ekki er þarna
falleg mynd af þjóðinni eða
mannlífinu eins og það var eða
á að hafa verið um miðja og síð-
ari hluta 19. aldar, og mun hún
^ieteieieieteieteteteieieteteíeieieieteieie'eteteie'eKteteieteieteteieteteteteieieteteteteieteieietetes
n
Að hátíð hátíðanna, sem í hönd jer og árið komandi
megi verða Islendingum í Selkirk og annarsstaðar
Gleðirík hálíð og blessað og farsæll ár.
Þess óskar aj alhug
Thomas P. Hillhouse
Barrister
SELKIRK MANITOBA
Sr 9)9)9)9)9)919)9)9) 9) 9) 9)9)9)9)9)9)919) 9) 9) 919)9)9)9)9)9) 9)9) 9)9) 9)9) 9)9)9)919)9) 9) 9) 9) 919)9)9)9)9)9)9)*
.teteteteietetete'teteteteteteteteteteteteteteteteteteteteteteiete’eteteieteteteteteteteteteteteteiete*®
Hugheilar Jóla- og Nýársóskir til allra
íslenzkra viðskijtavina og kunningja
jrá
í DAVID SW/ilL
| ICE AND COAL COMPANY LIMITED
PORTAGE AVE. AT THE SUBWAY
I
Selur allar beztu tegundir eldsneytis.
Greið afgreiðsla.
Símið 37 006 og sannfærist.
199)9)9)9)9)9)9) 9) 9)9) 9) 9)9)9)9) 9) 9) 9)9) 9) 9) 9)9)9») 9)9) 9) 9)9)9)9)9)9)9)9)919)9)9)9)9)9)9)9)9) 9)9)»9)9)"
GOBVILO MEÐAL MANNANNA
Eftir óteljandi alda illvígar erjur, sem hafa styrjaldir í för með
sér, verður mannkyninu nú að lærast það, að jafna ágreiningsmál
sín án blóðsúthellinga. Atómsprengjan er hinn nýi kennari, en ef
nemendurnir neita að læra, getur svo farið, að þeir sjálfir, kenn-
ararnir og skólahúsin verði fyr en varir að dufti og ösku. Fjörutíu
og tvær af hinum fimmtíu sameinuðu þjóðum, hafa heitið því að
haga sér vel, og hafa stofnað til alþjóðasamtaka, FAO, með það
fyrir augum, að tryggja mnnkyninu viðunandi viðurværi, og sann-
gjarnt verð þeim til handa, er að framleiðslu fæðutegunda starfa.
Canada hefir skapað fagurt fordæmi með því að selja afgangs-
korn sitt við sanngjörnu verði hjnum hungruðu þjóðum í Evrópu,
(anadian (ooperalive Wheal Producers Limited
Winnipeg
MANITOBA POOL ELEVATOR^
Winnipeg Manitoba
SASKATCHEWAN COOPERATIVE
PRODUCERS LIMITED
Regina Saskatchewan
sem og með því að setja lágmarksverð hveitis á dollar mælinn um
næstu fimm ár.
I hálfa öld hafa samtök bænda í canadisku Sléttufylkjunum
beitt sér fyrir því, að koma búnaðinum á sem allra traustastan
grundvöll. Og nú hafa flestar sameinuðu þjóðirnar tekið sér þetta
til fyrirmyndar. Bændur Sléttufylkjanna hafa alla jafna hatað
stríð og styrjaldir, og það engu síður fyrir það, þó þeir á slíkum
tímum fengi með köflum margfalt hærra verð fyrir framleiðslu
sína, og þeir líta björtum augum til framtíðarinnar í öruggu trausti
um nýtt friðartímabil og góðvild meðal allra jarðarbarna.
ALBERTA WHEAT POOL
Calgary Alberta