Lögberg - 28.03.1946, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGIWJN 28.-MARZ, 1946
3
“Týnda” Fólkið í Evrópu-
löndunum
Af þeim átta miljónúm, sem
Þjóðverjar fluttu til nauðungar-
vinnu, hafa tvær miljónir ekki
enn komist heim j.
Smávægilegt ósamkomulag
innan U.N.R.R.A. stofnunarinnar
hefir orðið þess valdandi, að hið
‘týnda’ fólk styrjaldarinnar, hef-
ir á ný orðið umræðuefni heims
blaðanna. í>að er, ef til vill,
heppilegt, að bóla skyidi á þessu
csamkomulagi einmitt nú, er
fyrsta þing Sameinuðu þjóðanna
hefir komið saman, og beina
þannig athygli almennings að
einu erfiðasta viðfangsefni end-
urreisnarstarfsins. Reynt mun að
gera fólki skiljanlegt með Knun-
um hér á eftir, hver þessi vanda-
mál éru. — En fyrst verður fólk
að gera sér ljóst, hvað felst í
hugtakinu “týnt fólk.” Því það
skiftir miklu máli, hvort það er
hermaður, starfsmaður eða blaða
maður, sem notar þetta hugtak.
Ekki er t.d. hægt að líta á þá
100,000 Pólverja, sem börðust í
her Anders hershöfðingja í Italíu
og vilja nú ekki hverfa heim,
sem “týnda” menn, þó að allur
almenningur kunni að líta svo
á, og að því hljóti að koma, að
taka þurfi einhverjar ákvarðanir
um mál þeirra. Þeir geta ekki
eytt því, sem eftir er æfinnar,
sem fæddir og klæddir hermenn
Bretaveldis. Það, sem þeir lögðu
að mörkum á vígvöllunum, gef-
ur þeim rétt á því, að ekki sé
litið á þá einungis sem flótta-
menn. En hver eru þessi rétt-
indi eiginlega?
Hinar mörgu þúsundir als-
lausra og heimilislausra ítala,
sem hafast við í herbúðum í
ítalíu, eru ekki heldur “týndir,”
þó þeir hafi lifað utan heima-
lands síns í tvo eða þrjá manns-
aldra, í Grikklandi, Júgóslavíu
aða Austurlöndum. Þetta eru
umkomulausir flóttamenn, en
þeir eru ekki föðurlandslausir,
að minsta kosti eftir að þeir eru
komnir inn fyrir landamæri
ítalíu.
Reknir frá heimilum sínum
Og svo koma þeir, sem erfitt
er að skera úr um. — Hernaðar-
yfirvöldin líta yfirleitt svo á, að
þær miljónir Þjóðverja, Ung-
verja og annara fyrverandi óvina
sem enn eru utan landamæra
föðurlanda sinna, eða hafa verið
reknir frá heimilum sínum er-
lendis, séu í raun og veru “týnt”
fólk. — En UNRRA lítur öðru-
vísi á þetta. í Austurríki er mik-
ill fjöldi heimilislausra manna,
sem Ungverjar, Ilúmenar og Jú-
góslavar hafa rekið úr löndum
sínum. Að því mun koma, þegar
vetur er um garð genginn og
nægilega mörg flutningstæki
verða til umráða, að þetta fólk
verði sent til Þýzkalands. — En
á meðan verða hernaðar yfir-
völd bandamanna að hafa umsjá
oieð þessu fólki, þar sem auð-
sýnt-er, að austurrísku stjórnar
völdin eru þess ekki ijiegnug.
Sama ástandið er í málefnum
þeirra Þjóðverja innan Þýska-
lands, sem reknir hafa verið, eða
ftiunu verða reknir frá heimilum
sínum af Tjekkum og Pólverj-
Um. Enn þá hafa þessir fólks-
flutningar ekki hafist fyrir al-
vöru. Aðeins um 8,000 manns
koma daglega inn á hernaðar-
svæði Breta úr austurhlutum
landsins. Þetta fólk hefir ekki
alt verið rekið frá heimilum sín-
um. — f?umt af því er aðeins að
flytja til fyrri heimkynna sinna.
Lesendur geta dæmt um það
sjálfir, hvort allt þetta fólk hafi
átt heima í Þýskaland; áður,
Þegar í ljós kemur, að þegar er
þremur miljónum fleira á her-
uámssvæði Breta en var á sama
landssvæði fyrir stríð.
Miklir fólksflutningar með vor-
inu.
Á það hefir verið bent, að
fólksflutningar séu ekki enn
byrjaðir fyrir alvöru. En það
befir orðið að samkomulagi, að
í aprílmánuði muni brottflutn- andi kolaofna má sjá á mynd
ingur Þjóðverja frá Tjekkósló-
va-kíu og Póllandi hefjast af full-
um krafti. Flytja á meira en sex
og hálfa miljón manna. Sam-
kvæmt þessu samkomulagi, mun
Rússneska hernámssvæðið taka
á móti nokkrum hluta þeirra, en
hvort þeir dveljast þar lengi,
gegnir öðru máli. Það er þegar
byrjaður stöðugur straumur aí
fólki frá rússneska svæðinu. Og
það er líklegt að straumurinn á
hernámssvæði Breta og Banda-
ríkjamanna haldi áfram. Óg þó
er ekki litið á þetta fólk sem
“týndar” persónur. Það er kall-
að flóttafólk og er ekki undir
umsjá UNRRA. Ætlast er til,
að þýsk stjórnarvöld sjái því
farborða og að hernaðaryfirvöld
bandamanna hafi eftirlit með
*því.
Minst er á alla þessa mismun-
andi flokka heimilislausra manna
sem teljast ekki til “týndra” per-
sóna, til þess að sýna, hversu
sérstætt og að sinu leyti tak-
markað vandamálið er, sem
Morgan hershöfðingi vék að og
sem vakti svo mikla athygli á
dögunum.
Erlenda vinnuafliö aðal vanda-
málið.
Hugtakið “týnt” fólk, eins og
starfsmenn UNRRA nota það, á
við þær tvær miljónir, sem eftir
eru af þeim þegnum bandamanna
sem nasistarnir fluttu frá heim-
ilum sínum til vinnu í Þýska-
landi, auk þess fólks sem flæmd-
ist frá heimilum sínum vegna
hernaðaraðgerða Þjóðverja, og
þeirra þegna óvinaþjóðanna —
þeir eru flestir Gyðingar — sem
voru ofsóttir eða settir í fanga-
búðir.
Þegar þýskaland beið lægri
hlut í styrjöldinni, voru að öll-
um líkindum átta miljónir
“týndra” manna í löndum Þjóð-
verja, er hernaðaryfirvöldun-
um tókst á ótrúlega skómmum
tíma að fæða og klæða og koma
meira en sex miljónum áleiðis
til heimkynna sinna. — Fjöld-
inn allur af öðru fólki, rúm milj-
ón að haldið er, komst heim án
aðstoðar yfirvaldanna. Við þessa
geysimiklu flutninga var notast
við bráðabirgðahús, er komið var
upp á fjölförnustu leiðunum, og
í þesum skýlum hafast þær tvær
miljónir við, sem eftir eru, þó
að þeir séu ekki fáir, sem kjósa
það að hafa ofan af fyrir sér
með því að leggjast á fólkið í
sveitunum, eða stunda heldur
grunsamlega kaupmensku —eða
jafnvel, gerast stigamenn.
Sumir vilja ekki fara heim
Þessum íólksflutningum
auðvitað akki alveg lokið. Þeir
voru margir, sem kusu það að
lenda ekki í fyrstu hópflutning-
unum. — Mikill fjöldi Pólverja
bíður eftir því, að vetrinum ljúki,
áður en þeir halda af stað heim,
svo enn er allmikill fjöldi manna
sem ekki telst til þeirra “harð-
snúnu.” En að því hlýtur að
koma, að ráða verði fram úr mál-
efnum þeirra. En það, sem byrj-
að er að verða yfirvöldunum
töluvert áhyggjuefni, er, að hóp-
ur hinna “harðsnúnu” er að auk-
ast, og að fólk, sem í fyrstu
hafði hug á að snúa heim, er nú
að skifta um skoðun. Lífsskilyrð-
in í bráðabirgðarskýlunum hafa
hér mikið að segja.
Myndir þær af íverustöðum
“týnda” fólksins, sem birst hafa
í blöðunum, gefa yfirleitt mjög
rangar hugmyndir um aðbúnað
fólksins. Myndir af skuggalegum
skýlaröðum, þar sem tötralegt
fólk stendur í biðröðum fyrir
framan eldhúsdyrnar, eru í aug-
um fjöldamargra Evrópumanna
myndir af æfintýralegum als-
nægtum, sem þeim getur ekki
einu sinni áskotnast í fegurstu
draumum sínum.
Stormurinn feykir snjonum
í gegnum brotna gluggana á hálf-
eyðilögðum húsum þeirra, en
það eru glugga rúður 1 skýluín
“týndu” persónanna. Engin kol
eru fáanleg til að hita upp þær
húsagrindur, sem ekki hafa orð
ið sprengjunum að bráð, en gló-
unum úr bráðabirgðaskýlunum.
Og það, sem mestu máli skiftir
er, að þeir sem dveljast í þessum
k^lum, þurfa ekki að kvíða
morgundeginum. Maturinn er
ókeypis og helmingi meiri en
allur almenningur getur fengið.
Og hann er framreiddur heitur
tvisvar á dag. Það er því ekki
að furða, þó að þeir séu ekki
fáir, sem hættir eru að æskja
þess, að snúa aftur til heimiia
sinna. En»eftirtektarvert er það,
að flestir þeirra, sem vilja ekl^
fara heim, koma frá löndunum
þar sem núverandi lífsskilyrði
eru verri en í skýlum “týnda”
fólksins.
Stærstu þjóðabrotin
Við skulum nú sja, hvaóan
fólk þetta hefur komið. Pólverj-
ar eru flestir. Þó að her AnOers
sé ekki talinn með, má gera ráð
iyrir, að í ítaliu, Austurríki og
Pýzkalandi séu þeir yfir 700 þús-
und. Margir þeirra eru vafalaust
uftn Póllands vegna stjórnmáia
skoðana. Töluverður fjöldi mun
vera flækingar, sem brotið hafa
eitthvað af sér í Póllandi. En
ílest er þetta fólk, sem liiao
hefir svo lengi undir eftirliti af
einhverri tegund, að það treystist
ekki til að snúa við blaðinu og
gerast óháðir og frjálsir borgar-
ar. Hvað lífsviðurværi snertir,
er stórkostlegur munur á þessum
skýlahverfum og fangabúðum
nazista, sem það haíðist við
meðan á styrjöldinni stóð, en
séð frá sálfræðilegu sjónarmiði
er munurinn ekki svo mikill.
Hvorki fantabrögð nazista né
umönnun UNKRA er líklegt tii
að auka sjálfbjargarviðleitnina.
Og sú afsökun, að margt af þessu
fólki geti ekki snúið hetm vegna
skoðana sinna missir töluvert
af gildi sínu, þegar það ly;mur
í ljós, að af 2,700 Pólverjum í
Þýzkalandi, sem boðin var land-
búnaðarvinna í Frakklandi þáðu
það aðeins þrír, og þó hafði þessu
fólki verið heitið borgararétt-
indum og venjulegum kauptaxta.
Flúðu undan Rússum
Næst stærsti tiokkurinn er
Baltar. í þessum flokki eru um
200,000 manns. — Staða þessa
fólks er að ýmsu leyti einkenni-
leg, því enda þótt það eigi að
heita að vera rússneskir ríkis-
borgarar, flúði það undan herjum
Rússa og kaus að freista ham-
ingjunnar 1 Þýzkalandi Hitlers,
En til þess að vera sanngjarn,
verður þó að játa það, að það
er jafn andvígt nazistum og
kommúnistum. Þetta fólk heyr-
ir að mestu leyti til mentaðra
er millistétta, og fortíð þess á sviði
stjórnmála mundi að öllum lík-
indum gera því lífið óbærilegt,
ef það ætti eftir að snúa aftur
heim til sín. En dvöl þeirra í
bráðabirgðaskýlunum hefir ekki
haft mikil áhrif á þá og þeim
mundi reynast tiltölulega auð-
velt, að setjast að í nýju landi.
Júgóslavar mynda þriðja
stærsta hópinn. í honum er fólk
úr öllum stéttum þjóðfélagsins.
Allmargir þeirra hafa aðhylst
stjórnmálastefnur, eða verið með
limir skæruflokka, en það eitt
er að áliti einræðisherrans Titós,
refsivert afbrot. Þá er einnig í
þessum hópi töluverður fjöldi
smábænda, er hafa heyrt það, að
fylgimenn Títós hafi lagt eignar-
hald á jarðir þeirra og íiræðast
það, að ef þeir snúi aftur, muni
þeir verða kærðir fyrir landráð,
en þótt þeir hafi ekki á nokkurn
hátt haft samvinnu við óvinina.
— Smábændur þessir eru mynd-
arlegir, en á eftir tímanum á
ýmsum sviðurp, og hætt við, að
vera þeirra í ókunnum löndum
kunni að hafa slæm áhrif á þá.
Og loks eru það Gyðingarnir.
Þeir eru fjórði stærsti flokkur-
inn, og vandamálin í sambandi
við þá eru engu minni en þeirra
þjóðbrota, sem þegar hafa verið
talin upp.
Úr þessum fjórum flokkum
koma að öllum líkindum níu af
hverpum tíu hinna “harðsnúnu.”
UNRRA vinnur mikið verk
Og svo að lokum nokkur orð
um UNRRA. Fyrir nokkurum
mánuðum síðan voru látnar í
ljós efasemdir um heiðarleik og
dugnað þessarar stofnunar, og
útlit fyrir að þesi gagnrýni hafi
verið á rökum bygð. Að minsta
kosti voru gerðar miklar breyt-
ingar á UNRRA í Þýzkalandi og
stóð Morgan hershöfðingi, hinn
nýji forstöðumaður stofnunar-
innar fyrir því. En enginn efast
um þaö í dag, að þeir menn og
konur, sem nú starfa á vegum
hennar, sýni bæði áhuga og ráð-
vendni í starfi sínu. í Austur-
1 ríki er ástandið í þesum efnum
sæmilegt, en í ítalíu mætti koma
á ýmsum endurbótum.
Þá er ekki nema sanngjarnt,
að benda á það, að UNRRA í
Mið-Evrópu er ekkert annað en
stofnun, er komið hefir verið á
fót, til að sjá fyrir starfsmönnum,
sem vinna undir eftirliti her-
yfirvaldanna, að málefnum
þeirra “týndu.” UNRRA kemur
í framkvæmd þeim áformum,
sem ýfirvöldin hafa komið -sér
saman um. Að áliti þess, sem
skrifar þetta, hafa þessar ákvarð-
anir, eða öllu heldur vöntunin
á ákvörðunum, orðið til að auka
á vandamálin í sambandi við
“týnda” fólkið, frekar en að
leysa þap. — En UNRRA á ekki
sök á þessu. Yfirmaður UNRRA
í Þýzkalandi, hefir reynt að
benda á þetta. Jafnvel það starf,
sem leyst er af hendi, til þess að
skjóta skjólshúsi yfir og seðja
hungur þeirra, sem landflótta
eru, mætir margskonar erfið-
leikum sökum vöntunar á hand-
bæru fé. 1 árslok 1946, mun í
ráði að leggja þessa stofnun nið-
ur, og þó sjást engn merki þess,
að þing Sameinuðu þjóðanna,
sem nú situr í London, hafi hafið
undirbúning að, eða byrjað um-
ræður um það, hvað gera skuli
við allan þann fjölda, sem nú
er á vegum UNRRA.
Mörg vandamál liggja fyrir
ríkisstjórnum heimsins um þess'
ar mundir. Þær virðast hafa til-
hneigingu til að leggja þau við
fangsefni til hliðar, sem athygli
þeirra er ekki vakin á, og flestir
láta að mestu afskiftalaus. Að-
eins áhugi almennings getur
gert það að verkum, að gerðar
verði ráðstafanir til að finna
heimili handa hinum “týndu.”
Morgunbl. 12 febr.
TAR ST0RAGE LTD.
DR. A. V. JOHNSON DR. A. BLONDAL
Physician and Surgeon
Dentist 602 MEDICAL ARTS BLDG.
506 SOMERSET BUILDING Simi 93 996
« Telephone 97 932' Heimili: 108 CHATAWAY
Ilome Telephone 202 398 Simi 61 023

Talslmi 95 826 Heimilts 53 893
DR. K. J. AUSTMANN SérfrœOingur i augna, eyrna, nef Dr. S. J. Jóhannesson 215 RUBY STREET
og kverka sjúkdámum. 704 McARTHUR BUILDING (Beint suður af Banning) e-
Cor. Portag’e & Main Stofutlmi 4.30 — 6.30 Talstmi 30 877 Viðtalstími 3—5 eftir hádegi
Laugardögum 2 — 4

DR. ROBERT BLACK DR. E. JOHNSON
Srrfræðingur í augna, eyrna, * nef og hdlssjúkdómum. 410 MEDICAL ARTS BLDG 304 EVELINE STREET Selkirk, Man.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusími 93 851 Office hrs. 2.30—6 p.m.
Heimasfíni 42 154 Phones: Office 26«— Res. 230

EYOLFSON’S DRUG Office Phone Res Phone
PARK RIVER, N. DAK. 94 762 72 409
íslenzkur lyfsali Dr. L. A. Sigurdson
Fólk getur pantað meðul og 116 MEÐICAL ARTS BLDG.
annað með.pósti. Offioe Hours: 4 p.m.—6 p.m.
Fljót afgreiðsla. and by appolntment

A. S. B A R D A L Drs. H. R. and H. W.
848 SHERBROOK STREET TWEED
Selur líkkistur og aniiast um út- farir. Allur útbúnaður sá bezti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. Tannlœknar 406 TORONTO GEN. TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St.
Skrifstofu talsími 27 324
Heimilis talsími 26 444 • PHONE 96 952 WINNIPEG

Phone 31 400 DR. J. A. HILLSMAN
Electrical Appliances and Surgeon
Radio Service
Furniture and Repairs
Morrison Electric 308 MEDICAL ARTS BLDG
674 SARGENT AVE. Phone 97 329

PEINCEÍ/ Dr. Charles R. Oke
MESSENGER SERVICE Tpnnlœknir
Við flvtjum kistur og töskur, For Appointments Phone 94 908
húsgögn úr smærri íbúðum, Office Hours 9—6
og húsmuni af öllu tæi. 404 TORONTO GEN. TRUSTS
58 ALBERT ST. — WINNIPEG BUILDING
Sfrni 25 888 283 PORTAGE AVE.
C. A. Johnson, Mgr. Winnipeg, Man.

TELEPHONE 94 358 I.egsteinar, sem skara fram úr.
H. J. PALMASON Úrvals blágrýti og Manitoba
marmari.
and Company Skrifið eftir verðskrá
Chartered Accountants Gillis Quarries, Limited
1101 McARTHUR BUILDING 1400 SPRUCE ST. SlMI 28 893
Winnipeg, Cánada Winnipeg, Man.

Phone 49 469 J. J. SWANSON & CO.
Radio Service Specialists LIMITED
ELECTRONIC LABS. 30á AVENUE BLDG WPG.
H. THORKELSON, Prop. Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
The most up-to-date Sound vega peningalán og eldsábyrgð.
Equipment System. bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
130 OSBORNE ST., WINNIPEG PHONE 97 538

G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir. Andrews, Andrews,
Keystone Fisheries Thorvaldson and
Limited Eggertson
404 SCOTT BLOCK SIMI 95 227 Lögfrœðingar
Wholesale Distributors of FRESH AND FROZEN FISH 209BANK OF NOVA SCOTIA BG.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
Manitoba Fisheries
WINNIPEG. MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla I helldsölu með nýjan og
frosinn fisk.
303 OWENA STREET
Skrifst.simi 25 355 Heima 55 462
Blðm Stundvtslega afgreidd
THE ROSERY, LTD.
Stofnað 1905
427 PORTAGE AVE., WINNIPEG
Stmi 97 466 ,
Hhagborg u
FUEL CO. n
Dial 21 331
(C.F.L
No. 11)
21 331
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netting
60 VICTORIA ST., WINNIPEG
Phone 98 211
Manager T. R. THORVALDSON
Tour patronage wlll be appreciated
Argue Brothers Ltd.
Real Estate, Financial, Insurance
LOMBARD BLDG., WINNIPEG
J. Davidson, Representative
Phone 97 291
CANAD-IAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAQE, Managing Director
Wholesale JJistributors of Fresh
and Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917