Lögberg - 04.04.1946, Qupperneq 4

4
IiÖGBERG, FIMTUDAGINN, 4. APRÍL, 1946
>-----------Hogfaerg ----------------------■?
I Grefið út hvern firntudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 í argent Ave., Winnipeg, Maniitot>a
Utanáskrift ritstjórans: j
EDITOg^LÖGBERG j
>95 Sargent Avei, Winnipeg, Man. j
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON j
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Averue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
PHONE 21 804
Kynjaátraumar
Undrunarefni, meir en lítið, er það
mörgum manninum, sem iand þetta
byggir, að samherjar vorir í síðustu
heimsstyrjöld, svo sem Rússar, skyldu
leggja lykkju á leið sína, og furðuleg
ómök, til þess að seilast eftir hernaðar-
legum leyndarmálum hinnar Canad-
isku þjóðar, því vel hefði mátt ætla, að
sú aðstoð, er þjóðin veitti rússnesku
ráðstjórnarríkjunum gegn sameigin-
legum óvini, Nazismanum þýzka, yrði
metin á annan veg; þessi þjóð hefir á
engan hátt blandað sér inn í sérmál
Rússa eða stjórnarfar þeirra; henni er
það að fullu ljóst, að eðlilegast sé og
notadrýgst, að sérhver þjóð búi við þá
tegund stjórnarfars, er hún, samkvæmt
sjálfsákvörðunarrétti sínum, telur sér
bezt henta eins og við horfir innan vé-
banda hlutaðeigandi þjóðfélags; Can-
adiska þjóðin vill, og á heimting á, að
búa að sínu, án utanaðkomandi áróð-
urs; hún blandar sér ekki að ástæðu-
lausu inn í það, hvernig aðrar þjóðir
reyna að leysa stjórnarfarsleg vanda-
mál sín, og hún ætlast nákvæmlega til
hins sama af öðrum þjóðum. Það er
því sízt að undra, þótt þegnhollum borg-
urum þessa lands sé órótt innanbrjósts,
er grunur liggur á, að ekki sé alt með
feldu um viðhorf og háttsemi ýmissa
samborgara þeirra í þessu efni; áróður
erlendra afla verður vitaskuld miklu
skiljanlegri; hann er engan veginn ein-
stæður í sinni röð, þótt lítið erindi sýn-
ist eiga inn í vort tiltölulega fámenna,
en friðsæla þjóðfélag; er hér um slíka
kynjastrauma að ræða, sem naumast
er að vænta að þegnir verði með
þökkum.
Rannsókninni í njósnarmálinu er
vitanlega hvergi nærri lokið enn, og
enn eigi séð fyrir endann á því, hversu
margir kunna að vera við þessa furðu-
legu njósnarstarfsemi riðnir; en víst er
um það, að þeim hefir fjölgað um fimm
frá því fyrir rúmri viku, að því er hinni
konunglegu rannsóknarnefnd, sem mál-
ið hefir með höndum segist frá; í hinni
þriðju yfirlýsingu sinni síðan að rann-
sóknin hófst, er King forsætisráðherra
lagði fram í þinginu í lok fyrri viku, lét
hann þess getið, að sannanir væru fyrir
hendi um það, að rússnesk njósnar-
starfsemi hefði verið að verki í þessu
landi alllöngu fyrir árið 1943, þótt örð-
ugt hefði verið að afla fullnægjandi upp-
lýsingum því viðvíkjandi, en nú væri
viðhorfið svo breytt, að öll tvímæli væru
tekin af.
Elinn þeirra manna, sem sakaður er
um að vera viðriðinn áminst vandræða-
mál, á sæti á sambandsþingi, eg er sá
Mr. Fred Rose, þingmaður fyrir Mon-
treal-Cartier kjördæmið; hann telst til
híns s’vonefnda Labor-Progressive
flokks, sem er ekkert annað en Komm-
únistaflokkurinn gamli, vitund uppdubb-
aður á yfirborðinu; áminstum þing-
manni er borið það á brýn, að hann hafi
verið milligöngumaður milli rússneskra
stjórnvalda, varðandi canadisk, hern-
aðarleg leyndarmál; nú hefir svo skip-
ast til, að ákærurnar á hendur Mr. Rose,
verði prófaðar í konungsrétti, og hefir
hann verið látinn laus gegn $25,000 veði;
lengra er mál þetta ekki á veg komið
eins og sakir standa; sjálfsagt er að
það sé íhugað og rætt af óhlutdrægni
og skapfestu; enda ér brezk réttvísi
slík, að samkvæmt ákvæðum hennar,
er hinn ákærði saklaus, þar til hann að
rannsökuðu máli, er fundinn sekur.
Hin unga canadiska þjóð, hefir' innt
af hendi eitt kraftaverkið öðru meira,
jafnt í stríði sem friði, og það er hennar
mesta áhugamál, að fá að búa að sínu,
leysa sín eigin vandamál í sátt og friði
við aðrar þjóðir; hún elur engan kala í
brjósti til rússnesku þjóðarinnar, viður-
kennir að fullu hin risavöxnu átök henn-
ar í síðustu styrjöld, og dáir margt í
fari hennar, þótt hún á hinn bóginn
taki ekki með þegjandi þögninni vafa-
sömum áróðri þaðan, eða úr nokkurri
annari átt.
Almanak Veátmanna
Fimmtugasti og annar árgangur
Thorgeirsson Almanaksins, eða Alman-
aks vor Vestmanna, eins og sumir kalla
það, hefir fyrir skömniu verið sendur
Lögbergi til umsagnar, og er hann engu
síður kærkominn en hinir fvrri árgang-
ar. Ritstjóri Almanaksins er Dr. Rich-
ard Beck.
Frá menningarlegu sjónarmiði séð,
hefir Almanakið frá upphafi vega sinna,
jafnan reynzt mikilvægt heimildarrit
varðandi lífsbaráttu íslendinga í þess-
ari álfu, átök þeirra við flókin viðfangs-
I efni og margháttaða sigra, því þegar
alt kemur til alls, þrátt fyrir óhjákvæmi-
leg mistök og nokkura ágalla, verður
naumast annað réttilega sagt, en land-
nám íslendinga vestan hafs, hafi orðið
áhrifarík sigursaga.
Það er ekki einasta, að íslenzka
þjóðarbrotið vestan hafs standi í mík-
illi þakkarskuld við stofnanda og útgef-
anda Almanaksins um langt skeið, Ólaf
S. Thorgeirsson, sem vegna ástar á ís-
lenzkum fræðum, oft með lítið í aðra
hönd, lagði á sig geisi-erfiði við útgáf-
una, söfnun heimilda og skrásetning
helztu viðburða í félagslífi ættbræðra
sinna og systra í vestri; íslenzka þjóðin
gerir það öll; það hefði óneitanlega orðið
meiri erfiðleikum bundið, að semja svo
vel væri, sögu íslendinga í Vesturheimi,
sem nú er vel á veg komin, ef eigi hefði
verið fyrir þær heimildir, sem þeir, er
að Almanakinu stóðu, höfðu safnað til
og birt.
Synir O. S. Thorgeirssonar, er nú
halda úti Almanakinu, hafa lagt lofs-
verða rækt við minningu föður þeirra
með framhaldi útgáfustarfseminnar, og
það var þeim jafnfrámt mikið lán, að
fá slíkan ágætismann til þess að annast
um ritstjórnina, sem Dr. Beck er.
Auk hins venjulega lesmáls, svo sem
mánaðatals, og skrásetningar helztu
viðburða meðal íslendinga hér um slóð-
ir, flytur Almanakið ýmissar gagnmerk-
ar ritgerðir, svo sem þá um rithöfundinn
ástsæla og mannvininn, Jóhann Magnús
Bjarnason, er lézt að heimili sínu í Elf-
ros, Sask., þann 8 september síðastlið-
inn; höfundur þeirrar fögru ritgerðar,
er Dr. Beck.
Um íslendinga í Washington, D. C.,
skrifar Dr. Stefán Einarsson harla fróð-
lega og skemtilega ritgerð í áminstan
árgang Almanaksins; er íslendingum,
hvar sem þeir eru í sveit settir, holt að
kynnast margþættu ævistarfi Leifs
Magnússonar lögfræðings, sem þar er*
sagt frá, en hann er hinn mesti áhrifa-
maður, og var um eitt skeið forstjóri
Washington-deldar Alþjóða-vinnumála-
skrifstofu þjóðbandalagsins gamla; er
Leifur einn þeirra mörgu ágætismanna,
sem aukið hafa stórum á ,veg íslenzka
þjóðbrotsins í Vesturheimi, og jafn-
framt á hróður íslands; engu síður er
það uppbyggilegt, að kynnast skilgrein-
ingu Dr. Stefáns á uppruna og ævistarfi
frú Mekkínar Gunnarsdóttur (Mrs.
John W. Perkins), sem á langan og
merkilegan menntaferil að baki, og tók
meðal annars meistarapróf (M.A.) í
frönsku (með ritgerð um Moliere) 1912.
Frú Mekkín er frábærlega listræn kona,
og hún hefir þýtt með ágætum ýmissar
íslenzkar smásögur á ensku, er verið
hefir hvarvetna vel fagnað; um nokkura
aðra íslendinga, sem búsettir eru í höf-
uðborg Bandaríkjanna, getur Dr. Stef-
án í áminstri ritgerð, og eykur það mjög
á gildi hennar, að ágætar myndir fylgja
af þeim persónum, sem frá er sagt.
Séra K. K. Ólafsson, minnist drengi-
lega látins tengdabróður síns, Jóhann-
esar S. Björnssonar kennara, en G. J.
Oleson leggur Almanakinu til tvær
greinar: Dularfult fyrirbrigði, og minn-
ingargrein um Guðrúnu Valgerði Sig-
urðsson, báðar prýðilega samdar.
Margt fleira fróðlegt og skemtilegt
hefir Almanakið til brunns að bera, þó
hér verði nú iátið staðar numið.
Frá Bandalagi
Lúterskra Kvenna
Samkvæmt tilmælum ýmsra
Wi n a Bandalags Lúterskra
kvenna vildi eg hérmeð gefa
stutt yfirlit yfir hvað gerst hef-
ur í Sumarbúða málinu hina síð-
ustu mánuði.
Á stríðsárunum var ekki um
miklar framkvæmdir að ræða
því síst vildi félagið gera nokkra
tilraun til að draga úr peninga-
söfnun til hinna ýmsu stríðs-
þarfa, sem bæði kvennfélög og
einstaklingar tóku þátt 1. Þakk-
samlega var tekið á móti þeim
gjöfum sem félaginu bárust;
þannig var sjóðurinn aukinn á
kyrlátan hátt án þess að kápp
væri lagt á að safna fé, sömu-
leiðis var lögð rækt við að halda
málinu vakandi.
Á hinu síðasta ári hefur af-
staðan breyzt. Með einbeittum
huga hafa hinir ýmsu meðlimir
bandalagsins sameinast í áhuga
fyrir að hrinda verkinu í fram-
kvæmd. Eins og hefur verið
skýrt frá var land keypt síðast-
liðið sumar, nefndir skipaðar,
margir. fundir haldnir, og er nú
bjart yfir framtíðar vonum fyrir-
tækisins.’
Byrjað var með því að fá sér-
fræðing til að skipuleggja hvar
byggingarnar yrðu reistar, enn-
fremur trjáplöntun, blómagarða,
gangstéttir o. fl.; var því verki
að mestu lokið síðastliðið haust,
eins og frá hefur verið skýrt
áður.
Byggingarnefnd var kosin,
hana skipa þeir Sveinn Pálma-
son, Winnipeg Beach, Hrólfur
Sigurðsson, Gimli, S. O. Bjerr-
ing, Winnipeg; ennfremur sex
konur: forstöðukona sumarbúða
nefndarinnar, forseti og vara-
forseti bandalagsins, ein kona frá
Árborg, ein frá Gimli, og ein frá
Langruth. Þessi nefnd hefur
haldið þrjá fundi. Nákvæmir
uppdrættir gerðir af öllum bygg-
ingum sem fyrirhugað er að reisa
og allur kostnaður útreiknaður.
Hefur nú verið ákveðið að byggja
fimm af hinum fyrirhuguðu
byggingum á þessu vori, svo
framarlega að efni sé fáanlegt,
sem nefndin vonar fastlega að
verði. Geta vildi eg þess að
nefndin var svo lánsöm að fá
Svein Pálmason fyrir yfirsmið;
hefur hann og Hrólfur Sigurðs-
son tekið að sér að útvega efnið
til bygginganna.
Með hvaða fyrirkpmulagi var
það gert mögulegt að gera á-
kvæði um að reisa svona margar
byggingar nú þegar? Fyrir rúmu
ári var sú hugmynd lögð fyrir
framkvæmlarnefndar fund band-
alagsins að sérstök bygðarlög
eða bæjir söfnuðu innan sinna
vébanda fé fyrir sérstaka bygg-
ingu sem sú heild gáéfi svo til
sumarbúðanna. Voru konur
beðnar að íhuga þessa hugmynd
og gera ákvarðanir síðar. Nokkru
þar á eftir kom boð frá einu af
okkar smærri kvenfélögum að
það hefði ákveðið að gangast
fyrir því að það bygðarlag gjæfi
eina byggingu (hospital hut).
Hinar góðu félagssystur frá
Langruth voru þar að verki. Síð-
astliðið haust mættu nokkrar
konur úr Norður Nýja íslandi
til að íhuga sérstaka þáttöku
þeirra bygða. Ákváðu þær að
stofna sjóð er nefndur yrði
“Blómsveigur Landnemans.” —
Nú hafa þær ákveðið að nota
þann sjóð til að byggja annan
svejnskálann sem verður allstór
bygging. Skylti verður fest á
vegg byggingarinnar með nöfn-
um þeirra í hvers minningu hún
ér gefin. Yfir staðnum mun svífa
blessandi áhrif frá hinum þreytta
óg stríðandi Landnámsher,” sem
gróðursetti kirkjulegt starf á
þessum stöðvum, .sem lásu hús-
lestra á heimilum sínum, og sem
fundu styrk í trú sinni á hinum
erfiðu landnámsárum.
Nokkur hluti Gimli prestakalls
hefur ákveðið að gefa annan
svejnskálann, ötullega er þar að
verki gengið nú með peninga-
söfnun, höfðinglega hefur áður
verið gefið þaðan bæði í minn-
ingarsjóðinn og aðal bygginga-
sjóðinn. — Og j\ú rétt nýlega
hefur sá hluti sumarbúða nefnd-
arinnar sem búsettur er í Win-
nipeg gért ákvörðun um að safna
þar fyrir byggingu sem verður
næst stæðsta byggingin — borð-
stofa og eldhús undir sama þaki,
verður sú bygging því gefin
sumarþúðunum af íslendingum
í Winnipeg.
Síðan á síðasta þingi banda-
lagsins hefur sjóður minninga-
skálans aukist. Var hann stofn-
aður með rúmum fimm hundruð
dölum á þinginu, nú er um fimt-
án hundruð í þeim sjóði. Sú
bygging verður hjarta sumar-
búðanna, verður hún sveipuð
helgum minningum um hina hug-,
prúðu æskumenn sem nú lifa og
starfa í æðri tilveru eftir að hafa
fórnað lífi sínu hér á jörð fyrir
þá sem eftir lifa. Þessi bygging
verður reist um 400 fet fyrir
austan veginn sem liggur til
Gimli. Umhverfis hann er fyrir-
hugað að verði fagrir blóma-
reitir (memorial grounds). Því
miður gerir nefndin sér ekki von
um að hægt verði að reisa minn-
ingarskálann á þessu vori sökum
þess að' ennþá er ekki nægilegt
fé fyrir hendi og eru það nokk-
ur vonbrigði. Án efa eru ýmsir
sem enn eiga eftir að gefa í
þennan minningarsjóð látinna
hermanna, svo áður en langt
líður verður auðið að byggja
þennan skála.
(Frh. á bls. 5)
tyottnq, C&iMÚ&gi
ÞAÐ ER BJART YFIR BÚÐ EATONS Á
EASTER
Það er búðin, sem býr undir skóla,
með blýanta, pappír og breiðar stekur.
%
Selur sérstök föt, fyrir sumar hita,
og klæðnað hlýjan, er kólna tekur.
TIL SVEINA OG MEYJA
A ÖLLUM ALDRI

T. EATON C°
LIMITEO
$25,000.00
InCashTi'im
1NTERPR0V1NCIAL FIRST PRIZE
- «1000.00 -
PROVINCIAL AND REGIONAL AWARDS
«400.00 to $40.00
EVERY FARMER
IN CANADA’S BARLEY GROWING AREA
CAN COMPETE
Get full details ^
For entry form and a11 informatiön, ask
your elevator operator or agricultural agent,
or write to:
NATIONAL BARLEY
CONTEST COMMITTEE
MANITOBA:
Provincial Chairman,
c/o Extension Scrvice,
Dept of Agriculture.
Winnipeg.
SASKATCH EWAN:
Provincial Chairman,
c/o Fíeld Crop Com-
miRRÍpner, Regina
ALBERTA:
Provincial Chairman,
c/o Field Crop Com-
misRÍoner, Edmonton.
The National Barley Contest is being sponsored by the Brewing
and Malting Industriesof Canada for Seed and Malting Quality
Improvement.
/