Lögberg - 14.02.1946, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGIínN 14. FEBRÚAR, 1946
7
VESTUR UM HAF
(Framh.)
Suður í Dakóta.
Daginn eftir Lundarferðina
hela eg frá Winnipeg suður til
Dakota. Sigtryggur Bierring, fé-
hirðir Evang.-lúterska kirkjufé-
lagsins, ekur mér í bíl sínum
suður að landamærum. Höfum
við Bierring oft verið saman áð-
ur og mér fallið ágætlega við
hann. Meðal annars hafði hann
sýnt mér dýrasta helgistað ka-
þólskra manna í St. Boniface, út-
borg frá Winnipeg. Það er dá-
htil hæð með þremur krossum.
Á miðkrossinum hangir líkan
Krists, en við hann krýpur móð-
lr hans, og tvær konur standa
skammt frá. Undir hæðinni er
hellir í líkingu. við hellinn í
Lourdes á Frakklandi og fögur
líkön af Maríu og Bernadettu.—
Frú Bierring er með í förinni,
fríðleikskona, dóttir Jóns á Gaut-
löndum. Er heimili þeirra hjóna
orðlagt fyrir gestrisni. Vegur
okkar liggur rétt fyrir vestan
Manitobaháskóla og suður með
Rauðaránni. Ekur Bierring mjög
greitt, svo að við erum komin
eftir tvær stundir að Banda-
ríkjalínunni. Þar urðu þau hjón-
in að snúa við. En min bíður
Frímann bóndi Einarsson frá
Álmviði á Mountain með bíl sinn.
Hafði eg kynnzt honum áður og
konu hans á kirkjuþinginu í
Winnipeg. Við ókum suður Pem-
bina, og bendir Frímann mér á
hýli Islendinga hér og hvar. Eft-
ir því, sem sunnar dregur, verða
akrar fegurri og þroskameiri, en
1 Kanada eru þeir víða síðsprott-
nir sökum óvenjulegra kulda á
þessu sumri. Loks sé eg akra,
sem mér virðast bera af öllum
öðrum og spyr, hver eigi þá.
“Þetta eru mínir akrar,” svarar
Frímann. “Við erum að koma
heim.” Rétt á eftir blasir við
okkur prýðilegt hús, málað hvítt
og blátt, með samlitri girðingu
fyrir framan og unaðslegum
blómgarði, en að baki álmvið-
arlundur. Allt er í samræmi
hvað við annað úti og inni, og
blómvendir eru gefnir úr garð-
inum nágrönnum, vinum og veg-
farendum. Húsfreyja fagnar
okkur í dyrunum: Eg finn, að
eg er ekki aðeins gestur, heldur
vinur. Rétt á eftir koma þangað
Björn Olgeirsson, bróðir séra
Einars á Borg og þeirra svstkina,
og kona hans, vel gefin hjón og
fylgjast prýðilega með því, er
gerist heima á Íslandi. Eftir dá-
litla stund förum við til veizlu á
prestssetrinu að Mountain. Sér
þar enn lítt ferðasnið 5, þótt
prestshjónin og börn þeirra taki
sig upp héðan aftir fáa daga.
Samverustundin verður mjög há-
tíðleg við það, að barnsskírn fer
fram. Við séra Haraldur ökum
1 kvöldblíðunni suður að Garðar,
°g nýtur byggðin sín vel. í kirkj-
unni eru sungnir sálmar og ætt-
jarðarljóð, og séra Haraldur mæl-
lr til mín nokkrum orðum. Eg
Hyt síðan erindi um hagi ís-
fenzku þjóðarinnar bæði á and-
legu og verklegu sviði. Að loknu
erindinu bera konur fram rausn-
aHegar veitingar í kjallara kirkj-
unnar, og sitjum við þar lengi
Wð samræður.
Um nóttina er eg á heimili Jóns
Ótafssonar, bróður séra Krist-
lns, og frúar hans sem er dóttur-
dóttir Péturs Guðjohnsens. Þau
eru mestu merkishjón. Hann var
um langt skeið þingmaður, vel
naetinn. Hann er mikill maður
vexti og allstórskorinn, talar
hægt og vegur hvert orð. Virðist
mér hann bæði vitur og góð-
gjarn. Kona hans er ágætlega
Uíenntuð, skörungur og dreng-
Ur góður, eins og sagt er ujn
Bergþóru. Um morguninn kem
eg til vina minna og sóknarbarna
fyrverandi frá Molzart, Jóns Lax-
dals og frú Soffíu stjúpdóttur
ans. Hann heldur sér ágætlega,
þótt hann sé nokkuð á áttræðis-
aidri, 0g kastar enn fram stök-
um. Eftir hádegi sýna þau Jón
lafsson og frú hans mér nokkuð
um byggðina, en minna þó en til
var ætlast, því að við lendum í
ofsaregni með þrumum og eld-
ingum. Er það ómetanlega mik-
ils virði fyrir akrana nú, og
kvartar enginn, þótt komi ofan
í hálfþurrt heyið um siáttinn.
Jón Ólafsson sýnir mér eirspjald
fagurt til v minningar um séra
Friðrik Bergmann, létu þau
gjöra fermingarbörn hans á
hállfrar aldar fermingarafmæli
sínu og greypa í kirkjuvegginn.
í Garðarkauptúni njótum við
gestrisni Kristjáns kaupmanns
Kristjánssonar frá Bolungarvík
og frúar hans. Skilst mér, að þau
munu vera ein þeirra, sem reist
hafa skála sinn um þjóðbraut
þvera. Kveldverð borða eg hjá
aldursforseta Mountainbyggðar,
Kristjáni G. Kristjánssyni, hálf-
tíræðum, Skagfirðingi að ætt og
uppruna, teinréttum og höfðing-
legum. Hann ræðir fyrst við mig
um stjórnmál og stefnu Jónasar
frá Hriflu á valdaárum hans, sem
honum þykir mikið til koma.
Hann les Tímann að staðaldri og
hefir hann við höfðalagið á nótt-
unni. FélJ honum þungt, er leið-
ir Jónasar og Tímans skildu, en
nú mun Tíminn hafa betur í huga
hans. Eftir nokkra stund snýr
hann talinu að öðru. “Nú ætla
eg að sýna þér gimsteininn
minn,” segir hann og leiðir mig
inn til konu sinnar, sem lögst er
í kör. Hafa þau lifað í hjóna-
bandi í meira en 2/3 aldar og
eignast fjölda afkomenda. Hún
er að lesa skáldsögu, og er and-
legur þróttur hennar meiri en
líkamlegur. Kvöldsólin gyllir
fallega silfurhærur beggja. —
Seint um kvöldið er samkoma í
Mountainkirkju, elztu kirkju
Vestur - íslendinga, sem þeir
reistu úr bjálkum eigin höndum.
V^r ekki lengra komið smíðinni
en að að gólfið var lagt, þegar
séra Hans Thorgrímsen fermdi
þar börn fyrsta sinn. Samkom-
an í kirkjunni fer fram með lík-
um hætti og í Garðarkirkju,
nema eg tala einkum um kirkju-
málin á íslandi. Á eftir flytur
Richard Beck mér kveðju þjóð-
ræknsfélagsins og eg svara og
árna félaginú heilla. Þykir mér
vænt um alla þá vinsemd, sem
dr. Beck hefir sýnt mér í þessari
för minni, allt frá því er hann
tók á móti mér í Winnipeg og til
þessa kvölds, er þau hjónin gefa
mér gjafir að skilnaði. Að lok-
um er samsæti, sem nokkurar
safnaðarkvennanna búa okkur.
Mér er ljúft að gista síðast að
Álmviði og njóta að morgni
fylgdar Frímanns og sonar hans
norður að landamærum.
Til Churchbridge.
Að kvöldi þess dags fylgja mér
t i 1 j á r n brautarstöðvarinnar
frænkur mínar tvær, Svafa og
Lára, Jóhannsdætur kaupmanns
í Mozart, og Jóhannes Pétursson,
einhver bezti vinur minn af
bændum í Vatnabyggðum. Er
nú förinni heitið alla leið til
Churchbridge í Sask., en þangað
hafði eg lofað að koma. Séra
Sigurður Ólafsson er með mér í
þessari vesturför. Það er önnur
járnbrautarför mín í ferðalaginu.
Þegar eg geng um lestina finn
eg svefnvagnxíg Svertingja, sem
sér um hann. Semst með okkur,
að eg fái rúm og hann veki mig
nógu snemma til þess, að eg geti
stigið úr lestinni í Churchbridge.
Reyndist Surtur mér hið bezta
og verður léttbrýnn að skilnaði,
því að eg borga honum vel fyrir
greiðann. Á járnbrautarstöðinni
bíður okkar í morgunsárinu full-
trúi frá Evang.-lúterska kirkju-
þinginu, Ágúst Magnússon að
nafni, góður bóndi, sem býr okk-
ur beztu viðtökur á heimili sínu
og ekur okkur um byggðina,
Þingvallanýlenduna. Er mágur
hans og sa^iaðarforseti, Björn
Hinriksson, með okkur í þeirri
för. Við komum víða og hittum
margt af viðfeldnu og vinsam-
legu fólki. Seint um kvöldið er
samkoma í sóknarkirkjunni.
Séra Sigurður Chrstipherson,
prestur safnaðarins, stjórnar
henni. Hann er nokkuð við ald-
ur, mjög góðmannlegur. Hann
flytur fyrst ávarpsorð. Síðan er
söngur, meðal annars syngur
organleikarinn Þórarinn Marvel,
einsöng: Móðurmálið á himnesk
hljóð. Þá spyr Sigurður Ólafs-
son frétta af íslandi, og eg svara
spurningum hans. Að lokum bið-
ur sóknarpresturinn bænar.
(Framh.)
Æfisaga séra Jóns
Bjarnasonar
Fyrir löngu síðan datt mér í
hug, að áyarpa Vestur-lslendinga
nokkrum orðum í sambandi við
það verk, að semja hana, en það
hefir dregist ýmissa ástæðna
vegna; en nú er samt nokkuð,
sem knýr mig til að láta það ekki
bíða lengur.
Fyrst vil eg minnast þess, með
þakklæti, hve mikla hjálpsemi
íslendingar á íslandi haía í síð-
ustu tið, látið oss Vestur-lslend-
ingum í té. Af hinu marga, sem
bræður vorir á ættjörðirmi hafa
gjört eða eru að gjöra oss hér til
aðstoðar, nefni eg aðeins þrjú
atriði. Saga Vestur-lslendinga,
sem nú er að koma út, og úrval
það. úr ritverkum séra Jóns
Bjarnasonar, sem Kirkjufélagið
lúterska er að undirbúa til út-
gáfu, hefðu ekki getað komist í
framkvæmd, ef ekki hefði kom-
ið ábyrgðst hjálp með söluna á
íslandi. Hið þriðja er það verk,
sem mér er falið að vinna. Það
er ekki útgáfufyrirtæki komið
upp hér vestra, heldur á hug-
myndin uppruna sinn á íslandi,
og er komin frá Jónasi alþingis-
manni Jónssyni. Þegar hann
ferðaðist um Islendingabygðir
hér vestra fyrir nokkrum árum,
fæddist eða örfaðist sú hugsun
hjá honum að gjöra eitthvað
verulegt til að styrkja bróðernis-
böndin, sem tengja Austur- og
Vestur-íslendinga. Eitt ráð til
þess var það að gefa fólki á ís-
landi tækifæri til að kynnast,
með æfisögum, sem bezt sumum
þeim mönnum, af þjóðflokki vor-
um, sem unnií hafa stórt dags-
verk hér í Vesturheimi. Þetta er
falleg hugsun, þakkarverð, og
vonandi nothæf. Tveir menn
hafa orðið fyrir vali, til þessa
máls: séra Jón Bjarnason og
Thomas ráðherra Johnson.
Hvernig sem það atvikaðist hef-
ir mér verið falið það verk, að
semja þessar æfisögur. Hvort
það var viturlega ráðið eða ekki,
verður tíminn að leiða í ljós. En
Island gjörði meira en það, að
fá mér verk í hendur. Stjórn
íslands og þjóðræknisfélag Is-
lands, hafa sent mér fjárupphæð
til þess að greiða fyrir verkið.
Fyrir þessa óvanalegu velvild er
eg af hjarta þakklátur.
Því miður var mér ekki únt að
hefja þetta starf eins fljótt og
ætlast var til. Var það vegna
þess, að eg var þá bundinn lof-
orði að vinna verk fyrir íslenzka
söfnuðinn í Vancouver. Því lof-
orði mátti eg ekki bregðast.
Síðastliðið sumar flutti eg til
Winnipeg, fékk mér verustað og,
eftir því sem ástæður leyfðu, fór
eg að búa mig undir það verk,
fyrst um sinn, að semja æfisögu
séra Jóns. Verkið hefir gengið
seint. Eg var óvanur þess háttar
starfi og þurfti nokkurn tíma til
að leita að því sem bezt mundi
reynast. 1 öðru lagi voru þau
bókasöfn, sem eg helzt bjóst við
að nota, lokuð í sumar. Þrátt
fyrir alt, sem á móti hefir blásið,
er eg kominn nokkuð á veg.
Vík eg nú máli mínu að Vest-
ur-íslendingum til að biðja þá
um liðsinni og er það aðallega
tvent, sem eg hefi í huga.
(1) Þó þeim fækki nú óðum,
sem séra Jóni voru persónulega
kunnugir, og flestir þeirra jafn-
vel séu nú komnir yfir um haf-
ið mikla og á landið fagra þar
sem svört ský hylja aldrei morg-
unroðann, er samt eftir lifandi
nokkur hópur manna, sem muna
vel eftir honum og.hafa frá ein-
hverju að segja honum viðvíkj-
andi. Það er ef til vill ofurlítil
frásaga um eftirtektaverðan við-
burð, eitthvert atvik, sem varpar
ijósi á hugarstefnu eða lyndis-
einkunnir hans, pennamynd af
honum á mannfundum, í vina-
hópi, í návist sorga, eða við ein-
hver önnur sérstök tækifæri.
Viljið þér ekki láta mér 1 té þess-
ar endurminningar? Þessar sög-
ur, eða myndir? Þessháttar
myndir færa sögunni stundum
líf. Ef mér bærist nokkuð af
þesskonar efni, verð eg auðvit-
að að dæma um það, hvað eg
nota. En ef töluvert kæmi, mætti
búast við, að sumt af því reynd-
ist mér nothæft.
(2) Tilfinnanglega vantar mig
sum blöðin frá Islandi: Norðan-
fara frá árunum 1874-78, eða
jafnvel -80, en sérstaklega árin
1877 og ’78. Séra Jón ritaði einn-
ig nokkuð í Norðanfara árin
sem hann var á Seyðisfirði, 1880-
84. Ef einhverjir, sem sjá þessar
línur, eiga þessa árganga of
Norðanfara eða vita um ein-
hverja sem eiga þá, væri það
stórkostlegt vinabragð að gefa^
mér kost á því að fá þá að láni.
Auðmaður er eg ekki, en eg vildi
veita sanngjarna þóknun þeim
sem mér gætu orðið að liði í
þessu máli. Það sem eg segi
um Norðanfara á alveg eins við
um Þjóðólf 1874-80.
Fyrir alt það sem menn megna
að hjálpa, og mér má verða að
liði í sambandi við æfisögu
séra Jóns, verð eg þakklátur.
Alt það sem eg hefi sagt um
hjálp manna í sambandi við
æfisögu séra Jóns vil eg endur-
taka þegar kemur til að semja
um Thomas ráðherra.
Tvo menn vil eg nefna, sem
tekið hafa nokkurn þátt í þess-
um samnings atriðum, að ofan
nefndum: þá Thor Thors sendi-
herra íslands í Washington, og
Hjálmar A. Bergman, dómara í
Winnipeg. Hinn fyrnefndi, fékk
nauðsynlegar upplýsingar og
féð frá stjórninni á Islandi og
sendi hvorttveggja til Winnipeg.
Hinn síðarnefndi, eftir ráðstöfun
frá Islandi, tók á móti fé og
fræðslu hér og afhenti mér.
Ekki þarf að taka það fram að
þetta var vel af hendi leyst hjá
þeim báðum, og er eg þeim inni-
lega þakklátur.
Að síðustu vil eg biðja góða
menn að gefa mér holl ráð og
einlæga hjálp.
Velvild Islands vil eg að við
metum og þökkum.
Rúnólfur Marteinsson.
Frónsmótið, 1946
“Nú fer að líða að Þjóðræknis-
þinginu.” “Bráðum fer Þjóð-
ræknisþingið að byrja störf sín.”
“Hvað skyldi verða gert á þjóð-
ræknisþinginu, þegar það tekur
til starfa, næstkomandi 25. febr-
úar?”
Þannig spyrja landarnir hver
annan, þegar þeir hittast yfir
kaffibolla á “Wings,” eða koma
í hús til kunningja síns.
Og það stendur sjaldan lengi
á svari hjá landanum, sem stund-
um verður á þessa leið:
“Ó, það verður skipað í nefnd-
ir, eins'og vant er.”
“Nöldrið um nokkur fánýt
málefni, eins og vant er, og svo
verður þingi slitið, eins og vant
er.”
En samhliða þessum svörum
færist góðlátlegt bros yfir and-
litin eins og þeir vildu sagt hafa:
“O, jæja. Eitthvað má að öllu
finna, og illa hefði margt verið
komið nú, í félagsmálum okkar
og samheldni, ef Þjóðræknisfél-
agsins hefði ekki notið við, öll
þessi ár.”
En hvað um “Frónsmótið? Ja. -
Það er nú aðal skemtiþátturinn
sem fólk hlakkar til. Það er að
segja, þegar það þarf ekki að
vera hrætt um, að komast ekki
inn.
Undanfarin ár, hefir ‘.Fróns-
mótið” verið svo vel sótt, að
Y ngstu
lesendurnir
Skuldin Mikla.
Siggi litli var orðin 10 ára.
Hann var duglegur og vann
mikið fyrir mömmu sína. Hann
hafði tekið eftir því, að þeir, sem
unnu, fengu kaup. Nú langaði
hann til að fá kaup líka. Hann
fékk sér pappírsblað og skrifaði
reikning fyrir það, sem hann
hafði unnið um daginn.
Fyrir að sækja vatn, 15 cent.
Fyrir fjórar sendiferðir, 35 cent.
Fyrir að vera góður og hlýðinn
drengur, 25 cent. Alls 75 cent.
Þennan reikning lagði hann
inn á borðið í svefnherbergi
mömmu sinnar.
Næsta kvöld, þegar Siggi ætl-
aði að fara að sofa, þá fann hann
reikninginn sinn á borðinu og
75 cent hjá; en þar var líka kom-
inn annar reikningur, og hann
var svona:
Fyrir 10 ára uppeldi ekkert.
Fyrir að vaka margar nætur yfir^
drengnum sínum veikum, ekk-
ert. Fyrir að hafa altaf verið
góð við drenginn sinn, ekkert.
Samtals, ekkert.
Mamma.
Nú fann Siggi litli, að það var
hann, sem skuldaði. Honum
fannst hann skulda mömmu
sinni svo mikið, að hann myndi
aldrei geta borgað það. Tárin
komu fram í augun á honum.
Hann flýtti sér inn til mömmu
sinnar, lagði hendixrnar um háls-
inn á henni og bað hana fyrir-
gefningar.
Orðasafn
skuld — debt
duglegur — energetic
kaup — wages
pappírsblað — sheet of paper
reikningur — bill, account
sendiferðir — errands
hlýðinn — obedient
svefnherbergi — bedroom
uppeldi — bringing up
að skulda — to owe
að borga — to pay
að flýta sér — to hurry
að fyrirgefa — to forgive
fjöldi fólks hefir orðið frá að
hverfa, og því ekki getað orðið
aðnjótandi þeirrar skemtunar,
sem þar hefir verið á boðstólum.
Nú héfir verið ráðin bót á þessu,
að nokkru leyti, með því. að láta
skemtiskrána og veitingarnar
fara fram í Fyrstu Luthersku
kirkjunni, en dansinn í Good-
templara húsinu. Þetta lukkað-
ist vel árið sem leið og verður
því hagað eins til, að þessu sinni.
“Frónsmótið,” er önnur mesta
samkoma íslendinga á árinu, og
fara vinsældir þess stöðugt vax-
andi, sem Íslendingadags hátíða-
haldsins að Gimli. Með ári
hverju fjölgar þeim, sem þing
sækja og á “Frónsmótið” koma,
og verður svo lengi enn. Nefndin
hefir lagt sig eftir að vanda til4
“FrónsmótsLns” sem bezt. Hún
gerir það enn, og eg hygg að
óhætt sé að fullyrða, að engir
verða fyrir vonbrygðum, sem
skemtikvöld “Fróns” sækja
þann 26. febrúar næstkomandi.
Eins og kunnugt er, var Torfi
Einarsson á Kleifum hinn mesti
búhöldur, og hafði annað bú á
Bassastöðum, og stundum hið
þriðja í Vatnshorni í Hrófberg-
hreppi, fyrir vestan fjörð, og
voru því annir miklar og umsvif
á heimili hans, en svo bættist
þar við sjávarútgerð hans, há-
karla og fiskiveiðar.
Einhverju sinni var það, að
Torfi reið árla morguns með
garði á Hellu, sem er næsti bær
fyrir innan. Var hann nú á leið
inn að Bassastöðum ásamt ein-
hverju af fólki sínu til að þurrka
töðu og þóttist liðfár. Hann sá
Jón bónda heima við bæinn, kall-
ar til hans og segir: “Ó, það vildi
eg að allir hinir dauðu risi nú
upp til að þurrka með *mér í
dag.” —Jón svarar: “Þá verður
nú mörgum að skamta í dag,
Torfi minn.”
Minniát
Það verður ekki unt, að skýra
hér frá öllu, sem til skemtunar
verður, og er því fólk beðið að
fylgjast með auglýsingum í
næstu blöðum um “Frónsmótið.”
Sem undanfarin ár, erum vér
enn svo lánsöm, að meiga fagna
góðum gesti frá íslandi, á þessu
þingi, og verður hann aðal ræðu-
maður “Fróns,” skemtikvöldið.
Gestur sá er Ingólíur Gíslason
læknir. I för með honum er
kona hans, Oddný Vigfússdóttir.
Ingólfur er sagður vel máli far-
inn og skemtilegur. og fróður
um margt. Vér fögnum komu
þeirra hjóna.
Margt annað skemtilegt verður
þar um að ræða, og svo eg minn-
ist aðeins á eitthvað af því, sem
fengið er til að skemta: Alma
Gíslason, einsöngur; Ragnar
Stefánsson, upplestur; Kristján
Pálsson, frumort kvæði; Karla-
kór íslendinga í Winnipeg,
syngur þar nokkur lög. Fleira
verður þar til skemtunar, sem
þið munð sjá í auglýsingum
blaðanna.
Margbrotnar og góðar veit-
ingar verða fyrir alla í sam-
komusal kirkjunnar. ,
Fjölmennið á “Frónsmótið.”
Það má enginn íslendingur vera
fyrir utan þá skemtun, sem þar
verður á boðstólum.
Davíð Bjömsson.
BETEL
í erfðaskrám yðar
SAGAN
ENDURTEKUR
SIG!
Vitits þér aíS kventizka geng-
ur í bylgjum. Fyi'ir aldamótin
var þessi hattur, sem hér er
sýndur f móS; hann er frá
1894. Nú eru þessh fjaðra-
hattar komnir í móð 1946, eins
og KATON’S Vor og Suma
Verðskrá sýnir; þessir hatt-
ar eru sýndir í kvenhatta-
deildinni. En hvort sem um ■
rwðir 1894 eða 1946. Þá veit
fólkið í Vestur-Canada, að
nýjasta tízka birtist ávalt í
EATON’S Verðskrá.
<*T. EATON C?*,™
WINNIPEG CANADA
EATONS